Mikołaj Rej Zwierciadłorcin.org.pl/Content/62681/WA248_82413_SPXVI_rej... · Mikołaj Rej...

Biblioteka źródeł Słownika polszczyzny XVI wiekuRepozytorium cyfrowe tekstów szesnastowiecznych (w jednolitej transliteracji zgodnej z Zasadami

wydawania tekstów staropolskich (projekt), Wrocław 1955) – red. P. Potoniec, K. OpalińskiMikołaj Rej Dzieła

oprac. Małgorzata Pierzgalska, Regina Kozubowska, Piotr MałekISBN 978-83-65832-90-0 (całość)

ISBN 978-83-65832-00-9

INSTYTUT BADAŃ LITERACKICH PAN

Mikołaj RejZwierciadło

http://rcin.org.pl

Mikołaj RejZwierciadło strona 2

strona: kt

1: Zwyerciádło

2: álbo kſtałt w ktorym káżdy ſtan ſnádnie ſie mo=

3: że ſwym ſpráwam iáko we źwierciedle przypátrzyć.

4: ☞Zá ſzcżęſnego pánowánia ſławnego krolá

5: Zygmuntá Auguſtá krolá Polſkiego/ Ro=

6: ku po národzeniu Páńſkim 1567.

7: ¶Omnia probate quod melius est tenete.

8: To ieſt nawiętſzy rozum możeſz temu wierzyć/

9: Kto ſie vmie w ſwych ſpráwach nadobnie rozmierzyć.

10: Oſtátká ſie dohádyway.

11: LECTORI BENIGNO

12: Andreas Triceſius.

13: 2 V T nil vtilius benigne LECTOR,14: Sic ob multiplices ſales, iocoſ,

15: Nil feſtiuius his leges libellis.

16: Quos REIVS pater elegantiarum,

17: REIVS Sauromatum decus perenne,

18: Diuini ingenij penu recludens

19: Dextro numine dat ſuis Polónis.

20: His lætus fruere, & beata REIO

21: Vati tempora comprecare vitæ,

22: Plures ille tibi vſui futuros

23: Edat ingenij vt ſubinde fætus.

24: Pánie młody/ Strzeż ſie ſzkody/

25: Dla vrody/ Bo przygody/

26: Cżynią wrzody/ Iáko wody/

27: Gdzie złe brody/ Skąd więc ſmrody/

28: Z złey goſpody/ Gdzie ſkubą brody/

http://rcin.org.pl


29: S piekłá zálátuią.

30: Mijay.

31: Cum Gratia & Priuilegio.

strona: ktv

1: Ná Lodzią Herb ſtárádawny w Polſzcże.

2: grafika

kolumna: a

1: 2 R Ozlicżne ná ſwiecie ſzkody/2: Ale ſnadź nawiętſze z wody.

3: Bo tá vſtáwicżnie płynie/

4: A nie ieden ná niey zginie.

5: Rozum ludzki potym ſpráwił/

6: Iż Lodzią ná tho nápráwił/

7: Iż co ná wodach pływáią/

8: Beſpiecżni ná niey bywáią.

9: W Polſzcże zacni ten Herb máią/

10: Ktorzy beſpiecżnie pływáią/

11: W cnotach/ w ſłáwach/ w poććiwośći/

12: Nie boiąc ſie nawáłnośći.

13: Ani żadney ſzpetney burze/

14: Wznoſząc żagle ſwe ku gorze.

15: Iż ſie żadny nie ochynie/

16: Ták dawno tá Lodzia ſłynie.

17: A káżdy ſtan zacny bywa/

18: Ktory ná tey Lodzi pływa.

19: Dziś zacni z Gorki pánowie/

20: Są iey przednieyſzy wodzowie.

21: A beſpiecżnie w niey pływáią/

22: Co to w Polſzcże wſzyſcy znáią.

http://rcin.org.pl


23: Wiátr im ſzkodliwy nie ſzkodzi/

24: Káżdy do portu vgodzi.

25: A dopłynąć nie zámieſzká/

26: Kędy ſławá s cnotą mieſzka.

kolumna: b

1: Nuż wy też drudzy ſtanowie/

2: Bierzcie to ná przykład ſobie.

3: Wiátrom ſie nośić nie dáycie/

4: A do portu ſie pytaycie.

5: Gdzie ſławá s cnotą wyſiádłá/

6: Náucżáć was obieciádłá/

7: Ná káżdą poććiwą ſpráwę/

8: Skąd macie mieć wiecżną ſławę.

9: Boć o was y o nas idzie/

10: A ſwiátu tey nędzney gnidzie/

11: Nie dáycie ſie márnie zwodzić/

12: Boć wam wierę będzie ſzkodzić.

13: Bo to co ſie wam kęs błyſzcży/

14: Pewnie was potym wyniſzcży.

15: Iedno cnotá trwa ná wieki/

16: Tey vżywaycie opieki.

17: Bo ſwiát to morze burzliwe/

18: Nie iednoć Lodziam ſzkodliwe.

19: Wſzytkimbyć ſie nam ochynąć/

20: Chcemyli brzegu dopłynąć.

21: Bo ieſli portu chybicie/

22: Coż dobrego vcżynicie/

23: Sámi leda gdzie zginiecie/

24: A ſławę s cnotą miniecie.

25: Przewieś przewieś.http://rcin.org.pl


strona: A2

1: Iáſnie wielmożnym pánom

2: panom Hrábiom z Gorki/ pánu Lukaſzowi

3: Woiewodzie Poznáńſkiemu y Stároſcie Buſkiemu/ pánu

4: Andrzeiowi Stároſcie Gnieźnieńſkiemu y Wáleckiemu/ pá

5: nu Stániſłáwowi Stároſcie Kolſkiemu/ Pilſkiemu/

6: y Moſzyńſkiemu etc. pánom ſwym záwżdy

7: miłośćiwym y láſkáwym.

8: 4 A Cż nie táyna ieſt nie thylko w Pol=9: ſzcze ále y v inſzych poſtronnych narodow ſtá

10: rożytna zacność domow y narodow W. W.

11: Nie táyne też ſą v wſzech ludzi zacne/ ſławne/

12: á poććiwe ſpráwy y obycżáie W. W. ktore ieſzcże od młodo

13: śći W. W. nie tylko iż ſławnie obiáſnione były/ áleby ie by=

14: li ſobie mogli bráć ná kſtałt á ná ćwicżenie nie thylko ludzye

15: młodzi/ ále pewnie y dobrym bacżeniem ozdobieni. A thego

16: mi zda mi ſie zá pochlebſtwo żaden ſłuſznie przycżyść nie bę=

17: dzie mogł/ gdyż mię s tego dobrze wyſwiádſzyć mogą ći co

18: ſie temu lepiey niżli ia przypátrzyli/ y głośno o tym mowią y

19: powiádáią. Ale ácż oná ſławá przodkow W. W. y tákże y

20: terázeyſza zacnych ſthanow W. W. ſławnie thrwa y długo

21: trwáć muśi. Lecż iáko mądrzy powiádáią/ iż ſie cżáſy záw=

22: żdy mienić muſzą/ á my też pewnie z nimi tákże ſie mienić mu

23: śimy/ á czo nie bywa dla ludzkiey dłuſzſzey pámięći piſmem

24: podpárto/ wſzytko z odmiennoſcią cżáſow ſnádnie s pámię

25: ći ludzkiey może być odnieſiono. A iż ty kſiąſzki/ ktore wła

26: ſnie może zwáć źwierciádłem cżłowieká poććiwego/ gdyż

27: we źwierciedle gdzie brudno á gdzie krzywo może wſzytko

28: vpátrzyć/ á vpátrzywſzy popráwić/ teraz nowo ſą ná ſwiát

http://rcin.org.pl


29: wydáne/ nie zdáło mi ſie áby miáły być ſłuſzniey komu przy=

30: piſáne á przywłaſzcżone nád zacny ſtan W. W. Ktore Pan

31: Bog y zacnoſcią/ y doſtoieńſtwy/ y poććiwemi ſpráwámi/

32: y ſławnemi żywoty ozdobić racżył. Iż cżego kto ſobie nie do

33: cżcie w kſiąſzkach/ niech ſie oſthátká dopáthrzy ná vććiwych

34: ſpráwach á zwycżáioch W. W. A ktemu niech będzie długa

35: pámięć poſpołu s kſiąſzkámi W. W. ná ſwiecie odmien=

36: nym. Acż ták rozumiem iáko káżda rzecż ná ſwiecie tákże y ty

37: kſiąſzki ſędziego y podſędká o ſobie mieć muſzą/ á nie káżde=

38: mu ſie podobáć będą/ ále gdyż nie z żadnego vgonku/ ani po=

A ij żytku/ áni

strona: A2v

1: żytku/ áni z żadney niepotrzebney ſławy ſą ná ſwiát wydáne

2: tylko s ſzcżyrey życżliwośći bráciey ſwey á narodowi Pol=

3: ſkiemu. Niechże wierę dobry brát rozumie á ſzácżuie iáko ra=

4: cży/ boć też to záprawdę drudzy nie z żadney zazdrośći cży=

5: nią/ iedno iżby to rad w ſobie vkazał iżby to lepiey vmiał kie

6: dyby chciał. A wſzákoż ieſliby mu ſie co nie zdáło/ áwo ia po

7: życżę piorká/ o pápir też ſnádnie/ niechże ſobie popráwi ábo

8: z nowu nápiſze/ iáko mu ſie nalepiey będzie zdáło. A iákom

9: widział ná iednym zacnym domie ty wirſzyki nápiſáne:

10: Sobiem k woli budował ſzácuy iáko racżyſz/

11: A ná ſwym więc popráwiſz co nie k myſli bacżyſz.

12: Tákże ia też tego káżdemu ſnádnie dopuſzcżam. A też Pcżołá

13: nie ták ſzkodliwie vkąśi iáko śirſzeń. Pcżołam tedy o tym ia

14: bęcżeć dopuſzcżam. Bo pocżćiwy cżłowiek rownie iáko śir=

15: ſzeń ná ſwem poććiwym przeſtawa/ á nie bierze nigdy mio=

16: du s cudzego gniazdá/ y nie kąſa áż go rozdraźnią. Thylko

17: proſzę moich miłośćiwych pánow áby tho odemnie W. W.

18: iáko od życżliwego ſławy y długiey pámięći W. W. wdzię=http://rcin.org.pl


19: cżnie przyięto było/ quia aurum & argentum non ſunt mihi, quod

20: habeo hoc vobis do. A przy tym y ſam ſiebie ták iákom z daw=

21: ná zwykł iáko on Eſchines/ kthory gdy Sokráteſowi diſci=

22: pułowie vpominki dawáli powiedział: iż nie mamći co inſze

23: go dáć/ áleć dawam ſam ſiebie. Iáko to Sokrates wdzięcż=

24: nie od niego przyiął á práwie go ſobie iáko zá ſyná wziął to

25: tám o tym hiſtoria ſwiadſzy. Przy tym day Pánie Boże W.

26: W. długie á ſzcżęſliwe przy dobrym zdrowiu pánowánie.

27: Datá z Koſowá dzień ſwiętego Ianá krzćicielá.

28: Roku 1567.

29: Życżliwy iſcie ná wſzem

30: ſłużebnik W. W.

strona: A3

1: Proemium/ to ieſt krotki wy=

2: wod co ty kſięgi w ſobie zámykáiá.

