Mikołaj Rej Zwierzyniec - RCIN...Mikołaj Rej Zwier zyniec strona 2 strona: kt 1: Zwierziniec 2: W...

Biblioteka źródeł Słownika polszczyzny XVI wiekuRepozytorium cyfrowe tekstów szesnastowiecznych (w jednolitej transliteracji zgodnej z Zasadami

wydawania tekstów staropolskich (projekt), Wrocław 1955) – red. P. Potoniec, K. OpalińskiMikołaj Rej Dzieła

oprac. Małgorzata Pierzgalska, Regina Kozubowska, Piotr MałekISBN 978-83-65832-90-0 (całość)

ISBN 978-83-65832-00-9

INSTYTUT BADAŃ LITERACKICH PAN

Mikołaj RejZwierzyniec

http://rcin.org.pl

Mikołaj RejZwierzyniec strona 2

strona: kt

1: Zwierziniec

2: W ktorym rozmáitich

3: ſtanow ludzi/ źwirząth/ y ptakow/

4: kſtałty/ przypadki/ y obycżáye/ ſą właſnie wy=

5: piſáne. A zwłaſzcżá ku cżáſom dziſyeyſzym

6: náſzym nieiáko przypadáiące. Ná rok

7: od národzenia Páńſkyego

8: 1562.

9: 2 N Iechże cie nic nie ruſza/ moy namilſzy brácie/

10: Ieſliby co nie k myſli/ też przypádło ná ćię.

11: Bo mi iednák łácniey s ſwym/ niż draźnić obcego/

12: Wſzák ia thu nie wſpominam/ co mi nic do thego.

13: Iedno ia tu ná pámięć/ ſwe dilekty lecżę/

14: Co im wſzego dobrego/ iáko ſobie życżę.

15: A iż ſie też wtaczáią/ y poſtronne rzecży/

16: Radbych by ſie s cudzych ſpraw/ miał káżdy ná piecży.

17: Napowinnieyſzy przyiaciel prawdá.

18: Trenorum iij.

strona: ktv

strona: A2

1: Zacnie Vrodzonemu

2: a Wielmożnemu Panu/ Panu Ia

3: nowi Chodkowicowi/ Stolnikowi

4: Kſyęſtwa Litewſkyego etc.

5: 8 I Z cie Pan Bog y

6: ſtanem/ y vrodą/ y po=

7: cżćiwym bacżeniem/ ob

8: dárzyć racżył (cżegoć i= http://rcin.org.pl


9: ście nie s pochlebſtwá/

10: áni przeto żemći ieſt prá

11: wym á vprzeymie życż=

12: liwym przyyacyelem/

13: przycżytam: ále tho przypuſzcżam ná káżdego

14: pocżćiwe/ iż thák ieſt/ rozeznánie) przetoć thy

15: Kſiąſzki przypiſuię/ y poſyłam/ Abyś ſie w mło

16: dośći ſwey rzecżámi cżáſem poważnemi/ cżá=

17: ſem też dworſkyemi/ zábawiał/ á cżás ſwoy ro

18: zeznawał/ przy cżym ma zoſtáwáć/ á przy cżim

19: ma poſtępki ſwe (iákoż wiem iż ná to záwżdy

20: oſobne bacżenie maſz) zábawiáć y ſtánowić.

21: Gdyż nas on Mędrzec ſławny vpomina Ka=

22: to/ ábychmy cżáſem miedzy ſwemi/ wedle cżá=

A 2 ſu zábá

strona: A2v

1: ſu zábáwyonemi trudnoſcyámi/ weſołych przy

2: padkow vżywáli/ á iemi ſie zábawiáli. Acż ro=

3: zumiem/ iż/ ták iáko dziś ſwiát nieſie/ thá rzecż

4: bez ſzácunkarzá á bez ſędzyego być nie może/ bo

5: to ieſth ludzka náturá wſzyſtko gánić/ áby w

6: tym káżdy rozumian był/ iż tho lepyey y vmye/

7: y rozumye. Ale záprawdę/ iákobych tego káż=

8: demu życżył áby lepiey vmiał y rozumiał/ tákże

9: mu też dopuſzcżam ſzáczowáć/ ieſli racży/ iáko

10: mu ſie zda. To iedno niech przy mnie zoſtánye/

11: iż ſie nic zemnie nie dzyeie z żadnego vgonku/ á=

12: ni z żądliwośći iákyego o ſobye nyepotrzebne=

13: go mnimánia. Iedno iż widamy y ſłychamy/ iż

14: káżdy narod/ ięzyk ſwoy/ y ſpráwy ſwe/ zdo=http://rcin.org.pl


15: bić ſie ſthára/ iáko nalepyey może/ y piſząc cżá=

16: ſem theż ledá co/ y wyele nikcżemnych á niepo=

17: trzebnych rzecży/ iedno nam Polakom iákoś w

18: tym bárzo inochody nie sſtawáło. Aż ſie inſzy

19: narodowie cżáſem pytáli/ ieſli Polſká ieſt miá

20: ſto/ álbo też iaka kráiná. A thák dopuſzcżam

21: inſzym báwić ſie twárdemi rozumy/ y wywo=

22: dy rzecży trudnych ku wyrozumieniu/ nam pro

23: ſtym á nieucżonym doſyć ieſt/ tylko iáko obye=

24: ciádło młodym ludzyom podawáć/ ſkądby ſie

25: naprzod cnotham/ á pothym powinnoſcyam

26: ſwym przypáthrowáli. S cżego ſnádnie bo=

iaźń

strona: A3

1: iaźń Boża záſię vmnożyć ſie może/ kthora ieſt/

2: iáko Sálomon nápiſał/ pocżątek káżdey mą=

3: drośći. Co iż w thobye znam/ iż ſie z młodośći

4: ſwey tákiemi/ iákye twemu vcżćiwemu ſtano=

5: wi należą/ rzecżámi y poſthępki báwiſz/ ná ro=

6: zeznánie przypuſzcżam y porucżam/ życżącći od

7: Páná Bogá/ áby tá twoiá zácżęta w dobrych

8: á w pocżćiwych ſpráwach młodość/ roſłá y

9: kwitnęłá w tobye/ ku cżći pánu Bogu naprzod/

10: á potym ku pocyeſze ſławnemu narodowi twe

11: mu/ á ku dobrey ſławie y pámięći twoiey/

12: á tákże y ku pocżćiwey ſłużbye Rzecży

13: poſpolitey/ y oycżyznie twoiey.

14: Vale.

15: W. M.

16: Práwie życżliwyhttp://rcin.org.pl


17: przyiaciel/ ktore=

18: go dobrze znaſz.

A3

strona: A3v

1: ❦ NICOLAVS MV=

2: SCVLVS.

3: 2 N Omen Smyrna tuum late vulgauit Homerus,

4: Carmine quod reliquos vicerat Ionios.

5: Sic quo Sarmatico Reius nunc pollet in orbe,

6: Cui pia Calliope, maxima dona dedit.

7: Edit & hunc librum vulgaris ab arte Camenæ,

8: Qui pulchros fætus continet ingenij.

9: Continet antiquos illuſtri nomine Reges,

10: Qui fuerant regnis, gloria prima ſuis.

11: Geſta Heroum, toto quicun tenentur in orbe,

12: Priſca ferunt quos, vel ſecula noſtra viros.

13: Hic, quos edomuit Sapientes ſacra ſophia,

14: Et labor in cœlos, extulit aſsiduus.

15: Inuenies quo præclaras virtute matronas,

16: Robore diſsimiles, nec probitate viris.

17: Innumeros hominum caſus, & mille pericla,

18: Quæ rebus poteris aſsimilare tuis.

19: Huc age, qui rerum Lector nouitate teneris,

20: Quod tua (percipies) tædia forte leuet.

strona: A4

1: ❦Do ſzácunkarzá cudzych ſpraw.

2: 2 N Ie ſzácuyże moy brácie/ iedno co ieſt prawdá/

3: A pochlebſtwo z zazdroſcią/ niech idzye do dyabłá.

4: Nie wnet rzecży przypuſzcżay/ do rozſądku twego/http://rcin.org.pl


5: Gdyż ieden wyrozumieć/ nie może wſzytkiego.

6: Máłoć gdy gárniec widziſz/ iż v ogniá ſtoi/

7: Lecż niewieſz pod pokrywką/ co ſie tám w nim broi.

8: Iáko ktoś Apelleſa/ nápiſał miánuiąc/

9: Sam ſie zwał Orfeuſzem/ pyorecżkiem ſzyrmuiąc.

10: Ale by kto chciał piſáć/ á dał pyorku wolą/

11: Snádnieby iezycżkowi/ odiął wnet ſwąwolą.

12: Bo iedno ſobie wſpomni/ towárzyſzu miły/

13: O cżyie piſmo gęby/ ledwe vchybili.

14: grafika

15: ❦Do tego co cżyść ma.

16: 2 T V maſz naprzod poſtępki/ ſtárych krolow ſławnych/

17: Ktoreć ſie dziś przygodzą/ chociay s cżáſow dawnych.

18: Potym maſz s Polſkich ſtanow/ pocżćiwe przypadki/

19: Ktore ná ſwe trefunki/ też będzyeſz miał ſwiádki.

20: Potym pod podobieńſtwy/ coć wiedzyeć przyſtoi/

21: A iáko nas dziwny ſwiát/ nieobácżnie ſtroi.

22: A potym też trefunki/ dworſtwá przypádłego/

23: Ktore cie też przeſtrzegą/ s tego i z owego.

24: Widzę iż zacni ludzye/ co przed tym piſáli/

25: Ledá cżego też cżáſem/ śiłá nábáiáli.

26: Acż ſie dworſtwo nie trefi/ do poważnych rzecży/

27: Ale nie wádzi y to/ cżáſem mieć na pyecży/

28: Abowiem ſtąd nawiętſze/ przypada ćwicżenie/

29: Kto ma ná przeſzłe rzecży/ s pámięcią bacżenie.

30: Przyyḿże chceſzli zá dobre/ boć nie Kato piſze/

31: Też to iedno prze dobre/ ſtáwią towarzyſze.

A4

strona: A4v

http://rcin.org.pl


1: Na obraz Mikołáiá Reiá z Nagło. M.W.

2: grafika

3: Roku od narodzenia iego 50

4: 2 V Lixes był niecudny/ lecż wymowá iego/

5: Spráwiłá że y dziś ma/ wiecżną ſławę s tego.

6: Tákże ten náſz Vlixes/ z narodu Polſkyego/

7: Spráwił ſobie/ co poznaſz/ y s piſánia iego.

8: A ktemu przyrodzeniu/ iściebych był życżył/

9: Aby ſie był gdzye dáley/ nie wſzytko tu ćwicżył.

10: Byłby drugi Homerus/ álbo Polſki Plato/

11: Acż nam iednák polakom/ przedſię ſtoi zá to.

strona: A5

1: ❦A thu napirwey RZecżpoſpolita

2: ſkárży ſie ná ſwe nieſzcżęſcie.

3: grafika

4: 3 Y Cożem ia wżdy krzywá/ vboga śirotá/

5: A ſnadź od ſwych nawięcey/ vżywam kłopotá.

6: Ia ſie ſtáram o wſzytki/ ále o mię żadny/

7: Ták ye márnie pobłaźnił/ ten márny ſwiát zdradny.

8: O nieſzcżęſny Prywacie/ thyś thego nábroił/

9: A nadobnieś ten narod/ ták ſławny przyſtroił.

10: Ze ſwiętą Spráwiedliwość/ y mnię wyganiáią/

11: Ale dobrzeli cżynią/ potym rozeznáią.

12: ❦Prywat ſie obmawia.

13: 2 N Iefráſuy ſie goſpodze/ cożem ia krzyw tobie/

14: Dawnoć cżáſu pokoiu/ káżdy gárnie k ſobye.

15: A zwłaſzcżá gdy márny ſwiát/ ták ſie ná tym ſádzi/

16: Iż kto vmie więcey dáć/ przy tym rychley zdrádzi.

http://rcin.org.pl


17: Ale ſłyſzę iż káżde/ kroleſtwo w pokoiu/

18: Szcżęſliwſze ieſt/ powoli/ gdy myſli o boiu.

19: Bo wierz mi gdyby iedno/ burza przyráźiłá/

20: Byłby Prywat zá pyecem/ wnetbyś ty rządziłá.

strona: A5v

1: ❦Rzecżpoſpolita.

2: 2 D zyękuie vbogi z bedł/ náſz pánie Prywacie/

3: Nie terazby ſie lecżyć/ gdy bárzo ſtękacie.

4: Mądrzy każą zábiegáć/ zá cżáſu wſzyſtkiemu/

5: Bo záwżdy vſtępuie/ wolne muſzonemu.

6: Fortunny to co w ſzcżęſciu/ myſli o przygodzye/

7: Niżli w ten cżás gdy gore/ pytáć ſie o wodzye.

8: Radby káżdy gdy zdycha/ dał wſzytko y z worem/

9: Aby ſie mogł o zdrowie/ ſtárgowáć z Doktorem.

10: ❦Prywat.

11: 2 P Rawdáć ieſt moiá páni/ iż wżdy nie ták boli/

12: Gdy kto ſwoie przypadki/ rozmyſla powoli.

13: Ale nas ták márny ſwiát w ſwych pyeſzcżotach zbłaźnił/

14: Iż y ciebye y wſzyſtki/ pocżćiwe podraźnił.

15: Kłádźże im tu przed ocży/ ſpráwy krolow ſławnych/

16: Iáko ſie ſpráwowáli/ onych cżáſow dawnych.

17: Potym też ſwe domowe/ ktorzy zacni byli/

18: Aby ſie ich poſtępki/ ſławnemi ćwicżyli.

19: ❦Rzecżpoſpolita.

20: 2 A Zaſz niewieſz Prywacie/ ludzkiego narodu/

21: Iedno w ten cżás popłynie/ kiedy chybi brodu.

22: Niepomoże to nigdy/ pewnie niedbáłemu/

23: Chociay ſie y ocżymá/ przypátrzy wſzyſtkyemu.

http://rcin.org.pl


24: Poki tonie to wrzeſzcżąc/ woła prze Bog rátá/

25: Iáko oſchnie wnet ſkacżąc/ vźrzyſz páná brátá.

26: A tákżeć też y brácia/ rownie cżynią náſzy/

27: Poty dmą poki czuią/ iż gorąco w káſzy.

Prywat.

strona: A6

1: ❦Prywat.

2: 2 P Rawdáć miła goſpodze/ y iać to więc widam/

3: Bowiem cżęſciey niżli wy/ miedzy nimi bywam.

4: Widząc więc cżáſem wſzyſcy/ iż źle/ wżdy nie dbáią/

5: Iedno o ſwe pożytki/ wſzyſcy ſię ſtáráią.

6: A ná to nic nie bacżą/ iż v dyabłá wſzytki/

7: Snádnie z nimi mogą być/ y ty ich pożytki.

8: A ták wżdy ták y owák/ lepyey vpomináć/

9: Niżli gdy źle ná Słońce/ z motyką ſie wſpináć.

10: ❦Stáńcżyk.

11: 2 W Ierz mi y ty Prywacie/ iż ſie prożno wſpinaſz/

12: Y tę pyoſnkę co ſłyſzę/ ſnadź dármo zácżynaſz.

13: Dawno ſie tá nowinká/ o vſzy otárłá/

14: Byś ty nabárzyey wołał/ byś miał y trzy gárdłá.

15: Wołałciem ia też doſyć/ á ledwe kámienie/

16: Iż nie woła/ coż potym/ gdy twárde ſumnienie.

17: Ták nas bárzo łákomſtwo/ márne poſlepiło/

18: A z nim ono pochlebſtwo/ boday ſie nie zbyło.

19: ❦Prywat.

20: 2 N Ie rozumiem kto to ieſt/ s poſtáwą ſzaloną/

21: Ale widzę iż ma rzecż/ właſną y przeſtroną.

22: Y zda mi ſie że trudno/ płynąć przećiw wodzye/

http://rcin.org.pl


23: Bo widzę iż nie w iedney/ ten bywał przygodzye.

24: Y znáć iż ſwiádom ludzi/ y cżáſom rozumie/

25: Choć w ſzaloney poſtáwie/ przedſię mowić vmie.

26: A máłobych nie wolał/ s prawdą ſzalonego/

27: Niż z omylną poſtáwą/ wierę namędrſzego.

Rzecżpo=

strona: A6v

1: ❦Rzecżpoſpolita powiáda kto ieſt.

2: 2 S Táńcżykći był lecż mogli/ Stániſłáwem go práwie/

3: Przezwáć/ przypátruiąc ſie/ dziwney ſwieckiey ſpráwie

4: Bo ſie prawdy námowił/ w ſzaloney poſtáwie/

5: Gdyż ći co im należy/ milcżą o niey práwie.

6: A gdzyeſz tákich Stáńcżykow/ było ieſzcże wiele/

7: Coby plewli obłudność/ to wſzetecżne zyele.

8: A prawdę ſwiętą ludzyom/ przed ocży miotáli/

9: A ſnadź niżli s pochlebſtwá/ więceyby wygráli.

10: ❦Prywat.

11: 2 S Lychałciem ia gdzyeś dawno/ ták o tym Rycerzu/

12: Iż ten nigdy z nieprawdą/ niechciał być w przymierzu.

13: A dobrze/ kiedy ſie ták/ omylny ſwiát mieni/

14: Iż kiedy mądrzy milcżą/ niech mowią ſzaleni.

15: Ale com rzekł puśćmy im/ tych zacnych przykłády/

16: Przeſzłe rzecży hámuią/ ſwiát s przypadkow rády.

17: A potym y kámienie/ iuż niech woła zá nim/

18: Acż złemu nie pomoże/ y prawdá mym zdánim.

strona: aa

1: Reyeſthr álbo ſpráwá

2: dla prętkiego a rychlego

3: znalezyenia.http://rcin.org.pl


4: A

5: Alexánder Wielki/ Liſt 4. 5. 6. 41.

6: Alcibiades/ 6.

7: Agáthokles/ támże.

8: Antyoch/ támże.

9: Auguſtus/ támże.

10: Adrian Ceſarz Rzymſki/ 9.

11: Agis krol Lákońſki/ 10.

12: Ariſton tyran/ 11.

13: Antigon Aziyſki krol/ támże.

14: Artárxerxes Perſki krol/ 12.

15: Alphonſus krol/ 13.

16: Aurelius Ceſarz/ 14.

17: Auguſt Ceſarz/ támże.

18: Argo Lákonicka krolowa/ 15.

19: Agezilaus Grecki krol/ 16.

20: Auguſtus Rzymſki/ támże.

21: Ayáx z Hektorem/támże.

22: Alphonſus Káſtuliyſki/ 17.

23: Adátyr Tátárſki Carz/ támże.

24: Alexánder Mácedońſki/ 20.

25: Attylá Gotſki krol/ támże.

26: Alphonſus Hiſzpáńſki krol/ 21.

27: Anthygon Mácedońſki krol/ 22.

28: Amáziz krol Egipſki/ 23.

29: Auguſtus Ceſarz/ támże.

30: Antygon Aziyſki/ 26.

aa Antonius

strona: aav

Reyeſtr. http://rcin.org.pl


1: Antonius Rzymſki Ceſarz/ 29.

2: Aurelianus Rzymſki Ceſarz/ támże.

3: Adrian Ceſarz Rzymſki/ 30.

4: Arcezylaus/ 38.

5: Agis drugi/ Lácedemońſki krol/ támże.

6: Agezyláus Lácedemońſki krol/ 41.

7: Anáximenes Philozoph z Alexándrem/ támże.

8: Akteon krolewic/ 42.

9: Arthemizia Káriyſka krolowa/ 45.

10: Aſpheria Gilbertowá żoná/ 46.

11: Arria Perſka páni/ 47.

12: Andrzey Bzicki káſztelan Chełmſki/ 56.

13: Andrzey Dębowſki Káſztelan Bełſki/ támże.

14: Andrzey Hrábiá z Gorki/ 69.

15: Andrzey Trzecieſki/ 75.

16: Alexánder Sieniáwſki/ 79.

17: B.

18: Bálduin krol Ierozolimſki/ 21.

19: Boná krolowa Polſka/ 49.

20: Bonárowie/ 54.

21: Bużyńſki Zupnik Krákowſki/ 64.

22: Bernat Pretwic/ 78.

23: Boguſzowie/ 81.

24: Boleſtráſzycki/ 83.

25: Bárzy/ 87.

26: Balowie/ 88.

27: Broniowſcy/ 80.

28: Burmiſtrz/ 102.

29: Biſkupi álbo Prełaći/ 104.

30: Bocian ná łákomcá/ 125.http://rcin.org.pl


31: Budowánie/ Broń/ 143.

32: C.

33: Cyrus krol/ 10.

strona: aa2

Reyeſtr.

1: Celezynus Rzymſki pan/ 27.

2: Cybales Perſki/ 33.

3: Cikowſkich dom/ 58.

4: Cżárnkowſki Biſkup Poznáńſki z brácią/ 60.

5: Cżuryłowie/ 65.

6: Chełmſcy/ 67.

7: Cżarni Páwłowie/ 74.

8: Cżyżowſcy/ 80.

9: Chodorowſcy/ 83.

10: Chodkowicowie/ 91.

11: Cżłowiek pocżćiwy pobożny/ 113.

12: Cżás iáko máluią/ 114.

13: Co niewinne dręcżą/ 119.

14: Coś ieſt to chciey być/ 121.

15: Cudzey poſtáwie nie wierz/ támże.

16: Chárt ná podſzcżuwácże/ 127.

17: Chłop/ 131.

18: D.

19: Drogonus krol Getycki/ 12.

20: Dionizius Syrakuzáńſki/ 19.

21: Dámirus Hetman Dácki/ 28.

22: Demetrius Lákońſki krol/ 31.

23: Dawid krol/ 43.

24: Dębieńſki z Dębian Káſztellan Sądecki/ 54.

25: Diedoſzycki/ 85.http://rcin.org.pl


26: Drohicżáńſcy/ támże.

27: Derſniakowie/ 88.

28: Droiowſcy/ 89.

29: Dowoynowie/ 92.

30: Drabi/ 103.

31: Dworſki ſtan iáko máluią/ 117./

32: Drzewko ná niepewny żywot/ 128.

33: Dąb ná przełożone ſtany/ 131.

aa 2

strona: aa2v

Reyeſtr.

1: Docżesne roſkoſzy zyemſkie/ 134.

2: E.

3: Epirkábundás/ 9.

4: Edgárdus krol Brytáńſki/ 14.

5: Eudánidás Lákońſki/ 25.

6: Epáminundás Tebáńſki/ 34.

7: Emilius Rzymſki/ 40.

8: F.

9: Friderik Rzymſki Ceſarz/ 8. 25.

10: Fridegundá Fráncuſka krolowa/ 45.

11: Fálcżewſcy/ 71.

12: Figurá Pocżćiwośći/ 113.

13: Figurá Wiáry/ Sławy/ támże.

14: Figurá Cżyſtośći/ 114.

15: Figurę Pomſty ták máluią/ 115.

16: Figurá Niedoſtátku/ támże.

17: Figurá Lákomego/ 116.

18: Figurá wynioſłey myſli/ támże

19: Figurá Niedbáłego/ támże. http://rcin.org.pl


20: Figurá Podſzcżuwácżá/ 117.

21: Figurá niedbáłośći w pokoiu/ támże

22: G.

23: Gárzyás Náwárſki krol/ 11.

24: Gwilhelm Normándiyſki Hetman/ 13.

25: Gálenus Syciliyſki/ 16.

26: Gieráldus Hetman Hiſzpáńſki/ 19.

27: Gielorych Hiſzpan Stároſtá/ támże.

28: Gilbertus Pármeńſki/ támże.

29: Gwilhelm Angyelſki/ 22.

30: Gelon Syrákuzá. 36.

31: Gelius/ 41.

32: Gedeon Hetman Zydowſki/ 43.

strona: aa3

Reyeſtr.

1: Gámrat Arcybiſkup/ 59.

2: Gnoyeńſcy/ 63.

3: Gábriel Grábowiecki/ 71.

4: Goſtomſki/ támże.

5: Grodzyeccy/ 72.

6: Goráyſcy/ 86.

7: Gromnicá/ 106.

8: Gołąbek ná ćirpliwość/ 130.

9: Goſpodárſtwo/ 136.

10: H.

11: Hirá Perſki poſeł/ 8.

12: Heráklitus Philozoph/ 19.

13: Henryk Hiſzpáńſki/ 21.

14: Hánnibál Kártágińſki/ 39.

15: Herkules/ 43.http://rcin.org.pl


16: Herburt Przemyſki Biſkup z brácią/ 60.

17: Hetman/ 102.

18: I.

19: Iulian Ceſarz Apoſtotá/ 14.

20: Iulia Florentyná/ 15.

21: Iulius ceſarz/ 31.

22: Izátyrys Tátárſki Carz/ 37.

23: Iámuzius Ceſarz/ 39.

24: Iudyth zacna żydowká/ 44.

25: Izábellá krolowa Węgyerſka/ 49.

26: Ian s Tarnowá Káſztellan Krákowſki/ 50.

27: Ian Mielecki Woiewodá Podolſki/ 53.

28: Ian Stárzechowſki Woiewodá Podolſki/ támże.

29: Ian Hrábia s Tarnowá/ Káſzt. Woynicki/ 54.

30: Ian Ocieſki Kánclerz Koronny/ 58.

31: Ian Tęczyńſki Stároſtá Lubelſki/ 61.

32: Iároſz Koniuſzy/ 62.

aa 3

strona: aa3v

Reyeſtr.

1: Ian Włodziſłáwſki/ 64.

2: Ian Kriſztoporſki/ 65.

3: Iankowſki Lukaſz/ 71.

4: Iachym Lubomirſki Sędzic Krákowſki/ 73.

5: Iordanowie/ 74.

6: Ian Kochánowſki/ 77.

7: Ierzy/ Iázłowiecki/ 78.

8: Ian Orzechowſki Podkomorzy Chełmſki/ 79.

9: Infułá Biskupia/ 104.

10: Iáſkołká ná nieuſtáwicżność/ 126.http://rcin.org.pl


11: Ieleń ná przegody/ 128.

12: K.

13: Kárzeł Ceſarz Krześćiánſki/ 1.

14: Krol Arágońſki/ 8.

15: Kleon Lácedemońſki krol/ 12.

16: Konſtántyn á Irene mátká iego/ 15.

17: Kálilceátydes Hetman Lákońſki/ 17.

18: Kárkanus Báwárſkie kſiążę/ 24.

19: Kráſsus Rzymſki Ceſarz/ 29.

20: Klaudius Rzymſki/ 30.

21: Kokcius Ceſarz/ 32.

22: Kleomenes/ 37.

23: Kliomántá Kártágińſka páni/ 44.

24: Kornelia Rzymſka páni/ 45.

25: Kátárzyná dziſieyſza krolowa Polſka/ 49.

26: Krolewny Polſkie Anná s Kátárzyną/ támże.

27: Kmitá Sobieńſki Woiewodá Krákow. 50.

28: Koſcieleccy/ 52.

29: Krotowſki dom/ 55.

30: Karnkowſki Referendarz/ 61.

31: Koniecpolſcy/ 62.

32: Komorowſcy/ 63.

strona: aa4

Reyeſtr.

1: Káſper Smolik/ 66.

2: Kmitá Podſtárośći Krákow. 67.

3: Konárſcy/ 68.

4: Kácżkowſki Káſper/ 72.

5: Kryſztoph Krupſki/ 79.

6: Kluſiowye/ 86.http://rcin.org.pl


7: Kuropátnicki á Kuropátwá/ 87.

8: Káſzowſki Piotr/ támże.

9: Kſięſtwo Litewſkye/ 90.

10: Konſtántyn Kſiążę Oſtrowſkie/ 91.

11: Krol álbo iáki przełożony/ 100.

12: Káſztellan/ támże.

13: Káncellária/ támże.

14: Kommiſarze/ támże.

15: Kommiſsie. 101.

16: Kſięża poſpolići/ 104.

17: Koſcioł/ 105.

18: Kádzidlnicá/ támże.

19: Krzćilnicá/ 107.

20: Kroleſtwá Krześćiáńſkie/ 101.

21: Korona Polſka/ támże.

22: Koroná Węgierſka támże.

23: Kſięſtwo Pruſkie/ támże.

24: Kámieniec/ 110.

25: Kozacy polni/ támże.

26: Kollegium Krákowſkie/ támże.

27: Koń ná byſtrą młodość/ 127.

28: L.

29: Ligurgus Lácedemońſki krol/ 1. 40.

30: Lizánder/ 2.

31: Lucius Rzymſki Rycerz/ 13.

32: Lecná Atheniyſka/ 15.

33: Leo Konſtántynopolitáńſki/ 20.

strona: aa4v

Reyeſtr.

1: Ludwig Báworſki/ 26.http://rcin.org.pl


2: Lakon/ 28.

3: Lizymach Mácedońſki krol/ 39.

4: Liwius/ 42.

5: Lukrecia Kolátyná Rzymſkiego páná żoná/ 44.

6: Lepidá Thebáńſka páni/ 47.

7: Lukaſz z Gorki Woiewodá Lęcżycki/ 51.

8: Lubelſki Woiewodá/ 52.

9: Lutomirſcy/ 56.

10: Ligęzowie/ 63.

11: Latálſcy/ 70.

12: Leśniowolſcy/ 71.

13: Lukowſcy/ 77.

14: Láſotowie/ 79.

15: Láſzcżowie w Bełſkiey zyemi/ 81.

16: Leśniowſki/ 82.

17: Láźniowſki Ian/ támże.

18: Lubránká wieżá ná zamku Krákowſkim. 111.

19: Lábęć ná ſtrách śmierći/ 125.

20: Lipká ná cne obycżáie/ 131.

21: Librária/ 143.

22: M.

23: Makryn krol Egipſki/ 4.

24: Metellus Rzymſki pan/ 27. 28.

25: Mucius Scewolá/ 42.

26: Márcyllá z miáſtá Kokcynu/ 46.

27: Mátká Hirkanowá z Ieruzalem/ támże.

28: Marćin Zborowſki Woiewodá Poznańſki/ 51.

29: Mikołáy s Sieniawy Woiewodá Ruſki/ támże.

30: Myſzkowſcy/ 53.

31: Mikołay Trzebuchowſki Káſztel. Gnieźnień. 55.http://rcin.org.pl


32: Marćin Zborowſki/ 57.

33: Mikołay Rey z Nagłowic/ 64.

strona: bb

Reyeſtr.

1: Morſki Zegotá/ 66.

2: Moráwiec/ 67.

3: Mikołay Laſki/ 69.

4: Mężyk/ 74.

5: Mikołay z Mielcá/ 76.

6: Mikołay z Oleſznice z brácią/ támże.

7: Máciey Włodek/ 78.

8: Mikołay Sienicki/ 81.

9: Mikołay Sámborecki/ 82.

10: Mnich/ Mniſzki/ 104.

11: Mſza/ 106.

12: Marćin Luter doktor/ 107.

13: Mińcá Polſka/ 112.

14: Miła rzecż ſwobodá/ 120.

15: Miedźwiedź ná dobrowolne niewolniki/ 127.

16: Myſz ná niepewne dobre mienie/ 129.

17: N.

18: Nikánder/ 9.

19: Nikoſtrát Grecki Hetman/ 42.

20: Niewieſki y Zákcżyńſcy/ 73.

21: Nowomieyſcy/ 88.

22: Ná niedbáłość Polſką/ 110.

23: Nádzyeie figurá/ 113.

24: Niedbáłość ćwicżenia/ 115.

25: Niewiáſtá obłudna/ 116.

26: Niewiáſtę łákomą iáko máluią/ 117.http://rcin.org.pl


27: Nie wierz nigdy złemu/ 119.

28: Niedbáłość przygody/ 121.

29: Ná vtrátniki/ Ná opilce/ Ná zwadce/ 122.

30: Ná pochlebcę/ Ná obmowce/ 123.

31: Ná tego co drugiemu zaźrzy/ támże.

32: Ná Lichwiarzá/ Ná dziſieyſze okrutniki/ támże.

33: Ná hárdego/ támże.

bb

strona: bbv

Reyeſtr.

1: Ná Lgarzá/ Ná Gracże/ támże.

2: Ná łákomce ſkąpe/ Ná dworſtwo/ támże.

3: Ná wychowánie ſynow/ támże.

4: Ná chłopá plugáwego przypadki/ 139.

5: Ná chędogyego/ 141.

6: O.

7: Oſwáldus Normándiyſki Rycerz/ 13.

8: Otto Ceſarz Rzymſki/ 29.

9: Olimpia Alexándrá wielkiego mátká/ 45.

10: Oſtrorogowie/ 55.

11: Olbrycht Laſki/ 70.

12: Opaleńſcy/ támże.

13: Oſolińſcy z Oſoliná/ 77.

14: Oſmolſki Ian/ 84.

15: Orzechowſcy/ 89.

16: Opáći/ 104.

17: Orgány/ Odpuſty/ 105.

18: Obrazek káżdy/ zwłaſzcżá ſrebrny/ 106.

19: Okkázio/ to yeſt/ trefunk/ iáko máluią/ 114.

20: Odmienność/ 121. http://rcin.org.pl


21: Orzeł ná oſtrożność/ 126.

22: P.

23: Pedárdus Lácedemońſki pan/ 2.

24: Philip Mácedońſki krol/ 2. 3.

25: Párál Spártágińſki poſeł/ 8.

26: Pogrzeby krolow Egipſkich/ 12.

27: Perykles Atheńſki krol/ 14.

28: Páſcennius/ 18.

29: Pirrus Epirocki krol/ 25.

30: Popilius Rzymſkie panię/ 28.

31: Pompeius Ceſarz/ 32.

32: Páſcennius Hetman Rzymſki/ támże.

strona: bb2

Reyeſtr.

1: Pſaumechus Egipſki krol/ 33.

2: Pelopidás Thebáńſki krol/ 34.

3: Phocion Atheniyſki/ 36.

4: Pauzániás/ 38.

5: Pháeton co Słońce woźił/ 42.

6: Parys/ 43.

7: Porcia/ Brutá Rzymſkiego páná żoná/ 44.

8: Polikratá z Náxiey páni/ 46.

9: Penelope krolowa/ 47.

10: Piotr Boratińſki/ 57.

11: Przerębſki Arcybiſkup z domem/ 59.

12: Padniowſki Biſkup Krákowſki/ támże.

13: Płázowie/ 67.

14: Polánowſki/ 68.

15: Przeiemſki piſarz Káliſki/ 73.

16: Potworowski/ támżehttp://rcin.org.pl


17: Pyeniążek Grebowſki/ 74.

18: Philipowſki/ 75.

19: Petrus Roizius Hiſzpan/ 76.

20: Piotr Zborowſki/ 76.

21: Podlodowſcy/ 77.

22: Prokop Sieniáwſki/ 80.

23: Potoccy/ 85.

24: Pileccy/ 87.

25: Podſtárośći/ Poborcá/ 101.

26: Podwoyewodzy/ támże.

27: Prokurator/ 102.

28: Papyeż/ 103.

29: Papiſtowie/ 108.

30: Poſłowie Koronni/ 109.

31: Práwo poſpolite/ támże.

32: Puſte zamki pogránicżne/ 10.

33: Puſte polá Podolſkie/ támże.

bb 2

strona: bb2v

Reyeſtr.

1: Przygodę iáko máluią/ 115.

2: Pyſzny w cudzą nádzyeię/ támże.

3: Pochlebniká iáko máluią/ támże.

4: Pochlebce nigdy nie wierz/ 116.

5: Pyſznemu pychá wádzi/ 119.

6: Poſtáwá bez rozumu/ 122.

7: Paw ná hárdego/ 126.

8: Pánienká ná wſtydliwość/ 130.

9: Q.

10: Quintus Curcius/ 42. http://rcin.org.pl


11: R.

12: Ráſcon Hetman Florentinſki/ 13.

13: Romulus co Rzym záłożył/ 30.

14: Ráphał Iákubowſki Sędzya Krákowſki/ 62.

15: Rokoſzowſki/ 72.

16: Rámſzowie/ 89.

17: Recżnicy/ Rotmiſtrze/ 102.

18: Rzym/ 103.

19: Relikwie/ 106.

20: Rády Koronne/ 109.

21: Rzecż poſpolita/ álbo Syem poſpolity/ 109.

22: Ratuſz Krákowſki/ 111.

23: Rzeki co do portu morſkiego płyną/ 112.

24: Rycerz Krześćiáńſki/ 113.

25: Ryby ná nieuſtáwicżność náſzę/ 125.

26: S.

27: Scipio Názyká/ 6.

28: Semiramis krolowa/ 17/

29: Sycyliyſki krol/ 7/

30: Sálmánázer Carz Tátárſki/ 18.

31: Sewerus Rzymſki/ támże.

32: Sáturninus/ 21.

strona: bb3

Reyeſtr.

1: Sulpicius Rzymſki/ 27.

2: Syllá Rzymſki Hetman/ 28.

3: Scipio Rzymſki/ 35.

4: Sápkiry Carz Tátárſki/ 37.

5: Sámſon/ Sálomon/ 43.

6: Sigiſmundus Auguſtus/ 48.http://rcin.org.pl


7: Stániſław Tęcżyńſki Woiewodá Krákowſki/ 50.

8: Spytek z Melſztyná Woiewodá Krákow. támże.

9: Stániſław Odrowąż woiewodá Ruſki/ 51.

10: Służowſki Woiewodá Włocłáwſki/ 52.

11: Stániſław Mácieiowſki Káſzt. Sędo. z brátem/ 53.

12: Sebeſtian z Mielcá Káſzt. Wiſlicki/ 54.

13: Sirakowſki Káſztellan Lęcki/ 57.

14: Sienieńſkich dom/ 58.

15: Sámotulſkich dom/ támże.

16: Spytek s Tarnowá Podſkárbi Koronny/ 61.

17: Stádniccy/ 62.

18: Secygniowſcy/ 64.

19: Stániſław Száfrániec s Pieſzkowey ſkáły/ támże.

20: Stániſław Láſocki z brácią/ 65.

21: Sobkowie/ támże.

22: Spinkowie z Bątkowá/ 66.

23: Szaſzowſcy á Gierałtowſcy/ 68.

24: Stách Mężyk Białobocki/ Rot/ támże.

25: Stániſław Hrábiá z Gorki/ 69.

26: Stániſław Lwowſki/ támże.

27: Spłáwſcy/ 72.

28: Stániſław Boiánowſki/ támże.

29: Stániſław Gárnyſz/ 75.

30: Sieniáwſcy ſynowie Woiewody Ruſkiego/ 78.

31: Supeccy s Słupce/ 80.

32: Stániſław Zamoſcki/ támże.

33: Stániſław Dániłowic/ 81.

bb 3

strona: bb3v

Reyeſtr. http://rcin.org.pl


1: Struſowie/ 82

2: Swięćiccy/ 83.

3: Suchodolſcy/ 84.

4: Sobieſcy/ 86.

5: Syemuſzowſki/ 88.

6: Słuckie kſiążętá/ 91.

7: Stároſtá/ 100.

8: Sędzya/ Sędzyowie ná ſądzye/ 101.

9: Sakrá co do Rzymá noſzą/ 105.

10: Swięcona wodá/ 106.

11: Swięcony owies/ Swięcone zyele/ 107.

12: Stan ludzi Rycerſkich/ 109.

13: Sukiennice Krákowskie/ 112.

14: Serce ſtałe iáko máluią/ 114.

15: Spolny ráthunk/ 115. 121.

16: Sługá zły/ Sługá dobry/ 118.

17: Srogość cżłowiecża/ 119.

18: Sługá niewierny gorſzy niż złodzyey/ támże.

19: S chytrym złe towárzyſtwo/ 122.

20: Sokoł ná ty co ſwobodę záprzedáią/ 126.

21: Słońce ná przełożone/ 129.

22: Soyká w klatce ná błazny/ támże.

23: Szpak ná ćwicżenie/ 130.

24: Siedḿ cnot przednieyſzych Krześćiáńskich/ 132.

25: T.

26: Tráian Ceſarz Rzymski/ 1.

27: Thebanowie/ 12.

28: Theodozius Rzymski/ 16.

29: Thymokleon/ 17.

30: Theſſálonikowie/ támże.http://rcin.org.pl


31: Theobáldus/ 20.

32: Tyberius Rzymski/ 30.

33: Temerlanes Perski krol/ 33.

strona: bb4

Reyeſtr.

1: Táláncia Spártágińska páni/ 46.

2: Troiáńskie pánie/ 47.

3: Thomickich dom/ 55.

4: Tárło Arcybiskup Lwowski z brácią/ 56.

5: Trocki Woiewodá/ 91.

6: V.

7: Vcháński Biskup Kuiáwski z brácią/ 60.

8: Vchrowieccy/ 85.

9: Vbogyego ſobye lekce nie waż. 120.

10: W.

11: Wulpian Ceſarz Rzymski/ 10.

12: Wárráhá Káſtuliyska páni/ 47.

13: Woiewodá Ruski z Dąbrowice z brácią/ 52.

14: Wolski Biskup Chełmski z brácią/ 60.

15: Wieruski/ 75.

16: Wilcżkowie/ 83.

17: Wáśicżyński Kryſztoph/ 84.

18: Wilżyński/ 85.

19: Wáńkowie/ 86.

20: Woiewodá Wileński/ 90.

21: Wołowicż. 92.

22: Wiśniowieccy/ támże.

23: Woiewodá/ 100.

24: Wići trzecie/ Woyná poſpolita/ 103.

25: Wywodziny/ Witemberk miáſto/ 107.http://rcin.org.pl


26: Wagá pod Ratuſzem/ 111.

27: Wiſłá pod Krákowem/ 112.

28: Wenus/ 114.

29: Woł ná niepweność cżáſu/ 127.

30: Wilk kto ná cudze łákom/ 128.

31: Wodá ná przeſzłe cżáſy/ tám.

32: Wirzbá ná ſtałość. 143.

strona: bb4v

Reyeſtr.

1: X.

2: Xerxes. 33.

3: Z.

4: Zeleukus krol Lokreńſki/ 2.

5: Zodorá Atheniyſka páni/ 15.

6: Zygmunt Ceſarz/ 20.

7: Zygmunt ſławny krol Polſki/ 48.

8: Zebrzydowſcy/ 56.

9: Zbigniew Sienieńſki/ 57.

10: Zbąſcy/ 66.

11: Zarębowie/ 70.

12: Zorawińſcy/ 83.

13: Zołkiewſcy/ 84.

14: Zawácki Stániſław/ 86.

15: Zbáráwſkie kſiążętá/ 92.

16: Zołnierze/ 102.

17: Zygmunt dzwon zamku Krákowſkiego/ 105.

18: Zegar/ támże.

19: Zbytnie vtráty/ 110.

20: Zamek Krákowſki/ 111.

21: Z możnym zły ſpołek/ 117.http://rcin.org.pl


22: Zoná pocżćiwa/ 118.

23: Zoná wſzetecżna/ támże.

24: Z możnym nie gray/ támże.

25: Zdraycy nigdy nie wierz/ tám.

26: Ze złym złe towárzyſtwo/ 121.

27: Złego złość/ niewinnemu nie ſzkodzi/ 122.

28: Zoraẃ ná beſpyecżność żywotá/ 125.

29: Záiąc ná vbogiego kmiotká/ 129.

30: ☞ Koniec Reyeſtru.

strona: 1

Liſt 1

1: A tu ſye iuż pocży

2: naią ſprawy y poſtępki/ pamięći go=

3: dne/ onych Krolow/ y inych ſtanow ſławnych/

4: ták pogáńſkich iáko y Krześćiáńſkich/ S ktho=

5: rychby właſnie káżdemu pocżćiwemu ſta=

6: nowi przyſtało dobre przykłády/ ku

7: ſwym poſtempkom/ bráć.

8: grafika

9: ❦Kárzeł ſławney pámięći Ceſarz

10: Krześćiáńſki.

11: 2 K Arzełći był przezwiſkiem/ lecż ná ſpráwach wielki/

12: A muśi to rozeznáć ná ſwiecie ſtan wſzelki. (marg) ¶Długo

: ſie dobre

: pámięta. (–)

13: Ze ſnadź po Alexándrze zá náſzego wyeku/

14: Nie było nigdzyey rownia/ tákiemu cżłowieku.

15: Ktorego ſpráwy dziwne/ długo będą ſławne/

16: A máło im przekáżą/ ſnadź y cżáſy dawne.

http://rcin.org.pl


17: ¶ Abowiem długo dobre záwżdy ſie pámięta/

18: A gdy złe wſpominamy/ wnet ſie ſerce lęka.

B Tráian

strona: 1v

Rozdzyał

1: grafika

2: ❦Tráyan Ceſarz Rzymſki.

3: 2 T En Ceſarz gdy iego ſyn vbogyey niewieſcie/

4: Koniem ſyná rozráźił/ biegáiąc po mieſcie. (marg) Sprá=

: wiedli=

: wość. (–)

5: Wydał go iey zá gárdło/ nád wſzytko mnimánie/

6: Ták było ſpráwiedliwe iego krolowánie.

7: ¶ Ach gdzyeſz tego ſtátutu do Polſki doſtáli/

8: Nie tákby nędzni ludzye w vćiſkoch płákáli.

9: Ale dziś nie o ſyná lecż ſnadź y o Kozę/

10: Znaydzyeſz wnet Wilcży dekret/ á Záięcżą grozę.

11: ❦Ligurgus Lácedemońſki Krol.

12: 2 P Oſeł go Perſki pytał/ ſłyſzę práwá twego/ (marg) Práwo. (–)

13: Twoi ſie ludzye dzyerżą/ ták iáko ſwiętego.

14: Coż też w nim oſobnego/ tám ieſt/ radbych wiedzyał/

15: Abych też przyiechawſzy/ w ſwey zyemi powiedział.

16: Ten rzekł/ to ieſt wſzytek grunt/ ozdobić dobrego/

17: A tłumić ná wſze ſtrony/ záwżdy wſzetecżnego.

18: ¶ Tákichby praw ná ſwiecie ſnadź wſzędy ſtrzedz miano/

19: Pewnieby ze złych dobrych wiele przedzyáłano.

Lizánder

strona: 2

Pirwſzy. Liſt 2. http://rcin.org.pl


1: grafika

2: ❦Lizánder.

3: 2 T Emu kiedy ieden rzekł/ wierz mi iż twe ſpráwy/

4: Siłá przez mię miewáią/ miedzy ludźmi ſławy. (marg) Sławá. (–)

5: Ten mu koniá pięknego ſzkápę podla niego

6: Poſtáwił/ y powiedział/ pátrzże pilnie tego/

7: Iż káżdy kto ogląda/ rzecże ſzkápá ſzkápye/

8: Gdyż ſie w ſzpetney vrodzie ledáiáko ſzłápye.

9: ¶ Tákżeć y cnotliwego máło zdobić trzebá/

10: Abowiem iego ſławá leći áż do niebá.

11: ❦Pedárdus Lácedemońſki pan.

12: 2 P Edárdus kiedy w mieſcie ſprawce obierano/

13: Tedy ich trzy ſtá wſzytkich ná to miánowano. (marg) Dobra

: myſl. (–)

14: Ten ſzedł z wielką rádoſcią/ z weſołą poſtáwą/

15: By też miał ſtárſzym obran być nád wſzytką ſpráwą.

16: A kiedy go pytáli/ przecż był dobrey myſli/

17: Iż trzy ſtá wiem godnieyſzych co ná vrząd wyſzli.

18: Ze ieſzcże náſze miáſto ná ludzyech nie zeſzło/

19: Y potym zoſtał krolem/ iuż tám było śmieſzno.

B 2 Zeleukus

strona: 2v

Rozdział

1: grafika

2: ❦Zeleukus, krol Lokreńſki.

3: 2 T En krol práwo vſtáwił/ ktoby to przewinił/

4: By mu ocży wyięto/ gdyby gwałt vcżynił. (marg) ¶Zácho=

: wánie

http://rcin.org.pl


: práwá. (–)

5: Ten iednegoż ſyná miał/ y złamał to práwo/

6: Kazał mu ocży wyiąć/ o nieſzcżęſna ſpráwo.

7: Gdy go zá nim prośili/ tę łáſkę vdźiáłał/

8: Sobye iedno á iemu drugie wyiąć kazał.

9: ¶ O iákaż to ná ſwiecie ſpráwiedliwość byłá/

10: Pátrzże też iáką ſławę tym ludzyom cżyniłá.

11: ❦Philip Mácedońſki krol.

12: 2 I Eden brodę fárbował/ á był przełożonym/

13: Philip krol Mácedońſki obacżył to po nim.

14: Wnet go zrzućił z vrzędu/ mowiąc że fáłſzuie/ (marg) Cnotá. (–)

15: A gdy on tym fáłſzyrſtwem ſobie nie folguie/

16: Coż rozumieſz drugiego áby nie sfárbował/

17: Ná toć wierz mi ten ſwą myſl pewnie nágotował.

18: ¶ Niech fárbuie káżdego s przyrodzeniem cnotá/

19: Bo odmieniáć vrodę/ ſzpetna to robotá.

Tenże.

strona: 3

Pirwſzy. Liſt 3.

1: grafika

2: ❦Tenże.

3: 2 P Hilipowi nowiny kiedy powiedzyano/

4: Iż mu ſie ſyn vrodził/ dwu bitew wygrano. (marg) Forthu=

: ná od=

: mienna. (–)

5: Krzyknął podnioſzſzy ręce/ o fortuno miła/

6: Proſzę byś ſwoy obycżay nádemną zmieniłá.

7: Bo ia wiem że ty rádá mieniſz ſwe poſtępki/

8: A záwżdy po twey łáſce bywa vpad prętki.http://rcin.org.pl


9: Y ták rádzę káżdemu/ áby ſie nie ſádził

10: Nikt pewnie ná twey łáſce/ bo by ſie ſam zdrádził.

11: ❦Tenże.

12: 2 W Thebach gdy ſtał w goſpodzie/ goſpodarz nie chcyał

: (bráć/

13: Gdy mu płáćić kazano/ ieſzcże chciał dárowáć.

14: Mowiąc/ iż wiele przygod ná ſwiecie przychodzi/ (marg) Myſl za

: czna. (–)

15: Ták wielkiemu Krolowi/ záchowáć ſie godzi.

16: Ten rzekł/ ia dobrodzieyſtwem przyrodzenia ſwego/

17: Ani ſtanu zniewolić/ nie chcę krolewſkiego.

18: Lecż co komu przyſtoi/ záchowáć káżdego/

19: Nicżym powinowáctwá nie niewolić ſwego.

20: ❦Tenże.

21: 2 R Ycerſkiego cżłowieká/ kiedy ſpráwy ſłuchał/

22: Słucháiąc zádrzemał ſie/ przećiw niemu ſkazał. (marg) Pilność

: ſądu. (–)

23: Ten krzyknął/ od dekretu Krolu ápelluię.

24: Krol rzekł/ á kędyſz racżyſz/ áż cie ſam żáłuię.

25: Ten rzekł/ do ciebye Krolu/ gdy nie będzieſz drzemał/

26: A Krol ſie też obacżył/ iż nie dobrze ſkazał.

27: Dekretowi powagę vcżynił ſwoiemu/

28: A zá to tyle troie/ nágrodził onemu.

B 3 Tenże

strona: 3v

Rozdział

1: ❦Tenże.

2: 2 B Iegłá zá nim niewiáſtá vboga wołáiąc/

http://rcin.org.pl


3: Iżeby iey przeſłuchał krzywdy/ nárzekáiąc. (marg) ¶Sprá=

: wiedli=

: wość. (–)

4: Ten rzekł/ widziſz żeć trudno/ pocżkay cżáſu máło.

5: Rzekłá/ nie cżekałbyś ty/ gdybyć ſie ták sſtáło.

6: A ták ieſliżeś Krolem/ toć twoy vrząd ſędzić/

7: A ieſlić ſie trudno zda/ day inemu rzędzić.

8: Ten koniá záſtánowił/ wnet krzywdy przeſłuchał/

9: Vcżynił ſpráwiedliwość/ y ktemu dárował.

10: ❦Tenże.

11: 2 R Ad ſypiał po obiedzye/ poſeł przed dworzány

12: Perſki/ mowił iż łácno/ z oſpáłemi pány. (marg) ¶Cżuy=

: ność gdj

: trzebá. (–)

13: Dowiedział ſie/ y kazał powiedzyeć poſłowi/

14: Niechay to ſwoim ludziom przyiechawſzy powie.

15: Iż gdy trzebá Krolowie/ nie bárzo ſypiáią,

16: A iż ia cżuyno ſpię/ w rychle to poznáią.

17: A kiedy oni poſną/ tedy ia cżuć będę/

18: Obudzę ie iáko Kur wleciawſzy ná grzędę.

19: ❦Tenże.

20: 2 A Lexánder mu ſyn rzekł/ iż maſz wiele pánow/

21: Zrozlicżnymi myſlámi/ y dziwnych Hetmánow. (marg) ¶Cnotá

: koronu=

: ie káżde=

: go. (–)

22: Dobrze byś poſtánowił zá żywotá ſwego/

23: By zamieſzká nie byłá potym ſtanu mego.

24: Ten rzekł/ ſtárayſie o to/ by to w tobie znano/http://rcin.org.pl


25: Ześ tego ſtanu godzyen/ á zá to cie miano.

26: Bo lepiey iż cie cnotá niż ia koronuie,

27: Wieſz kto w to dziurą lezye/ ten wſzytko popſuie.