3: 5 S Tárzy oni Philozophowie zaczni4: pogáńſcy/ nie wiedząc nic áni o Bogu/ áni o

5: woley Bożey/ áni o zakonie iego/ tylko ſie ták

6: przyrodzonemi cnotámi ſpráwuiąc/ kto cży=

7: tał ich ſpráwy może ſie iſcie podziwowáć/ po

8: myſliwſzy ſobie co to byli zá ludzie/ á iáko cnotliwych/ pobo

9: żnych á poććiwych obycżáiow y vżywáli y w nich ſie zácho=

10: wywáli. Ale iż ſwiát iáko ieſt odmienny y z dziwnemi ſprá=

11: wámi ſwemi/ to iuż iáwnie á práwie ná oko widzimy/ że zá

12: odmiennoſcią cżáſow iego y dziwnieyſzy ludzie náſtawáią/

13: y dziwnie ſie mieſzáią z obycżáymi ſwemi. A mali ſie praw=

14: dá rzec/ zá łáſką Bożą/ ácż y práwá Páńſkie y práwá wedle

15: biegu ſwiátá tego ſłuſznie poſtánowione á znácżnie obiáſnio

16: ne mamy/ przedſię co dáley tho w gorſze á w záwikłáńſze ſie

http://rcin.org.pl


17: ſpráwy y vdawamy y beſpiecżnie ich vżywamy/ á trudno ſie

18: iuż ty kołá ledá iáko záhámowáć máią. A to nam wſzytko ro

19: zumki náſze nowo wymyſlne/ omylne poſtawki/ pychá á ſło

20: wká przekęſowáne cżynią. Cżego nie thák przodkowie náſzy

21: vżywáli/ co ſie y s ſtárego piſmá ich vkázuie iż po proſtu mo

22: wili/ ále ſtátecżnie przy tym co ich poććiwemu ſtanowi na=

23: leżáło y ſtali y mocno tego vżywáli. A iż wſzyſcy narodowie

24: ięzyki ſwemi ſpráwy/ cnoty/ y poććiwe obycżáie dla pohá=

25: mowánia ſwowolnego przyrodzenia ludzkiego y piſáli y ná

26: piſmiech potomkom ſwym zoſtáwiáli/ iednochmy my Pola=

27: cy w ſwym ięzyku práwie zádrzemáli/ á máło piſmá mamy

28: ktoreby nas wżdy theż cżáſem pohámowáć mogło/ iákoby=

29: chmy wżdy w roſtropney ſłuſznośći ſpraw/ zwycżáiow/ y po

30: ſtępkow ſwych poććiwie vżywáć mogli. Bo iáko inſzy naro=

31: dowie o nas o Polakoch piſzą/ iż trudno má być kthory na=

32: rod ták s przyrodzenia do káżdego obacżenia ták przykłon=

33: ny iáko ieſt narod náſz Polſki/ ná ktorąkolwiek ſtronę ſtárá

34: nie á ćwicżenie ſwe będzie obroćić chciał. A gdyż o to nic nie

35: dbáią ći ktore Pan Bog y náukámi ozdobić y vbłogoſłáwić

36: racżył/ áby piſániem ſwym álbo rozważnym vpominániem

37: ſwym ludzi przeſtrzegáli z ich powinnośći/ tedy wżdy niech

38: kámienie woła. Tedy mi ſie s tey przycżyny zdáło/ ácż pro=

A iij ſtakowi

strona: A3v

Proemium.

1: ſtakowi á nieucżonemu/ przypátruiąc ſie ſpráwam á obycżá

2: iom ludzkim/ náſłuchawáiąc ſie też cżęſthokroć czo poććiwi

3: miedzy ſobą gánią á przy cżym też ſłuſznie przeſtawáią/ á co

4: ſłuſznie pochwalono y pogániono być może/ áby ſie też wżdy

5: co o tym nápiſáło/ iákoby też wżdy poććiwy Polak/ gdyż tohttp://rcin.org.pl


6: káżdy ſłuſznie zeznáć muśi iż ieſth s przyrodzenia cnotliwy/

7: ſwe ſpráwy á ſwe poććiwe poſtępki ſtánowić y ku iákiemu=

8: by ie końcowi rozważeniem rozumu przywodzić miał/ y iá=

9: ko ieſth powinien w nich ſie y záchowáć y ſthánowić/ áby v=

10: miał. A ták to máłe nápiſánie ktore ſie zámyka w tych to kſię

11: gach/ o poććiwym záchowániu/ o cnotliwym ſtánowieniu

12: żywotá cżłowieká poććiwego podawamći przed ocży two=

13: ie moy miły ſláchetny Polaku/ ácż proſtym ſzyrmem ále dali

14: Bog życżliwym od proſtego nápiſáne. Ale gdyż cie Pan Bog

15: obdárzyć racżył s przyrodzenia roſtropnym bacżeniem/ ták

16: iáko to y ini narodowie zeznawáią/ ták rozumiem że ſobie o

17: ſtátká s ſwego vważonego rozmyſłu dołożić będzieſz vmiał/

18: y ſławę/ y myſl ſpokoyną/ y żywoth poććiwy/ y Pánu Bogu

19: wdzięcżną ofiárę/ iákożeś ſie o to ſtáráć powinien/ okázáć y

20: vcżynić będzieſz vmiał. Co inácżey być nie może/ iedno iż mu

21: śiſz temu ſwowolnemu oſłowi á temu tępemu ciáłu ſwemu

22: viąć obroku/ á dodáwáć mu oſtrog/ y przypátrowáć mu cżę

23: ſto munſztuku/ áby ſwowolnie nie buiáło. A ták gdi będzieſz

24: thy kſięgi cżedł/ thedy wiedz iż ſą ná trzy cżęśći rozdzielone.

25: Pirwſza cżęść ieſt od vrodzenia cżłowieká iákie ſą przypad=

26: ki iego/ y iákie ma być ćwicżenie y wychowánie iego áż do lat

27: śrzednich iego. Druga cżęść ieſth od śrzednich lat iego iáka

28: ma być ſpráwá około niego/ i iákie máią być poſtępki iego y

29: ſtánowienie poćciwego żywotá iego. Trzecia cżęść ieſt gdy

30: iuż przydzie do wieku oſtátecżnieyſzego á do poććiwych á ſze

31: dziwych lat ſwoich/ iáko też thám iuż ma w rozmyſlnym ży=

32: wocie ſwoim á w poććiwey powinnośći ſwoiey á w boiáź=

33: ni Bożey ſtánowić ony wdzięcżne/ ſpokoyne/ á ſzedziwe cżá=

34: ſy ſwoie/ á iáko ſie nie ma lękáć áni przypadkow żadnych te=

35: go ſwiátá/ áni ſzedziwośći ſwey/ áni onego oſtátecżnieyſze=http://rcin.org.pl


36: go ſtráchu/ ktory nas iuż ma w doprowádzić do inſzego krole=

37: ſtwá á do inſzych roſkoſzy niżli ſą ſwiátá tego. Co ták rozu=

38: miem iż cżtąc powoli lepiey to będzieſz vmiał rozważyć niżli

39: iákoć tu ieſt krotko wywiedziono/ Vale.

strona: A4

1: AD EFFIGIEM NOBILISSIMI VIRI D.

2: NICOLAI REII POETARVM POLONICORVM

3: PRINCIPIS,

4: Andreæ Triceſii Epigramma.

5: grafika

6: Effigies tua talis erat diuine POETA

7: REIE, ſenectutis venerandæ in limine primo,

8: Luſtra tu egiſſes cûm fauſto ſydere vitæ

9: Iam duodena, vigens animis, & corpore firmo.

10: CHRISTE tuo Vati placidam largire ſenectam,

11: Viuat vt ille diu Patriæ, ſero ſoluta

12: Carne petat ſedes ſacra illius vmbra beatas.

13: ANNVS NATALIS EIVSDEM

14: numerorum literis comprehenſus.

15: DICat Io Vates, VItaLes eXIt In a Vras

16: DIVIno eXCellens ReIVs IngenIo.

A iiij

strona: A4v

1: ELOGIVM EIVSDEM.

2: Sydereus ſemper Reio nunc gloria cœlo

3: Conſpicietur erit quæ ſua donec apex

4: CANON.

5: Conſtrue ſic alios quo det conſtructio verſus,

6: Verborum ſenſus ſic tibi planus erit.

7: SYMBOLUM EIUSDEM.http://rcin.org.pl


8: DEVS.

9: Adeſto adiutor ô

10: R eſpice adiuto R pia vota noſte R

11: E t tibi fiſum E xcipias benign E

12: I n tua dextra eſt I nopis potent I

13: Vita Sal VS.

14: Do Zacnie Vrodzonego Sláchćicá Polſkiego

15: Mikołáyá Reyá z Nagłowic.

16: MI łoſierny wiecżny Pan dáćći wiele racżył/

17: A práwie żadną rzecżą tu cie nie przebacżył.

18: KO cháć ſie przodkiem możeſz w dziatecżkach vććiwych/

19: Ktore noſzą twarz y ſtan przodkow twych poććiwych.

20: LA ſká Boża obfita to ſpráwiłá tobie/

21: Iż w nich teraz w ſwych leciech roſkoſzuieſz ſobie.

22: Y dałći ktemu doſyć docżeſney możnośći/

23: Ktorać ták przypadáłá dla twoiey godnośći.

24: REy bowiem iáko mowią ty ſam w Polſzcże wodziſz/

25: W náſzym Polſkim ięzyku ty ſam przodkiem chodziſz.

26: ZNa ią cie wſzelkie ſtany/ y ná piecży máią/

27: Ták wieldzy iáko máli w tobie ſie kocháią.

28: Gło śna ieſt ſławá w Polſzcże rozumu twoiego/

29: Wſzakoż to ieſt nawiętſza iż znaſz Páná ſwego.

30: WI ele błędow dziſieyſzych imo ſię puſzcżáiąc/

31: Prawdziwey wiecżney ſkáły mocno ſie trzymáiąc.

32: CZ o Pan Bog niechay zdárzy żebyś ná tey ſkále/

33: Dom ſwoy mocno zbudował á mieſzkał w nim trwále.

strona: A5

1: Pokazánye krotkie czo kthore

2: Kſięgi w ſobie zámykáią.

3: ☞ Pirwſzych Kſiąg Kápitulum pirwſze.http://rcin.org.pl


4: Iáko y przecż Pan Bog ſtworzył ſwiát y cżłowieká.

5: Iáko y przecż Pan ſtworzyć racżył cżłowieká.

6: Przecż żonę ſtworzyć racżył Adámowi.

7: Przecż cżárt zwiodł cżłowieká.

8: Iáko y w iákiey roznośći narod ludzki rozmnażał ſie ná zie=

: (mi.

9: O roznośći ſtanow niebieſkich/ á ſtąd y ludzkich.

10: Cżłowiek według biegow niebieſkich rodzić ſie muśi.

11: Co ſpráwuie cżterzy wilgotnośći w cżłowieku.

12: ¶ Kápitulum Wtore.

13: Iáko Pan Bog obacżywſzy rozność przyrodzenia ludzkie=

14: go/ y rozumem y przykazániem ſwym ozdobić y prze=

15: ſtrzegáć go racżył.

16: Iáko Pan podpieráiącz rozumu dał ieſzcże ktemu przykázá=

: (nie ſwoie.

17: Bog nie chce áby kto złym był.

18: ¶ Kápitulum Trzecie.

19: Iáko máią rodzicy ſtáráć ſie o wychowánie młodych dzia=

20: tek ſwoich/ y iáko máią rozeznawáć przyrodzenie ich.

21: Iedłá iákie máią być dzyeciom dawáne.

22: Vbiory iákie máią być dziećinne.

23: Iákiego preceptorá młodym dzyeciom ſzukáć.

24: ¶ Kápitulum Cżwarte.

25: Iáko ſie ma dzieciątko vcżyć o Pánu Bogu/ y o boiáźni iego

26: rozumieć/ co ſie y ſtárſzemu przygodzić może.

27: Iáko prawdziwe piſmá rozeznawáć mamy.

28: Iáko rozumieć o Iſtnośći Bożey.

29: Iáko ſą trzey ſtanowie w iedney Iſtnośći Boſtwá.

30: Iáko ieſt Bog złym ſrogi/ á dobrym miłoſierny.

31: O co mamy prośić Oycá ſwego niebieſkiego.http://rcin.org.pl


32: Co mowimy do Oicá to beſpiecżnie mowić możemy do Sy

33: ná y do Duchá ſwiętego.

34: ¶ Kápitulum Piąte.

35: Iáka ieſt rozność w przyrodzeniu ludzkim.

36: Iákich náuk do wolnego żywotá potrzebá.

37: Bez ſkutku ſłowká fárbowáne nic nie ſą.

38: Iákiego ćwicżenia máią życżyć poććiwi rodzicy dziathkom

: (ſwoim.

39: Iáko rozmowy poććiwe młodemu bywáią pożytecżne.

40: Iáko przy pámięći co ieſt potrzebnieyſzego záchowywáć

41: mamy.

Kápitu=

strona: A5v

Pokazánie

krotkie co w ſobie

1: ¶ Kápitulum Szoſte.

2: Iáko młody cżłowiek ma ſie do cudzych kráiow przeieździć.

3: Vważiwſzy mieyſce gdzie ſie obroćić iák ſie tám ſpráwowáć

4: Iákich obycżáiow vżywáć miedzy poſtronnemi narodi.

5: Co ieſt zá wádá młodośći ludzkiey.

6: Iako s poſtáwy poznáć ſpráwy młodego cżłowieká.

7: ¶ Kápitulum Siodme.

8: Kto wiele chce widzieć/ trzebá też o tym wiele rozumieć/ y iá

9: ko ſie młody cżłowiek w poſtronnych kráioch záchowy=

: (wáć ma.

10: Iáka chorobá tákiego iey lekárzá potrzebá.

11: Snádnie wſzytko w ſobie poſtánowi kogo rozum rządzi.

12: ¶ Kápitulum Oſme.

13: Iáko cnotá z rozumem y fortuná roznemi gośćińcy chodzą.

14: Cnotá wielka krolowa. http://rcin.org.pl


15: Pan młody s cżym ma do domu przyiecháć.

16: Do domu przyiechawſzy co pan młody cżynić ma.

17: ¶ Kápitulum Dziewiąte.