Tenże.

strona: 4

Pirwſzy. Liſt 4.

1: ❦Tenże.

2: 2 P Hilip Mácedońſki Krol gdy mu powiedziano/

3: Iże od Nikanorá złe rzecży ſłyſzano. (marg) Dáry. (–)

4: Ktore mowił o Krolu/ ten mu dáry poſłał/

5: Philozoph co przy nim był temu ſie dziwował.

6: Powiedziano Krolowi/ iż Nikánor záſię/

7: Dziwnie Krolá wyſławia/ á wſzytko wziął ná ſie.

8: Ten rzekł do Philozophá/ pátrz co Krol w mocy ma/

9: Iż iákie chce o ſobie/ tákie głoſy puſzcża.

10: grafika

11: ❦Makrin Krol Egipſki.

12: 2 W Egipcie byli Krolá ſtanu niewielkiego/

13: Obráli/ gdyż mu ſzcżęſcie ták przynioſło iego.

14: Widząc iż nie był w wadze nieborak vbogi/ (marg) Scżeſcie (–)

15: Kazał potłuc miednice co vmywał nogi.

16: Y vcżynił z nich obraz/ ná ſłupie poſtáwił/

17: A iż mu ſie kłániáli/ ktemu wſzytki ſpráwił.

18: Y dał przykład/ to ſrebro co pod ławą było/

19: Pátrzaycie iáko ſwoy ſtan teraz odmieniło.

B 4 Alexander

strona: 4v

Rozdział

1: ❦Alexánder wielki.http://rcin.org.pl


2: 2 A Lexánder iuż będąc dzyecięciem niemáłym/

3: Powiedał onym ſercem Rycerſkiem zuchwáłym. (marg) Sławá. (–)

4: Iż ociec moy poſiada/ coż ia cżynić będę/

5: Podobno ſiedząc w kącie gdzie w lutnię zágędę.

6: Powiedzyał ſtoiąc Hetman/ wſzák to wſzytko tobie/

7: A ten ſie ieſzcże potym bárzyey w łeb záſkrobie.

8: Mowiąc/ ſwiát mi może dáć/ ſławy dáć nie może/

9: A zá coż wſzytko ſtoi/ bez ſławy nieboże.

10: ❦Tenże.

11: 2 G Dy s Perſy bitwę miał zwieść/ niektorzy mu rzekli/

12: Ze ſie tám ludzye broią w rozmowach by wſciekli.

13: Mowiąc że tám bogáctwo/ gdzye walcżyć idzyemy/ (marg) Myſl do

: brą vcży

: nić (–)

14: Nic nábitunk nie damy/ komu co wydrzemy.

15: Krol rzekł/ bárzo mi to złą powiedaſz nowinę/

16: Iż w ludzyech ſłyſzę tę chuć/ y táką przycżynę.

17: Iże ſobie tuſzą bráć/ wolę niż vciekáć/

18: Ieſzcżeby ty dárowáć/ niżeby ie káráć.

19: ❦Tenże.

20: 2 W Net potym gdy miał ciągnąć/ wſzytko s ſkárbu roz=

: (dał/

21: Ledwe iedno że vbior co w nim był záchował. (marg) Swobo=

: dá. (–)

22: Mowili mu Hetmáni żeś nie dobrze ſpráwił/

23: W ſkárbie nic dla przygody práwieś nie zoſtáwił.

24: Ten rzekł/ że to wielki ſkarb/ mieć nádzyeię dobrą/

25: Bo tá co iey dufáią/ miewa rękę ſzcżodrą.

http://rcin.org.pl


26: Kogoż biją pyeniądze/ y tákże ſie sſtáło/

27: Ludzi zgromił y ſkárbow názbierał niemáło.

Tenże.

strona: 5

Pirwſzy. Liſt 5.

1: ❦Tenże.

2: 2 D Worzánin ieden w bitwie ochromion ná nogę/

3: Ná ktorey chodzić nie mogł/ bo miał w niey vłogę. (marg) Sławá. (–)

4: Y wſtydał ſie o kuli miedzy ludźmi chodzić/

5: Krol rzekł/ iż więcey ſławie niż kuli maſz godzić.

6: Bo to twoiá pocżćiwość/ tá twoiá chromotá/

7: Gdybyś był zdrowo vciekł/ więtſzaby ſromotá.

8: A teraz iuż nośiſz znák dobrey ſławy ſwoiey/

9: Ktorać lepſza niż złoto w pocżćiwośći twoiey.

10: ❦Tenże.

11: 2 K Iedy przyſzedł pod zamek co był dziwney mocy/

12: Powiedzieli Hetmáni/ ſzkodá pſowáć mocy.

13: Bo to zamek ták twárdy/ ludzi potráćimy/ (marg) Sercze

: ſtałe. (–)

14: Sámi ſie potrudziwſzy nic nie vcżynimy.

15: Ten rzekł/ nic nam o zamek/ o tymby ſie pytáć/

16: Co ná nim roſkázuie/ iáko o nim ſłycháć.

17: Bo ieſliżeć kto mocny/ zamek będzie twárdy/

18: Ale ieſliżeć dudek/ nie będzieć nam hárdy.

19: ❦Tenże.

20: 2 T Enże wnet potym z zamku/ przyciągnął do niego/

21: Zwierzáiąc mu y zamku/ y ſiebie ſámego. (marg) Wiárá. (–)

22: Krol rzekł/ teraz rozumu tu możecie doznáć/

http://rcin.org.pl


23: Ze ten cnocie niż mieyſcu/ twárdey wolał dufáć.

24: A kiedy mi ták wierzy/ też go potka wiárá/

25: Abowiem tey obfita záwżdy ma być miárá.

26: Wypuśćił go ſwobodnie/ ieſzcże vdárował/

27: Zamek y s poddánemi w pokoiu záchował.

B 5 Tenże,

strona: 5v

Rozdyał

1: ❦Tenże.

2: 2 D Arius mu Perſki Krol poſłał miſę máku/

3: Iż ma ták wiele ludzi/ dawáiąc ná znáku.(marg) Stałość

: ludzi. (–)

4: Ten ſkoſztował/ rzekł poſłom/ iż to ziarnká ſłodkie/

5: Lecż zdami ſie przedemną bárzo będą krotkie.

6: Dał im pieprzu przyſtáwkę/ to nieſcie krolowi/

7: A gdy ziarnko rozgryźnie/ niechay pewnie to wie/

8: Chociay ia mam mniey ludzi/ lecż ták gorzcy będą/

9: Iáko temu mácżkowi vźrzycie zágędą.

10: ❦Tenże.

11: 2 C Zedł ieden liſt táiemny/ Antipater ſłuchał/

12: Ktoremu iáko ſobie/ bárzo wiele dufał.

13: Przedſię zyął ſygnet s pálcá/ włożył mu ná gębę/(marg) Táiemni

: cá. (–)

14: Pámiętay ná tę piecżęć/ chociać wierzyć będę.

15: ¶ Wielka rzecż táiemnicá/ kto ſie komu zwierzy/

16: Bowiem ten cżłonek ięzyk/ bárzo wolno bieży.

17: Ale kto ſie rozmyſli/ á ma gi ná piecży/

18: Temu nic nie przekáżą złe y dobre rzecży.

19: ❦Tenże.http://rcin.org.pl


20: 2 P Irrus krol poimány/ przywiedzion do niego/

21: Pocżćiwie iáko krolá przywitał zacnego.(marg) Serce zac

: ne. (–)

22: Pytał go/ iákoſz ſwoy ſtan rádziſz mi záchowáć?

23: Ten rzekł/ wieſz iáko krolá przyſtoynie maſz chowáć.

24: Tákże ſie potym sſtáło/ ono ſerce iego/

25: Vcżyniło v niego/ bárzo go zacnego.

26: A drudzy co mu v nog zborzeni pádáli/

27: Iáko ini więźniowie/ táką łáſkę ználi.

Tenże.

strona: 6

Pirwſzy. Liſt 6.

1: ❦Tenże.

2: 2 A Náxágorás Mędrzec dziwnemi wywody/

3: Wywodził/ iáko zyemię rozdzyeliły wody. (marg) Chuć do

: bra. (–)

4: Ze ſwiátow tákich więcey/ niż ten co widamy/

5: Iedno iż w przypowieſciách dziwy ich ſłychamy.

6: Alexánder iął płákáć/ kiedy go pytáli/

7: Przecż płácże/ bo go przed tym płácżąc nie widáli.

8: Powiedział/ iż to ſłyſzę iż ieſt ſwiátow wiele/

9: A iam tego nie poſiadł/ iákieſz me weſele.

10: ❦Tenże.

11: 2 Z Enofánth Muzyk wierſze o walkách mu ſpiewał/ (marg) Náturá. (–)

12: By mu ſercá dodawał/ tego ſie nádziewał.

13: Dworzánie mu wnet rzekli/ ſpieway o pokoiu/

14: Bo widziſz żeć bez tego/ nie náſycon boiu.

15: Lepyey byś mu rozwodził/ by ſie vſpokoił/

http://rcin.org.pl


16: Gdyż widziſz iáko dziwno myſl ſobie rozdwoił.

17: A do ogniá nie trzebá przydawáć drugiego/

18: Bowiem ſam káżdy pali s przyrodzenia ſwego.

19: ❦Sagunt miáſto.

20: 2 H Etman gdy ktemu miáſtu ku ſzturmu przypuśćił/

21: Rokowániem bez broni mieſzcżány wypuśćił. (marg) Lákom=

: ſtwo. (–)

22: Niewiáſty pod ſzátámi ćicho broń zákryły/

23: A gdy oni łákomcy do miáſtá ſkocżyli/

24: Záwárły o nich bronę/ á przed miáſtem w ony/

25: Wſkocżyli y z żonámi/ doſtawſzy obrony.

26: Potym ty poráźiwſzy miáſto otworzyli/

27: Więc ony roſproſzone powoli pobili.

Scipio

strona: 6v

Rozdzyał

grafika

1: ❦Scipio Náziká.

2: 2 S Cipio był Rzymiánin/ Náziká gi zwano/

3: Gdy było Kárthágińſkie miáſto zwoiowano. (marg) W kło=

: pocie

: zgodá. (–)

4: Tedy w rádzie mowili/ iż iuż pokoy będzie/

5: Iuż też ſobie zacny Rzym/ w pokoiu vſiędzye.

6: Ten rzekł/ ſzkodá to miáſto iżeſcie zborzyli/

7: Bo pokiſcie w kłopocie/ poty zgodni byli.

8: Ale kiedy nie będzye iuż nikt walcżył z námi/

9: Vźrzycie prętko záłeb iż poydzyemy ſámi.

10: ❦Alcibiádes.http://rcin.org.pl


11: 2 A Lcibiádes idąc wnet w nowey koronie/

12: Widząc iż mu ſie ludzye/ dziwuią po ſtronie.(marg) Szácun

: ki. (–)

13: Vciął idąc pſu ogon/ dziwno ſie wſzem zdáło/

14: Ten powiedzyał/ wolę ták/ iż ná tym zoſtáło.

15: Bo ia tu bez ſzácunkow iednák być nie mogę/

16: Wolę iż tym ogonem odpráwię tę trwogę.

17: Niżby ze mnie poćichu wzory wybieráli/

18: Wſzák wiem ludzkie ięzyki/ ná co ſie vdáli.

Agátokles.

strona: 7

Pirwſzy. Liſt 7

1: grafika

2: ❦Agáthokles.

3: 2 A Gátokles zduńcżyk był/ potym Krolem zoſtał/

4: Miedzy złote kofliki/ garnki ſtáwiáć kazał.(marg) ¶Szcżę=

: ſcie. (–)

5: A kiedy go pytáli/ przecżby to ták było.

6: Powiedał/ iżeby mi hárdą myſl ſkromiło.

7: Bo ieſliżeć mię ſzcżęſcie wywyſzſzyć vmiáło/

8: Wiem też że ſemną ſlubu/ wiecżnego nie bráło.

9: ¶ A ták owſzem káżdemu nadobnie przyſtoi/

10: Kogo ſzcżęſcie wynieſie/ niech ſie vpáść boi.

11: ❦Antioch.

12: 2 A Ntioch gdy zá źwirzem ſam po leſie chodził/

13: Zbłądziwſzy do páſtyrzow do budy vgodził. (marg) ¶Praw=

: dá. (–)

14: Pytał ich coby też wżdy o Krolu ſłycháli/

http://rcin.org.pl


15: To tám iego złe ſpráwy wſzytki wilicżáli.

16: Iutro gdy go dworzánie w budzye nádiecháli/

17: Páſterze widząc że Krol/ bárzo ſie lękáli.

18: On ie kazał dárowáć/ mowiąc że to mili

19: Są moi przyiaciele/ prawdę mi mowili.

Auguſtus.

strona: 7v

Rozdzyał

1: grafika

2: ❦Auguſtus.

3: 2 A Vguſtus gdy wziął miáſto/ gdzie krole kłádziono/

4: Tedy mu potym koſcioł wielki otworzono. (marg) Pocżći=

: wość. (–)

5: Naprzod do Alexándrá wnet ſzedł do wielkiego/

6: A tám wielką pocżćiwość cżynił ciáłu iego.

7: A potym wnet wyſzedł precż/ kſięża powiedzieli/

8: Iż tám ieſt więcey krolow/ co dáley leżeli.

9: Ten rzekł/ żem ia nie trupow krolow przyſzedł widzyeć/

10: Oprocż tego iednego/ s tych możecie ſzydzić.

11: ❦Semiramis Krolowa.

12: 2 S Emiramis ná grobie wykowáć kazáłá/

13: Iż tám ſą wielkie ſkárby/ kędy leżeć miáłá. (marg) Láko=

: miec. (–)

14: Po iey śmierći kiedy grob otworzyć kazano/

15: Nálezyono tablicżkę/ ná niey nápiſano.

16: Obácż káżdy pocżćiwy/ iáka to niecnotá/

17: Kto iuż y ná vmárłych/ ſzuka łupić złotá.

18: ¶ Záwżdyć káżdy łákomiec zápłonąć ſie muśi/

19: Lecż choć kole wſtyd w ocży/ przedſię ſie náſz kuśi.http://rcin.org.pl


Friderik

strona: 8

Pirwſzy. Liſt 8.

1: grafika

2: ❦Friderik Ceſarz Rzymſki.

3: 2 F Riderik gdy miał Sámis miáſto w podeźrzeniu/

4: Dobywáiąc inych miaſt/ miał to ná bacżeniu. (marg) Zdrádá. (–)

5: Poſłał áby k nim ſkárby y więźnie odeſłał/

6: Bo mu tego potrzebá áby precż odiechał.

7: Mieſzcżánie pozwolili/ á ten miáſto ſkárbow/

8: Nákładł pełno ná wozy deſperatow ſmárdow.

9: Drugie poſłał związáne/ oni ie przyięli/

10: Ci ſie w nocy ſpráwiwſzy/ potym miáſto wzięli.

11: ❦Krol Arágońſki.

12: 2 K Rol Arágońſki vmárł/ więc dziecię zoſtáwił/

13: Ktorego Striy rodzony opiekálnikiem był.

14: Pánowie widząc ſtriyá Páná ták ſpráwnego/(marg) Wier=

: ność. (–)

15: Chcieli go rádſzey Krolem mieć niżli máłego.

16: A gdy ſiadł ná ſtolicy/ koronę iuż dzyerżał/

17: A dzyecię miał pod płaſzcżem/ ktore im vkazał.

18: Mowiąc/ co cżyie właſne/ temu záwżdy ma przydź/

19: Włożył ná nię koronę/ to ták właſnie ma być.

Hirá

strona: 8v

Rozdzyał

1: grafika

2: ❦Hirá Poſeł Perſki.

http://rcin.org.pl


3: 2 H Irá poſeł od Serbow do Krolá Rzymſkiego

4: Był/ ten ſie chciał okazáć w piſze ſwiátá tego.(marg) ¶Pychá. (–)

5: Wnet náſpráwiał triumphow/ trębácżow/ á tańcow/

6: Náubierał rozlicżnych by pánien młodzyeńcow.

7: Pytał poſłá/ co mu ſie iego ſwiát podoba/

8: Ten powiedzyał/ możewá wſzytko zgánić obá.

9: Bom nie widał ktoby ſie w więtſzey krotochwili/

10: Pilniey ſtárał o ſmętek/ bárzo w krotkiey chwili.

11: ❦Párál Spártágińſki poſeł.

12: 2 O D Spártanow v Krolá Pirruſá poſeł był/

13: A gdy ſie nań ſrogiemi ſłowy Krol oborzył/

14: Rzekł/ ieſliś Bog/ tedy ſie ieſzcże mniey boimy/(marg) ¶Ná ſro

: gość pię=

: kna odpo

: wiedź. (–)

15: Bo iż ieſt ſpráwiedliwy/ o tym pewnie wiemy.

16: Ieſliś cżłowiek/ cżemuż nam ták wżdy názbyt groźiſz/

17: Izaſz nie wieſz że ná tym też ſie woſku woźiſz/

18: Ná iákim my ieździmy/ rownoć ſie ſwiát tocży/

19: A co wiedzyeć kto pirwey ná ſtronę wyſkocży.

Epirkábundas.

strona: 9

Pirwſzy. Liſt 9.

1: grafika

2: ❦Epirkábundás.

3: 2 T Ebáńſki Krol gdy polem z wielkim ludem leżał/

4: Przypádłá nań potrzebá/ iże precż odbieżał. (marg) ¶Kár=

: ność. (–)

http://rcin.org.pl


5: Syná w woyſku zoſtáwił/ ſrodze mu przygroźił/

6: By nawiętſza potrzebá/ by bitwy nie zwodził.

7: Syn bitwę zwiodł y wygrał/ potym Krol przyiechał/

8: Włożywſzy nań koronę/ y wnet go ſciąć kazał.

9: Rzekł/ że cie koronuię iáko fortunnego/

10: Ale cie karáć muſzę/ iáko ſwowolnego.

11: ❦ Nykánder.

12: 2 P Rzed tym ieden gdy ſpráwę á bárzo trudną miał/

13: Pomoż Krolu co możeſz/ prze miły Bog wołał.

14: Krol rzekł/ á coć pomagał cieſlá coć budował/

15: Sam ty wieſz w ſwoim domu iákoś ſie záchował.(marg) ¶Sprá=

: wiedli=

: wość w

: ſądzie. (–)

16: A iam cieſlą nád práwem/ pomocći nie tuſzę/

17: Iáko ie zbudowano/ ták im ſądzić muſzę.

18: Tyś to miał w ſwoiey mocy/ żeś mogł pomoc ſobie/

19: Gdybyś to był záchował/ co przyſtoi tobye.

C Tenże.

strona: 9v

Rozdzyał

1: ❦Tenże.

2: 2 T Ebanowie to ludzye nie walecżni byli/

3: A gdy z nimi bitwę zwiodł/ tedy go ránili.

4: Powiedział mu hnet Hetman/ widziſz twoi żacy/ (marg) ſpráwie=

: dliwość. (–)

5: Iákoć płácą náukę/ chudzi nieboracy.

6: Boś ie walcżyć náucżył/ cżego nie vmieli/

7: Ale pochwili miſtrzmi/ iuż będą być chcieli.http://rcin.org.pl


8: Krol rzekł/ wolę iż dobry ſzermierz mię vbiye/

9: Niżliby pártácż s cieniá/ co ſie w kącie kriye.

10: grafika

11: ❦Adrian Ceſarz Rzymſki.

12: 2 A Drian młode ludzi/ kiedy był w pokoiu/

13: Wywiodſzy záwżdy w pole/ ćwicżył ie ku boiu. (marg) Cwicże=

: nie. (–)

14: Huffy/ hárce ſpráwował/ obozy zátacżał/

15: Z woienney powinnośći/ nigdy nie wykracżał.

16: Wędzonki á ſuchy chleb choć nie trzebá iadał/

17: Ná dzdzu mokł/ á w chroſciáney budzie záwżdi ſiadał.

18: Powiedał iż to záwżdy ſzczęſliwſzy w pokoiu/

19: Ktory ſobie pomyſlał powoli o boiu/

Agis

strona: 10

Pirwſzy. Liſt 10.

1: ❦ Agis Krol Lakońſki.

2: 2 T En gdy mu Hetman ználazł mieyſce miedzy błoty/

3: Ze tám ludzi ogrodził/ iáko miedzy płoty.

4: Ze choćby kto chciał vciec/ nie będzye miał kędy/(marg) Roſpácż (–)

5: Ten rzekł/ żeć zle porucżáć mieyſcá ná oględy.

6: Szukay ty záwżdy mieyſcá/ gdzyeby vciec wolno/

7: Bowiem drugi z roſpácży/ rád więc biye ſmolno.

8: Bo kiedy iuż niewola proſtaku nieboże/

9: Káżdy biye gdy widzi iż vciec nie może.

10: ❦Tenże.

11: 2 K Iedy mu poſeł Grecki ſzyroko wywodził/

12: Iże ſie narod Grecki ták bárzo rozrodził/

http://rcin.org.pl


13: Ze ták wiele kroleſtwo żadne ludzi nie ma/(marg) ſtałość (–)

14: Y prożno ſie kto ná nie ſwą możnoſcią wſpina.

15: Ten rzekł/ ku tey wielkośći ieſzcże trzebá wiele/

16: Bo y pokrzywáć párzy/ chociáy proſte zyele.

17: Ale ieſli ſtałosći męſtwá á doſtátku/

18: Niedoſtawa w tey zgrái/ iuż tám nie máſz ſtátku.

19: ❦Tenże.

20: 2 M Atká gdy go prośiłá zá iednym ná ſądzie/

21: Aby był zá nim ſkazał/ ten rzekł w wáſzym rządze/

22: Kiedym był tedym cżynił/ coſcie roſkazáli/

23: Lecż Rzecżypoſpolitey/ iużeſcie mię dáli/(marg) ſąd ſprá=

: wiedli=

: wy. (–)

24: Teżeſcie mię vcżyli/ ábych dobrze cżynił/

25: Tubych nád wáſzę wolą/ iuż bárzo przewinił.

26: Bo gdybych tu ſkázáć miał co nieſpráwiedliwie/

27: Iákoż kto w tey niecnocie mabyć żyw pocżćiwie.

C 2 Wulpian

strona: 10v

Rozdział

1: grafika

2: ❦Wulpian Ceſarz Rzymſki.

3: 2 W Vlpian Ceſarz Surrę miał/ ktoremu dufał/

4: Drudzy mu powiedzyeli/ iż ſie nań buntował.(marg) Státecż

: ność. (–)

5: A ten ſzedł w dom do niego/ myſli dobrey byli/

6: Bárwirzom iego kazał/ áby go golili.

7: Ocży vſzy wytárli/ ſzedł do domu potym/

8: A iuż żadnemu s ſobą nie dał mowić o tym.http://rcin.org.pl


9: Mowiąc/ żem ia ſprobował ſtátecżnośći iego/

10: Bo gdym był w iego domu/ miałći cżás do tego.

11: ❦ Cyrus Krol.

12: 2 T En to Cyrus kiedy ſie z woyſkiem wypráwował/(marg) Roſkoſz. (–)

13: Cineás rzekł Philozoph/ co będzieſz ſpráwował.

14: Ten rzekł/ poiádę ná ſwiát/ bych zamki poſiadał/

15: Azią y Afriką ábych wolno władał.

16: A Philozoph go ſpytał/ potym co chceſz dziáłáć?

17: Ten rzekł/ ſiedząc s pokoiem/ roſkoſzy vżywáć.

18: Philozoph rzekł/ ázaſzby nie lepiey bez tego/

19: Tych roſkoſzy vżywáć/ gdyż maſz doſyć wſzego.

Tenże.

strona: 11

Pirwſzy. Liſt 11.

1: ❦Tenże.

2: 2 K Rol rzekł/ prawdá żećbych mogł roſkoſzy vżywáć/

3: Bo mam doſyć wſzytkiego/ y w niey iuż ták pływáć. (marg) Sławá. (–)

4: Lecż ſławá rzecż łákoma/ á w roſkoſzach mdleie/

5: K temu ſie ná to pátrząc/ káżdy zacny śmieie.

6: Philozoph rzekł/ lecż Krolu tákiey twoiey ſławy/

7: Siłá gárdłem przypłáca/ niż doydzieſz tey ſpráwy.

8: Bowiem ieſliżeć ſie chce tey ſławy vżywáć/

9: Trzebáć ſpráwiedliwośći y cnoty vżywáć.

10: grafika

11: ❦ Ariſton tyran.

12: 2 A Riſton okrutnik/ kiedy ludzi śćinał/

13: Zony ich ſpołu z dzyećmi/ do ciemnice imał/(marg) Stałość

: niewie=

http://rcin.org.pl


: ſcia. (–)

14: Ktorym męże vciekli/ potym przyſzedł do nich/

15: Aby liſty piſáły do vciekłych onych.

16: Aby łáſki ſzukáli/ Mágiſtoná páni/

17: Rzekłá day Boże rychley/ by zginęli z námi.

18: A ten iey ſyná chciał ſciąć/ oná gi podáłá/

19: A tą ſwoią ſtałoſcią/ łotrá vbłagáłá.

C 3 Gárziás

strona: 11v

Rozdzyał

1: ❦ Gárziás Náwárſki Krol.

2: 2 G Arziás Náwárſki Krol/ był tyran wzgárdzony/

3: Ludzie o nim ſzeptáli/ zle ná wſzytki ſtrony.(marg) Okruth=

: nik. (–)

4: Chciał zwieść bitwę/ Hetman rzekł/ áby iey zániechał/

5: Bom k tobye wielką niechuć/ od poddánych poznał.

6: Ale widzę iżći cżás vmrzeć oſądzony/

7: Abyś znał moię ſtałość/ iádę ogolony.

8: Tákże iechał bez zbroie/ y obá zábići/

9: Tákći biorą zapłátę márni okrutnicy.

10: grafika

11: ❦ Antigon Aziyſki Krol.

12: 2 A Ntigon Demetrium gdy w podeźrzeniu miał/

13: W zwiezył ſie ſynowi/ powiedáć zákazał.(marg) Wierna

: miłość. (–)

14: Ten iż Demetriuſzá okrutnie miłował/

15: Włocżnią ſtoiąc ná piaſku/ vciekay nápiſał.

16: Vcynił wierze doſyć/ iż mu nie powiedział/

17: Ale s piſmá ná piaſku/ ſnádnie ſie dowiedział.http://rcin.org.pl


18: A ten też nie cżekáiąc áby mu odpiſał/

19: Dunął w lás/ tám gdzieś zá krzem wygłądáiąc dyſzał.

Artaxerxes.

strona: 12

Pirwſzy. Liſt 12.

1: ❦Artáxerxes Perſki Krol.

2: 2 A Rtáxerxes Perſki Krol gdy mu powiedzyeli/

3: Iż o nim dwá niedobrze wſzędy mowić mieli.(marg) Obmo=

: wy. (–)

4: Poſłał im wnet przywiley/ ná nim nápiſano/

5: Iż im wolność o Krolu záwżdy mowić dano.

6: Ale to przypiſano/ áby też Krolowi/

7: Było wolno rozſądzić/ gdy kto o nim mowi.

8: A ták oną wolnoſcią wnet obá przeſtáli/

9: Bo ſie oney wolnosći krolewſkiey lękáli.

10: ❦ Pogrzeby Krolow Egipſkich.

11: 2 K Rolá kiedy w Egipcie po śmierći chowáli/(marg) Pogrzeb (–)

12: Tedy dwá ſpráwy iego ſtoiąc wylicżáli.

13: Ieden złe/ drugi dobre/ á ini ſłucháli/

14: A ktorych było więcey/ potym rozeználi.

15: Ieſli było więcey złych/ ták iáko inego/

16: Pochowáli po proſtu bez koſztu żadnego.

17: Ieſliże dobrych więcey/ to iuż tám obficie/

18: Stroili dziwne pompy/ ná wſzem známienicie.

19: ❦ Thebanowie.

20: 2 U Tebanow nád ſądem było zmálowano/

21: Krolá ſlepo/ á vſzy złote mu przydano.

22: Pánowie podle niego bez rąk wſzyſcy byli/(marg) ¶Sprá=

http://rcin.org.pl


: wiedli=

: wość. (–)

23: Aby dárow nie bráli/ to w ſobie znácżyli.

24: A krol by pilnie ſłuchał/ nie pátrząc nikogo/

25: Gdyż wſzędy ſpráwiedliwość zácenioná drogo.

26: A iżby káżdy godzien karánia tákiego/

27: Ktoby ſie s ſądu vwieść dał ſpráwiedliwego.

C 4 Kleon

strona: 12v

Rozdział

1: grafika

2: ❦Kleon Lácedemońſki Krol.

3: 2 T En Krol Lácedemońſki kiedy bitwy wygrał/

4: Przed miáſtem Megápolim/ Krolá ſzukáć kazał.(marg) Wielka

: cnotá. (–)

5: Vbrawſzy go w koronę/ s pocżćiwoſcią wielką/

6: Odeſłał go do miáſtá/ cżyniąc pompę wſzelką.

7: Powiedáiąc/ iż to wiem/ iż was z niewolnikow/

8: Ten wolnemi vcżynił/ s pirwſzych okrutnikow/

9: A ták go wam odſyłam/ by ſie pámiętáło/

10: Złem y dobrym rowno ſie wſzytko oddawáło.

11: ❦Drogonus Krol Geticki.

12: 2 L Izymach ná Getyki bez wſzelkiey przycżyny/

13: Podnioſł walkę/ y ciągnął ná nie bez wſzey winy.

14: Poráżon y poiman/ do Krolá przywiedzyon/(marg) Nieſła=

: wá. (–)

15: Ten rzekł/ y cżymżeś ty wżdy/ był ná to náwiedzion.

16: Wiedząc że tu bogáctwá v nas bárzo máło/

17: Iedno męſtwo to záwżdy przy nas zoſtawáło.http://rcin.org.pl


18: Puśćił go dárowawſzy/ á tę mu dał rádę/

19: By nigdy bez przycżyny/ nie gonił ná zwádę.

Raſcon

strona: 13

Pirwſzy. Liſt 13.

1: ❦Raſcon Hetman Florentińſki.

2: 2 R Aſcon z woyſkiem Florentin gdy ſie wypráwował/

3: Drab vbogiey niewieſcie ſery gwałtem pobrał.(marg) ¶Sprá=

: wiedli=

: wość y

: grozá. (–)

4: Przyſzłá płácżąc/ gdy ſie przał/ wnet go roſproć kazał/

5: Ser w żołądku ználezion/ zápłáćić roſkazał.

6: A niewieſcie powiedzyał/ gdyby ták nie było/

7: Tákżeby też nád tobą wſzytko ſie ſpełniło.

8: ¶ Vcżynił rázem grozę/ ná łup y ná potwarz/

9: Bo ták godzien karánia złodziey iáko y łgarz.

10: ❦Lucius Rzymſki Rycerz.

11: 2 B Riccius z Luciuſem gdy bitwy przegráli/

12: Obá w iednákich zbroiach ſpołu vciekáli.

13: Lucius pozoſtawał/ áby on viechał/(marg) Stałość (–)

14: Y potym dobrowolnie tám ſie poimáć dał.

15: Gdy go wiedli do Krolá/ z rádoſcią go cżekał/

16: A on ieſzcże z dáleká idąc nań nárzekał.

17: Prawdá żeś ſie omylił/ á ten obacżywſzy/

18: Tę iego wielką ſtałość/ puśćił vracżywſzy.

19: ❦Gwilhelm Normándiyſki Hetman.

20: 2 G Wilhelmus Normándiyſki/ kiedy ſie przepráwił/

http://rcin.org.pl


21: Ná Inſulę gdzie walcżył/ tám wnet ludzi ſpráwił.(marg) ¶Cżyſte

: ſerce. (–)

22: A Nawy ony wſzytki roſkazał popálić/

23: Rzekł moi mili brácia/ tuć ſie nam pochwalić.

24: Ieſli ſie nie wybiyem/ głęboko vciekáć/

25: Teraz ſie iuż káżdego ma cnotá okázáć.

26: Poráźił ony ludzi/ y poſiadł inſułę/

27: Godzien był być biſkupem/ by był miał infułę.

C 5 Oſwal=

strona: 13v

Rozdzyał

1: ❦Oſwáldus Normándiyſki Rycerz.

2: 2 T Ego gdy byli w woyſce iákoś oſlepili/

3: Y odeſłał go Hetman/ áby go lecżyli/

4: On iedzye á ná woyſko ludzie vderzyli/(marg) Dobra

: ſławá. (–)

5: Ten vſłyſzał y prośił/ by ſie z nim wroćili.

6: Wpadł do woyſká bił ſrodze/ kogo mogł y ſwego/

7: A potym go zágnietli/ ták iáko ſlepego.

8: ¶ To ten wolał pocżćiwie z dobrą ſławą zoſtáć/

9: Niżli ſie ták w ſlepocie/ tu ná ſwiecie troſkáć.

10: grafika

11: ❦Alfonſus Krol.

12: 2 G Aietę obległ Alfons ſrogim oblężeniem/(marg) ¶Miło=

: ſierdzie. (–)

13: A gdy byli zdręcżeni wielkim vćiśnieniem/

14: Zony dzyeći niewiáſty/ przed miáſto wygnáli/

15: Ktorzy w wielkiey roſpácży iuż z gárdły zoſtáli.

16: Chcieli ie woiennicy oni pomordowáć/http://rcin.org.pl


17: Krol roſkazał w pokoiu ſrodze ie záchowáć.

18: Opátrzywſzy żywnoſcią/ wſzemi potrzebámi/

19: Mowiąc/ z mężmi nam cżynić/ á nie z niewiáſtámi.

Aurelius

strona: 14

Pirwſzy. Liſt 14.

1: ❦Aurelius Ceſarz.

2: 2 T Ráian Ceſarz Spártany vmárł poráźiwſzy/

3: Aurelianá obráli wſzyſcy ſie zwoliwſzy(marg) Cnothá. (–)

4: Y chcieli by s triumphem iechał z bitwy oney/

5: Ale on nie chciał zgwałćić cnoty przyrodzoney.

6: Vbrał obraz Tráiánow/ y ná triumph wſádził/

7: A z wielką pocżćiwoſcią/ ſam pyeſzo prowádził.

8: Mowiąc/ kto to záſłużył/ ten niechay vżywa/

9: Cudzą ſie ſławą zdobić/ ieſt rzecż niepocżćiwa.

10: ❦Auguſt Ceſarz.

11: 2 A Vguſtus ná wiecżerzy v Felioná był/

12: Sługá Kredenc s Krzyſztału niebácżnie obálił.(marg) Miłoſier

: dzye. (–)

13: Ten go kazał miedzy Lwy do záhrády wrzućić/

14: Ten vpadł przed Auguſtá/ nie mogł dáley vciec.

15: Auguſt oſtátek ſłużby kazał potłuc wſzytkę/

16: A potym ze złotemi kazał przynieść ſkrzynkę.

17: Rzekł wolę ia to tobie ſowito zápłáćić.

18: Droſzſzy to niż to wſzytko/ coś chciał márnie ſtráćić.

19: ❦Perikles ateńſki krol.

20: 2 P Erikles Atheniyſki kiedy iuż vmrzeć miał/

21: Słyſzał o iego cnotach/ ieden z drugim ſzeptał.(marg) Krol cno

http://rcin.org.pl


: tliwy. (–)

22: Rzekł/ iż mi iuż y vmrzeć iákoś będzie miło/

23: Gdy moie pánowánie v was wdzięcżne było.

24: A to mam zá nawiętſze/ iżem w to vgodził/

25: Ze żadny z mey przycżyny w żáłobie nie chodził.

26: Iuż inſze dobrodzyeyſtwá zá dobre prziymicie/

27: Co ná Krolu należy/ potym obacżycie.

Edgárdus

strona: 14v

Rozdział

1: grafika

2: ❦Edgárdus Krol Britáńſki.

3: 2 E Dgárdus Britáńſki Krol był ná wzroſcie máły/

4: Ale ná wielkim ſercu/ był bárzo zuchwáły.(marg) Wielkie

: ſerce w

: máłym

: ciele. (–)

5: Rzekł ieden/ pátrz iáka to máła kreáturá/

6: Wżdy ſie go ludzie boią/ by Gołębie Kurá.

7: A ten ſie dowiedziawſzy/ na ſtronę z nim iechał/

8: Wziął miecż iemu dał drugi/ by ſie z nim ſkoſztował.

9: A ten prośił o łáſkę/ Krol rzekł/ widaſz wiele/

10: Iż bywa wielkie ſerce/ y przy máłym ciele.

11: ❦Iulian Ceſarz ápoſtotá.

12: 2 I Vlian znáiąc prawdę/ y potym ią wzgárdził/(marg) Wzgar

: dá praw

: dy. (–)

13: A wielkim Krześćiańſkim przeſládownikiem był.

14: Ná lekkość w Ieruzalem/ ſtáry koſcioł dawny/http://rcin.org.pl


15: Kazał Zydom budowáć/ on zniſzcżony ſławny.

16: Skoro pocżął zákłádáć/ ziemiá wnet zádrżáłá/

17: Wiátrem z ogniem nápoły mur on rozmiotáłá.

18: Názáiutrz robotnikom krzyże ſie zdzyáłáły/

19: Y nie mogły ſtárte być/ tákże z nimi trwáły.

Konſtántin

strona: 15

Pirwſzy.

1: ❦ Konſtántin á Irene mátká iego.

2: 2 K Onſtántin á Irene/ ſławna mátká iego/

3: Gdy w Bizáncium páńſtwá vżywáli ſwego.(marg) Proroc=

: two o kri

: ſtuſie. (–)

4: Ználezyono cżłowieká w grobie vmárłego/

5: Ná nim ſrebrną tablicżkę z tym napiſem iego.

6: Ia vmieram á wierzę w Kriſtuſá onego/

7: Ten ktory ma z żywotá wynidź pánieńſkiego.

8: A ty ſłońce Irene gdy krolowáć będzye/

9: W ten cżás mię záſię iáwnie maſz okazáć wſzędzye.

10: grafika

11: ❦Zodorá Ateniyſka páni.

12: 2 R Ozboyce w iednę bronę wbieżeli do zamku/

13: Páni wyſle dziewecżkę co ſie dzieie z ganku.(marg) ¶Mą=

: drość

: białey

: głowy. (–)

14: Vłápiwſzy dziewecżkę z miecżem nád nią ſtali/

15: Dać gárdło nie puśćiſzli/ ná pánią wołáli.

16: Oná wbiegłá ná wieżę/ ktora pewna byłá/http://rcin.org.pl


17: Wzyąwſzy ogniá nátychmiaſt dách iey zápaliłá.

18: Ludzye bieżąc do ogniá/ złodzyeie zgimáli/

19: Dziewká żywá y wieży pogorzeć nie dáli.

Argo

strona: 15v

Rozdział

1: ❦Argo Lákonicka Krolowa.

2: 2 A Rgo zacna Krolowa Lákonicka byłá/

3: Przynieſli iey opony/ áby ie kupiłá.(marg) Opony. (–)

4: A oná cżterzy ſyny piękne wyſtáwiłá/

5: Toć ſą moie opony com ſobye ſpráwiłá.

6: Abowiem mnie ći opon z rozlicżnego ſwiátá/

7: Nánoſzą zewſząd doſyć/ gdy będą mieć látá.

8: ¶ Tácyć byli Krolowie/ zá wieku ſtárego/

9: Więcey záwżdy zbroynego ſzukáli niż pſtrego.

10: ❦Leená Atheniyſka.

11: 2 H Armodius/ Ariſton/ dwá młodzieńcy byli/

12: W Athenach/ okrutniká by gárdłá zbáwili.

13: Pod oknem miłoſnicy iego záwżdy gráli.(marg) Stałość

: niewie=

: ſcia (–)

14: Oná ich przeſtrzegáłá/ potym iey doználi.

15: Kazał ią okrutnik pyec/ nic nie powiedzyáłá/

16: Ięzyk ſobye vgryzłá/ táką ſtałość miáłá.

17: A iż ią Lwicą zwáli/ tę iey cżęść ſpráwiono/

18: Lwicę potym ku iey cżći złotą poſtáwiono.

19: ❦Iulia Florentiná.

20: 2 I Vlia Florentina/ zacna wdowá byłá/

http://rcin.org.pl


21: Ktora ſyná do ſzkoły ráno wypráwiłá.

22: Idąc popchnął iednego/ ten zá nim kámieniem/(marg) Táyność

: białey

: głowy. (–)

23: Y rozráźił mu głowę/ práwie nád ciemieniem.

24: Wbieżał nędznik niewiedząc do iey domu proſto/

25: Dawáiąc iey w opyekę ono ſwe łotroſtwo.

26: Oná też niewiedziáłá/ dziecię nioſą potym/

27: Zátáiłá złocżyńcę/ nikt nie wiedział o tym.

Agezilaus

strona: 16

Pirwſzy. Liſt 16.

1: grafika

2: ❦Agezilaus Grecki Krol.

3: 2 A Gezilaus Grecki/ s Perſkim Krolem walcżył/

4: Ktory mu okup dawał/ bowiem mu śilen był.

5: Wſkazał mu żem nie ia krzyw/ lecż moi Rycerze/(marg) Cwicże=

: nie. (–)

6: S ktorych káżdy niż w złocie/ rádſzey w ſławie gmerze

7: A też to ich obycżay áby nie żebráli/

8: Rádſzey wolą gdy trzebá áby gwałtem bráli.

9: Cżynią też to s ćwicżenia/ by nie zápomnieli/

10: Gdzye im cżego nie chcą dáć/ áby gwałtem wzyęli.

11: ❦Auguſtus Rzymſki.

12: 2 A Vguſtus ſie dowiedział/ iż ktoś o nim mowił/

13: Y radby ſie był ná nim pewnie gdzye obłowił.

14: Rádził ſie Philozophá/ coby s tym cżynić miał/

15: Philozoph mu powiedział/ áby mu pokoy dał.

16: Bo ieſliże wam Krolom wolno wſzytko cżynić/http://rcin.org.pl


17: Niechże chociay z dálelá [!] wżdy was wolno winić.

18: Abyſcie ná ſwe ſpráwy/ wżdy też ſpyegi mieli/

19: A co zle á co dobrze/ wżdy cżáſem wiedziel.

Gálenus

strona: 16v

Rozdział

1:

2: ❦Gálenus Siciliyſki.

3: 2 G Alenus Krol gdy ieden żonę mu oſzukał/

4: Miáſto Szmárágdow iey ſkło zyelone był przedał.(marg) Fáłſzerz (–)

5: Kazał gi owáłáſzyć/ y nápiſáć ná nim/

6: Iż ten rowną zapłátę zá ſwe wziął mym zdánim.

7: Bo niewiáſtę oſzukał/ á iż temu ſproſtał/

8: W niewieſciem przyrodzeniu też ná ſtárość zoſtał.

9: A iż ſie śmiał ná ſwiecie fáłſzywie obchodzić/

10: Otoż też iuż do śmierći muśi s fáłſzem chodzić.

11: ❦Theodozius Rzymſki.

12: 2 T Ego gdy áż pod niebo pochlebcá wychwalał/

13: Ten długo ćicho milcżąc/ ná wſzytko przyzwalał.

14: Aż go potym ku Bogu pocżął przyrownawáć/(marg) Pochle=

: bcá. (–)

15: A ten mu śćirpieć nie mogł/ ſkoro iął domawiáć/

16: Y wnet mu dał policżek/ ten rzekł com przewinił/

17: Krol rzekł/ przeto żeś zełgał/ boś mię bogiem cżynił.

18: A wieſz iż záwżdy zacni ten obycżay máią/

19: Poſpolicie że zá łeſz policżki dawáią.

20: ❦Aiáx z Hektorem.

21: Aiáx był w Greckim woyſku/ Hektor w Troiáńſkim był(marg) Hárda

: myſl. (–) http://rcin.org.pl


22: Więc ſie ieden przed drugim dziwnie męſtwem chłubił

23: Potym mu Aiáx swoj miecz, on mu swoj pas posłał,

24: Ieden drugiego męſtwo/ dziwnie wyſłáwował.

25: Ale pátrz co hárda myſl wnet káżdemu cżyni/

26: Rychley niżli pomoże/ ieſzcże go obwini.

27: Ten ſie ſwym miecżem zábił/ tego poimano/

28: Onym páſem związawſzy/ ſzpetnie ſzacowano.

Kálilceáti=

strona: 17

Pirwſzy. Liſt 17.

1: grafika

2: ❦Kálilceátides Hetman Lakońſki.

3: 2 T Ego kiedy po bitwie ná plác ſciąć wiedziono/(marg) Stałość (–)

4: Ten płákał co mu go wieść było porucżono.

5: Záłuiąc y oſoby y mężá tákiego/

6: Iż ták miał márnie zginąć/ od krolá ſproſnego.

7: Ten rzekł/ á przecż ty płácżeſz/ gdy wſpomienieſz ſobie/

8: Co ieſt miła pocżćiwość/ w Rycerſkiey oſobie.

9: Gdybych ginął z niecnoty/ wierz mi ſambych płákał/

10: Krol ſłyſząc onę ſtałość/ wnet go puśćić kazał.

11: ❦Alfons Káſtuliyſki.

12: 2 A Lfonſus Káſtuliyſki gdy Algáir obległ/

13: Maur z onego miáſtá s tákim ſercem wybiegł.(marg) Zdraycá (–)

14: Aby był Krolá zábił/ á gdy go poználi/

15: Związánego przywiodſzy/ Krolowi oddáli.

16: Ten vbrawſzy go w ſzáty/ ktemu vdarował/

17: A Krolowi do miáſtá iego ofiárował.

18: Krol iego wnet go dał ſciać/ iż ſie ważył tego/

19: Potym ſie poiednáli ten przypłáćił wſzego.http://rcin.org.pl


D Timokle=

strona: 17v

Rozdział

1: ❦Thymokleon.

2: TYmokleon gdy Korint miáſto oblężone/

3: Rátował/ od tyranná iuż barzo zdręcżone.(marg) ¶Cnotá

: ma ſwą

: zapłátę. (–)

4: Iż byłá Reſpubliká/ źwirzchnim go obráli/

5: Apellacie wſzytki/ wnet mu ſędzić dáli.

6: Páńſtwy go opátrzyli/ grob mu wyſtáwili/

7: Dziwnym koſztem środ rynku/ rozlicżnie ſpráwili.

8: Po iego śmierći cnotę iego pámiętáiąc/

9: Cżynili gry rozlicżne/ pioſnki mu ſpiewáiąc.

10: ❦Syciliyſki Krol.

11: 2 S yciliyſki ieden Krol gdy morzem pływáli/

12: Pátrząc ná morſkie ptaki/ co pyánę łápáli/

13: Szukáiąc áby w piánách wżdy co ználeść mieli/

14: A gdy co vchwyćili/ tedy precż lecieli.

15: Rzekł/ toć wſzędy ná ziemi zá mną tácy ptacy/

16: Co ſie ták záwżdy żywią chudzi nieboracy.

17: Lecż to ná nie nagorſza/ gdy ſie náłápáią/

18: Tedy ná brzeg ná ſtronę ſkubąc vciekáią.

19: ❦Teſſálonikowie.

20: 2 W Tesſáliey v Grekow ſłáwni ludzie byli/(marg) Iácy pá

: nowie

: być má=

: ią. (–)

21: Ci koniá w przedniem mieyſcie/ z mężem poſtáwili.http://rcin.org.pl


22: A on go krigiem łomi/ bodzye oſtrogámi/

23: Nápiſawſzy mu tytuł/ co ma być nád pány.

24: Iż ći máią wędzidły záłomić káżdego/

25: A bozdź iáko złą ſzkápę/ záwżdy vpornego.

26: Nie pochlebić nikomu/ pánom ni Krolowi/

27: A ktoraż więtſza cnotá/ niechay káżdy powie.

Sálmáná=

strona: 18

Pirwſzy. Liſt 18.

1: grafika (marg)

-1: ☞Sálmánázer Carz Tátárſki. (–)

2: 2 S Almánázer Carz Tátárſki/ ſynow ſwych záwołał/

3: Po ſtrzałce im rozdáwſzy/ wſzytkim złámáć kazał.(marg) ¶Spol=

: ność. (–)

4: Potym ich ſnop podano/ y rzekł do ſtárſzego/

5: Pátrzay ieſli to złamieſz/ doſwiádſz męſtwá ſwego.

6: A gdy nie mogł przełomić/ vcżynił rzecż do nich/

7: Tákże ſie też wy vcżcie/ s tych rzecży widomych.

8: Gdy będziecie poſpołu/ nikt was nie przełomi/

9: A gdy rozno poydzyecie/ być káżdemu w toni.

10: ❦Adátyr Tátárſki Carz.

11: 2 P Oſłowie od Philipá/ gdy przyſzli do niego/(marg) ¶Cżuy=

: ność. (–)

12: Y chcieli go też záſtáć w Máyeſtacie iego.

13: A ten płát pochwyćiwſzy/ iął koniá wycieráć.

14: Pytáiąc ieſli Philip vmie też ták dziáłáć.

15: Y kazał im powiedzieć/ iż wáſz roſkoſzny pan/

16: Y s ſwym dworem/ á iá koń oſiodłam ſobie ſam.

17: Coż rozumieſz o ſługach/ gdy ták páná znacie/http://rcin.org.pl


18: Rozmyſlcie ſie ia rádzę/ gdy s kim walcżyć macie.

D 2 Páſcen.

strona: 18v

Rozdzyał

1: ❦Páſcennius.

2: 2 S Edzia vmárł/ á drugi/ dáry k niemu przynioſł/

3: Proſząc by go ná ten ſtan/ ták poćichu wynioſł.(marg) Iáki ma

: być ſę=

: dzia. (–)

4: Ten zezwał wſzytkich pánow/ vcżynił rzecż do nich/

5: Coż miedzy ſobą macie tych łotrow łákomych.

6: Sędzia ma być by nie brał/ nie dał też nikomu/

7: A ten mi dáry przynioſł/ bez wſzyſtkiego ſromu.

8: Pátrzaycieſz dáli tu co/ wierzcie mi w tey mierze/

9: Iż tám więcey po trzykroć łotrowſkie odbierze.

10: ❦Sewerus Rzymſki.

11: 2 S Ewerus miał iednego/ s ktorym cżęſto mawiał/

12: Ten vcżynił mnimánie/ áby Krolem władał.(marg) Chełpá

: ſzkodli=

: wa. (–)

13: Krol ſie tego dowiedział/ nápráwił iednego/

14: Aby go o przycżynę ocż prośił do niego.

15: A ten mu przynioſł dáry/ on mu też obiecał/

16: Potym ſzedſzy do Krolá/ coś inſzego ſzeptał.

17: A Krol go przeſwiádſzywſzy kazał dymem kurzyć/

18: To zá to gdyś ty wiátrem też chciał ludziom ſłużyć.

19: ❦Tenże.

20: 2 T Egoż w koronácią chciał ieden wyſławiáć/

http://rcin.org.pl


21: A ten mu potym nie dał do końcá wymawiáć.(marg) Pochle=

: bſtwo. (–)

22: Mowiąc/ wyſławiay onych pirwſzych zacnych ſpráwy/

23: Bych ſie ia też ták rządził/ iáko Ceſarz práwy.

24: Bo ty o mnie nic niewieſz/ iáki ieſzcże być mam/

25: Gdyż w káżdym doſtoieńſtwie/ odmieni ſie rad pan.

26: Po mey śmierći ieſli co zoſtánie dobrego/

27: Docżekaſzli/ przypuſzcżam do rozſądku twego.

Dionizius

strona: 19

Pirwſzy. Liſt 19.

1: grafika

2: ❦Dionizius Syrákuzáńſki.

3: 2 A Riſtipus zá iednym tego Krolá prośił/

4: A ten ieſzcże więcey gniew/ ku gorze wynośił.(marg) ¶Miło=

: ſierdzie. (–)

5: On nędznik vpadł v nog/ Krol ſie wnet zmiłował/

6: Philozoph rzekł/ niewiedziałem byś nogámi ſłuchał/

7: Krol rzekł/ vſzyć ſłucháią/ ſerce rozeznawa/

8: Potym rzecżam przyſtoynym rozum mieyſce dawa.

9: Teżći Bogu nie ſzepcą/ á wżdy ſie zmiłuie/

10: A to wieſz że ten wſzytkim Krolom roſkázuie.

11: ❦Heráklitus Philozoph.

12: 2 H Eráklites philozoph/ gdy tu był ná ſwiecie/

13: Cżęſto płákał wſpomniawſzy co ſie ná nim plecie.

14: Ale by dziś z martwych wſtał/ wieręby ſie rozśmiał/(marg) Omylny

: ſwiát, (–)

15: Bo by ſie śmieſznych rzecży ze wſzech ſtron nápátrzał.

16: Bo wſzyſcy iáko máłpy pod iábłonką gramy/http://rcin.org.pl


17: Poki iábłká zyelone/ co ma przysć nie dbamy.

18: Aż kiedy mroz przyráźi/ toż teraz biegamy/

19: Ano wſzytkiego nie máſz/ cżym ſie ogrzać mamy.

D 3 Gieráldus

strona: 19v

Rozdział

1: ❦Gieráldus Hetman Hiſzpáńſki.

2: 2 T En kiedy był poiman od Krolá Ruffiná/

3: Rzekł/ z nieſzcęſciać przypádłá ná mię tá przycżyná.(marg) Cnotá y

: łáſká. (–)

4: Ale bychći był wolen/ poznałbyś Geráldá/

5: Krol rzekł/ bá weyże tego beſpiecżnego ſmárdá.