18: O dworſkim y żołnierſkim ſtanie.

19: Stan Rycerſki iáki ieſt.

20: Zołnierze ná leży co cżynią.

21: Przyiechawſzy z żołnierſtwá iáko ſie Rycerſki cżłowiek ma

: (záchowáć.

22: ☞ Wtorych Kſiąg Kápitulum Pirwſze.

23: O śrzednim wieku żywotá cżłowieká poććiwego/ zwłaſzcżá

24: o pirwſzym poſtánowieniu iego.

25: Iákim kſtałtem ma młody cżłek ſzukáć ożenienia ſwego.

26: Rownemu z rownym ożenienie nalepſze.

27: Iáko ieſt wdzyęcżne małżeńſtwo zgodne.

28: W iákim ieſt omierżeniu żywot bezzakonny v Páná.

29: Práwá pogáńſkie ná gwałtowniki małżeńſtwá.

30: Zoná dobra dar Boży.


32: Iáko ſie ma poććiwy w powinnośći ſwey záchowáć/ poſtá=

33: nowiwſzy iáki táki ſtanicżek ſwoy.

34: Godność ſwą iáko powinien poććiwy záchowáć. Támże o

35: vrzędzie Poſelſkim/ y iáko wiele ná nim należy.

36: Iákiby poſeł miał być wedle cnoty.

37: Iáko ſtárzy ludzye cnoty ſtrzegli.

38: W przypádłych vrzędziech iáko ſie poććiwy záchowáć ma.


40: Kogo Pan Bog pozowie do Rády á do ſpraw Koronnych

41: ábo iákiego páńſtwá inego/ iáko ma ſwoy ſtan poććiwy

42: w tym vrzędzie záchowáć.

Iáko http://rcin.org.pl


strona: A6

ktore Kſięgi zámykáią.

1: Iáko ma wierna á poććiwa Rádá rádzić pánu ſwemu.

2: Ieſli Rádá vććiwa obacży w pánu złą wiárę álbo máłe dbá

3: nie o boiaźń Bożą/ co cżynić ma.

4: Iáko poććiwa Rádá ma vpomináć páná s ſpráwiedliwo=

: (śći.

5: Pogáńſcy krolowie iáko ſtrzegli ſpráwiedliwośći.

6: Iáko páná przeſtrzegáć z vporu/ álbo gdyby práwá gwałćił

7: poddánym ſwoim.

8: Iáko ieſt wielka rzecż miłość páńſka v poddánych.

9: Pan káżdy ſłáby bez miłośći poddánych

10: Mocne mury miłość poddánych.

11: Iáko páná przeſtrzegáć s ſwowolnego żywotá.

12: Pogáńſcy krolowie iáko ſie wſzetecżeńſtwá ſtrzegli.

13: S pychy iáko Senator poććiwy páná przeſtrzegáć ma.

14: Lákomſtwo iáko ſzkodliwe pánu káżdemu/ y iáko go s thego

15: przeſtrzegáć.

16: Ieſliby Senator widział pochlebſtwo około páná/ iáko go

: (przeſtrzegáć ma.

17: Naſzkodliwſze źwirzę pochlebcá.

18: Rzemięſłá pochlebnikow.


20: Iáko ſie ma poććiwy Sláchćic w ſwym ſláchectwie zácho=

21: wáć/ y co ieſt práwe ſláchectwo.

22: Práwe ſláchectwo iákie być ma.

23: Pogáńſcy ludzie iáko cnotámi vmieli ſláchectwo pokriwáć.

24: Szára pychá iáko ſzkodliwa.

25: Pan ſie ná pychę naſrożey gniewa.

26: Sláchćicowi poććiwemu nic ſkromna wſpaniłość nie wá=http://rcin.org.pl


: (dzi.


28: Iáko poććiwy cżłowiek wſzytki cnoty w ſobie zdobić powi=

29: nien/ á napirwey ſpráwiedliwość.

30: Iáko bárzo tym ſwiętym klenotem ſpráwiedliwoſcią nied=

31: bále zátrząſamy.

32: Spráwiedliwy nigdy ſie záfráſowáć nie może.

33: Iáko poććiwy cżłowiek zazdrość w ſobie hámowáć ma.


35: Iáko łákomſtwo ieſt ſzkodliwy przypadek/ y iáko ſie go po=

36: ććiwy przeſtrzegáć ma/ y s ktorych przycżyn nam przy=

37: padáć muśi. A pirwſza przycżyna koſzt dziwnych vbio=

: (row.

38: Poiázdy koſztowne.

39: Koſzt á rozlicżność potraw wymyſlnych iáko ieſt ſzkodliwy

40: A to druga przycżyná łákomſtwá.

Mnieyſzych

strona: A6v

Pokazánie

krotkie co w ſobie

1: Mnieyſzych ſtanow w potráwach wymyſły.

2: Rozność potraw tákże rozność ſzkod y wrzodow cżynić mu

: (śi.

3: Przyrodzenie náſze rozne á záwikłáne/ rozne też w ſobie ſprá

4: wy mieć muśi.

5: Trzecia á ſłuſzna przycżyná do łákomſtwá y do złego żywo

6: tá/ niepomierne pijańſtwo.

7: Iáko pijánice noc ze dniá ſobie cżynią.

8: W opilſtwie cżás márnie ginie poććiwemu.

9: ¶ Kápitulum Siodme. http://rcin.org.pl


10: Iáko iuż zá tymi/ iákochmy ſłyſzeli/ wſzetecżnemi przypadki/

11: przypada on grzech ſzkodliwy łákomſtwo/ á zá nim py=

12: chá/ á potym roſterk á zwádá.

13: Lákomiec ſie trudno poććiwym może rozumieć.

14: Pan łákomſtwo záwżdy ná wielkiey piecży miał/ y ſrodze zá

15: nie karał.

16: Nie máſz żadney trudnośći cżegobychmy ſie dla łákomſtwá

: (nie ważyli.

17: Kto pomni ná poććiwą ſławę/ ſnádnie łákomſtwo zwyciężj

18: Cżłowieká zábáwionego niewolą ſwiátá tego dla łákom=

19: ſtwá/ trudno go dobrym cżłowiekiem właſnie zwáć.

20: Przeto nam łákomſtwo pánuie/ iż nie wierzymy áni cnocie/

21: áni obietnicam Bożym.


23: Iáko poććiwy cżłowiek pychę y ine wſzethecżeńſtwá z niey

24: przypádłe ma w ſobie y ſkromić/ y iáko ſie iey przeſtrze=

: (gáć.

25: Przodkowie náſzy ſwięći iáko pychy vżywáli.

26: Cżemu ſie nam pychy chce.

27: Co ſie kolwiek ná ſwiecie dzieie/ ciáłu ſie kwoli dzieie.

28: Zadna rzecż nie ieſt zła ktora bywa rozumem ſpráwowána.

29: Iáko s pychy wzgárdzenie roſcie/ á z wzgárdzenia nieprzy=

30: iaźń á zwádá/ á iáko ſie tego poććiwy przeſtrzegáć ma.

31: Może być krotofilá bez ſzkodliwych żártow.

32: Rozne poſtáwy gniewliwych.

33: Cżłowiek nie może rázem wſzytkiego w ſobie vſkromić.

34: Pirwſze przypadki przyrodzenia náſzego nie ſą w náſzey mo

: (cy.

35: To nalepſzy doktor co ſie ſam vlecży.

36: ¶ Kápitulum Dziewiąte.http://rcin.org.pl


37: Tám iuż będzie iáko po tych wſzytkich przypadkoch poććiwy

38: cżłowiek on ſzkodliwy przypadek gniew w ſobie y vkro=

39: ćić/ y vmiárkowáć/ y iáko ſie w nim ma y obchodzić y

: (ſpráwowáć.

40: Iáko ſą ſzkodliwe przypadki z gniewu.

Gniew

strona: b


1: Gniew á rozgniewánie ſą od ſiebie rozne.

2: Kto chce ſnádnie rozumem káżda rzecż pohámowána może

: (być.

3: Y bácżny cżłowiek rozgniewáć ſie muśi/ ále z rozumem.

4: Mądrego cżłowieká gniew ieſt potrzebny.

5: Cżłowiek mądry złym s poććiwym karániem ieſt iáko Do=

6: ktor chorym z łágodnym lekárſtwem.

7: Wádá iż cżłowiek podobieńſtwu wiele wierzy.

8: Wſzytki grzechy ſmiertelne gniew w ſobie zámyka.

9: ¶ Kápitulum Dzieſiąte.

10: Gdy iuż wiemy iáko ſzkodliwy ieſt gniew/ tedy ſie trzebá ſtá

11: ráć iáko á cżym gi w ſobie miárkowáć mamy.

12: Pirwſze/ wtore/ trzecie/ cżwarte lekárſtwo ná gniew.

13: ¶ Kápitulum Iedennaſte.

14: Tám iuż będzie iáko poććiwy cżłowiek vważywſzy wyſtępki

15: y ich przeſtrogę/ iáko ſie záſię ma cnotámi ſpráwować/

16: á napirwey ſwiętą prawdą.

17: Co ieſt prawdá.

18: Iáko prawdę od fáłſzu rozeznáć.

19: Roſtropny ma pilno vpátrowáć co pod pokrywką wre.

20: Iáko ſtałość s prawdą ſpołu s ſobą roſthą/ á iáko prawdá

21: bez niey trudno ozdobna być ma.http://rcin.org.pl


22: Fráſowny dwie ſobie ſzkodzie cżyni z iedney.

23: Wſpaniła myſl co cżyni.

24: Stałemu ſercu wſzytko rowno.

25: Státecżna myſl záwżdy weſoła.

26: ¶ Kápitulum Dwunaſte.

27: Iáko gdy iuż kto vchodzącz zbytkow wyſzſzey nápiſánych/ á

28: imie ſie cnot/ to ieſt prawdy y ſtałośći y inych/ thedy mu

29: iuż do tego y przyiacielá trzebá. A tám ieſt náuká/ y iáko

30: go poznáć/ y iáko ſie przećiw niemu záchowáć.

31: Rozlicżny kſtałt przyiacioł iáko rozeznáć/ á nápirwſzy po=

: (chlebny.

32: Drugi bywa przyiaciel zálecány.

33: O práwym przyiacielu/ y iáko go poznáć/ y iáko go chowáć.

34: Spráwym przyiacielem rozmowy ábo bieſiády iákie bywá

: (ią.

35: Dla rozważenia ſłow náturá nam vſzy y rozum dáłá.

36: Rozny głos ieſt práwego á omylnego przyiacielá.

37: Iáko ſtátecżnie miłość á przyiaźń ludzie pogáńſcy chowáli.

38: ¶ Kápitulum Trzynaſte.

39: Poſthánowiwſzy iuż ſobie práwą przyiaźń cżłowiek poćći=

40: wy iákiego też żywotá ma vżywáć/ y iáko ma wſzem do=

41: bry być/ y iáko á gdzye ma roſthropnie dobrodzieyſtwy

42: ſwemi ſzáfowáć.

b Dobro

strona: bv

Pokazánie

krotkie co w ſobie

1: Dobrodzieyſthwá co nas nic nie koſztuią/ á przedſię ſie nam

: (oddáią.

2: Dobrodzieyſtwá ſpołecżne poććiwe y potrzebne.http://rcin.org.pl


3: Sroga kaźń wſtyd ná złego.

4: Dobrodzieyſtwo káżde z ochotą wdzięcżnieyſze.

5: Co komu przyſtoi to mamy przeń cżynić.

6: Są też dobrodzieyſtwá w nádzieię ſowitego zyſku.

7: ¶ Kápitulum Cżternaſte.

8: O niewdzięcżnośći dobrodzieyſtwá/ y ſkąd to przychodzi.

9: Przycżyny niedbáłośći dobrodzieyſtwá.

10: Są też dobrodzieyſtwá co zá nie łáią y dziękuią.

11: To nalepſze dobre co ſie wſzem przygodzi.

12: ¶ Kápitulum Piętnaſte.

13: Gdy ſie kto ſtára áby ſie vkazał wſzem dobry/ iáko tego vży=

: (wáć ma.

14: Przy ſławie ma káżdy mocno ſtać.

15: Cżłowiek poććiwy ma być iáko iáſna ſwiecá.

16: Márnotratcá á Skępiec z iednego domu idą.

17: ¶ Kápitulum Szeſnaſte.

18: Iáko pocżćiwy cżłowiek iuż w ſłuſznych ſpráwach poſtáno=

19: wiony/ pomiernego á pobożnego goſpodárſtwá ſwego

20: ma roſtropnie vżywáć.

21: Rok ná cżterzy cżęśći rozdzyelon.

22: Wioſnę kto niedbále opuśći/ śiłá ná tym należy.

23: Pcżołi/ owce niemáły pożitek vcżynić mogą/ tákże ine rzecży.