6: Ato cie wolno puſzcżam/ vcżyń mi co złego/

7: Ten potym vpadł v nog/ widząc cnotę iego.

8: Krol go przedſię dárował/ wolnym vcżyniwſzy/

9: Ten też niechciał od niego/ tę łáſkę poznawſzy.

10: ❦Gielorych Hiſzpan Stároſtá.

11: 2 G Ielorych ten ná zamku będąc oblężony/

12: Ták iż był wielkim głodem/ ták bárzo znędzony.(marg) ¶Sthan

: pocżći=

: wych. (–)

13: Ze żadnym obycżáiem nie mogł ſie obronić/

14: Kazał zamek otworzyć/ ſam ſie dał powieśić.

15: Wpádli wnet/ vcięli go nápoły żywego/

16: Rzekł potym/ lepiey vmrzeć/ niż zbyć pocżćiwego.

17: Y zamek mu wrocono/ y vdárowano/

18: W tákieyć pirwey zacnośći/ pocżćiwego miano.

19: ❦Gilbertus Pármeńſki.

http://rcin.org.pl


20: 2 W Pármie gdy ná Gilbertá byli ſie ſmowili/

21: Wybieżáłá krolowa/ gdy ſie iuż broili. (marg) ¶Wiárá

: białey

: głowy. (–)

22: Y rzekł iey brát rodzony/ też s ſpołku onego/

23: By co rychley vciekłá/ tám do domu iego.

24: Oná mu w twarz plunęłá/ żeś niegodzien tego/

25: Będąc zdraycą mnie ſioſtry/ y páná ſwoiego.

26: Biegłá v mężowych nog vpádłá ná ziemię/

27: Poſpołu z nim zginęłá/ ach gdzieſz tákie plemię.

Zigmunt

strona: 20

Pirwſzy. Liſt 20.

1: grafika

2: ❦Zigmunt Ceſarz.

3: 2 Z Igmunt Ceſarz/ pánowie kiedy go káráli/

4: Iż ludzie z máłych ſtanow/ przy nim ſie paráli.(marg) Cnotá. (–)

5: Ten rzekł/ co Bog może dáć/ to Ceſarz niemoże/

6: Cnoty/ ſpráwy/ rozumu/ by biegł y zá morze.

7: A tych mnie więcey trzebá/ co z Boſkiemi dáry/

8: Y coż mnie po zacnośći/ kiedy w niey przywáry.

9: Bowiem cnotá káżdego/ ſnádnie vbogáći/

10: Bo bez niey nawiętſzy Pan/ ſnádnie wſzytko ſtráći.

11: ❦Alexánder Mácedońſki.

12: 2 A Lexándrowi dáry/ od Krolá Perſkiego.

13: Niezlicżone przynieſli/ s tym poſelſtwem iego.(marg) Lákom=

: ſthwá

: wzgár=

http://rcin.org.pl


: dzenie. (–)

14: Iżeć to ná káżdy rok poſtępowáć będę/

15: A niech s tobą Azyą nápoły poſiędę.

16: Gdy niechciał/ ieden pan rzekł/ bych Alexándrem był/

17: Iſciebych ia bárzo rad ná to ták przyzwolił.

18: Krol rzekł/ dzierżę ták o tym/ bych ia też tobą był/

19: Tedy ták iáko rádziſz/ pewniebych vcżynił.

D 4 Theo=

strona: 20v

Rozdział

1: Theobáldus.

2: 2 T Heobáldus gdy z Greki przed miáſtem bitwę miał/

3: Tedy ich był ná ten cżás niemáło poimał.(marg) Záłość

: niewie=

: ſcia. (–)

4: Kazał ie wnet wáłáſzyć/ páni ſie wyrwáłá/

5: Twarz ſobie podrápawſzy/ ná Krolá wołáłá.

6: Ieſliżes to cnotliwy/ iż niewiáſty draźniſz.

7: Y náſze właſne bierzeſz/ y ſam ſiebie błaźniſz.

8: Przecż im vſzu nie rzeżeſz/ tám nam nic do tego/

9: Krol ſie rośmiał/ y mężá pusćił iey wolnego.

10: ❦Leo Konſtántinopolitáńſki.

11: 2 L Ew Ceſarz chciał doſwiádſzyć/ co ſtroże dziáłáli/

12: Szedł iáko nieznáiomy/ więc go poimáli.(marg) ¶Wier=

: ność ſtro

: żow. (–)

13: A kiedy ie dárował/ wolno go puśćili/

14: Trefił potym ná drugie/ bárzo go vbili.

15: Kazał im ráno ſtánąć/ ći ſie nie przyználi/http://rcin.org.pl


16: Drudzy mu powiedzieli/ iż kogoś chwoſtáli.

17: Gdy im blizny vkazał/ bárzo ſie lękáli/

18: Ony kazał kiyem tłuc/ ći dárow nábráli.

19: ❦Attilá Gotſki Krol.

20: 2 A Kwiloniey miáſtá Attilá dobywał/

21: Szturmow kilká vtráćił/ y iuż odciągnąć chciáł.(marg) Odmien

: na ſtha=

: łość. (–)

22: Vźrzał áno Bociani z miáſtá wylatáią/

23: A dzieći precż ná ſkrzydłach máłe wynaſzáią.

24: Roſkazał wnet ſwym ludziom/ áby ſie wroćili/

25: Bo nie dármo ći ptacy ſtąd ſie prowadzili.

26: Y wziął miáſto powoli/ bez wſzytkiey trudnośći/

27: Trzebáć cżáſem folgowáć odmienney ſtałośći.

Sáturninus

strona: 21

Pirwſzy. Liſt 21

1: grafika

2: ❦ Sáturninus.

3: 2 S Aturniná Ceſárzá gdy obieráć mieli/

4: Rzekł im/ widzę pocżćiwie/ żeſcię mię zbyć chcieli.(marg) Co ieſth

: być Kro

: lem. (–)

5: Bo co śmierći bliſzſzego/ iedno Krolem zoſtáć/

6: Bo by ſnadź był naſwiętſzy/ trudno temu ſproſtáć.

7: Gdyż wſzytek ſwiát nań pátrząc, káżdą ſpráwę iego/

8: Szácuie/ gdzieſz ten ma być ſercá weſołego.

9: A on ſam iego fráſunk/ vmorzy go ſnádnie.

10: A co ſie dziwnych przygod/ zá nim zewſząd krádnie.http://rcin.org.pl


11: ❦Bálduin Krol Ierozolimſki.

12: 2 T En był wiele Arábow s pániámi poimał/

13: Iednę zacną niemocną/ ná zlężeniu vźrzał.(marg) Zapłátá

: cnoty. (–)

14: Kazał iey namiot rozbić/ cżynił wielkie wcżáſy/

15: Potym ſzcżęſcie przynioſło/ poráżeni náſzy.

16: Ze Krol muſiał vciekáć/ w niewiádome ſtrony/

17: Maur mu wnet zábieżał/ on mąż oney żony.

18: Y przewiodł go bez ſzkody przez mieyſcá beſpiecżne.

19: Tákći ma ſwięta cnotá/ ſwe zapłáty wiecżne.

D 5 Alphon=

strona: 21v

Rozdział

1: ❦Alphonſus Krol Hiſzpáńſki.

2: 2 T Ego kiedy Sáminus wypędził ſyn iego/

3: Byegł do Abeinuzá Krolá pogáńſkiego.(marg) Powin=

: ność kro

: lá pocżći

: wego. (–)

4: Przynioſł s ſobą koronę/ chciał mu ią záſtáwić/

5: Aby wżdy iákokolwiek ſwey rzecży popráwić.

6: Ten rzekł/ to ieſt powinność Krolá pocżćiwego/

7: Aby dármo rátował/ cżłeká vpádłego.

8: Ciągnął z nim wielkim koſztem/ pocżćiwie prowádźił/

9: Wygnawſzy ſyná z ziemie/ ná kroleſtwo wſádził.

10: ❦Szkánderbek Epirocki.

11: 2 S Zkánderbek Aſzemleká z woyſkiem gdy pogromił/

12: Tureckiego Hetmáná/ áż do miáſtá gonił.(marg) Cnothá. (–)

http://rcin.org.pl


13: Wybieżáły niewiáſty/ y z dziećmi máłemi/

14: Proſząc o miłoſierdzie/ pádáły przed nimi.

15: A cny pan zápłákawſzy/ pokoy im dáć kazał/

16: Y onych poráżonych/ iuż gonić zákazał.

17: ¶ Tákąć cnotá moc miewa/ y ſrogość przełomi/

18: Ale miła niecnotá/ y niewinne goni.

19: ❦Henrik Hiſzpáńſki.

20: 2 H Enrik gdy zá żywotá ſyna koronował/

21: Ku cżći s pirwſzą potráwą/ k ſtołu przyſługował.(marg) ¶Zárty

: ſzkodli=

: we. (–)

22: Rzekł mu ieden/ zacnego to kráycżego macie/

23: Ten rzekł/ właſnie ták ma być/ iáko ſámi znacie.

24: Bo on iedno po mátce/ ieſt zacnego rodu/

25: A iam s koronowánych/ práwie poſzedł obu.

26: Krol ſie potym dowiedział/ y by ſie godziło/

27: Niewiem s koronáciey/ by co z oney było.

Gwilhelm

strona: 22

Pirwſzy. Liſt 22.

1: grafika

2: ❦Gwilhelm Angielſki.

3: 2 G Wilhelmus Angielſki krol/ będąc ociążáły/

4: Chciał też iuż odpocżynąć/ á miał brzuch niemáły.(marg) ¶Zle ze

: złym żár

: towáć. (–)

5: A Philip Fráncuſki Krol/ z żártowney przycżyny/

6: Rzekł/ pewnie Gwilhelm zlęże/ będziemy mieć krzćiny.

7: Ten ſie potym dowiedział/ rzekł/ nie ſławne krzćiny/http://rcin.org.pl


8: Ale będą ſławnieyſze/ pewnie wywodziny.

9: Bo tám wiele swiec trzebá/ kazał w ziemię wyecháć.

10: Zápalił kilká ſet wśi/ zle ze złym żártowáć.

11: ❦ Antigon Mácedońſki Krol.

12: 2 T Emu miedzy rozmową ieden ták powiedział/

13: Iż miedzy iego pány/ wiele niezgod widział.

14: A ſnadź y s poſtronnemi cżáſem ſie buntuią/(marg) ¶Serce

: ſtałe. (–)

15: Bá y o tobie Krolu/ coś poćichu kuią.

16: Krol rzekł/ że cnotliwemu/ nigdy nic nie wádzi/

17: A ſámi niecnotliwi/ roſpłoſzą ſie ſámi.

18: Siłá Wrobli s Konopi/ przed iednym kámieniem/

19: Leći precż/ á Konopie/ zoſtáną s ſiemieniem.

Tenże.

strona: 22v

Rozdział

1: ❦Tenże.

2: 2 T Enże gdy ſie rozniemogł/ ieden go żáłował/

3: Rzekł/ nieżáłuy/ wielem ia tą niemocą wygrał. (marg) ¶Myſl

: ſkromna (–)

4: Widzę że ſie nikt mocą żadną nie wyłudzi/

5: Cżás przyſzły á márna śmierć/ káżdego obudzi.

6: Ciáło lżeyſze á vmyſł ociążálſzy będzye/

7: Bo iuż muśi rozmyſláć przyſzłe rzecży wſzędzie.

8: Lekárſtwo to gdy niemoc máła więtſzą goi/

9: Abowiem to cięſzſzy wrzod/ co hárdą myſl ſtroi.

10: ❦Tenże.

11: 2 I Eden rzekł/ iż Krolowi coż on kolwiek ſtroi/

http://rcin.org.pl


12: Nie ták iáko drugiemu/ wſzytko mu przyſtoi.

13: Ten rzekł/ możeć y to być/ iż wſzytko Krolowi/

14: Przyſtoi/ ále nie mnie/ inemu łotrowi.(marg) Co Kro=

: lowi

: przyſtoi (–)

15: Lecż mnie nic nie przyſtoi/ iedno co pocżćiwe/

16: A tym ſie záwżdy páráć/ co ieſt ſpráwiedliwe.

17: To do zacnego Krolá/ zacnym ſie podoba/

18: Do złego łotrom wſzytko/ gdyż łotrowie obá.

19: ❦Tenże.

20: 2 M Arſiás go brát prośił/ áby ſpráwę iego/

21: Tám poćichu przeſłuchał/ iáko powinnego.(marg) Iáſna

: ſpráwá. (–)

22: Ten rzekł/ y owſzem brácie/ niech to iáwne będzie/

23: A niechay twoiá cnotá rozſławia ſie wſzędzie.

24: Ieſli maſz ſpráwiedliwość/ niech cie wſzem okaże/

25: A potáiemna potwarz/ niechay cie nie máże.

26: Bo v znácżnego ma być przeźrocżyſte oko/

27: Aby ná ſwiát pátrzyło/ beſpiecżnie ſzyroko.

Tenże.

strona: 23

Pirwſzy. Liſt 23.

1: ❦Tenże.

2: 2 I Ednego dworzániná/ pytał/ coć ſie dzieie/

3: Zle ſie mam/ y ná mieſzku/ y ſerce mi mdleie.(marg) ¶Złemu

: nie nie=

: pomoże. (–)

4: Ten go wylecżyć kazał/ y nádał mu doſyć/

5: Ten potym z Rycerſkich ſpraw/ pocżął ſie vnośić.http://rcin.org.pl


6: Krol rzekł/ inákſzyſz teráz/ á niżlis pirwey był/

7: Ten rzekł/ ſámeś mię Krolu tákiego vcżynił.

8: W on cżás mi był niemił ſwiát/ teraz mi żal z niego/

9: Krol rzekł/ że mię náucżyſz/ potym dbáć o złego.

10: ❦Tenże.

11: 2 V Yźrzał ſyná á on ſie z dworzány obchodzi

12: Iákoś ſrogo/ á s pyſzná miedzy nimi chodzi.

13: Rzekł mu/ ázaſz ty nie wieſz/ cżłowieká zacnego/(marg) Dworſki

: ſtan. (–)

14: Iż pocżćiwa vkłádność/ platnieyſza v niego/

15: Ná Miedźwiedziá á ná Lwy/ á ná cżłeká złego/

16: Tám maſz záwżdy vżywáć vmyſłu hárdego.

17: Zaſz niewieſz iáko mądrzy/ náſze dworſtwo zową/

18: Nędzą zacną/ á wołem chudym z złotą głową.

19: grafika

Amázyz

strona: 23v

Rozdział

1: ❦Amázyz Krol Egipſki.

2: 2 P Olikrát był okrutnik/ ktory ſzcżęſciu dufał/

3: Potym go krol Amázyz mocno s tego karał.(marg) Scżęſcie (–)

4: Wrzućił pierſcień do morzá/ náleźli gi w rybie/

5: Ten rzekł/ widziſz iż ſzcżęſcie ſłuży mi bez chybie.

6: Krol rzekł/ ieſzcżeć to máło/ iż ná rowney rzecży/

7: Służyć ſzcżęſcie/ lecż więtſze rádzęć miey ná piecży.

8: Wnet go potym perſowie/ márnie poráźili/

9: Ono zuchwáłe ſzcżęſcie/ ſzpetnie mu ſkáźili.

10: ❦Auguſtus Ceſarz.

http://rcin.org.pl


11: 2 S Lyſzał o Alexándrze/ gdy był poſiadł wiele/(marg) ¶Dobra

: ſpráwá. (–)

12: Iż mowił iákież dáley me będzie weſele.

13: Bo gdy iuż nie będę miał co dáley poſiádáć/

14: Coż zá żywot moy będzie/ muſzę go oſtradáć.

15: Ten rzekł/ to ten nie myſlił nic o ſwoim ſtanie/

16: V tego ſpráwiedliwość znáć iż byłá tanie.

17: Zda mi ſie iż ten lepſzą cżęść ſwiátá poſiada/

18: Ktory tu ſwemi páńſtwy s pocżćiwoſcią włada.

19: ❦Tenże.

20: 2 P Izon gdy domu ſwego koſztem dobudował/

21: Ceſarz idąc mimo oń/ ták o tym rokował.(marg) ¶Omyl=

: ność cżá=

: ſu. (–)

22: Dobreyś Pizo otuchy/ mnie y ludziom dodał/

23: Ták będziemy mnimáli/ Rzym będzie wiecżnie trwał/

24: Lecż Pizo mnie y ciebie/ y dom/ y nas wſzytki/

25: Iuż cżás á śmierć ſzácuią/ z nas dawno pożytki.

26: Bo wſzytko s cżáſem zginie/ wſzytko ſie odmieni/

27: Wnet co lecie zyelono/ cżerni ſie Wieſieni.

Tenże.

strona: 24

Pirwſzy. Liſt 24.

1: ❦Tenże.

2: 2 D Worzáninowi ſwemu poćichu precż kazał/

3: Ten prośił by mu iáwnie przed ludźmi rękę dał.

4: A s ſkárbu mu kázáć dáć/ áby ludzie ználi/(marg) Lekkość

: táyna. (–)

http://rcin.org.pl


5: Iże z łáſką odieżdza/ ták o nim mnimáli.

6: Rzekł/ ręká cie nie minie/ á o ſkarb powieday/

7: Iżeć wiele nádano/ káżdemu ták znáć day.

8: A ieſli mię ſpytáią/ tedy nie rzekę nic/

9: Ktoć milcży ten przyzwala/ pewnieć będą wierzyć.

10: ❦Tenże.

11: 2 I Ednego vciekáiąc ná cżele ránili/

12: Y tę mu ſpráwę dáli/ co ná to pátrzyli.(marg) ¶Tháka

: druga. (–)

13: Przyſzedł potym po bitwie ránę okázuiąc/

14: Proſząc o opátrzenie/ Ceſarz rzekł żartuiąc.

15: Nie mogęć zá to więcey dáć iedno tę rádę/

16: Gdy potym ná tę przydzieſz gdzie biyą bieſiádę.

17: Nie vciekay/ á gdyć ſie vciekáć przygodzi/

18: Nie pátrz ná zad/ boć pewnie/ w cżoło kto vgodzi.

19: ❦Tenże.

20: 2 O Iednym mu znáć dano/ iż mowi o tobie/

21: Ten rzekł/ mnie máło ná tym/ on niech waży ſobie.(marg) Prawdá

: nic nie=

: wádzi. (–)

22: Ieſliże prawdę mowi/ to mu nie záwádzi/

23: Ale ieſli nieprawdę/ ſnádnie ſie ſam zdrádzi.

24: Iednoć też przed chudymi to pánowie máią/

25: Iż wolno co ſie im zda/ chociay zle/ dziáłáią.

26: Niechayżeć też to práwo/ wżdy chudym zoſtánie/

27: Iż gdy prawdá/ niech wolno/ mowić im o pánie.

Tenże.

strona: 24v

Rozdział http://rcin.org.pl


1: ❦Tenże.

2: 2 I Eden ſkępiec odumárł wiele ſrebrá złotá/

3: Ceſárzowi dano znáć/ iż piękna robotá/(marg) Bogác=

: twá tru=

: dne. (–)

4: Ieſliby chciał co kupić/ do ſkárbu ſwoiego/

5: Ten rzekł/ dowiedzcie mi ſie od kogo pewnego/

6: Ieſliże dobrze ſypiał/ tę poduſzkę iego/

7: Narádſzey bych ią kupił/ do łożá ſwoiego.

8: Bowiem ten o tym myſląc/ ſtrzegąc y zbieráiąc/

9: Muſia pewnie doſypiáć/ by ná grudzie Záiąc.

10: ❦Tenże.

11: 2 R Ycerz go ieden w bitwie/ iuż s Koniá vpadał/(marg) ¶Cnotá

: páńſka. (–)

12: Rátował/ wiele zdrowia/ tám z ránámi ſtradał.

13: Przyſzedł potym ná práwo/ ná trudne do niego/

14: Prośił prokuratorá/ od vrzędu iego.

15: Ceſarz potym gdy vźrzał ony rány iego/

16: Mieyſce ſwe záſádziwſzy/ ſam mowił od niego.

17: Mowiąc/ ten w mey przygodzie/ też mym rzecżnikiem był

18: A tę prokurácią/ dobrze mi záſłużył.

19: ❦Kákárnus Báwárſkie Kſiążę.

20: 2 K Arnia miáſto Włoſkie/ bárzo mocne było/

21: To Kſiążę gdy Gizulphá przed nim poráźiło.(marg) Złe dłu=

: długo [!]

: nietrwa. (–)

22: Páni z muru vźrzawſzy páná foremnego/

23: Dam miáſto rzekłá/ ieſli będę żoną iego.

http://rcin.org.pl


24: Tám ſlubiwſzy wzyął miáſto/ y tákże ſie sſtáło/

25: Trzeciego dniá/ gdyż nigdy złe nie będzie trwáło/

26: Kazał ią ſciąć/ mowiąc/ żem cżáſu nie ſlubował/

27: Długoli ią w tym ſtanie/ będę żywo chował.

Friderik

strona: 25

Pirwſzy. Liſt 25.

1: grafika

2: ❦Friderik Ceſarz.

3: 2 F Riderik Ceſarz iechał mimo dom iednego/

4: Ná vrząd z dawná zacny tám przełożonego.(marg) ¶Vrzęd

: nik. (–)

5: Kiedy mu dom chwalili/ rzekł/ ſtoić zá iego/

6: Siłá ten pracey podiął/ niż docżekał tego.

7: A co złych ſłow poćichu zewſząd mu nádano/

8: Gdy ná to budowánie iemu ſie ſkłádano.

9: Bo bez tego vrzędnik żądny nie może być/

10: Gdy bywa ludziom winien/ muśi wiele ćirpieć.

11: ❦Pirrus Epirocki Krol.

12: 2 P Irrus po kilku bitwach gdy mu winſzowáli/

13: Niektorzy go s pochlebſtwá Orłem buynym zwáli.

14: Ten rzekł/ ia ieſlim Orzeł/ nie ſwym pierzem latam/

15: Iedno ſie ták potroſze wáſzych ſkrzydeł chwatam. (marg) ¶Pochle

: bſtwo. (–)

16: Bo gdyby wáſze piorká/ mnie nie podnaſzáły/

17: Pewnieby me y zemną/ ná ziemi zoſtáły.

18: Abowiem łácnoć buiáć cudzemi ſkrzydłámi/

19: Bo y wy też buiacie poſpołu y z námi.

E Tenże. http://rcin.org.pl


strona: 25v

Rozdział

1: ❦ Tenże.

2: 2 I Ednego kazał ſkáráć/ więc mu powiedzieli/

3: Iże złe ſłowá o nim/ od niego ſłyſzeli.(marg) ¶Káćik. (–)

4: Aby go dał wywołáć ná to námawiáli/

5: A iż był tego godzien/ tę rádę dawáli.

6: Ten rzekł/ iż lepiey że ſie tu przy ſwych námowi/

7: Bo mu wiáry nikt nie da/ kto náſzę cnotę wie.

8: A gdyby ſzedł ná ſtronę/ ſnadźby mu wierzyli/

9: A mnie rychley niżli wy/ winnym oſądzili.

10: ❦Tenże.

11: 2 G Dy Rzymiány poráźił/ zá wielką trudnoſcią/(marg) Dufánie

: oſobie. (–)

12: Cżęſto ſie więc pochwalał/ oną ich dzielnoſcią.

13: Wyſławiáiąc y ludzi/ y ich dziwne męſtwo/

14: Hetmány/ ſprawce dziwne/ á ſwoie zwycięſtwo.

15: Mowiąc/ gdyby Rzymiánie ſemnie Krolá mieli/

16: Albo zemną nápoły/ gdyby walcżyć chcieli/

17: Nie opárłby mi ſie ſwiát/ áni żadny mocarz/

18: Pewniebych mu prętko był wnet nowy goſpodarz.

19: ❦Tenże.

20: 2 P Irrus w Tebáńſkim zamku/ gdy Pállás bogini/

21: Tám záwżdy ſławna byłá/ y z odpuſty ſwemi.

22: Obiecał ſie po bitwie/ by iey ofiárował/(marg) Odpuſty (–)

23: Stároſtá mu do zamku wnet otworzyć kazał.

24: Ten gdy iuż iechał z zamku/ tedy mu dziękował/

25: Ale go vpominał/ by to pilnie chował.

http://rcin.org.pl


26: Aby zamku nikomu potym nie otwirał/

27: Chceli áby inego páná ná nim nie miał.

Tenże

strona: 26

Pirwſzy. Liſt 26.

1: ❦Tenże.

2: 2 S Yn iedney wdowie zginął/ długo go nie miáłá/

3: Potym go zápomniawſzy/ iuż zá mąż iść chciáłá.(marg) Miłość. (–)

4: A ſyn ſie potym wroćił/ tá ſie go záprzáłá/

5: Aby przedſię zá mąſz ſzłá/ bo iuż miłowáłá.

6: Kiedy przyſzło przed Krolá/ ſwiádkowie zeználi/

7: Iże to iey właſny ſyn/ co go dobrze ználi.

8: Krol iey kazał by zań ſzłá/ oná ſie zumiáłá/

9: Ruſzyło ią ſumnienie/ potym ſie przyznáłá.

10: ❦Tenże.

11: 2 P Oſeł Grecki powiedział/ z inſzemi ſpráwámi/

12: Ze w náſzey zyemi grobow wáſzych doſyć mamy.

13: Ten rzekł/ ia niewiem w ſwoiey wáſzego żadnego/(marg) Prozna

: chełpa. (–)

14: Bo tám v was zábiwſzy/ zoſtáwiem káżdego.

15: Bo wy kogo tám z náſzych zdrádą vłápicie/

16: To ſie tymi nędznemi pogrzeby chłubicie.

17: Ale my wam pocżćiwosć tę z łáſki dziáłamy/

18: Domá ſie was nábiwſzy/ támże zoſtáwiamy.

19: ❦Ludwik Báworſki.

20: 2 L Vdwik Kſiążę Báworſkie/ s ſąſiády woiował/

21: Gdzie wiedział dobre męże/ tedy ie prziymował.(marg) Męſtwo (–)

22: Przywiedziono mu cżterzy chłopy ſzrámowáte/

http://rcin.org.pl


23: Guzowáte/ węſáte/ práwie iáko káty.

24: Pocżęli ie zálecáć/ á ten rzecże do nich/

25: Snadźbych máło nie wolał/ ieſzcże máłych onych.

26: Co tym gęby poſiekli/ boć nie ná vrodzie/

27: Iſcie męſtwo zależy/ ni ná wielkiey brodzie.

E 2 Eudámi=

strona: 26v

Rozdział

1: grafika

2: ❦Eudámidás Lákońſki.

3: 2 T En gdy Perſy poráźił/ potym z Mácedony/(marg) ¶Zgodá (–)

4: Szukał prętko przymierza/ choć nie zwyciężony.