24: Láto gdy przydzye co z nim cżynić.

25: Ieſienne roſkoſzy/ goſpodárſtwá y krotofile.

26: Zimá co zá pożytki y co zá roſkoſzy w ſobie ma.

27: Zywnośći dziwne vbogich ludzi.

28: ¶ Kápitulum Siedmnaſte.

29: Iáko iuż poććiwy cżłowiek poſthánowiwſzy około ſiebie y

30: goſpodárſtwo y ine ſpráwy ſwoie/ ma ſpokoynego ſta=

31: niku ſwego vżywáć.http://rcin.org.pl


32: Cżytáć poććiwemu kto vmie ieſt rzecż bárzo potrzebna.

33: Koniá/ zbroie/ y inych rzecży poććiwemu ſprobowáć ieſt po

: (trzebna rzecż.

34: Co nas w niedbáłość przywodzi.

35: Nic lepſzego w káżdym żywocie iedno rádość á pociechá.

36: Chwałá prawdziwa á omylna.

37: ☞ Trzećich Kſiąg Kápitulum Pirwſze.

38: O cżłowieku poććiwym ná co ſie iuż rozmyſláć ma/ przyſzed

39: ſzy ku trzeciemu/ to ieſt/ ſtárſzemu wieku ſwoiemu.

40: Rozboynicy cżłowieká poććiwego co fortunie przyſługuią.

41: Obrońce cżłowieká poććiwego co cnocie przyſługuią.

Rozmyſł

strona: b2


1: Rozmyſł ſłuſzny ſtátecżnego cżłowieká.

2: Iákie Pan záwżdy bacżenie miał ná ſzedziwe látá.

3: Iáko Pan ſtáre á ſzalone karał.

4: Krześćijáńſki ſtárzec iáko ſie ſpráwowáć ma.

5: Co ſobie ſtárzec do poććiwego żywotá ná pomoc bráć ma.

6: Wiárá/ nádzieiá/ łáſká/ máią też ſwe pánny ſłużebne.


8: Iáko w zawod wſzyſcy do kreſu bieżymy.

9: Iáko nas piſmo niepotrzebnemi ſługámi zowie.

10: Iáko nas cżás iáko złodziey okrada.

11: Pokoy od ſwiátá rozny s pokoiem duſznym.


13: Iáko ſie tu rownych ſtráchow boimy/ o więtſze niedbamy.

14: Stałemu ſercu nigdy nic nie ſtráſzno.

15: Wiek cżłowiecży ieſt iáko rok bieżący.

16: ¶ Kápitulum Cżwarte. http://rcin.org.pl


17: Iáko poććiwy cżłowiek przyſzedſzy klátom ſwoim ma ſtan

18: ſwoy ſpráwowáć/ y iáko ſie ma ná przyſzłą drogę ſwo=

19: ię rozmyſláć.

20: Kto ieſt práwie błogoſłáwiony/ á práwą drogą chodzi.

21: Káżde przyrodzenie muśi mieć przyſádę w ſobie.

22: Zábáwiony ſwiátem máło ſie ná co przygodzić może.

23: Poważny ſtan nicżym nie może być zátrwożon.

24: ¶ Kápitulum piąte.

25: Iż mądrość á roſtropność rozne ſą ſobie w ſpráwach ſwych

26: Przyſzedſzy ku látom co ma poććiwy mieć ná piecży.

27: Cżłowiek poważny iáko ſie ma záchowáć.

28: Bog z dáleká wſzytko vpátruie.

29: Zbytnia dobroć ſzkodliwa.

30: Wſpaniła myſl y vkłádność ma we wſzem być vważána.


32: Iż ſwiáth bez przygod być nie może/ y iáko ſie w nich cieſzyć

33: y ſtátecżnie trwáć mamy.

34: Szkodá ſie o to fráſowáć co ſie wroćić nie może.

35: Przyrodzeniu gwałt rozumem cżynić mamy.

36: Zadny cżás náſz od przygod nie ieſt beſpiecżny.

37: Y niebo/ y ziemiá/ y ſwięći ſą przygodam poddáni.

38: Gdy ſwięći á zacni ludzie bez przygod być nie mogą/ przecż=

39: że ſie fráſowáć mamy.

40: Przykłády ná fráſunk z ludzi pogáńſkich.

41: Przykłády ná fráſunk z ludzi zacnych zakonu ſtárego.

b ij Ná ſwie

strona: b2v

Pokazánie

krotkie co w ſobie

1: Ná ſwiecie nic nie máſz coby ſie odmienić nie miáło.http://rcin.org.pl


2: Iáko mądry przygody ſobie rozważáć ma.


4: Iż ſą niektorzy/ iż nie thylko ná przygody/ ále y ná krotkość

5: żywotow ſwych ſie fráſuią/ będąc ſobie ſámi krzywi.

6: Cżłowiek ſobie ſam krzyw w vkroceniu żywotá ſwego.

7: Siedḿ ſmiertelnych grzechow iáko żywot pſuią.

8: Przecż źwirzętá niektore dłużey żywą niż cżłowiek.

9: Natrudnieyſze rzemięſło náucżyć ſie dobrze żyć.

10: Są drudzy co ſie ráduią iż im cżás prętko zbiega.

11: O przyſzłych rzecżach nikt nie myſli.

12: Nieſzcżęſny to ieſt co w márnym prożnowániu cżás tráći.

13: Poććiwy iáko ſobie ma pámięć á dobrą ſławę cżynić.

14: Cżym ſie ma ſtáry lecżyć ná złe ſpráwy ſwoie.


16: Przecż ſie przed ſtároſcią á przed ſmiercią trwożymy.

17: Chytroſcią moc może zwyciężyć.

18: Druga y trzecia przycżyná przecż ſie ſtárośći boimy.

19: ¶ Kápitulum Dziewiąte.

20: Cżwarta przycżyná przecż ſie ludzie przed ſtároſcią wzdry=

21: gáią. A tám będzie iáko ſie ſmierći nie lękáć.

22: Cżemu ſie tego lękáć co powinnie być muśi.

23: Poććiwemu przecż ma być ſmierć ſtráſzna.

24: Y pogáni y cżárći ſmierći nie gánili.

25: Cżárći zá ſkarb ludziom ſmierć dawáli.

26: Nierozmyſlnym ſmierć ſtrách/ rozmyſlnym krotofilá.

27: Mądry co ſobie o ſmierći rozważáć ma.

28: ¶ Kápitulum Dzieſiąte.

29: Gdy iuż poććiwy cżłowiek rozważy powinność ſmierći/

30: iáko iey ma cżekáć/ y iákiego żywothá do cżáſu ſwego

31: przyſzłego vżywáć ma.http://rcin.org.pl


32: Stárego rozlicżne pociechy.

33: Cżytánie wielka roſkoſz.

34: Stáry wiek w dziwney obronie Páńſkiey.

35: Przypadki ſwiátá tego nic wiernemu nie ſtráſzne.

36: Złym cżemu Pan dobrze cżyni.

37: Nie dziwne ſpráwy Páńſkie kto ſie im przypátrzy.

38: Są rzecży dobre co ſie złemi zdádzą.

39: Stały nicżegoy ſie nie boi.

40: ☞ Zámknienia Kſiąg Kápitulum Pirwſze.

41: Iáko ſądy Páńſkie ſą nieomylne.

Kto ſie

strona: b3


1: Kto ſie chce ſądom Páńſkim przypátrzyć.

2: Iáko ieſt zacne kroleſtwo Polſkie.


4: Iżby ſie nálázły przycżyny dobrey ſpráwy/ by ludzie chcieli

5: Skarb poſpolity iákoby ſie zámnożyć mogł.


7: Rycerſki ſtan iákoby ſie też ku rządowi przycżynić miał.

8: Máło ich co ſie s chucią o Rzecżpoſpolitą ſtáráią.


10: Iż gniew Páńſki nigdy bez przycżyny nie przypádnie.

11: We wſzytkich ſtaniech máło ſpráwiedliwośći.


13: Iákie chytre podſtępki miedzy ludźmi powſtáły.

14: To dziś rozum podſtąpić kto kogo może.

15: Wſzyſcy ſie nieſpráwiedliwoſcią vwikłáli.

16: Włodárze Páńſcy duchowni iácy ſą.

17: ¶ Kápitulum Szoſte. http://rcin.org.pl


18: O ſpráwach Koronnych y o powinnoſciach ich.

19: Kogożby o nierząd winować.

20: Iáko pobożni dárow Páńſkich vżywáią.

21: Przecż od dawnych cżáſow nic ſie ſłuſznego v nas poſtáno=

22: wić nie może.


24: Co zá przycżyny ſą gniewu Páńſkiego nád námi.

25: W piſmie ſwiętym máło mędrowáć potrzebá.

26: Iáko gniew Páńſki vbłagáć.

27: Swiątość ciáłá y krwie Páńſkiey iáko rozumieć.

28: ¶ Kápitulum oſme.

29: Co cżynić w tych obłędnoſciach ſwiátá tego. APOPHTEGMATA.

kolumna: a

1: O Cnocie/

2: O Spráwiedliwośći/

3: O Stałośći/

4: O trzeźwośći á miernośći/

5: O bácżney roſtropnośći/

6: O wſzethecżnym beſpiecżeń=

7: ſtwie/

8: O ſkromnośći á o vporze/

9: O prawdzie á nieprawdzie/

10: Pochlebſtwo co ieſt/

11: Márnotratnik á ſkępiec/

12: Trzeźwy á pijánicá/

kolumna: b

1: Pyſzny á pokorny/

2: Iáko poććiwy ma w ſobie o=

3: bacżáć iż ieſt cżłowiek/

4: O práwym ſláchectwie/http://rcin.org.pl


5: O wſzetecżnośći á niedbáło=

: (śći

6: O pracy á o prożnowániu.

7: Lepiey być dobrym s cnoty

8: niż s ſtráchu.

9: Rzecżpoſpolita á práwá.

10: Sumnienie á przyrodzenie.

11: Zazdrość á życżliwość/

12: O práwiech z wolnoſcią.

Bbb iij

strona: B3v

Pokazánie

krotkie co w ſobie

kolumna: a

1: O przełożonych z nizſzemi/

2: O bogacżu z vbogiem/

3: Warchoł á Spokoyny/

4: Pokoy z Walką/

5: O ſzcżęſciu z nieſzcżęſciem/

6: Przypadek z Nadzieią/

7: APOPHTEGMATA krotſze.

8: Cnotá z Niecnotą/

9: Prawdá z Nieprawdą/

10: Spráwiedliwość z krzyw=

: (dą

11: Miłoſierdzie s ſrogoſcią/

12: Trzeźwość z opilſtwem/

13: Stałość z odmiennoſcią/

14: Roſtropność z niedbáłoſćią

15: Nádzieiá z wątpliwoſcią. http://rcin.org.pl


16: Wiárá z niedowiárſtwem/

17: Zycżliwość z nieżicżliwoſcią

18: Hoyność z łákomſtwém/

19: Pokorá z Gniewem/

20: Mierność z obżárſtwem/

21: Rącży z Leniwym/

22: Wierność z zazdroſcią/

23: Poććiwość z niecżyſtotą/

24: Vkłádny s pyſznym/

25: Swowolny s tym co w gro

: (zie.

26: Wſpaniły s ponurym/

27: Zywot poććiwy s wſzetecż=

: (nym

28: Státecżny z wichrowátym.

29: Prawdziwy s pochlebcą/

30: Dobry á Zły/

31: Vcżynny nieucżynnym/

32: Oſtrożny á niedbáły/

33: Niefortunny s fortunnym/

34: Zycżliwy s pożądliwym/

35: Oſtrożność z zwycżáiem/

36: Cżás krotki á długi/ Wierny z niewiernym/

37: Ieżdzáły z domowym/

38: Sławny z nieſławnym/

39: Chędogi z plugáwym/

40: Trzeźwy z opiłym/

kolumna: b

1: Myſliwy z niemyſliwym/

2: Szcżebietliwy z milcżącym/http://rcin.org.pl


3: Vbogi z Bogátym/

4: APOPHTEGMATA poććiwe

5: ná oſoby rozne.

6: Krol s pánem Rádnym/

7: Pan ſwiecki z Biſkupem/

8: Sąſiad z Opátem/

9: Ziemiánin z Dworzáninem/

10: Domowy z Zołnierzem/

11: Stároſtá s Poborcą/

12: Podſkárbi s Mytnikiem/

13: Ziemiánin s Stároſtą/

14: Pan s Plebanem/

15: Stároſtá z Burmiſtrzem/

16: Woiewodá z Ráycámi/

17: Ziemiánie s Poſły/

18: Woyt s Pánem/

19: Pan z Vrzędnikiem/

20: Kráwiec s pánem/

21: Páchołek s pánem/

22: Podwoiewodzy s Kupcem/

23: Gość z Goſpodarzem/

24: Vrzędnik z Młynárzem/

25: Zak z Mnichem/

26: Kátolik s Trideitą/

27: Biſkup s Kánoniki/

28: Rotmiſtrz s towárzyſzmi/

29: Prokurator s Sędzią/

30: Spokoiny s Prokuratorem/

31: Doktor s pánem/

32: Krámárká z ziemiáninem/http://rcin.org.pl


33: Szynkarz s pánem/

34: Máſztálerz s pánem/

35: Vrzędnik s Pánem/

36: Páni s pánią ſtárą/

37: Chłop s kácżmarką/

38: Zwodnicá z Dworzáninem/

39: Gretá z Netą/

40: Goſpodarz z żydem/

41: Goſpodarz z gracżmi.

strona: B4


1: ☞Apophtegmatá álbo wirſze ná rozmáite gmáchy/

2: ná Ratuſze/ ná groby/ ná łyſzki.

3: ☞Przemowá krotka do poććiwego polaká z wypiſá=

4: niem obycżáiow niektorych narodow.

5: ☞Zbroiá pewna káżdego Rycerzá Krześćijáńſkiego.

6: ☞Zegnánie s ſwiátem tegoż co ty kſięgi piſał.

7: ☞Náoſtátek żywot iego.

8: ❡Do tego kto ma wolą cżyść ty Kſięgi.

9: 2 P Rzetoć dano ty Kſiąſzki ábyś ſie rozmyſlał/10: A co ieſt poććiwego ábyś pilno kryſlał.

11: Pomniąc ná prętkość wieku iáko z wodą płynie/

12: Iedno ſławá poććiwa tá nigdy nie ginie.

13: Pomniąc też ná odmienność ſwiátá mizernego/

14: A iáko ná nim nie máſz nigdy nic pewnego.

15: Bo nie dufay fortunie choć cie kęs popieśći/

16: Tá łáſká iey áni wzwieſz gdyć zginie bez wieśći.

17: Ták rádzęć w káżdey ſpráwie rozumu ſie chwytay/

18: A do cney poććiwośći á ſławy ſie pytay.

http://rcin.org.pl


19: Abowiem ſławá wiecżna ktora ieſt kwiát cnoty/

20: Piękniey twoy ſtan ozdobi niż złote forboty.

21: Nie folguy przyrodzeniu wſzák znaſz ſpráwy iego/

22: To cie więcey do złego ciągnie niż dobrego.

23: Nie wierz ſwieckim przypadkom/ nie dufay fortunie/

24: Bo cie tá w lás záwiodſzy ni wzwieſz kiedyć dunie.

25: Bo choćbyś ty nabárziey pieśćił przyrodzenie/

26: Przedſię cie to pociągnie ná ſwoie ćwicżenie.

27: Nie pomoże Wilkowi choć mu mięſá dádzą/

28: Przedſię mu młode kozy przed ocżymá wádzą.

29: A iáko go powoli wypuſzcżą s powrozá/

30: Alić wnet kwiknie świniá álbo wrzaſnie kozá.

31: Kijemże tego wilká co cie wiedzie k złemu/

32: Niechći nic nie przekaża poććiwemu twemu.

33: Vcżyń gwałt przyrodzeniu á niech cie nie rządzi.

34: Bo ktoć mu da ſwą wolą wierz mi káżdy zbłądzi.

35: Y fortunie omylney też nie záwżdy dufay/

36: Rádſzey cnego rozumu s poććiwoſcią ſłuchay.

37: Bo tá ſnádnie vwiedzie przyſmáki dziwnemi/

38: A gdzie ſie ochyniemy áni ſámi wzwiemy.

strona: B4v

1: Nie dáyże ſie vwodzić s ſwey poććiwey drogi/

2: Widziſz żeć o cię idzie nieboże vbogi.

3: Bo gdzie s cnoty poććiwey á z rozumu ſpádnieſz/

4: Nie ledá iáko wierz mi co s tym cżynić zgádnieſz.

5: Nie bądź Wirzbową witką ktora ták vroſcie/

6: Gdzie ią z młodu náchylą/ á też miewa goſcie.

7: Káżdy gáłęźi łamie wiedząc iż nie rodzą/

8: Więc ią y kijem tłuką y kozy ią głodzą.

9: Lecż bądź drzewem Cedrowym ktore ſwe wonnośći/http://rcin.org.pl


10: Podawa z Libáńſkich gor ku ludzkiey wdzięcżnośći.

11: Cień roſkoſzny ze wſzech ſtron roſpuſzcżáiąc s ſiebie/

12: Tákże niech wonnośći cnot zálátuią s ciebie.

13: A pod ſwym tákże cieniem zákriy kogo możeſz/

14: Sobie w ſławie á iemu w potrzebie pomożeſz.

15: ❡Ku Kſiąſzkam krotka przemowá.

16: Coż miłe Kſiąſzki zaſz ſie precż bierzecie/

17: A ná wſze ſtrony ſnadź ſie roznieść chcecie/

18: Nie wiecie iákie ſwiát ma rozboyniki/

19: Zmylą wam ſzyki.

20: Bo zazdrość márna ná gośćińcu ſtoi/

21: Ktora cney cnocie wiele złego broi/

22: A wiedząc pewnie iż od niey idziecie/

23: Kijem weźmiecie.

24: Swawola ſproſna co ludziom ſmákuie/

25: Wierzcie mi iż tá też o ſobie cżuie/

26: Wiedząc iż ludzi ciągniecie ku cnocie/

27: Być wam w kłopocie.

28: Bo ty dwie pánie ták ná ſię łáſkáwy/

29: Ciągnąc kſwey myſli wſzytki ludzkie ſpráwy/

30: Zacna fortuná iż im pochlebuie/

31: Tá was popſuie.

32: Ale wam rádzę obroćcie ſie tędy/

33: Gdzieby ominąć ty rozlicżne błędy/

34: Gdzie ná gośćińcu ſławá s poććiwoſcią/

35: Idźcie s chćiwoſcią.

36: Nie vſtráſzać was żadni rozboynicy/

37: Gdy ći poććiwi będą ſpołu wſzyſcy/

38: A ieſli wiernie pomogą cney cnocie/

39: Być im w kłopocie.http://rcin.org.pl


strona: 1

Liſt 1.

1: Kſięgi Pirwſze żiwotá cżło=

2: wieká pocżćiwego/ iákie ma być ſtánowienie y

3: záchowánie ſpraw y żywotá iego/ pocżąwſzy od vrodzenia

4: iego áż do śrzednich lat iego.

5: Kápitulum I.

6: Iáko y przecż Pan Bog racżył ſwiát

7: ſtworzyć y cżłowieká.

8: grafika

9: 8 B Og wſzechmogący/ kthorego10: ſpráwy/ ſądy/ á ná wſzem dziwne po=(marg) Spráwie Páń

: ſkiey nikth ſie

: przipátrzyć nie

: może. (–)

11: ſthępki ſą/ áni rozmierzone/ áni żad=

12: nym rozumem ogárnione być mogą/

13: gdy racżył ſwiát ſtworzyć/ to ieſt zie=

14: mię/ niebo/ morzá/ y ine przypádłośći

15: ná niebie y ná zyemi/ ktorey dziwney

16: ſpráwie żadne ſie oko przypátrzyć/ áni

17: żadny rozum przydziwowáć ſie nie może. A wſzytko to co=

18: kolwiek ocżymá ſwemi widzyeć/ y rozumem rozeznáć może=

A my/ to

strona: 1v

Kſięgi Pirwſze

1: my/ to ſtworzyć racżył ku cżći á ku chwale ſwoiey. A przypá

2: truiąc ſie tey dziwney ſpráwie/ co dáley to więcey ſie o tym

3: zámyſláwáć muśimy. A iż ná niebie wielką á rozlicżną á dzi

http://rcin.org.pl


4: wną rozność duchow ſwiętych/ to ieſt Anyołow y Archán=

5: yołow/ ku cżći á ku ſłużbie ſwey ſthworzyć racżył/ niechciał

6: też tego zániecháć/ áby też y s tey márney zyemie/ thák iáko

7: Bogu wſzechmogącemu/ powinna cżeść á chwałá záwżdy

8: iść nie miáłá.

9: ❡Iáko á przecż Pan ſtworzyć ra=

10: cżył cżłowieká.

11: 2 A Ták też potym ſtworzyć racżył y cżłowieká/ á thák go12: ſtworzył y w niewinnośći/ y w doſtoieńſtwie/ y w ſwiąto=

13: bliwośći/ y w nieſmiertelnośći/ máło nie iáko y Anyołá / ták(marg) Pſal. viij. (–)

14: iáko y Dawid ſwięty tego nadobnie w piſániu ſwym doło=

15: żył: iedno iż rozno/ thego w widomym ciele/ á Anyołá záſię

16: w niewidomym duchu. Tho iáko tego nędznego cżłowieká

17: był ná they zyemi poſtánowić racżył/ y iáko mu był poddał

18: wſzytko pod moc y pod poſłuſzeńſtwo iego/ to iuż tám piſmá

19: y hiſtorie/ kto cżytał/ ſzyroko o tym poſwiadcżáią y wyzna=

20: wáią. Iáko też záſię/ chcąc áby wiedział on nędznik iż ieſt (marg) Przecż Pan zá=

: kazał Adámo=

: wi drzewá. (–)

21: creáturá á iż ma páná nád ſobą/ wſzytko mu porucżywſzy á

22: podrzućiwſzy pod poſłuſzeńſtwo iego/ w Ráyu go/ dziwne=

23: mi roſkoſzámi ſpráwionym/ poſtánowić racżył/ áby iedno

24: ták był ſobie nád nim roſkoſzował w oney niewinnośći iego

25: tedy mu iednegoż drzewká zákazáć racżył áby go nie ruſzał/

26: áni owocu iego/ ktore drzewko przezwał drzewem żywotá/

27: powiedáiąc mu/ iż ſkoro go ſkoſztuieſz iż wnet będzieſz ſmier=

28: telny/ á ſmiercią będzieſz vmorzon.

29: ❡Przecż żonę Pan ſtworzył Adámowi.

30: 2 A Niechcąc go ták zániecháć iáko puſtelniká/ powiedzyećhttp://rcin.org.pl


31: racżył: Iż zle mu być ták ſámemu/ trzebá mu iákiego pod

32: pomożenia. Y vſpiwſzy go twárdym ſnem/ wyiął kość z bo=

33: ku iego/ á ſtworzył mu niewiáſtę też vrodą podobną k nie=

34: mu. Ten gdy ſie obudził poznał ią wnet y powiedzyał: iż to

35: ieſt iedná kość s kośći moich. A tu wnet obacżyć káżdy może

36: iáko ieſth duſzá rozumna ſkoro będzie do ciáłá wpuſzcżona/ (marg) Duſzá ieſt zá=

: wżdy rozu=

: mna. (–)

37: tákże y w máłym dziecięciu/ iedno iż nie ma inſtrumenthow

ieſzcże

strona: A2

żywotá cżłowieká

pocżćiwego.

Liſt 2.

1: ieſzcże zroſłych/ przez ktoreby on rozum iey y oná nieſmier=

2: telność okazáć ſie miáłá. Tákże mu potym onę niewiáſtę dał

3: zá żonę/ áby ſie rozmnażał z nich on narod ludzki/ ku cżći á ku

4: chwale iego.

5: ❡Przecż cżárt zwiodł cżłowieká.

6: 2 D Iabeł potym on Anyoł ſproſny/ kthory dla pychy á dla7: niepoſłuſzeńſtwá był ſtrączon z niebá/ gdyż był pirwey

8: Anyołem ſwiátłośći/ á w wielkiey łáſce v Páná tego/ gdyż

9: ten Pan pychy á niepoſłuſzeńſtwá żadnemu ſtworzeniu prze

10: puſzcżáć nie racży/ wiedzącz onego cżłowieká w oney łáſcze

11: Páńſkiey/ y boiąc ſie áby mu w niebie nie poſiadł onego miey(marg) Przecż cżárth

: zwiodł cżło=

: wieká. (–)

12: ſcá iego/ nádzyewáiąc ſie ieſzcże kiedy przysć ku łáſce Páń=

13: ſkiey/ wnet oną ſrogą zazdroſcią wzruſzony ſtárał ſie pilnie

14: o to/ áby był onego nędzniká mogł iáko zwieść z onego poſłu

http://rcin.org.pl


15: ſzeńſtwá iego/ á iżby go omierźił Pánu ſwemu. Widząc onę

16: niewiáſtę iuż mdleyſzego przyrodzenia niżli onego cżłowie=

17: ká/ wnet ſie o nię pokuśił/ y powiedział iey: Y wiecieſz wy cże

18: mu wam Pan thego drzewá zákazał álbo owoczow iego?