5: Hetmáni ſie dziwuiąc/ tedy mu mowili/

6: Przecżże ſie tym kłániamy/ kiedychmy ty bili.

7: Ten rzekł/ iż lepſza bitwá/ kiedy Owiec tyſiąc/

8: Niż s piąciądzieſiąt Wilkow/ mogłbych ná tho przy=

: (ſiąc.

9: A mychmy ſie ná Owcách/ teraz zmordowáli/

10: Rádzę bychmy do cżáſu/ Wilkom pokoy dáli.

11: ❦Antigon Aziyſki.

12: 2 A Ntigon gdy v ſzturmu/ z muru mu łáiáli/(marg) ¶Cirpli=

: wość. (–)

13: Zádnym á párſkonoſym/ dziwnie przezywáli.

14: Rzekl/ cudnym ſie ſobie zdał/ y wam ſie wnet ſpráwię/

15: Skoro ſztukę nád miáſtem/ wziąwſzy ie/ wypráwię.

16: Wziąwſzy miáſto/ więc ony/ połápáć roſkazał/

17: A co mu nie łáiáli/ wolno puſzcżáć kazał.

18: Tym rzekł/ y was bych puśćił/ lecż ći co was máią.

19: Niech zemną ſpráwiedliwość/ żem żádny dziáłáią.http://rcin.org.pl


Tenże.

strona: 27

Pirwſzy. Liſt 27.

1: ❦Tenże.

2: 2 T Enże ſzedł mimo namiot ćicho drabá ſwego/

3: Vſłyſzał á tám mowią o nim nic dobrego.

4: Dziurką ćicho poſzeptał/ pomáłu mu łaycie/(marg) ¶Stan

: woienny (–)

5: By gdzie bliſko nie ſłuchał/ nie bárzo wołaycie.

6: Obacżyli iże Krol/ mnet [!] ſie polękáli/

7: A drudzy po ſzelinie bárzo vciekáli.

8: Zadnemu nie wſpomionął/ ni żadnego ſkarał/

9: Ták ſie ten ſtan woienny záwżdy dziwnie parał.

10: grafika

11: ❦Celezinus Rzymſki pan.

12: 2 C Elezinus Rzymſki Pan/ iuż cżłowiek nie młody/

13: Lituiąc poſpolitych vpadkow y ſzkody.

14: Wiele mowił beſpiecżnie przećiw Ceſárzowi/

15: Gdy mu drudzy rádzili/ by niechał tey mowy.

16: Ten rzekł/ że ſą dwie rzecży/ co ſtrách rozradzáią/ (marg) Prawdá (–)

17: Stárość á potomkowie/ tym co ich nie máią.

18: A to ia mam oboie/ o śmierć o tę mi nic/

19: A to będzye potomek/ prawdy ſie námowić.

E 3 Sulpi=

strona: 27v

Rozdział

1: ❦Sulpicius Rzymſki.

2: 2 S Vlpicius w Egipcie miał dwá właſne ſyny/

http://rcin.org.pl


3: Ktore mu tám pobito/ márnie bez przycżyny.(marg) Vrząd. (–)

4: Kleopátrá Krolowa wnet morderze one/

5: Poſłáłá mu do Rzymu/ iáko obwinione.

6: Ten ie záſię odeſłał/ dzyękuiąc Krolowey/

7: Proſząc o ſpráwiedliwość/ ku krzywdzie gotowey.

8: Ktora káżda z vrzędu muśi być ſądzona/

9: Mnie ſámemu kátem być/ rzecż nie przyrodzona.

10: ❦Metellus Rzymſki pan.

11: 2 K Iedy pod iednym zamkiem mieyſcá oględował/

12: Kędyby był ku ſzturmu ſłuſznie przypuśćić miał.

13: A Rotmiſtrz ieden rzecże/ ia ſię nie powſtydzę/(marg) Ná wſze=

: tecżne. (–)

14: Od was dzyeſięć cżłowiekow/ iuż ia mieyſce widzę/

15: Iże możeſz wziąć zamek/ ten rzekł/ ia dziewięć dam/

16: Ale iuż ty dzieſiąty pewnie muśiſz być ſam.

17: Ten włożył w miech piſzcżeli/ niechciał dzieſiątym być/

18: Hethman rzekł/ przecżżeś dziewięć chciał ſobie mniey

: (ważyć.

19: ❦Tenże.

20: 2 H Ermoneus koſtki grał/ Metellus nań pátrzał/(marg) Ná gra=

: cże. (–)

21: Ten mu ſiedząc powiedział/ iżby z nim gráć nieśmiał.

22: Ten powiedział/ że ſie znam/ co nieprzyſtoynego/

23: Tego ſie záwżdy lękam/ iáko cżártá złego.

24: Ale iedno mię ſprobuy/ w tym co mi przyſtoi/

25: Vźrzyſz iże Metellus/ Wilká ſie nie boi.

26: Bo káżdemu przyſtoi/ co pocżćiwość nieſie/

27: Koſtkámi ſie paráią łotrzykowie w leſie.

Lakon. http://rcin.org.pl


strona: 28

Pirwſzy. Liſt 28.

1: grafika

2: ❦ Lakon.

3: 2 L Akon ieden zacny cżłek/ długą brodę nośił/

4: Drugi by ią ogolił/ pilnie zá to prośił/(marg) Pożytki. (–)

5: Bo nie widzę s tey brody pożytku żadnego.

6: Dármo iáko v Kozłá wiśi rogátego.

7: Ten rzekł/ wierz mi iż wielkie ſtąd roſtą pożytki/

8: Kiedy ſobie przypomniſz młode ſpráwy wſzytki.

9: Poźrzyſz ná długą brodę / záwſtydzić ſie muśiſz/

10: A o márną wſzetecżność/ iuż ſie nie pokusiſz.

11: ❦Metellus Rzymſki.

12: 2 T En miał bárzo piękny dwor/ ná wſzytkim widoku/

13: Murarz mu rzekł/ co mi daſz/ ſpráwięć to do roku.

14: A iścieć to foremnie będę vmiał zákryć/

15: Zeć nie będzie mogł żaden tu do dworá pátrzyć.

16: Ten rzekł/ rádſzeyć zápłácę towárzyſzu miły/ (marg) Cnothá. (–)

17: Vcżyń mi by tu wſzyſcy cnotliwi pátrzyli.

18: Ten ſie to niechay kriye/ co nie dufa cnocie/

19: Ale ſie ia w niey kocham/ więcey niż we złocie.

E 4 Dámirus

strona: 28v

Rozdział

1: ❦ Dámirus Hetman Dácki.

2: 2 R Zymiánie miedzy ſobą gdy ſie powádzili/

3: Dakowie ſie zebráli/ by ná nie wſkocżyli.(marg) Przeſtro

: gá. (–)

http://rcin.org.pl


4: Hetman Wilká á dwá Pſy áby ſie kąſáli/

5: Kazał puśćić/ á ći wnet Wilká rozdrapáli.

6: Ten rzekł/ tákże wam będzie/ iákoſcie widzieli/

7: Zgodziwſzy ſie wnet Wilká kukłáć będą chcieli.

8: Ale niechay ſie pirwey dobrze nákąſáią/

9: Toż potym obacżyćie/ ieſli nam ſproſtáią.

10: ❦ Sillá Rzymſki Hetman.

11: 2 V Orchomenu w bitwie ludzie ſie broili/

12: Y iuż iákoś napoły biegáć ſie ſtroili.

13: A ten ſkocżywſzy s Koniá/ chorągieẃ vłápił/(marg) Hetman

: dobry. (–)

14: A w nieprzyiacielſki huf/ ſkokiem ſie pokwápił.

15: Wołáiąc że ia zginę/ wy ſie záwſtydacie/

16: Kiedy was będą pytáć/ gdzie Hetmáná macie.

17: Potym wſzyſcy zá wſtydem/ wnet ſie obroćili/

18: Iuż nápoły przegrawſzy/ ludzi poráźili.

19: ❦ Popilius Rzymſkie panię.

20: 2 T En gdy do Antiochá od Rzymian poſłan był/

21: Ieſli chciał mieć przymierze/ ieſliby też walcżył.

22: Antioch go chciał witáć/ á on nie witáiąc/(marg) ¶Poſeł

: wierny. (–)

23: Dał liſty odpowiedzi/ wnet s trzaſkiem pytáiąc.

24: Antioch rzekł/ ábych ſie wżdy ná to rozmyſlił/

25: Ten laſką co w ręku miał/ w koło go okryſlił.

26: W tey ſie kreſie rozmyſlay/ bo mnie trzebá tego/

27: A on go wnet odpráwił/ widząc ták ſtałego.

Kráſsus

strona: 29



1: grafika

2: ❦Kráſsus Rzymſki Ceſarz.

3: 2 N A hárcu mu przed bitwą ſyná vłápiono/

4: Sciąwſzy głowę/ ná drzewcu przed huf wyſtáwiono.(marg) Stałość (–)

5: Vźrzawſzy onę głowę/ nie zmienił poſtáwy/

6: Cżynił wſzem dobre ſerce/ iáko Ceſarz práwy.

7: Mowiąc/ wam nic do tego/ bo to krzywdá moiá/

8: Milſza ma być káżdemu/ właſna ſławá ſwoiá.

9: A ták wy Rzymſcy ſławni pocżćiwi ſynowie/

10: Strzeżcie przedſię ſwey ſławy/ choć płácżą oycowie.

11: ❦Antonius Rzymſki Ceſarz.

12: 2 T En kiedy około ſzkut chodził co ſpráwował/

13: Aby też y ná wodzie był walki ſprobował.(marg) Mocz w

: ludzioch (–)

14: Ieden z miecżem we zbroi Ricerz przyſzedł k niemu/

15: Przecż krolu więcey dufaſz drewnu niepewnemu/

16: Co ſie ná nim płáwić chceſz/ lepiey dufay temu/

17: Zelázu pewnieyſzemu/ á Rycerſtwu ſwemu.

18: Ktorycheś iuż ná zyemi niemáło ſprobował/

19: Boś iemi wiele ludzi bez wody zwoiował.

E 5 Tenże.

strona: 29v

Rozdzyał

1: ❦Tenże.

2: 2 G Dy dziecię máłe przed nim ná ſtole igráło/

3: Dworzáninowi pierſcień koſztowny podáło.(marg) Swobo=

: dá. (–)

4: On kiedy go niechciał wziąć/ ten rzekł/ niewieſz kto to/

http://rcin.org.pl


5: Ceſárſki ſyn/ choć máły/ może dawáć złoto.

6: Bo tym Rzymſcy pánowie záwżdy powſtawáli/

7: Kiedy chcieli wiele wziąć/ potroſze dawáli.

8: Bo cożkolwiek bogáctwá ná ſobie widzimy/

9: Tymechmy to pobráli/ co im kęs dáiemy.

10: ❦Aurelianus Rzymſki Ceſarz.

11: 2 G Dy do ſzturmu przypuśćił/ do miáſtá Thyany/(marg) ¶Miło=

: ſierdzye. (–)

12: Tedy biegáiąc wołał ná ſwoie Hetmány.

13: Pewnie ieſliże miáſtá dobędzyemy tego/

14: Ze w nim żywić nie będę y pſá namnieyſzego.

15: Wnet ku miáſtu ſkocżyli ták iáko kto wiedział/

16: Wziąwſzy/ gdy chcieli łupić/ Ceſarz im powiedział/

17: Wiecie żem ia iedno pſow obiecał nie żywić/

18: Ale ludziom niewinnym/ przecż mamy gwałt cżynić.

19: ❦ Otto Ceſarz Rzymſki.

20: 2 T En gdy rychło miał vmrzeć/ ſynowi ták mowił/

21: Iż miáł oycá Ceſárzá/ by ſie tym nie chłubił.(marg) ¶Teſtá=

: menth

: pocżćiwj (–)

22: Lecż ktorego ſtanu ieſt/ áby też pámiętał/

23: A ſwego cieniá márnie by ſie też nie lękał.

24: Toć będzie napocżćiwiey/ kiedy środkiem poydzieſz/

25: Rychley ſławy pocżćiwey/ z miáry záwżdy doydzieſz.

26: Bo ieſlibyś ſie wſpinał názbyt nád ſwą miárę/

27: Albo ſie lżył nád ſwoy ſtan/ ſtráćiſz v wſzech wiárę.

Tyberius

strona: 30



1: grafika

2: ❦Tyberius Rzymſki.

3: 2 G Dy poborce ieździli po domiech biegáiąc/

4: A ſnadź więcey niż trzebá z ludzi wydzieráiąc.

5: Piſał im/ ſpráwiedliwie by ſie záchowáli/

6: Tylko to co przyſtoi/ by więcey nie bráli.

7: Mowiąc/ iż dobry páſterz tylko ſtrzyże owce/

8: Iedno to Wilk drapieżny/ łupi ie iáko chce.(marg) ¶Sprá=

: wiedli=

: wość. (–)

9: A ia iżem páſterzem/ niechciałbym Wilkiem być/

10: A y wam w tym vrzędzie rádzę mądrze golić.

11: ❦Klaudius Rzymſki Ceſarz.

12: 2 I Ednego z zacnych ſtanow gdy cżći odſądzili/(marg) Ceść ła=

: tána. (–)

13: Pilnie zá nim pánowie Ceſárzá prośili.

14: Aby mu cżeść przywroćił/ dobrym go vcżynił/

15: Gdyż nieborak ſnadź niechcąc/ ták ſie w tym przewinił

16: Ten rzekł/ widacie ránę kiedy bárwierz goi/

17: Przedſię iednák bliznę znáć/ y długo ták ſtoi.

18: Zgoięć ia/ áleć blizná od głowy do ſzyie/

19: A ledać iey táraſkiem iſcie nie zákryie.

Adrian

strona: 30v

Rozdzyał

1: ❦ Adrian Ceſarz Rzymſki.

2: 2 T En gdy był proſtem pánem/ groźno ſie ſpráwował/

3: Y miał tákich niemáło co im o gárdło ſtał.(marg) ¶Mier=

http://rcin.org.pl


: ność páń

: ſka. (–)

4: A gdy zoſtał Ceſárzem/ przyiął ie łáſkáwie/

5: Przypuſzcżáiąc káżdego ku pocżćiwey ſpráwie.

6: Mowiąc/ doſyć ma Ceſarz/ iż ſie pomśćić może/

7: Ale by to być miáło/ nie dáy tego Boże.

8: Kiedy widzę pokorę/ á cżegoż mi trzebá/

9: A kto ſie mśći nád tákim/ ſzkodá mu y chlebá.

10: ❦Tenże Adrian.

11: 2 P Rzyſzedł śiwy do niego/ o vrząd go prośić/(marg) Odmien

: ność. (–)

12: Ten rzekł/ pocżekay máło/ mam inych ſpraw doſyć.

13: Potym przyſzedł drugi raz/ brodę vfárbował/

14: Prośił/ á Ceſarz mu rzekł/ kiedym oycu nie dał/

15: Tedy y tobie nie dam/ ten rzekł/ iaciem prośił/

16: Ceſarz/ zaſz ia nie pomnię/ wſzák ono śiwy był.

17: Muśiſz ty być ſyn iego/ boś podobien k niemu/

18: A ták kiedy ſam przydzie/ dam odpowiedź iemu.

19: ❦Romulus co Rzym záłożył.

20: 2 R Omulus ten który Rzym napirwey záłożył/

21: Aby był w pocżćiwy ſtan wſzytki ludzi włożył/

22: Nie piyał nigdy winá/ iedno bárzo máło/(marg) ¶Trze=

: źwość. (–)

23: Y to nápoły z wodą/ to co mu ſie chćiáło.

24: Powiedział mu podcżáſzy/ by ták wſzyſcy pili/

25: To co ſie chce/ táńſzeby záwżdy winá były.

26: Ten rzekł/ y owſzem droſzſze/ gdyby co ſie chćiáło/

27: Pił káżdy/ prędkoby go bárzo niedoſtáło.

Deme= http://rcin.org.pl


strona: 31

Pirwſzy Liſt 31.

1: grafika

2: ❦ Demetrius Lákońſki Krol.

3: 2 D Emetrius Lakońſki Philozoph á vźrzał/(marg) Cnothá. (–)

4: Iuż bárzo ſzedziwego/ á on ſie árgował.

5: Pytał ſie co to cżynią/ więc mu powiedzieli/

6: Vcżą ſie by o cnocie/ rozumieć vmieli.

7: Ten rzekł/ to iuż ſzedziwy/ á teraz probuie/

8: Iáko cnotę rozeznáć/ nie wcżás ſie árguie.

9: Bowiem kto iey by pcżołki z młodu nie vłápi/

10: Ná ſtárość goniąc ſie z nią/ ſnadź ſie prożno kwápi.

11: ❦ Iulius Ceſarz.

12: 2 I Vlius gdy przed Syllą przez morze vpływał/

13: Vłápion od Piratow/ gdzye pirwey nie bywał.(marg) Serce do

: bre. (–)

14: Dwákroć tyle obiecał/ nacż go ſzácowáli/

15: A gdy ſpał tedy kazał/ áby niewołáli.

16: Ci niewiedzieli kto ieſt/ tám z nimi żártował/

17: Powieśić ie powoli potym obiecował.

18: Y wſzytko im wypełnił/ pocżekawſzy máło/

19: Gdy iuż był ná ſwobodzie/ wſzytko ſie ták sſtáło.

Tenże.

strona: 31v

Rozdzyał

1: ❦Tenże.

2: 2 G Dy miał s Pompeiuſzem nád morzem bitwę zwieść/

3: W máłey nawie do drugich ludzi kazał ſie wieść.(marg) Nádzye=

http://rcin.org.pl


: iá dobra (–)

4: Potym morze ięło gráć/ lęknął ſie márinarz/

5: Rzekł/ przecż ſzcżęſciu nie dufaſz/ wieſz że tu ieſt Ceſarz.

6: Potym ſie ná zad záſię/ obroćił do ludzi/

7: Pátrzmy ſzcżęſcia ná ziemi/ gdy nas wodá łudzi.

8: Potkał ſie z onym ludem drugich nie cżekáiąc/

9: Vciekał Pompeius/ by przed Chártem Záiąc.

10: ❦Tenże.

11: 2 G Dy iechał do Tyguru z máłym pocżtem ludzi/(marg) Nadzye=

: iá dobra. (–)

12: Záiecháli mu drogę Szwáycerowie chudzi.

13: Gdy mu Koniá podano/ tedy nań wſieść nie chciał/

14: Ták pyeſzo ſzedł pod ludzi/ y tákże ſie potkał.

15: Powiedzyał/ więcey w ten cżás będzie trzebá Koniá/

16: Kiedy będą vciekáć/ á będzye pogonia.

17: Y ták mu potym ſzcżęſcie iáko ſerce chciáło/

18: Wſzytkę łáſkę pomyſli ná wſzem okázáło.

19: ❦Tenże.

20: 2 T Ak powiedał o walce/ iż iáko lekárze/

21: Pirwey cżłeká wyſuſzą/ dáiąc mu lektwarze.(marg) Walká

: zrozmy=

: ſłem. (–)

22: A potym mu kreẃ puſzcżą/ to iuż zá zyſk máią/

23: A tych ſztuk w ſwym rzemięſle/ rádzi vżywáią.

24: Tákżeć nieprzyiacielá pirwey trzebá zmorzyć/

25: A potym go żelázem y cżym możeſz trwożyć.

26: Bo iáko ná świeżego kto chce prętko wſkocżyć/

27: Wnet cżáſem choćbyś nie rad/ muśiſz ná zad krocżyć.

Kokcius http://rcin.org.pl


strona: 32

Pirwſzy. Liſt 32.

1: grafika

2: ❦ Kokcius Ceſarz.

3: 2 T O był ták miłoſierny/ żadnego nie ſkarał/

4: Lecż komu ſie záchowáć/ tym ſie záwżdy parał.

5: Fronto mu iedęn z rády powiedział przyſzedſzy/(marg) Kárność

: ſłuſzna. (–)

6: Nálazłem tę przypowieść o Ceſárzoch cżedſzy.

7: Ze to ſzcżęſliwe páńſtwo/ kędy páná máią/

8: Ze po nim dobrotliwą łáſkę záwżdy znáią.

9: Ale ieſzcże ſzcżęſliwſzy/ gdy w ſłuſzney kárnośći/

10: Káżdy ſtan záchowywa/ przy ſpráwiedliwośći.

11: ❦ Pompeius Ceſarz.

12: 2 T En kiedy był w Libiey pirwſzey bitwy wygrał/

13: Chciał iáko Krol áby w Rzym iádąc triumphował.

14: Hetmáni ſie niektorzy prze zazdrość zwolili/

15: Pieniądze co miał miotáć/ áby rozchwyćili.(marg) Powagá (–)

16: Ten sſiadł z wozá ſzedł pieſzo/ rzekł/ moy triumph ſławá/

17: Wieńce im rozrzućiwſzy, gdyż w was táka ſpráwá/

18: To łápaycie/ nie ſkárby/ widząc ſtałość iego/

19: Potym go prowádzili iáko páná ſwego.

Tenże.

strona: 32v

Rozdział

1: ❦Tenże.

2: 2 P Otym kiedy przyciągnął ná Mámerlin mocą/

3: Stennius tám będąc pan/ przyſzedł kniemu nocą.(marg) ¶Sprá=

http://rcin.org.pl


: wiedli=

: wość. (–)

4: Przecż ták nieſpráwiediwie cżyniſz dla iednego/

5: Gdyż kreẃ muśiſz przelewáć/ ludu niewinnego.

6: Ia ieſlimći co winien/ to ſie mśći nádemną/

7: A wolę iż ći żywi/ co walcżyli zemną.

8: Wieſz że káżdy cnotliwy/ ſtrzegąc ſtanu ſwego/

9: Muśi záwżdy poſłuſzen bywáć páná ſwego.

10: ❦Páſcennius Rzymſki Hetman.

11: 2 T En kiedy s Sáráceny miał iecháć woiowáć/

12: Nie kazał s ſobą wiele nic cięſzkich rzecży bráć.(marg) ¶Mier=

: ność w

: woyſce. (–)

13: Rzekł mu ieden/ paniętá bárzo nárzekáią/

14: Iże w woyſce żadnego winá iuż nie máią.

15: Ten rzekł/ iż Sáráceni wodę záwżdy piyą/

16: A wżdy ſłyſzę iż cżáſem y ty winne biyą.

17: Iákażby to nam lekkość/ bychmy wino pili/

18: A ći wodni pánowie/ by nas potym bili.

19: ❦ Fábricius Hetman.

20: 2 F Abricius gdy kniemu Epirocki poſeł(marg) Lákom=

: ſthwo

: wzgár=

: dzone. (–)

21: Przyſzedł/ dzwigáiąc złoto/ iáko iny Oſieł.

22: Dawáiąc/ áby pokoy/ oni ludzie mieli/

23: Y ieſzcże więcey złotá/ poſtępić mu chcieli.

24: Powiedział/ wolę ia ty mieć co złoto máią/

25: Niżli złoto/ co mi go co chcą vdzyeláią.http://rcin.org.pl


26: A gdyż Rzecżpoſpolita/ nie iedney oſobie/

27: Ieſt zwierzona/ tey życżę więcey niżli ſobie.

Lakon

strona: 33

Pirwſzy. Liſt 33.

1: grafika

2: ❦Temerlanes Krol Perſki.

3: 2 T Emerlan Owce paſał/ z rodu Tátárſkiego/

4: Owcżarze go obráli/ zá Krolá ſwoiego.

5: Ten rzekł/ kiedyſcie mię iuż zá Krolá obráli/

6: Tedy chcę iżbyſcie mię ná wſzytkim ſłucháli.

7: Poprzedał Owce Woły/ á Koni nákupił/

8: Kogo potkał tego brał/ á po drogach łupił.

9: Ze mu potym łotroſtwá ták wiele przybyto/

10: Ze zoſtał Krolem Perſkim/ ták ſie to tocżyło.

11: ❦Cybales Perſki.

12: 2 C Ybales był Perſki Krol/ ktorego wzgárdzili/(marg) ¶Wier

: ność bia

: łey gło=

: wy. (–)

13: Prze iego ſrogie ſpráwy/ z imawſzy wſádzili.

14: Krolowa zacna páni bárzo ſie troſkáłá/

15: Potym z wieżnym co go ſtrzegł/ wnet ſie pobrátáłá.

16: Obiecuiąc pewnie zań/ ſkoroby Krol zginął/

17: On ią puśćił do niego/ z nádzieią ſie minął.

18: Krolá iáko niewiáſtę w ſwe ſzáty vbráłá/

19: Wypuśćiwſzy go z wieże/ ſámá tám zoſtáłá.

F Xerxes

strona: 33v http://rcin.org.pl


Rozdzyał

1: ❦Xerxes.

2: 2 X Erxes gdy woyſká vźrzał/ dziwnie rozſzyrzony/

3: Ze ich ocżymá przeźrzeć nie mogł ná wſze ſtrony.(marg) Smierć

: pewna. (–)

4: Iął płákáć/ Hetman mu rzekł/ á przecż płácżeſz pánie/

5: Ktora moc przed tą mocą ná świecie zoſtánie.

6: Ten rzekł/ nie przeto płácżę ábych ſie bał kogo/

7: Ale ták pátrząc ná to/ myſlę o tym ſrogo/

8: Iż niżli trzydzieśći lat do końcá przeminą/

9: Ledwe iż ći nędznicy nie wſzyſcy poginą.

10: ❦Tenże.

11: 2 G Dy hufiec Bábilońſki/ z bitwy mu był vciekł/(marg) Stroſz. (–)

12: Ten Hetmány w niewieſcie ſuknie potym oblekł.

13: Broniey we wſzytkiey ziemi nośić im zákazał/

14: A ná piſzcżałkach wſzytkim vcżyć ſie im kazał.

15: Kądziele porozdawał/ by ſie prząść vcżyli/

16: Powiedáiąc iż iedno tego godni byli.

17: Gdyż Rycerſkie klenoty ſą pocżćiwość s cnotą/

18: Kto tym nie ieſt/ iuż ſie baẃ inákſzą robotą.

19: ❦Pſaumechus Egipſki Krol.

20: 2 K Ambizez Pſaumechá Krolá Egipſkiego/

21: Gdy poimał/ y poſiadł wſzytkę ziemię iego.(marg) Stałość

: więzye=

: nia. (–)

22: Kazał ſyná mimo oń wieść w gębie z wędzidłem/

23: A potym záſię dziewkę kazał pędzić z bydłem.

24: Ten poſtáwy nie zmienił/ áż Rycerzá cnego/

http://rcin.org.pl


25: Też wiedziono mimo oń/ ſrodze związánego/

26: A ten wnet krzyknął głoſem/ Kámbizes gdy vźrzał/

27: Y ſam z nim zápłákawſzy/ łáſkáwie gi chował.

Pelopidás

strona: 34

Pirwſzy. Liſt 34.

1: grafika

2: ❦Pelopidás Tebáńſki Krol.