19: wiedzcie iż to drzewo ieſt tákiey mocy/ iż ſkorobyſcie go ſko=

20: ſztowáli/ wnetbyſcie ſie sſtáli wieſzcżemi/ á wnetbyſcie wie=

21: dzieli co ieſth złe á co dobre. Oney niebożąthku záchciáło ſie

22: być práktykarką á wiedzyeć przyſzłe rzecży/ wneth vrwáłá

23: iáblko y ſkoſztowáłá/ á námowiłá onego nędzniká iż go theż

24: ſkoſztował/ ták iż potym dowiedział ſie co ieſt złe (ku kthore=

25: mu przyſzedł) á co ieſt dobre/ ktore był vtráćił. Tákże wnet

26: niebożątko poznał ſmiertelność ſwoię/ poznał wſtyd nágo=

27: śći ſwoiey/ á iuż chodził iáko błędny w roſpácży ſwoiey. To

28: iuż pothym iáko ſie nád nim zmiłowáć/ zgromiwſzy go Pan

29: racżył/ á iáko mu záſię nálazł drogę do miłoſierdzya ſwego/

30: y iáko onego ſproſnego zwodniká w oſobie wężowey prze=

31: kląć racżył/ y iáko onemu nędznikowi dał otuchę o miłoſier=

32: dzyu ſwoim/ y iáko miáło náſtáć potomſtwo z narodu iego/

33: ktore ſie miáło pomśćić oney nieznośney krzywdy iego/ tho

34: iuż tám o tym ſzyroko hiſtorie ſwiádcżą/ ták iáko ſą o tym ſá

35: my w ſobie nápiſáne.

36: ❡Iáko y w iákiey roznośći narod ludz=

37: ki rozmnażał ſie ná zyemi.

A ij A gdy iuż

strona: A2v

Kſięgi Pirwſze

1: 2 A Gdy iuż then narod nędzny ludzki pocżął ſie rozmnażáć2: ná zyemi/ wedle woley á ſpráwy Páná tego/ pátrzay w iá=

3: kiey roznośći potym y przyrodzenia y obycżáiow po ſwiecie(marg) Iáko ſie rozno

http://rcin.org.pl


: ludzie rodzą. (–)

4: ſie dziwnemi kſtałty rozmnożył. Bo ſie ieden rodzi ſrogi dru

5: gi dobrotliwy/ ieden pyſzny drugi pokorny/ ieden hoiny dru

6: gi łákomy/ ieden opiły drugi trzeźwi/ ieden mądry á vważ=

7: nie roſtropny drugi záſię głupi á tępy á s przyrodzenia ni ocż

8: niedbáły. A ták áż do inſzych przypadkow przyrodzenia ro=

9: znego/ ktorym ſie káżdy ktho iedno chce ſnádnie przypátrzyć

10: y podziwowáć może: to wſzytko rázem tenże wſzechmogący

11: Pan przy tymże ſtworzeniu niebá y zyemie ſpráwić y poſtá=

12: nowić racżył. A zowiemy to łáćińſkim ięzykiem fatum, to ieſt(marg) Co ieſt

: fatum. (–)

13: wyrokiem á wiecżnym dekretem wielmożnośći iego.

14: A iáko co raz rzekł/ y iáko czo kthoremu ſtworzeniu przy=

15: właſzcżyć racżył/ tákże ſie iuż to koło wiecżnie á nieodmien=

16: nie tocżyć muśi áż do ſwięthey woley iego/ á do ſkońcżenia

17: ſwiátá wſzytkiego/ ták iáko ſam o tym iáſnie powiedzyeć ra(marg) Matth. xxiiij.

: Marc. xiij.

: Luc. ij. (–)

18: cżył: iż niebo y zyemiá przeminąć może/ ále ſłowá á dekrethá

19: iego nieomylne nigdy ſie zmienić áni przeminąć nie mogą.

20: Pátrzayże iáko tu widzimy ná tey nędzney zyemi rozmá=

21: ite roznośći w przyrodzeniu/ ták miedzy źwirzęty/ tákże mie

22: dzy rozlicżnymi ptaki/ rybámi/ drzewy/ y miedzy ziołj rozmá

23: gitemi/ thák iż káżde ſtworzenie wedle nátury ſwey á wedle

24: onego raz vcżynionego twárdego dekrethu Páńſkiego muśi

25: vżywáć obycżáiow y przyrodzenia ſwego/ á nigdy ſie iuż ża

26: dne inácżey odmienić nie może iuż ták áż do ſkońcżenia ſwiá=

27: tá wſzytkiego.

28: ❡O roznośći ſtanow niebieſkich/

29: á ſtąd y ludzkich.http://rcin.org.pl


30: 2 A Gdy ták mocne poſtánowienie widziſz w roznoſcyach31: ſtworzenia ſwiátá tego/ coż rozumieſz o onych mocach niebie

32: ſkich/ w iákich ie dziwnych roznoſciach/ ſpráwach/ y możno

33: ſciach ten Pan wedle woley ſwey ſwiętey poſthánowić ra=

34: cżył. O cżym nam dziwno y myſlić y mowić/ bo thego rozum

35: cżłowiecży żaden właſnie nigdy zrozumieć nie może. Acż te=

36: go potym Pan z łáſki á z miłoſierdzya ſwego ludziom vcżo=

37: nym á łáſką iego ozdobionym dopuśćił był pothroſze rozu=

38: mem doſiądz y wyrozumieć. A iáko iuż wieſz y widziſz iż ro=

39: zne ſą przyrodzenia w káżdym ſtworzeniu ná ziemi/ tákże też(marg) Rozność bie=

: gow niebie=

: ſkich. (–)

tám ſą

strona: A3


pocżćiwego.

1: tám ſą wierz mi dziwnie roznieyſze/ y dziwnemi ſpráwámi

2: y obdárzone y rozſádzone/ ták iż też iedny ſą płánety dobro=

3: tliwe á drugie ſrożſze/ thákże áż do inſzych poſtępkow/ cżego

4: ſie iuż wżdy ludzie pocżęśći z łáſki Páńſkiej y dopátrzyli y po

5: troſze wyrozumieli.

6: A iż poſpolicie pan ná gorze á podleyſzy ſtan nádole pozo=

7: ſtáwáć muśi/ á przedſię oney gory zwirzchnoſcią rządzony

8: ſpráwowan być muśi. Tákże theż y w thym porządku then

9: wſzechmogący Pan ſpráwić y poſtánowić racżył/ iż ſpráwi

10: wſzy thy dziwne biegi á ty rozne płánety niebieſkie/ ktore ſie (marg) Płánety ziemię

: rządzą. (–)

11: vſtáwicżnie s tym niebem tocżą/ ktorego tu pocżęśći kęs wi=

12: dzimy około tey máłey á okrągłey zyemie/ ná ktorey ieſtech=

http://rcin.org.pl


13: my rozſiani wſzędy/ á gmerzemy około niey nie inácżey ied=

14: no iáko mrowki rozſypáne około iákiey gory/ thedy z iákiem

15: przyrodzeniem płánetá ná ktorą cżęść oney zyemie náſtąpi/

16: tákież ſie też ſpráwy y wſzytki poſtępki wedle przyrodzenya

17: oney płánety mieſzáć y broić muſzą.

18: ❡Cżłowiek wedle biegow niebieſkich

19: rodzić ſie musi.

20: 2 A Tákże y cżłowiek gdy ſie tám ná ten cżás vrodzić mu ſie21: przytrefi/ iuż wedle ſpraw y przyrodzenia oney płánety s tá

22: kiemiż ſie obycżáymi y poſtępki vrodzić muśi. A to ieſt præde

23: ſtinatio, co zowiemy przeyrzenie Páńſkie/ onym mocnym de(marg) Prædeſtinatio co

ieſt, (–)

24: krethem Páńſkiem raz vcżynione/ iż ſie cżłowiek nędzny z o=

25: ney raz nádánej onym roznym płánetam mocy rodzi ábo zły

26: ábo dobry/ ták iáko máło nie w káżdym rozne przyrodzenia

27: widamy. Tákże to ſtąd przypádnie/ iż ſie sſtánie potym ábo

28: godnym ábo niegodnym łáſki Páńſkiey/ ieſliże temu wcżás

29: rozumem á boiáźnią Bożą zábyeżeć nie będzye vmiał/ oba=

30: cżywſzy s przypadkow nie dobrze poſtánowione przyrodze

31: nie ſwoie/ ták iáko o tym y niżey vſłyſzymy. Boćby to niepo=

32: trzebna pracza byłá tego ták wielmożnego Boſtwá/ áby po

33: piąći ábo po ſześći tyſięcy lat o namnieyſzym cżłowiecżku od

34: pocżątku ſwiátá wiedzieć á poſtánowić miał/ iáko ſie kto v=

35: rodzić miał/ y z iakiemi obycżáymi. Ale iáko raz rzekł á iáko

36: raz poſtánowił y mocnym ſwym dekretem vtwirdził y zápie

37: cżętował/ tákże ſie to iuż ták áż do ſkońcżenia ſwiátá záwżdy

38: tocżyć y ſpráwowáć muśi.

A iij Co ſprá=

strona: A3v

http://rcin.org.pl


Kſięgi Pirwſze

1: ❡Co ſpráwuie cżtery wilgotno=

2: śći w cżłowieku.

3: 2 P Atrzayże záſię iuż ku tey ſpráwie dziwney niebieſkiey co4: záſię z nowu do tákiego nędznego á zámieſzánego przyrodze

5: nia náſzego przypada. Abowiem to ieſt rzecż nieomylna/ iż

6: ciáło cżłowiecże s tych ſie cżterzech wilgotnośći rodzić mu=

7: śi/ to ieſt/ ze krwie/ s kolery/ flegmy/ á z melánkoliey. Tho(marg) Cżterzy wilgo=

: tnośći w cżło=

: wieku. (–)

8: iuż wiemy ſnádnie co ieſt kreẃ á co ieſt flegmá/ ále melánko

9: lia ieſth iákaś lipkość á klijowáthość po ciele á po cżłonkoch

10: cżłowiecżych rozlana/ ktora też ma niemáło mocy ſwoiey. A

11: kolerá to ieſt z gołá żołć/ ktorą cżęſtokroć y w káżdem źwi=

12: rzęciu widamy.

13: A ty cżterzy wilgotnośći ſą ſobie bárzo rozne y ſprzećiw=

14: ne. Bo kreẃ cżyni cżłowieká weſołego/ hoynego/ wſpaniłe=

15: go. Kolerá pyſznego á zuchwáłego. Flegmá záſię leniwego/

16: oſpáłego/ bládego. A Melánkolia fráſownego/ á rzadko we

17: ſołego. Otoż kthoraby kolwiek tylko ſámá cżłowiecże ciáło

18: opánowáłá/ pewnieby ie ſnádnie vmorzyłá álbo bárzo ze=

19: pſowáłá. Ale to Pan nadobnie támże przy ſtworzeniu cżło=

20: wieká poſtánowić racżył/ iż záwżdy iedna ku drugiey przy=

21: mieſzána być muśi/ ták iż chłodna gorącą chłodzi/ á gorąca

22: theż záſię chłodney zágrzewáć muśi/ thákże ſie wżdy iedná z

23: drugiey ſnádnie w ſwym przyrodzeniu vmiárkowáć może/

24: thák iż on cżłowiek y w ſpráwach ſwych/ y w przyrodzeniu

25: ſwym/ y w zdrowiu ſwym/ ná czo go ony náthury ciągną/

26: wżdj nieiáko vmiárkowáńſzy y pomiernieiſzy sſtáć ſie może.

http://rcin.org.pl


27: A ſnádnie to káżdy obacżyć może ktorego przyrodzenia w

28: nim więcey zoſtawa/ y ná co go ciągnie/ y iákie ſie w nim o=

29: bycżáie y przypadki według nátury onych wilgotnośći oká=(marg) Iáko poznáć

: náturę cżłowie

: cżą. (–)

30: zowáć y ſtánowić będą/ á poſpolicie w pijánym narychley

31: to poznáć bywa. Bo Koleryk wnet z myſlą ſwą wzgorę wy

32: leći/ wnet chce być hetmánem/ á choć nic nie máſz, przedſię ſie

33: ſobie pánem zda. Krewnik záſię weſoł/ ſkacże/ miłuie/ obłá=

34: pia/ dałby bárzo rad káżdemu by iedno co miał. Melánkolik

35: záſię lámentuie/ wſzytko mu niewcżás/ wſzytko ſie mu krzy=

36: wdą widzi. A Flegmátik záſię chrapie/ ſápi/ ſpi/ á ná brzuch

37: pluie/ á przedſię y omácmie koflá podle ſiebie máca.

Kápitu=

strona: 4


pocżćiwego.

Liſt 4.

1: Kápitulum II.

2: Iáko Pan Bog obacżywſzy rozność przyro=

3: dzenia ludzkiego y rozumem y przykazániem

4: ſwym ozdobić y przeſtrzegáć go racżył.