3: 2 A Lexánder Fereyſki kiedy go poimał/

4: Máiąc mocne przymierze/ wiáry mu nie ſtrzymał.(marg) Serce w

: więzie=

: niu. (–)

5: Plunął mu w ocży/ ten rzekł/ coż/ chceſz márnie zginąć/

6: Rzekł/ ciebie zá twą zdrádę to nie może minąć.

7: Potym gdy go Krolowa s tego hámowáłá/

8: Iż go ták dobrey myſli w więzieniu widziáłá.

9: Rzekł/ więtſzy to dziw v mnie/ iżeś ty weſołá/

10: Mieſzkáiąc z niecnotliwym tákim łotrem z gołá.

11: ❦Epáminundás Tebáńſki.

12: 2 G Dy ſie przećiw Tebanom poſtronni broili/(marg) ¶Prákti

: ká pe=

: wna. (–)

13: Ludzie mu rozmaite wroſzki przynośili.

14: Iedny złe powiedáli/ fortunne też drugie/

15: Położył ie poſpołu/ cżyniąc ſłowá długie.

16: Ieſli cnotę s ſtałoſcią mocnie záchowacie/

17: Pewnie że ty zá ſobą dobre wroſzki macie.

18: A ieſli ſie łotrowſkie ſpráwowáć będziecie/

19: Pewnie że s tymi złemi y zemną sſiędziecie.http://rcin.org.pl


F 2 Tenże.

strona: 34v

Rozdział

1: ❦Tenże.

2: 2 P Otym gdy wyſzedł z woyſkiem/ ludzie ſie broili/

3: W rozmáitych pieſzcżotach/ drudzy ſie popili.(marg) Nierząd

: w woy=

: ſcże. (–)

4: A ten ſie vbrał w káptur/ y chodził w żáłobie/

5: Ták iáko ná pogrzebie/ cżyniąc złą myſl ſobie.

6: A kiedy go pytáli/ á cżemuſz ták Krolu/

7: A iákoż ia tu mam być bez wielkiego bolu.

8: Bowiem s tymi ſpráwámi was y ſiebie ſtrácę/

9: Napięknieyſzym klenotem/ ſławą to zápłácę.

10: ❦Tenże.

11: 2 G Dy iuż w oſtátniey bitwie/ był ránion śmiertelnie/

12: Pytał ieſli wygráli ludzie bitwy pewnie/ (marg) Miłość

: ſławy. (–)

13: Gdy rzecżono/ wygráli/ iuż mi vmrzeć nie żal/

14: Gdym tey ſławy y ſzcżęſcia y z wámi docżekał/

15: A nic mię nie żáłuycie/ áni ſie to godzi/

16: Bo dopiro iuż práwy Krol ſie wam nágodzi.

17: Ktory wam iuż w pokoiu będzie roſkázował/

18: Kiedym ia wam oycżyznę iuż ſpokoyną oddał.

19: ❦Tenże.

20: 2 G Dy go ieden żáłował/ iż nie miał potomká/

21: Rzekł/ y ia máłą rádość też znam s twego domká.

22: Bowiem ty ieſzcże niewieſz iákie maſz mieć ſyny/(marg) ¶Poto=

http://rcin.org.pl


: mek ſła=

: wá, (–)

23: Ia záwżdy o ſwych ſłyſzę nadobne nowiny.

24: Gdy ludzie porażáią/ bitew wygrawáią/

25: Gdyż Krolowie Rycerſkie ſyny zá ſwe máią.

26: Ktorzy bronią oycżyzny/ toć práwi ſynowie/

27: A tym właſnemi oycy máią być Krolowie.

Scipio

strona: 35

Pirwſzy. Liſt 35.

1: grafika

2: ¶Scipio Rzymſki.

3: 2 P Od Kártágińſkim miáſtem/ pánie zacne Rzymſkie/(marg) ¶Pychá

: niepo=

: trzebna. (–)

4: Vcżynił zá potráwę miáſto Kártágińſkie.

5: Náprośił ná wiecżerzą/ więc miáſto dał ná wet/

6: Lácny był ſzturm zá ſtołem/ rozchwyćili ie wnet.

7: Hetman mu kázał Koń wziąć/ mowiąc/ iż ieznego/

8: Máło trzebá do ſzturmu/ wſzák doſwiádſzył tego.

9: Ale ia mam ſzykowáć/ mnie Koniá potrzebá/

10: On niech miáſtá woiuie/ co pocżynił s chlebá.

11: ❦Dionizius Syrákuzáńſki.

12: 2 S Koryntu kiedy byli poſłowie v niego/(marg) Scżodro

: bliwość. (–)

13: Kazał im dary przynieść ze zwycżáiu ſwego.

14: Oni mu powiedzieli/ iż to práwo mamy/

15: Iż dárow nie bierzemy/ gdy poſły bywamy.

16: Ten rzekł/ iá też mam práwo/ ábych dawał dáry/http://rcin.org.pl


17: Wáſzego wam nie káżę/ w ſwym chcę vżyć miáry.

18: Bo ieſli dobrodzyeyſtwá pánom odeymiecie/

19: Coż potym zá pociechy od nich odnieſiecie.

F 3 Tenże.

strona: 35v

Rozdział

1: ❦Tenże.

2: 2 P Otym przyſzedł do ſyná/ vźrzał ſrebrá wiele/

3: Pytał/ iákieſz ty pátrząc maſz ná to weſele.(marg) Swobo=

: dá. (–)

4: Azażbyś nie lepſzego s przyiacioły miewał/

5: Gdybyś im to rozdawſzy/ s ſklenice nálewał.

6: Srebroć mowić nie vmie/ by cie oſławiło/

7: Lepiey ábyć przyiacioł/ tákowych nábyło.

8: Gdyż ono ſámo milcży/ by oni mowili/

9: A twą ſławę pocżćiwą/ ludziom roznośili.

10: ❦Tenże.

11: 2 P Owiedziano mu że dwá/ kiedy ſie popili/(marg) ¶Pijań=

: ſtwo. (–)

12: Bárzo zle o nim wiele przed ludźmi mowili.

13: A ten ich potym prośił k ſobie ná bieſiádę/

14: Y vcżynił poćichu tę ná nie zaſádę/

15: Pátrzał ktory s chući pił/ tego puśćić kazał/

16: A tego ktory ſie ſtrzegł/ wſádzić go roſkazał.

17: Powiedáiąc to chytry/ ten z rozmyſłem mowił/

18: Ale ten plotł ledá co/ kiedy ſie był opił.

19: ❦Tenże.

20: 2 I Owiſzow obraz vźrzał/ w złoty płaſzcż vbrany/

http://rcin.org.pl


21: Kazał gi wziąć/ ná obraz kazał dáć ſukniány.

22: Powiedáiąc/ żal mi go/ złoto tę właſność ma/(marg) Obrázy. (–)

23: Kiedy źimno záziąbia/ w gorącość roſpala.

24: A ták nigdy ten náſz Bog ſwego wcżáſu nie miał/

25: Zimie záwżdy vziąbnął/ lecie ſie roſpalał.

26: A tá mu ſie ſukienká ná wſzytko przygodzi/

27: W płaſzcżyku ſwego cżáſu/ niechay żywy chodzi.

Tenże.

strona: 36

Pirwſzy. Liſt 36.

1: ❦Tenże.

2: 2 P Otym mu powiedziano/ iż w drugim koſciele/

3: Tám v Merkuriuſzá/ złotá ſrebrá wiele/(marg) Złotá ko

: ſcielne. (–)

4: A ten poſłał dworzány/ áby tho zábráli/

5: Ci iż piſzcżą w koſciele/ do niego przyſłáli.

6: Nie śmiemy tám bo pewnie/ coś tám bog ſpráwuie/

7: Ten rzekł/ teraz nalepiey/ kiedy wyſkákuie.

8: Boć ſie rychley rozgniewa kiedy ſmęcien będzie/

9: Gdy weſoł nie będzieć dbał/ ieſli ſobie gędzie.

10: grafika

11: ❦Gelon Syrákuzá.

12: 2 T En poddáne ták wpráwił/ iż kiedy oráli/(marg) Muzyká (–)

13: Iáko ku pewney bitwie/ zbroię ná ſię bráli.

14: A kiedy ná bieſiádach muzyki miewáli/

15: Ten konie kazał przywieść/ áby przed nim rżały.

16: Mowiąc/ iż to muzyká naweſelſza moiá,

17: Kiedy Konie pięknie rżą/ á gdy ſkrzypi zbroiá.

18: Bo by tego nie było ná cżym teraz gracie/http://rcin.org.pl


19: Pewnieby to zginęło/ y wſzytko co macie.

F 4 Phocion

strona: 36v

Rozdział

1: ❦Phocion Atheniyſki.

2: 2 T En gdy z bitwy przyiechał/ wyſzli kſięża iego/

3: Aby dał do koſciołow co s ſkárbu ſwoiego.(marg) Ofiárá

: Ricerſka (–)

4: Ten vkazał Rycerſtwo/ to moie ofiáry/

5: Tym lepiey dáć niż martwym/ ty pocżćiwe dáry.

6: Bowiem by tych nie było/ támćiby zginęli/

7: Was by y mnie kłopoty pewne nie minęły.

8: A ták iuż tám kádzidłem bogi odpráwiaycie/

9: Y macieli pieniądze/ rádſzey ie tym daycie.

10: ❦Tenże.

11: 2 D Emoſtenes Philozoph/ ten ſwemi wywody/

12: Nácżynił był w Athenach/ roſterkow y ſzkody.

13: Y wzburzył wiele ludzi/ potym rzekł do niego/(marg) Rozmyſł (–)

14: Y ty Krolu oſtrzegay/ wierz mi/ zdrowia ſwego.

15: Być cżego poſzálawſzy/ vcżynić nie chcieli/

16: Krol rzekł/ bá toćby teraz práwie poſzaleli.

17: Lecż gdyby ſie zwoliwſzy ciebie zábić chcieli/

18: Terazbych ia obacżył iżby rozum mieli.

19: ❦Tenże.

20: 2 A Lexánder kiedy mu dáry wielkie poſłał/

21: Ten azażem ia krámarz/ poſłom odpowiedział.(marg) Cnothá

: nie prze=

: dáyna. (–)

http://rcin.org.pl


22: Wiecie że z vpominkow wnet pochlebſtwo roſcie/

23: Zaſz nie lepiey iż ia ták s Krolem będę proſcie.

24: Bo pochlebcá nie rádzi nigdy nic wiernego/

25: Iedno záwżdy iuż pátrzy/ pożytku ſwoiego.

26: Ale pewny przyiaciel/ dáry nie zruſzony/

27: Pátrzy iáko ſwey właſney/ przyiacielſkiey ſtrony.

Tenże.

strona: 37

Pirwſzy. Liſt 37.

1: ❦Tenże.

2: 2 L Eoſtenes gdy miáſto Atheny borzyć chciał/

3: Focion tę przypowieść mieſzcżánom nápiſał.(marg) Hárdość (–)

4: Wyſoki Cyprys ſtoi miedzy Iábłonkámi/

5: Nic pożytku nie cżyni ſwoiemi ſzyſzkámi.

6: Tákżeć ten Pan by Cyprys/ iednoć ſzyſzki rodzi/

7: Tym ſláchetnym Iábłonkam náſzym nie záſzkodzi.

8: Bowiem tám pychy wiele/ ále ſkutku máło/

9: Dłużey náſze pokorne drzewko będzie ſtało.

10: grafika

11: ❦Sápkiri Tátárſki Carz.

12: 2 S Apkiri Tátárſki Carz gdy chciał do Węgier iść/

13: Iż lod iuż był oſłábiał/ nieśmiał ſie nań ważyć.(marg) Nieprzy

: iacielom

: niewierz (–)

14: Odbieżał kocżowiſká/ z bydły y s ſzkápámi/

15: Węgrowie ie przez Dunay gnáli z rádoſciámi.

16: A ten w nocy zá nimi/ widząc iż lod twárdy/

17: Odebrał tyle troie/ iáko pan nie hárdy.

18: ¶ Trzebáć mądrze obacżáć/ co ſprzećiwnik cżyni/http://rcin.org.pl


19: Nieprzyiaciołom nie wierz/ nigdy pſu á świni.

F 5 Izátiris

strona: 37v

Rozdział

1: ❦Izátyrys Tátárſki Carz.

2: 2 I Zátyrys Tátárzyn/ gdy mu Philip wſkazał/

3: Ieſliby chciał pokoy mieć/ áby mu dań poſłał.(marg) Roſkoſz. (–)

4: Wſkazał/ coć mam zá dań dáć/ mieſzkáiąc w kłopocie/

5: A tám twoi Rycerze pływáią we złocie

6: Ia walcżę z wiátrem ze dzdzem/ z dziwnemi chmurámi/

7: A tyś ſie tám obłożył iedno roſkoſzámi.

8: A ták poydzieſzli do mnie/ tedy s tey roſkoſzy/

9: Ledá kto twoie ludzi do domu popłoſzy.

10: ❦Kleomenes.

11: 2 K Leomenes zá ſześć dni z Greki przymierze wziął/

12: Y máło názad z mieyſcá/ gdzie leżał/ odciągnął.

13: Grekowie ſie iuż ná to/ ták vbeſpiecżyli/(marg) Beſpie=

: cżność. (–)

14: Ze poſnęli by bydło/ y drudzy ſie ſpili.

15: On ie w nocy przypadſzy/ poráźił/ poimał/

16: Hetman będąc w więzieniu/ ſłow ſie vpominał.

17: Ten rzekł/ wſzákem ia iedno ſześć dni przymierze dał/

18: Alem ia nocy żadney nigdy nie wſpominał.

19: ❦Tenże.

20: 2 P Ráktikarz mu nie rádził/ by ſie pod miáſto brał/

21: Bo by ſtámtąd z lekkoſcią/ pewnie ſie wroćić miał.

22: A ten ciągnął ku bronam/ vżrzał á niewiáſty/(marg) Niewiá=

: ſthy. (–)

http://rcin.org.pl


23: Iedny ſtoią ná murzech/ á drugie przed miáſty.

24: Rzekł/ kiedym męże pobił/ iuż nie wálcżę s tymi/

25: Y wroćił ſie wnet ná zad/ y z ludźmi wſzytkimi/

26: Y rzekł práktykarzowi/ otoſz twe práktyki/

27: Prze ty nędzne niewiáſty/ zmyliły mi ſzyki.

Arcezi=

strona: 38

Pirwſzy. Liſt38.

1: grafika

2: ❦Arcezilaus.

3: 2 T En kiedy go okrutnie nogá záboláłá/

4: Ták iż iuż byłá práwie/ by wągl pocżerniáłá.(marg) ¶Serce

: zdrowe. (–)

5: Ieden pan wyſzedł płácżąc/ s páłacu od niego/

6: A ten ſie dowiedziawſzy/ wnet poſłał do niego.

7: Niechay ſie nic nie troſzcże kiedy ſerce zdrowo/

8: To będzie w káżdey ſpráwie/ záwżdy wam gotowo.

9: Bo kiedy nogá chroma/ tám trudno vciekáć/

10: Muśi ſzcżęſcia z nieſzcżęſciem/ iuż ná plácu cżekáć.

11: ❦Agis drugi/ Lácedemońſki Krol.

12: 2 A Gis Lácedemońſki/ gdy Greki poráźił/(marg) ¶Smiá=

: łość. (–)

13: Tedy im był dobrą myſl/ bárzo iákoś ſkáźił.

14: Pośilili ſie potym/ y nań ſie zebráli/

15: Y z máłym pocżtem ludzi/ wnet go obegnáli.

16: Widział iż ſie lękáli iego/ że ich mało/

17: Ten rzekł/ przecżże by ſercá wam doſtáć nie miáło.

18: Bo ieſli my cochmy ie boimy ſie bili/

19: Wierzcie mi oni więcey ſobie myſl ſkáźili.http://rcin.org.pl


Tenże.

strona: 38v

Rozdzyał

1: ❦Tenże.

2: 2 K Iedy ciągnął ná Perſy/ wnet Tácianowie/

3: Zánieſli mu ſtácyie/ cżyniąc pokoy ſobie.(marg) Roſkoſz. (–)

4: Figi/ cukry/ rozynki/ przytym ſuche chleby/

5: On iedno chleb kazał wziąć/ á ine potrzeby/

6: Rozrzućił miedzy draby/ mowiąc/ ty pieſzcżoty/

7: Poſpolicie ná ludzi przywodzą kłopoty.

8: Y wy ſie tego ſtrzeſzcie/ s tymi roſkoſzkámi/

9: Bo káżdemu tym kſtałtem będzie łácniey z wámi.

10: ❦Tenże.

11: 2 P Otym kiedy odeſzli/ mowił s ſwemi pány/(marg) Swobo=

: dá. (–)

12: Ták ze wſzyſtkim Rycerſtwem/ iáko y z Hetmány.

13: Wiem że im dziwno będzie/ co teraz widzyeli.

14: Lecż ia tych potraw ſzukam/ by rozumieć chcieli.

15: Bo co ieſt ſmácżnieyſzego/ nád miłą ſwobodę/

16: Ktorey ſie dobyć musi/ gdy kto niechce w zgodę.

17: A nie zle ná máły cżás niewcżáſu vżywáć/

18: Kto długo chce ná potym w ſwych roſkoſzach pływáć

19: ❦Pauzámás.

20: 2 K Iedy mu Spártánowie ſłup wielki vlali/

21: Ná nim iego figurę złotą vdzyáłáli.(marg) Pámięć

: zacnego

: iáka. (–)

22: Kazał gi wnet obálić/ mowiąc/ że zacnego/

http://rcin.org.pl


23: Nie táka pámięć ma być/ s ſłupu widomego.

24: Niech ſławá iego lata/ nie ná mieyſcu ſtoi/

25: Ktora záwżdy po ſwiátu/ zá káżdym ſie broi.

26: Bo kto ſie zle záchowa/ złą też ſławę miewa/

27: A kto dobrze dobrą też záwżdy pámięć miewa.

Lizimach

strona: 39

Pirwſzy. Liſt 39.

1: grafika

2: ❦Lizimach Mácedońſki Krol.

(marg) Męſtwo. (–)

3: 2 L Izymách kiedy w woyſce z Alexándrem byli/

4: Przywiedli wielkiego Lwá/ co gi vłápili.

5: Krol rzekł/ nie radbych widział/ by ten bárwirzem był/

6: Pewnie kogoby drapał/ iżby ſie zápoćił.

7: A Lizimach ſkocżywſzy/ płaſzcż mu ná łeb wrzućił/

8: Chociay mu Lew dołamał/ przedſię gi vduśił.

9: Krol ſie ták potym ſtárał/ by po śmierći iego/

10: Zoſtał Krolem/ y był im/ bo był godzien tego.

11: ❦Iámuzius Ceſarz.

12: 2 N Iewiáſtá w iámę dziecię/ co w niey wodá byłá/

13: Wrzućiłá/ Ceſarz idąc/ vźrzał áno pływa.(marg) ¶Szcżę

: ſcie. (–)

14: Chciał go włocżnią rátowáć/ ręką vłápiło/

15: Aż go wywlokł ná ſuſzą/ co ták duże było.

16: A Ceſarz dziwuiąc ſie/ kazał ie wychowáć/

17: A iż go z iámy wyiął/ Iámuzius przezwáć.

18: Owa nie długo piſząc/ on pan młody z iámy/

19: Zoſtał potym Ceſárzem/ rządził wielkie pány.http://rcin.org.pl


Hánnibál

strona: 39v

Rozdzyał

1: ❦Hánnibál Hetman Kártágińſki.

2: 2 H Annibál Kártágińſki gdy walcżył z Rzymiány/

3: A iż nigdy nie zrownał z nimi możnoſciámi/(marg) Cwicże=

: nie. (–)

4: Rozmáite hánſzlaki ná nie wynáydował/

5: Máłym pocżtem wielkie ich woyſká przełámował.

6: Wołom kłádał ogniſte wiązáni ná rogi/

7: Ktore puſzcżał przed woyſkiem/ w nocy cżyniąc trwogi

8: ¶ Tákżeby tez nam trzebá/ ćwicżęnia tákiego/

9: Niż w on cżás będziem ſie pcháć ieden przed drugiego

10: ❦Tenże.

11: 2 K Iedy Kártágińſką włość Rzymiánie poſiedli/

12: Poborce potym do nich z regeſtry przybiegli/(marg) Po ſzko=

: dzye ro=

: zmyſł. (–)

13: Iáko mieli trybut dáć/ by wſzytki ſpiſáli/

14: Ony pirwſze wolnośći płácżąc wſpomináli.

15: Hánnibál im powiedzyał/ w ten cżás płákáć było/

16: Kiedyſcie nic nie dbáli/ gdy ſie to tocżyło.

17: Bo gdy ſie złe pocżyna/ przez pálce pátrzamy/

18: Aż niewolá przypádnie/ toż więc nárzekamy.

19: ❦Tenże.

20: 2 G Dy był v Antiochá Krolá Aziyſkiego/(marg) Zbroiá. (–)

21: Ten mu woyſká vkazał wedle biegu ſwego.

22: Vbráne/ vſtrzępyone/ złotá ſrebrá doſyć/

http://rcin.org.pl


23: Ten rzekł/ toćby tu ludzi máło trzebá prośić.

24: A ſercá im dodawáć/ iżeby ſie bili/

25: Bo iákoby krámárze ná leſie łupili.

26: Vbyeray ty w żelázo ktorzy ſie bić máią/

27: Bo ći ná ſię s tym złotem ſercá dodawáią.

Tenże.

strona: 40

Pirwſzy. Liſt 40.

1: ❦ Tenże.

2: TTEnże [!] też to Hánnibál kiedy w Aziey był/

3: Wiele rzecży walecżnych z Antiochem mowił.

4: A Formio Philozoph/ przypadł też do tego/

5: Pocżął ſie śmiać Hánnibál/ ſłucháiąc onego.

6: Rzekł Krol/ możeſz ſie nie śmiać/ vcżony to cżłowiek/

7: Ten rzekł/ być naucżeńſzy/ tedy on wſzytek wiek/

8: Nigdy w zbroi nie bywał/ gdzieſz ten o Rycerzu/

9: Może mowić beſpiecżnie/ co záwżdy w páncerzu.

10: ❦ Emilius Rzymſki.

11: 2 T En kiedy był poráźił ſrodze Mácedony/

12: Perſeuſá Hetmáná iuż wiodł w ſwoie ſtrony.(marg) Niewo=

: la. (–)

13: Prośił by go w triumphie vkázowáć nie dał/

14: Ten mu rzekł/ á wſzákeś to záwżdy w ſwey mocy miał.

15: Albo było nie zwodzić bitwy/ álbo ſie bić/

16: A żywo ſie iuż było nie dawáć vłápić.

17: Ale kiedyć nieſzcżęſcie iuż ták poſłużyło/

18: Musiſz przyiąć zá dobre/ rozmyſlić ſie było.

19: ❦ Tenże.

20: 2 T En Perſeus kiedy mu vpadł przed nogámi/(marg) ¶Sercehttp://rcin.org.pl


: dobre. (–)

21: Ten mu rzekł/ ſzkodáć tego/ iżeś ſie bił z námi.

22: Kiedyś ták złego ſercá/ ábowiem po ſzkodzie/

23: Káżdyby ſie miał cieſzyć/ w nawiętſzey przygodzye.

24: Bo w roſkoſzy á w ſzcżęſciu/ ſámy ſkacżą nogi/

25: Tu dwoię lekkość cżyniſz/ nędzniku vbogi.

26: Sobie y nam/ bo drudzy ták będą mnimáli/

27: Iżbychmy gdzie s ſzpitalá ſtárſzego doſtáli.

Ligurgus

strona: 40v

Rozdział

1: ❦ Ligurgus Lácedemońſki.

2: 2 L Igurgus miedzy práwy ták dołożył tego/

3: Aby pánná nie miáłá poſagu żadnego.(marg) Cnothá. (–)

4: By ſie też nie ſtroiły iedny przed drugimi/

5: Iedno by ſzłá vboga rowno z bogátemi.

6: Dawáiąc tę przycżynę/ gdzye ieſt ſwięta cnotá/

7: Tám nie trzebá ni pereł/ ni żadnego złotá.

8: To ieſt pánieńſki poſag/ ty niech obieráią/

9: Ktore cnoty niż złotá záwżdy więcey máią.

10: ❦Tenże.

11: 2 V Stáwił kto zakonu nie miał małżeńſkiego/

12: Iuż nie był ták poważny v ſtanu káżdego.

13: Bo ia ciebie mam ważyć/ mnie kto potym będzye/(marg) ¶Sthan

: małzeń=

: ſki. (–)

14: Po twey śmierći/ á ſtáryś/ długoſz ciebie będzye.

15: Mowiąc/ niechaybyſmy ſie wżdy po ſierśći ználi/

16: Co ſie dobrze zrodzili/ by ty poſiadáli.http://rcin.org.pl


17: Ktorzy ſie w kąciecb rodzą/ niech ná ſtronie ſiedzą/

18: Niechay o pocżćiwośći wſzyſcy ſpołu wiedzą.

19: ❦Tenże.

20: 2 K Iedy ludzi poráźil/ gonić ich nie kazał/

21: Mowiąc/ nie Rycerſka rzecż/ bić ktoby vciekał.(marg) Pogonia (–)

22: Ale gdy ſie kto broni/ tego biy kto może/

23: A kiedyś iuż oſłábiał/ vciekay nieboże.

24: Wieże w murzech przy mieſciech/ nie dał nigdy ſtáwić/

25: Mowiąc/ że tu Rycerzá może bábá zábić/

26: Ale cnotá pocżćiwa niechay ſie w ręcż łomi/

27: Bo iuż to mnieyſzy Rycerz/ kto ſtráſznego goni.

Tenże.

strona: 41

Pirwſzy. Liſt 41.

1: ❦Tenże.

2: 2 K Iedy práwá vſtáwiał/ gdy ſie dziwowáli/

3: Ten kazał dwá pſy przywieść/ by ná nie pátrzáli.

4: Wypuśćił wnet Záiącá/ á położył mięſá/

5: Ieden iadł/ o Záiącá nie dbał nic ni kęſá.

6: A drugi zá Záiącem by wſciekły pobieżał/

7: Pátrzaycieſz co to prawá/ to im ná przykład dał.(marg) Práwá. (–)

8: Tego z dawná vcżyli zá Záiącem gonić/

9: Pátrzaycieſz iáko bieży/ by miał ſzyię złomić.

10: grafika

11: ❦Agezilaus Lácedemońſki Krol.

12: 2 T Ego ieden niedobry pocżął wyſłáwowáć/(marg) Pochle=

: bſtwo. (–)

13: A ten głową kiwáiąc/ pocżął ſie dziwowáć.

http://rcin.org.pl


14: Y potym rzekł do inych/ nie rad widzę tego/

15: Bo ten pan nic nie cżyni nigdy nic dobrego.