5: grafika

6: 5 P Rzypátruyże ſie pilno/ gdy iuż tę od7: mienność wſzechmogący Pan á to zámieſzá=

8: nie w cżłowiecżym narodzie obacżyć racżył/

9: niechciał ták tego nędznego cżłowieká zánie=

10: cháć/ iáko inego błędnego źwirzęciá/ ktore tyl=

11: ko ták żywie iáko go iego nieme przyrodzenie ciągnie/ ále mu

12: dał duchá rozumnego/ ták iáko o onym Adámie cżytamy/ iż (marg) j. Moizeſzow. ij.

http://rcin.org.pl


: Duſzá ieſt zá=

: wżdy żywiąca. (–)

13: wpuśćił weń Pan duchá żywiącego/ to ieſt duchá rozumne=

14: go á roſtropnego/ áby tu ſwe to źwirzęce ciáło ták onym ro=

15: ſtropnym duchem rządził á ſpráwował/ áby áni tym biegom

16: niebieſkiem/ áni themu záwikłánemu thák iákochmy ſłyſzeli

17: przyrodzeniu ſwemu nie dał ſie rządzić á vnośić od pocżći=

A iiij wey po=

strona: A4v

Kſięgi pirwſze

1: wey powinnośći ſwoiey/ ále iáko twárdym munſztukiem o=

2: nym ſwiętym rozumem wſzytko w ſobie hámował y ſtáno=

3: wił/ gdzyeby go álbo ony biegi niebieſkie/ álbo ono iego zá=

4: wikłáne przyrodzenie do cżego ciągnęło nieſłuſznego álbo

5: nieprzyſtoynego cżłowiecżeńſtwu iego.

6: ❡Iáko Pan podpieráiąc rozumu dał ie=

7: ſzcże ktemu przykazánie ſwoie.

8: 2 V Ważayże dáley co ten dobrotliwy Pan ieſzcże ktemu v=9: cżynić racżył/ nie dufáiąc y rozumowi y cnocie ták onemu zá

10: wikłánemu przyrodzeniu cżłowieká nędznego/ iżby thákie

11: przyrodzenie tylko cnotą á rozumem w ſobie pohámowáć á

12: pomiárkowáć miał/ ále ktemu ieſzcże przydał ſrogie przyka (marg) Przecż Pan dał

: przykazánie. (–)

13: zánie ſwoie/ dał rozność dziwnych náuk/ kthore ſie rozſiały

14: po wſzemu ſwiátu/ rozważnie przyſtrzegáiąc tego nędznego

15: cżłowieká/ iáko miał gwałt cżynić tym twárdym przypad=

16: kom przyrodzenia ſwego/ á iákoby ſie miał ſpráwowáć/ á=

17: by wżdy y Pan miał chwałę y pocżćiwość z niego y s pocżći=

18: wych á s pobożnych ſpraw y z obycżáiow iego. A on też nę=

http://rcin.org.pl


19: dznik áby y ſławę/ y wdzięcżność/ y zdrowie wżdy iáko tá=

20: ko záchował ſpráwuiąc ſie rozumem á boiáźnią Bożą/ tákże

21: ku cżći ſwoiey y ku dobremu mnimániu ſwemu.

22: Coż ieſzcże dáley vcżynić racżył/ nie dufáiąc oney krewko

23: śći á odmiennośći iego/ záłożył nań ſrogi zakład á ſthráſzny(marg) Zakład ſrogi

: ná przykazá=

: nie. (–)

24: dekret/ ſzyroce mu tho ná piſmie podawſzy/ iż ieſli ſie nie bę=

25: dzie záchowywał wedle przyſtoieńſtwá ſwego/ á wedle o=

26: ney ſwiętey woley iego á mocnego poſthánowienia iego/ iż

27: ſrogą ſmiercią vmrzeć muśi/ y docżeſną y wiecżną. Docże=

28: ſną tu gdj ſie duſzá miła rozdzieli s tym ſmiertelnym ciáłem.

29: Wiecżną záſię gdy powſtánie s tymże ciáłem á ſtánie ná ſą=

30: dzie Páńſkim/ tám iuż ma być ná wiecżne męki y potępienie

31: zdaná y ſkázaná poſpołu y s tym ciáłem ſwoim. A ieſliże ſie

32: záchowa w thym żywocie wedle cnotliwego powinowác=

33: twá ſwoiego/ á wedle woley á roſkazánia Páná ſwoyego/ á

34: zgwałći w ſobie ono ſwowolne przyrodzenie ſwoie/ tedy ni

35: gdy nie vmrze iedno ták przeſtąpi s tego żywotá omylnego

36: á docżeſnego do żywotá onego wiecżnego/ iemu od wiekow

37: z dziwnemi roſkoſzámi zgotowánego á pewnie obiecánego.

38: A ácż thu do cżáſu to mizerne ciáło w ziemi zoſtánie/ á iáko

ſmácżnym

strona: 5


pocżćiwego.

Liſt 5.

1: ſmácżnym ſnem vſpokoiono będzie/ ále duſzá oná wdźięcż=

2: na iuż będzie w ręku Páńſkich/ ták iáko Sálomon o tym na=(marg) Mądro. iij. (–)

3: dobnie nápiſał/ á iuż będzie w wielkiey rádośći á w opiecze

4: Páńſkiey cżekáłá onego wdzięcżnego poſpołu y z onym ciá=http://rcin.org.pl


5: łem ſwym ktore było do cżáſu w ziemi zoſtáło miłośćiwego

6: záwołánia ſwego/ kthore iuż ma s pewnych obietnic Páń=

7: ſkich iż będzye wiecżnie ſobie s Pánem ſwym krolowáłá á

8: roſkoſzowáłá y z onym nędznym ciáłem ſwoim.

9: ❡Bog nie chce áby kto złym był.

10: 2 N Iechayże tego thák nikt nie mowi/ Ey, by był Bog nye=(marg) Bog nie prá=: gnie śmierći złe

: go. (–)

11: chciał/ nie byłbych ia był nigdy złym ánibych był potę=

12: pion. Pewnie iż tego Bog nie chce/ á owſzem ſie o to ſtára y

13: vpomina/ áby był káżdy dobrym/ á iżby był zbáwion/ bo do

14: ſiebie wſzytkich nie brákuiąc żadnym ſtanem iáwnie á iáſnie

15: powoływa/ á chce áby byli wſzyſcy zbáwieni/ gdzie ono mo

16: wi: Podźcie do mnie wſzyſcy ktorzyſcie ſie vprácowáli/ á ia(marg) Matth. xj. (–)

17: miłośćiwie y ochłodzę was y pocieſzę was. Powieda głoś=

18: no: Iż ia niechcę ſmierći áni potępienia grzeſznego/ tylko cże=(marg) Ezech. xxxiij.

: Zaha: j. (–)

19: kam by ſie náwroćił á żył żywotem wiecżnym. Woła: Ná=

20: wroćcie ſie do mnie wſzyſcy/ náwrocę ſie ia też do was. Toć

21: iuż tám do złych á do grzeſznych woła áby ſie vználi/ boć do=

22: brym náwrocenia áni vznánia iuż nie potrzebá/ bo tego do=

23: kłádáć racży: Iż ieſli ſie náwroćicie do mnie/ iuż onych prze=

24: ſzłich złośći wáſzych nigdy pámiętáć nie będę. A co tákich mi

25: łośćiwych obietnic iego mamy od Prorokow ná ſwiát wy=

26: wołánych/ y vſty iego ſwiętemi poſwiádcżonych/ á ktoby ie

27: wylicżyć mogł.

28: A nákoniec on Moiżeſz nieomylny poſeł iego/ ktory iuż má

29: ło nie głośne poſelſtwá ludowi onemu ktore wiodł z Egiptu

30: przynośił od niego/ gdy im przynioſł ná kámiennych tabli=

http://rcin.org.pl


31: cach iáwną wolą á roſkazánie ſwięte iego/ tedy im tho thák

32: mocnie zápiecżętował: Iż ieſli ſie ták záchowywáć będziecie

33: wedle woley á náuki moiey kthorą do was poſyłam/ thedy

34: wſzytki błogoſłáwieńſtwá ná was przipádną ná ziemi y ná(marg) Błogoſłá=

: wieńſtwo do=

: brego á pom=

: ſtázłego.

: v. Moize. xxviij. (–)

35: niebie/ ktore im tám Moiżeſz ná ten cżás ſzyroko wylicżał/ y

36: nam potomkom ich ſą iáſnie ná piſmie zoſtáwione. Dokłá=

37: dáiąc też tego: Iż ieſliże tym wzgárdzicie/ á nie będziecie ſie

38: chcieć záchowáć wedle woley á roſkazánia mego/ tedy też te

go pew=

strona: 5v

Kſięgi Pirwſze

1: go pewnie bądźcie iśći/ iż ná was wſzytki przeklęctwá przy=

2: pádną co ich iedno ieſt ná ziemi y ná niebie/ ktore im też tám

3: wſzytki ſzyroko wylicżał y opowiedział. A ná koniec tym zá=

4: wiązał: Iż otho wam kłádę przed ocży wáſze przeklęctwo y(marg) v. Moize. xxx. (–)

5: błogoſłáwieńſtwo/ złe y dobre/ obieraycieſz ſobie co chcecie

6: wedle woley ſwoiey.

7: Niechże tu nie mowi złodziey/ oy by był Bog nie chciał te

8: dybych ia był nie był złodzieiem/ ánibych był wiſiał. Niech(marg) Zły niech ſie

: nie ſkárży iż ták

: Bog chciał. (–)

9: że tu nie mowi zábijak/ łákomiec/ wydzierácż/ pijániczá/ by

10: był Bog nie chciał nie był bych ia był táki/ bo to nieprawdá/

11: ktoby ták tę dobroć wiecżną Boſką potwarzáć chciał. Wi=

12: dziſz iż iáwnie Bog niechce być przycżyńcą grzechu twoiego

13: áni kátem nád tobą/ gdzie wſzędy á wſzędy łáſkáwie á miłohttp://rcin.org.pl


14: śćiwie vpomináć káżdego racży/ ábyś ſie obacżył w grzechu

15: ſwoim/ á odwroćił ſie od niego/ á on záwżdy chceć być miło

16: śćiwym Bogiem y nie wſpomináćći żadnego przeſzłego wy

17: ſtępku twoiego. A ktemu woła ná iednego nie kradń/ ná dru

18: giego nie zábijay/ ná trzeciego cudzego nie pożąday/ áż thák

19: y do inſzych. Ale ono złe przyrodzenie twoie w ktorymeś ſie

20: vrodził/ y ony złe cżáſy twoie pod ktoremiś vrodził/ ták

21: zgwałćiły y rozum y cnotę twoię/ żeś wzgárdził y to łáſká= (marg) Złe przyrodze=

: nie zgwałći ro

: zum y cnothę. (–)

22: we nápominánie Páná ſwego/ y ſławę ſwoię/ y niebeſpie=

23: cżeńſtwo żywotá ſwoiego/ á vdałeś ſie zá złym á ſwowol=

24: nym rozmyſłem ſwym/ boć do złego wolno kiedy chceſz/ gdiż

25: odſtąpiſz cnoty y vpominánia Páńſkiego/ bo iuż tákiego ná

26: żadney piecży Pan nie ma kthory ſie vda zá ſwowolnym ro=

27: zmyſłem ſwoim. Ale gdi od złego odwroćiſz nogę ſwoię/ ták

28: iáko o tym piſmo powiáda/ o ſnádnie cie wnet duch Páńſki

29: przywiedzie ná drogi ſłuſzne/ s ktorych iuż nigdy vpáść áni

30: ſie obłądzić nie będzieſz mogł.

31: Ano powiedáli o iednym kupieckim cżłowieku/ á to byłá

32: iście rzecż prawdziwa/ iż gdy mu ſie ſyn vrodził/ iż zwiodł

33: práktyki á ludzie vcżone/ áby mu rozſądek vcżynili o przypa

34: dkoch przyſzłych á o przyrodzeniu ſyná onego. Tedy ſie ná

35: iedno wſzyſcy zgodzili/ iż ma ták być ſrogie przyrodzenie ie=

36: go/ iż nigdy náſycon krwie być nie będzie mogł/ á nielza ied=

37: no muśi być álbo kátem álbo iákim ſrogim rozboynikiem.

38: Ten ſobie nieborak ono lekce poważił á miał to ſobie zá plo=

39: tki. Potym gdy iuż pocżął on chłopiec podraſtáć/ co potkał

40: máłego/ álbo ſzcżenię/ álbo kozlę/ álbo kotkę/ tho wnet ſciął

álbo zábił. http://rcin.org.pl


strona: 6


pocżćiwego.

Liſt 6.

1: álbo zábił. On ociec vbogi obacżywſzy ono złe przyrodze=

2: nie iego/ poſłał wnet záſię po onyſz doktory co mu o onym ſy

3: nu powiádáli/ y rádził ſie ich coby s tym cżynić miał/ powie

4: dáiąc im iż iuż tego iáwnie doznał czo mu o onym ſynu iego

5: práktykowáli y powiedáli/ proſząc ich áby mu rádę dáli iá=

6: koby ono złe przyrodzenie ſyná onego wżdy mogło być cżim

7: vmiárkowáne á vſkromione. Tám ſie ná tho thák zezwolili

8: wſzyſcy/ áby go dał do rzeźniká gdzieby nawięcey bydłá bi=

9: iano. On poſłuchawſzy vcżynił ták iáko mu rádzili. Ten po=

10: tym z oną wielką rádoſcią rzezał/ bił/ tłukł ony kozy/ ony bá

11: rány/ ony cielętá/ ták iż w ſobie vſkromił onę złą á iádowitą

12: náturę ſwoię oną krwią bydlęcą/ iż z niego był potym y do=

13: bry y bárzo bogáty cżłowiek/ z onego przedſięwziętego rze=

14: mięſłá ſwego. A ták niech tego nikt nie powieda áby przyro

15: dzenie mocy nie miáło/ ieſliże cnotą á rozumem nie będzie po

16: wſciągniono á záhámowano.

17: Kápitulum III.

18: Iáko máią rodziczy ſtháráć ſie o wychowánie

19: młodych dziatek ſwoich/ y iáko máią roze=

20: znawáć przyrodzenie ich.

21: grafika

A ták ro=

strona: 6v

Kſięgi Pirwſze

1: 5 A Ták rodzicy pocżćiwi gdy ſie im ro=2: dzą dziatki/ máią pilnie obacżáć/ ieſli nie s płá

http://rcin.org.pl


3: net tedy wżdy s przyrodzenia ich/ ku cżemuby

4: ſie ná potym ſpráwy ich y poſtępki ich pocią=(marg) Iáko poznáć

: przyrodzenie w

: dzyecięciu. (–)

5: gáć miáły Bo ſnádnie Koleriká poznaſz y po

6: ſierśći/ bo ſie vrodzi cżarno/ Melánkolik liſowáto/ Flegmá

7: tyk bládo/ Krewnik z białá rumiáno. A tákże wnet y s przy=

8: padkow y z młodych ieſzcże obycżáiow dziećinnych ſnádnie

9: ſie obacżyć może ku cżemu ſie ktorego przyrodzenie ſciąga.

10: Bo ſie będzye krewnik wnet wſzytko ſmiał á igrał/ flegmátik

11: ſpał á drzemał/ kolerik ſie gniewał/ melánkolik ſie fráſował/

12: á wſzytko mu ſie niewcżás będzie zdáło. A ieſli mu ktemu do

13: daſz pokármu tákiegoż/ thedy iedno z drugim pomieſzawſzy

14: ſie/ ieſzcże będzie więtſzą moc w onym przyrodzeniu miáło.

15: A ták pánie mátki/ á zwłaſzcżá ktore ſą przyrodzenia dobre=

16: go/ bárzoby dobrze áby ſámy dziatki ſwe y karmiły y wycho

17: wywáły. A ieſliże by ták być nie mogło/ tedy iſcie pilnie trze=

18: bá ſzukać mámki nie kordiácżney/ nie melánkolicżney/ nie frá(marg) Mámká iáka

: ma być. (–)

19: ſowney/ ále coby byłá przyrodzenia dobrego/ obycżáiow v=

20: cżćiwych/ ktora áby wnet obacżáłá/ ku cżemuby ſie przyro=

21: dzenie dzieciątká onego ſciągáło/ ieſli ku gniewu/ ieſli ku o=

22: ſpálſtwu/ ieſli ku zbytniemu płácżowi álbo lámentowi/ te=

23: dy go potroſze nie gniewem/ nie fukiem/ ále iákoby igrániem

24: á nadobnym á łágodnym vpominániem pohámowáć/ á po

25: troſze go od onego przyrodzenia iego odwodzić będzye po=

26: trzebá/ áby ſie wżdy w nim potroſze ſkromiły ony przyrodzo

27: ne przypadki iego. Bo widziſz y woſk poki miękki tedy w ſię

28: rychley piecżęć prziymie niżli kiedy ſtwárdnieie.

29: ❡Iedłá iákie máią być dzieciom dawáne.http://rcin.org.pl


30: 2 T Eż gdy ſie iuż imie dziecię ieść/ trzebá mu y pokármy ro(marg) Pokármy dzye: ciom iákie. (–)

31: zeznawáć według przyrodzenia iego. Bo ieſli koleryk/

32: nie dáyże mu pokármow gorących/ tákże y melánkolikowi/

33: bobyś ieſzcże bárziey podpalił onego gorącego przirodzenia

34: iego. Ieſliże też flegmátyk/ nie dáyże mu też rzecży s przyro=

35: dzenia záziębłych/ bobyś tákże ieſzcże więcey popráwił tępo

36: śći y gnuſnośći iego/ á nie pieść też názbyt przyrodzenia ie=

37: go/ nie żufecżkámi/ nie thymi wymyſlonemi pieśćidłki/ nie

38: winki też/ á ieſli tedy bárzo rzadko y máło/ bo y mdleyſze bę=

dzie/ y żo

strona: 7


pocżćiwego.

Liſt 7.

1: dzie/ y żołądek cżemu z młodu przywyknie tego mu ſie záw=

2: żdy będzie chciáło. A potym gdy przydzie ná grubſze potrá=

3: wy tedy y s trudnoſcią ie będzie przechowywáć mogło/ y o=

4: nemu żołądkowi roſpieſzcżonemu záwżdy káżda rzecż záſzko

5: dzić więcey będzie mogłá/ niżli owemu ſękowátemu co przy

6: wyknie z młodu y złemu y dobremu. A możemy ſie w thym y

7: widomemi rzecżámi ſpráwić. Pátrz ná thy kráie gdzie cze=

8: brem piwo piją/ á páni mátká y w ſześćiniedzielach donice z

9: grzankámi cżáſem náchyli/ iácy ſie chłopi by Zubrowie ro=

10: dzą/ bo ieſzcże w brzuchu vtyie iáko proſię/ vrodzi ſie iáko cie

11: lę/ á vroſcie iáko Woł. Páthrzże záſię ná owy winarze iáko

12: chodzą iáko kokoſzki z zádrobionemi twarzycżkámi/ á ledwe

13: go połowicá ná ſwiecie/ á y miedzy chłopy iuż dziś vrodzi=

14: wſzego naydzie niżli miedzy tą roſpieſzcżoną ſláchtą/ czo ſie

15: winki á pápinki zádrobili.

http://rcin.org.pl


16: ❡Vbiory iákie máią być dziećinne/ y

17: ćwicżenie obycżáiow młodych.

18: 2 N Ie więżyſz mu názbyt z młodu kneflicżkow/ bryżycżkow19: pſtrych ſukienek iáko proſięciu/ bo iáko ſie thego z młodu

20: náucży/ ták mu ſie to w pámięć wbije/ y ták mu ſie tego ná po

21: tym záwżdy będzie chciáło/ á ſtąd mu y ſwawola ná potym

22: y wſzetecżeńſtwo ſnádnie rość będzie mogło/ á wſzák mu to

23: y nápotym nie zginie gdy iuż ku lepſzemu obacżeniu przycho=

24: dzić będzye. Potym gdy iuż będzie podraſtáć nie trzebá (marg) Od cżego dzye=

: cię przeſtrze=

: gáć. (–)

25: go też názbyt w grozie chowáć/ bo oná młodość iego/ gdyż

26: ieſzcże ſmyſły ſłábe we mdłym ciele być muſzą/ tedy zbytnią

27: grozą á fráſunkiem ſnádnie może być zgwałcona/ iż pothym

28: záwżdy ſtráſzliwa/ tępá á głupia być muśi. Ale bez zbytniey

29: grozy á bez fráſunku nadobnym nápominániem przedſię mu

30: potroſze trzebá vymowáć obrokow/ áby nie roſło iáko wirz

31: bá/ ktorą iáko náchyli tákże też rość będzie. Tákże go też iuż

32: będzie trzebá ſtrzedz od głupich á od plugáwych chłopiąth/

33: od zbytniey cżeládzi/ bo co z młodu widzi/ ſłyſzy/ tho mu ſie

34: ſnádnie wbije w onę młodą pámięć iego/ y thákże z nim bę=

35: dzie roſło. Bo y od ſtárſzych to ſłychamy/ iż lepiey tho więc

36: pámiętáią co ſie z młodu około nich działo/ niżli co przed má

37: łym cżáſem cżynili. Boć może dzieciątko cżyſcie ſie igráiąc y

38: paciorká y łáćińſkich ſłow wiele náucżyć/ y a b c d bárzo mu

B ſie to ſná=

strona: 7v

Kſięgi Pirwſze

1: ſie to ſnádnie ygráiąc w pámięć wbić może. Nie dáyże mu

http://rcin.org.pl


2: też wiele ledá cżego ſzcżebiotáć/ iáko tho ini bárzo rádzi wi=

3: dzą/ á zową to ſzpacżkiem/ bo iáko mu tho w obycżay wni=

4: dzie/ tedy mu potym s tego wſzetecżeńſtwo vroſcie/ ktorego(marg) Mátki dzye=

: wki cżego má=

: ią vcżyć. (–)

5: go potym trudno oducżyć będzie. Tákże theż y pánie mátki

6: około dzyewecżek ſwych powinny tákież pilność mieć/ gdyż

7: to ieſt narod mdły á ná wſzytko ſnádnie náłomny. Abowim

8: wierz mi iż młode wychowánie roſtropne śiłá pothym oby=

9: cżáiow dobrych ná ſtárość káżdemu vmnożyć może. A wida

10: my to y miedzy rodzoną bráćią/ iż ieden domá zle á ſwowol

11: nie wychowány iáki ieſt brzydki w obycżáioch ſwoich/ iáko

12: ieſt niedbáły w ſpráwach ſwoich/ iż wſzytko ſnádniey y vtrá

13: ćić y ſam ſie w niwecż obroćić może. A drugi ktory będzie do

14: brego á pocżćiwego wychowánia wſzytko ono zá nim cho=

15: dząc pozbiera. A przytym rozna wdzięcżność y rozne vwa=

16: żenie obycżáiow v ludzi pocżćiwych będzie iednego niż dru=

17: giego.

18: ❡Iákiego preceptorá młodym dzie=

19: ciom ſzukáć.

20: 2 P Otym gdy iuż dzieciątko podroſcie/ iż mu ſie iuż ſmyſły21: y przyrodzenie lepiey ſtánowić będzie/ ſthárayże mu ſie

22: pilno o iákiego cnotliwego/ ſtátecżnego/ trzeźwego/ á po=

23: miernego preceptorá/ áby náuki ſłuſzne y obycżáynie pocżći=

24: we mogł z niego bráć y obacżáć. A nalepiey go domá do cżá=

25: ſu pochowáć/ bo wżdy y rodziczow y precepthorá potroſze

26: ſie przeſtrzegáć będzie/ y lepſzy wcżás w ſwym młodym wy

27: chowániu mieć może/ y wżdy z onemi ſproſnemi chłopięthy

28: ſzkolnemi poſpołu rość nie będzie/ y ich obycżáiow ſobye do

http://rcin.org.pl


29: młodey głowy nie nábije. Bo to być inácżey nie może/ iákie

30: towárziſtwo tákie też y obycżáie poſpolicie bywáią/ á wſzák(marg) Iákie towárzy

: ſtwo tákie oby=

: cżáie. (–)

31: to y miedzy ſtarſzymi widamy. Abowiem to ieſt rzecż pew=

32: na/ w iákie obycżáie młodość dziećinna będzie podaná/ tákie

33: długo y pámiętáć y vżywáć ich będzie. A możym bacżyć y po

34: młodym drzewie/ ktore im nalepiey vſzcżepiono á opráwio=

35: no będzie tym narychley y vroſcie y wdzięcżne owoce ſnád=

36: niey może podáć s ſiebie. Thákże y po młodym koniu y po i=

37: nych źwirzętach. Nie dáyże ſie z nim z młodu łámáć twárde

38: mi á wichrowáthemi náukámi/ boć mu ſnádnie w młodey

głowie

strona: 8


pocżćiwego.

Liſt 8.

1: głowie wſzytko pomieſzáią/ ále co napilniey vcżyć go cżyść

2: á piſáć/ á potroſze ſłowá ná polſki ięzyk wykłádáć/ coby mu

3: ku cnotham á ku pocżćiwym obycżáiom ono m

Mikołaj Rej Zwierciadłorcin.org.pl/Content/62681/WA248_82413_SPXVI_rej... · Mikołaj Rej...

Documents

Transcript of Mikołaj Rej Zwierciadłorcin.org.pl/Content/62681/WA248_82413_SPXVI_rej... · Mikołaj Rej...