16: A rownemu więc z rownym/ ſłychał o tym wiele/

17: Smácżnieyſze towárzyſtwo/ y káżde weſele.

18: Podobno do mnie bacży/ co też ſam rad cżyni/

19: Lecż bychwá byłá obá/ podobná ku świni.

G Anáxime=

strona: 41v

Rozdział

1: ❦Anáximenes Philozoph z Alexándrem.

2: 2 L Ampſzaku Alexánder gdy nápoły dobył/

3: Wyſzedł Anáximenes s támtąd/ co go vcżył.(marg) Przyſię=

: gá. (–)

4: Rozumiał Krol iż będzie wnet tu płácżu doſyć/

5: Przyſiągł iż nie vcżynię/ ocż mię będzie prośić.

6: Philozoph że rozumiał przyrodzenie iego/

7: Przyſzedſzy y vcżynił tę proźbę do niego.

8: Aby miáſto wnet zborzył/ Krol pokoy dáć muſiał/

9: Bo przyſiągł iż dla niego nic vdziáłáć nie miał.

10: ❦Alexánder Wielki.

11: 2 A Lexánder ſwych wiekow/ dziwna to rzecż byłá/

12: Ze iego moc y ſławá y w obłoki biłá.

13: Ten ſie nie mogł náſyćić ſwiátá ſzyrokośći/

14: A potym nędznie zginął w márney omylnośći.

15: ¶ O nędzni ſwiátá tego wy Alexándrowie/

16: Co áby wſzytko pożrzeć/ wierći ſie wam w głowie.

17: Karzcie ſie ták zacnego Krolá przygodámi/

18: Bo kiedy poginiecie/ áni wzwiecie ſámi.

19: ❦Gelius.http://rcin.org.pl


20: 2 G Dy ſędziowie ſądzili/ ſiędząc ná nie pátrzył/

21: Ano vbogi płáćił/ bogáty nic nie dał.(marg) Pochle=

: bſtwo. (–)

22: Ten rzekł/ moi ſędziowie by chłopiętá gráią/

23: Iedny gębki macżáią/ drugie wyżymáią.

24: Tákże ći tym bogacżom ieſzcże ſie kłániáią/

25: A s tych chudych gdzie mogą/ ieſzcże wyżymáią.

26: O nieſzcżęſna fortuno toż ták łudziſz námi/

27: Ze w tyle ſpráwiedliwość/ dla ciebie zá námi.

Liwius

strona: 42

Pirwſzy. Liſt 42.

1: ❦Liuius.

2: 2 L Iwius Házdrubalá/ gdy poráźił márnie/

3: Iáko záwżdy w pogonią/ wnet ſie káżdy gárnie.(marg) ¶Pogo=

: nia. (–)

4: Ten ludzi záhámował/ áby nie gonili/

5: Mowiąc/ s kimżebychmy ſie potym záſię bili.

6: A też lepiey że náſzę ſławę tám wyznáią/

7: Trzebáć wżdy do nich poſłow/ niech o tym ſłycháią.

8: Ze zle walcżyć z Rzymiány/ y więtſzy ſtrách będzie/

9: Gdy káżdy przyiechawſzy/ nárzekáiąc ſiędzie.

10: ❦Nikoſtrát Grecki Hetman.

11: 2 A Rchidám Lakońſki Krol/ kiedy ſłał do niego/(marg) Cnothá

: zwyerzo

: na. (–)

12: By zamek dał/ á wielkie dáry wziął od niego.

13: Ten mu wſkazał/ iż ten pan muſiał nie być w rodzie/

http://rcin.org.pl


14: Nigdy Herkuleſowi/ bo ten karał ſrodze/

15: Káżdego/ niecnotliwie gdy co pocżął ſobie/

16: Y gdyby był na ſwiecie/ dałby kiyem tobie.

17: Bo iáko ty s cżáſem ſam nie maſz drugich zdrádzić/

18: Gdy mnie ná niepocżćiwe śmieſz beſpiecżnie rádzić.

19: ❦Mucius Scewolá.

20: 2 I Eden mocarz Rzym obiegł/ iuż by go był dobył/

21: Ten Scewolá/ áby ták pámięć ſwą ozdobił/

22: Wſkocżył w namiot/ Hetmáná podle Krolá zábił/

23: A iż chybił/ po rámię rękę w ogień wráźił.

24: ¶ Ale zá náſzych cżáſow/ gdzie táki Scewolá/

25: Bo trudno o myſliwcá/ do tákiego polá.

26: Dla Rzecżypoſpolitey áby ſie miáł ſpárzyć/

27: Rádſzey vmie o iey złe/ z drugim ſie poſwárzyć.

G 2

strona: 42v

Rozdział

1: ❦Quintus Curtius.

2: 2 O Tworzył ſie doł w Rzymie/ co miał ludzi morzyć/

3: Aż ktoby był weń wſkocżył/ toż ſie miał zátworzyć.

4: Ten Kurcius rozżalon z vpádku onego/

5: Chcąc wybáwić oycżyznę/ wſkocżył tám do niego.

6: ¶ Wieleżby Kurciuſow tákich dziſia ználazł/

7: Snadź niżby tám wſkocżyć miał/ rádſzey by gi oblazł.

8: A ſnadź drudzy ná vrząd ty doły kopáią/

9: S ktorych wielkim vćiſkiem ludzi zárażáią.

10: ❦ Akteon Krolewic.

11: 2 A Kteon miał krolewic/ z Dianą rozmowę/

http://rcin.org.pl


12: Ták iż mu odmieniłá/ w Ieleni kſtałt głowę.

13: Ták że go y pśi iego właſni nie poználi/

14: A iáko ine źwirzę/ goniąc go/ kąſáli.

15: ¶ Tákżeć kto ma s chytremi pániámi roſpráwy/

16: Acż nie Ieleń ále Woł/ pewnie z niego práwy.

17: Bo ſie też z niego káżdy/ vſzcżypuiąc śmieie/

18: A on przedſię iż chytry/ ieſt pewney nádzieie.

20: ❦ Pháeton co Słońce woźił.

21: 2 P Háeton Słońcá prośił/ áby mu dopuśćił/

22: Woz ná ktorym ſiedziáło/ áby on roſpuśćił.

23: Iż kierowáć nie vmiał/ wnet Słońce przewroćił/

24: Sam ſie potłukł/ ſwiát ſpalił/ Koni nie vkroćił.

25: ¶ Tákżeć ſie s káżdym dzieie/ kto ſie w wielkie rzecży/

26: Wdawa/ á co przyſtoi/ nie miewa ná piecży.

27: Woz złamie/ ſam ſie ſtłucże/ y ſzkody nácżyni/

28: Bo perłámi háwtowáć/ nie przyſtoi świni.

Parys.

strona: 43

Pirwſzy. Liſt 43.

1: ❦Parys.

2: 2 P Arys miedzy pięknemi pániámi obierał/

3: Pállás/ Iuno/ á Wenus/ ktorey iábłko dáć miał.

4: Ominął zacność/ rozum/ á Wenuſá plotkę/

5: Obrał/ y dał iey iábłko/ by rodzoną ciotkę.

6: ¶ Tákżeć y dziś náſz Parys/ káżdy w ſwey młodośći/

7: Obmiya zacność/ rozum/ w płochey omylnośći.

8: Iáko Grzywacż Gżegżołki wnet Wenuſá ſzuka/

9: Więc iáko Paryſkowi/ też mu we łbie kuka.

10: ❦Herkules.http://rcin.org.pl


11: 2 H Erkules dziwny mocarz był/ co Smoki biyał/

12: Hidry/ Lwy/ okrutniki/ á pokorne miyał.

13: Złodzieie á złocżyńce/ iego roſkoſz byłá/

14: Gdy iego możná ręká/ ſrodze ie dawiłá.

15: ¶ Rownie ták Herkuleśi dziſieyſzego ſwiátá/

16: Rychley ſobie vcżyni wnet złocżyńcę brátá.

17: A nędzniká gdzie może/ iáko myſzkę dłaźi/

18: Bowiem więcey ná ſkorę niż ná mięſo waży.

19: ❦Sámſon.

20: 2 S Amſon to dziwny mocarz/ był zá cżáſu ſwego/

21: Ze páſzcżeki roźdzyerał/ v Lwá okrutnego.

22: A potym go niewiáſtá márna okroćiłá/

23: Prze ſwą wſzetecżną ſpráwę/ o śmierć przypráwiłá.

24: ¶ Pomniſz też ty Sámſonie/ káżdy wieku ſwego/

25: Iż maſz ná ſię záwżdy Lwá/ ſrodze rycżącego/

26: Strzeżże ſie wſzetecżeńſtwá ſwiátá obłudnego/

27: Pewnie zgromiſz tego Lwá/ w imię Páná ſwego.

G 3 Gedeon.

strona: 43v

Rozdział

1: ❦ Gedeon Hetman żydowſki.

2: 2 G Dy Pan z Mádiáńſkich rąk/ lud ſwoy chciał wybá=

: (wić.

3: Nie mocą ſwiecką/ lecż ſwą/ to był racżył ſpráwić.

4: Pobudził Gedeoná páſterzá proſtego/

5: Wielkie woyſká porażał/ máłym pocżtem iego.

6: ¶ Dáiąc przykład Hetmánom/ by nie w ſwieckiey mocy/

7: Szukáli ſwego ſzcżęſcia/ lecż z iego pomocy.

http://rcin.org.pl


8: Ale drudzy z rádośći/ á z łákomſtwá złego/

9: Więcey chłuby ſzukáią/ niżli Páná ſwego.

10: ❦ Dawid Krol.

11: 2 G Oliáth on Philiſtin/ obrzym w ſwey ſrogośći/

12: Gdy bluźnił Páńſkie imię/ żydom ku lekkośći.

13: Dawid młody wyroſłek/ rozżalił ſie tego/

14: Zábił s proce obrzymá onego ſrogiego.

15: ¶ Tákże też káżdy wierny/ tym przykłádem iego/

16: Gdy ſłyſzyſz kogo bluźniąc/ imię Páná ſwego/

17: Sprzećiẃ ſie iego mocy/ by był y obrzymem/

18: Rátuie cie pewnie Pan/ y pod ſámym Rzymem.

19: ❦Sálomon.

20: 2 S Alomon był dziwny Krol/ od Bogá obrány/

21: S ktorym ieſzcże y dziś nikt/ niezrownał ſpráwámi.

22: Ten nigdy ni ocż więcey/ Páná nie fráſował/

23: Iedno iżby z rozumem/ poddánym pánował.

24: ¶ Toćby też tákież ziemſcy wy Sálomonowie/

25: Ktorzy ni ocż nie dbacie/ iedno wſzytko ſobie/

26: Vcżyćby ſie też ſłużyć Rzecżypoſpolitey/

27: Gdyż ſtąd vżył Sálomon/ hoynośći obfitey.

Iudith

strona: 44

Pirwſzy. Liſt 44.

1: grafika

2: ❦Iudyth zacna żydowká.

3: 2 I Vdyth tá ſławna páni/ w Betuliey mieſcie/

4: Acż nie práwie przyſtało to było niewieſcie.

5: Widząc bliſki vpadek miáſtecżká onego/

http://rcin.org.pl


6: Szłá do woyſká y ſcięłá Hetmáná ſrogiego.

7: ¶ Mogłby tu ſtan Rycerſki ſtąd dobry przykład bráć/

8: A s tey máłey niewiaſtki/ ſercá ſobie dodáć.

9: Ktora broniąc oycżyzny/ gárdło ſwe ważyłá/

10: A godnáby Hetmáńſtwá/ by dziś żywá byłá.

11: ❦Kliomántá Kártágińſka páni.

12: 2 T E pánią gdy Rzymiánie poimáli byli/

13: Iednemu ią pánięciu/ chowáć porucżyli.

14: A gdy ią wykupiono/ ten iż ią miłował/

15: Prowádził ią przed woyſko/ lecż zá to gárdło dał.

16: Porwawſzy miecż v ſługi/ tám gi wnet przebiłá/

17: Ty wieſz nieſláchetniku/ nie tobiem ſlubiłá.

18: Wpadſzy ná Koń do mężá przybiegłá w rádośći/

19: Y wolná/ y pomśćiłá ſie ſwoiey lekkośći.

G 4 Porcia

strona: 44v

Rozdział

1: ❦Porcia/ Brutá Rzymſkiego páná żoná.

2: 2 T En gdy ſie ná Ceſárzá z inſzemi zbuntował/

3: Zona ſie dowiedziáłá/ ktorą on miłował/(marg) Przyſłe

: przygodj (–)

4: Rzkomo noż vpuśćiwſzy/ bárzo ſie rániłá/

5: On przybieżał/ á cożeś ſobie vcżyniłá?

6: A tá mu poſzeptáłá/ wolę w cżás ſkoſztowáć/

7: Ieſli rány przy tobie/ będę mogłá wytrwáć.

8: Bo ia wiem co ty myſliſz/ ſkąd zginiemy márnie/

9: Wſzák wieſz że zá niecnotą/ wſzytko ſie złe gárnie.

10: ❦Lukrecia Kolátiná/ Rzymſkiego páná żoná

http://rcin.org.pl


11: 2 T A ſławna Rzymſka páni/ gdy zgwałcona byłá/(marg) Cnothá

: zgwał=

: czona. (–)

12: Przyſzedł mąż cieſzęcy ią/ by ſie nie ſmęćiłá.

13: Tá rzekłá/ coż może być kiedy ſmiętnieyſzego/

14: Iedno gdy kto obráżon/ ná cżći ſtanu ſwego.

15: A iż niewinny vmyſł/ nie zgwałcony nigdy/

16: A nád ciáłem pomſzcżę ſie tu wnet ſwoiey krzywdy.

17: Wziąwſzy dekę ktorą iuż pod ſzátámi miáłá/

18: Wnet mężá pożegnawſzy/ ſrodze ſie zábiłá.

19: ❦O teyże.

20: 2 T O páni w Rzymie zacna/ zá ſwych cżáſow byłá/

21: Ktora o ſwą pocżćiwość/ ſámá ſie zábiłá.

22: O ktorą ią przypráwił krolewic wſzetecżny/

23: Iey ſprawił ſławną pámięć/ ſobie vpad wiecżny.

24: ¶ Ach miła pocżćiwośći/ tocieś zacna byłá/

25: Lecżeś iákoś złych wiekow/ ſwoy ſtan obelżyłá.

26: Acż y dziś zacnych ſławá pod obłoki lata/

27: A wſzetecżny iáko płaſzcż żebrácży/ ſwą łata.

Fridegundá

strona: 45

Pirwſzy. Liſt 45.

1: grafika

2: ❦Fridegundá Fráncuſka Krolowa.

3: 2 F Ridegundá Krolowa gdy ſie dowiedziáłá/

4: Iż Gilbert z woyſkiem ciągnie/ wnet ludzi zebráłá.(marg) ¶Chy=

: trość bia

: łey gło=

http://rcin.org.pl


: wy. (–)

5: Gáłęźi nárąbawſzy/ lás vcżynić dáłá/

6: Co przed nią ludzie nieſli/ bydłá tám nágnáłá.

7: Ná świtániu ſzłá lekko/ á bydło rycżáło/

8: Z woyſká ludzi porywką k niemu ſie wyrwáło.

9: Ci wiechy porzućiwſzy/ á drudzy zá nimi/

10: Pogromili y z woyſkiem/ łácno było z nimi.

11: ❦Artemizia Káriyſka Krolowa.

12: 2 T A páni gdy iuż w twárdym oblężeniu trwáłá/

13: Słábſze brony od morzá/ Rodianom dáłá.(marg) ¶Męż=

: ność bia

: łey gło=

: wy. (–)

14: A ſámá mocnieyſzemi z ludźmi wyſkocżyłá/

15: Okręty im pobrawſzy/ y w tył im wſkocżyłá.

16: Ony w mieſcie ná łupiech márnie poráźiłá/

17: Potym ſie w ich okręciech do Rodys płáwiłá.

18: Ci mnimáiąc by ſwoi/ miáſto otworzyli/

19: A ći w brony wſkocżywſzy/ oſtátek pobili.

G 5 Kornelia

strona: 45v

Rozdział

1: ❦Kornelia Rzymſka páni.

2: 2 K Rolowa Korneliey ſzáty vkazáłá/

3: Iż tákich oná nigdy/ przed tym nie widáłá.(marg) ¶Fárbá

: białey

: głowy

: wſtyd. (–)

4: Pytáiąc ktora fárbá ze wſzech napięknieyſza/http://rcin.org.pl


5: Tá rzekłá/ białey głowie to naprzyſtoynieyſza.

6: Gdy ſie iey twarz ze wſtydu nadobnie zápłonie/

7: To ná tę pięknie pátrzyć/ iuż po káżdey ſtronie.

8: Ale ktora wſtyd ſtráći/ niech ná ſię nákłádzie/

9: Co nadroſzſzych vbiorow/ przedſię cnotá w zdrádzie.

10: ❦Olimpia Alexándrá wielkiego mátka.

11: 2 A Lexándrá pánowie co mu pochlebiáli/

12: Synem go Iowiſzowym/ bogiem ziemſkim zwáli.(marg) Sławá. (–)

13: Tá Olimpia mátká wſkazáłá do niego/

14: Wie on iż miał Philipa Krolá oycá ſwego.

15: By ſie miał zwáć inácżey/ kto mu ná to rádzi/

16: Pewnie y mnie y iego/ z Dianą powádzi.

17: Bowiem to ieſt bogini/ ſławy pocżćiwośći/

18: Niechże y mnie y ſobie/ nie cżyni lekkośći.

19: ❦O teyże.

20: 2 P Rzyſzedł potym k niey ieden/ nowo ſie ożenił/

21: A ſnadź cnotę niż poſag/ tániey był zácenił.(marg) Cnothá

: droſzſza

: niż po=

: ſag. (–)

22: Tá rzekłá/ to ten żonę ocżyma obierał/

23: By ſie był vſzu rádził/ więceyby był wygrał.

24: Bo to ſą napewnieyſzy/ ná ſławę ſzpiegowie/

25: Nie dáleko rozumu/ tuż ſiedzą przy ſobie.

26: Bowiem poſag/ vrodá/ zacność/ obycżáie/

27: Záwżdy to wſzytko ſtoi/ bez cnoty/ zá iáie.

O teyże.

strona: 46



1: ❦O teyże.

2: 2 G Dy Alexánder wielki iuż ſwiátá odbieżał/

3: Prze niezgodę ſwych pánow/ ták ná zyemi leżał.(marg) Okruth=

: ny świát (–)

4: Tá Olimpia mátká/ gdy ſie dowiedzyáłá/

5: Záłoſnie ná obłudność ſwiátá nárzekáłá.

6: Iż ten co ſwiátem władał/ teraz iáko źwirzę/

7: Leży ná gołey zyemi/ á kto inſzy gmerze/

8: W iego páńſtwiech/ w klenociech/ á tu ſie karz káżdy/

9: Iáko myli márny ſwiát ták wſzytkimi záwżdy.

10: ❦Polikrátá z Náxiey páni.

11: 2 T E przed miáſtem Náxią kiedy poimano/

12: Krolowi Etreyſkiemu/ zá więźniá ią dano.(marg) Pocżći=

: wość

: nád zac=

: ność. (–)

13: Ten ſie iey rozmiłował/ y wziął ią zá żonę/

14: Dawſzy iáko Krolowey/ pocżćiwą koronę.

15: Tá ná weſelu widząc/ że ſie wſzyſcy ſpili.

16: Przeſłáłá liſt do miáſtá/ by gotowi byli.

17: Gdy z miáſtá wyſkocżyli/ woyſko pogromiłá/

18: Woláłá ſwą pocżćiwość/ choć Krolową byłá.

19: ❦Asferia Gilbertowá żoná.

20: 2 W Pármie gdy ná Gilbertá wſzyſcy ſie zwolili/

21: Zburzywſzy wſzytko miáſto/ áby gi zábili.(marg) ¶Stała

: żoná. (–)

22: Rolándus żony iego brát iey właſny prośił/

23: By w dom iego vciekłá/ gdy ſie iuż lud trwożył.

http://rcin.org.pl


24: Tá rzekłá/ nie day Boże/ bych w dom twoy plugáwy/

25: Miáłá iść/ zá twoie ty/ niecnotliwe ſpráwy.

26: Y pśiby twego chlebá/ nie iedli zdradnego/

27: Wolę ia nie odſtąpić mężá pocżćiwego.

Márcillá

strona: 46v

Rozdzyał

1: ❦Márcillá z miáſtá Koccinu.

2: 2 K Iedy miáſtá Kokcinnu/ Turcy dobywáli/

3: Ze iuż byli od murow/ ludzi odegnáli.(marg) Serce pá

: nieńſkie. (–)

4: Gdy zábito v ſzturmu Hetmáná ſtárſzego/

5: Márcillá dziewká właſna/ porwawſzy miecż iego/

6: Krzyknęłá wnet ná ludzi/ ieſzcżeć ná tym máło/

7: Gdym ia żywá/ chociay nam Hetmáná nie sſtáło.

8: Skocżyła wnet do murow/ ludzie ſie wſtydzili/

9: Iż pánná s tákim ſercem/ miáſtá obronili.

10: ❦Táláncia Spártáńſka páni.

11: 2 T Aláncia Spártáńſka/ gdy ſyn z bitwy przybiegł/(marg) Stałość

: niewiá=

: ſty. (–)

12: Pytáłá/ co ſie sſtáło z ludźmi/ á ten iey rzekł.

13: Ze wſzyſcy poráżeni/ tá kámień popádłá/

14: Dáłá mu w łeb/ áż ſkorá ná nim ſie przepádłá.

15: O nieſzcżęſliwy poſle/ rádſzeybych widziáłá/

16: Bych tę byłá nowinę/ ſkąd inąd ſłyſzáłá.

17: A ty byś tám był zoſtał/ gdzie cnotliwi leżą/

18: Niżliś tu s tymi przyſzedł/ co z niecnotą bieżą.

19: ❦Mátka Hirkanowá z Ieruzalem.http://rcin.org.pl


20: 2 P Tolomeus gdy mátkę Hirkanowi był wzyął/(marg) Stałość

: niewiá=

: ſty. (–)

21: Y záwárł ſie ná zamku/ á oycá pirwey ſciął.

22: Hirkan potym przyciągnął/ y dobywał zamku/

23: Ten mu mátkę y goły miecż vkazał z ganku.

24: Ieſli mi nie daſz pokoy/ w kęſyć ią rozſiekę/

25: Tá głoſem záwołáłá/ iać iuż nie vciekę.

26: Lecż ty moy miły ſynu/ mśći ſie ſwoiey krzywdy/

27: Ktora prze oycowſką śmierć/ nie záżywieć nigdy.

Arria

strona: 47

Pirwſzy. Liſt 47.

1: ❦Arria Perſka.

2: 2 P Andeor Perſki Hetman/ gdy ku bitwie iechał/

3: Ktory żonę Arrią bárzo cnotliwą miał.(marg) Miłość

: mężá. (–)

4: Ktora pilnie prośiłá/ gdy ſie k boiu kwápił.

5: Albo by ią s ſobą wziął/ álbo by ią zábił.

6: Gdy niechciał á viechał/ tá dopadſzy Koniá/

7: Biłá ſie mężnie przy nim/ támże vłápyoná.

8: Hetman co ią poimał/ chciał ią zá żonę mieć/

9: Oná niż cnotę zruſzyć/ woláłá ſie zábić.

10: grafika

11: ❦Lepidá Tebáńſka páni.

12: 2 K Iedy bitwá przed miáſtem okrutna być miáłá/(marg) Stałość (–)

13: Tá páni cżterzy ſyny zacne tám poſtáłá.

14: Przybieżał potym w miáſto/ poſeł zetrwożony/

http://rcin.org.pl


15: Pytáiąc zbieżały ſie k niemu pánie ony.

16: Ten rzekł/ podobnoć twoi ſynowie zoſtáli/

17: Lecż náſzy z łáſki Bożey bitwy wżdy wygráli.

18: Rzekłá/ o ſynym ſie ia nigdy nie pytáłá/

19: Lecż gdy bitwá wygrána/ rádość ſie nam sſtáłá.

Wárráchá

strona: 47v

Rozdział

1: ❦Wárráchá Káſtuliyſka Krolowá.

2: 2 W Arráchá z Arágony/ kiedy bitwę miáłá/

3: Gdy było w zámieſzánie/ do hufow bieżáłá.

4: Krzykłá ná chorążego/ by cnotę pámiętał/(marg) Serce do

: brey nie=

: wiáſty. (–)

5: A ten rzekł/ nigdymći ſie Krolowa nie lękał.

6: Ocięto obie ręce/ rámiony ſie dzierżał/

7: Chorągwie nie vpuśćił/ á o rátunk wołał.

8: Ludzie widząc tę ſtałość/ co iuż vciekáli/

9: Wnet ſie z nowu ſpráwiwſzy/ y bitwy wygráli.

10: ❦Penelope Krolowa.

11: 2 V Lixeſá zacnego/ Penelope oná/(marg) Cnothá. (–)

12: Iednego Krolá z Grekow/ cna pocżćiwa żoná.

13: Siedḿ lat będąc w żáłobie/ okrutney cżekáłá/

14: Chociay wiele odſwiátá/ dziwnych pokus miáłá.

15: A nigdy nie prożnuiąc/ tkanecżki robiłá/

16: Chociay byłá Krolową/ by fráſunku zbyłá.

17: Gdyż Mędrcy powiedáią/ zbytnie prożnowánie/

18: A bieſiády ſwowolne/ cżynią buyne pánie.

19: ❦ Troiáńſkie pánie.http://rcin.org.pl


20: 2 P O zburzeniu Troiyey/ ći co vciekáli/(marg) Vprzey=

: mość. (–)

21: Długo ſie y z żonámi/ po morzu tułáli.

22: Przypłynęli do brzegu/ gdzye Tyberis ſpada/

23: Rozbiegli ſie ſzukáiąc/ gdzie kto co rad iada.

24: A pánie ſpiknąwſzy ſie/ rzecży wynośiły/

25: A potym wſzytki ony/ nawy zápaliły.

26: Przybieżeli mężowie/ proſząc obłápiáły/

27: By ſie iuż nie tułáiąc/ rádſzey gárdło dáły.

strona: 48

1: Do thego co cżedł thy

2: przeſzłe rzecży.

3: 2 P Rzetomći ten pániámi koniec záhártował/

4: Byś lepiey myſl y ſerce/ ná ocel vkował.

5: Bo gdy w tym ſłábym ſtanie/ wżdy tákie bywáły/

6: Ktore więcey niż gárdłá/ ſławy ſwey ſtrzegáły.

7: A coż tobie przyſtoi/ gdyżeś ty ich głową/

8: A ieſzcże ktemu pięknie/ Rycerzem cie zową.

9: Ześ powinnieyſzy bacżyć/ ná ſwe powinnośći/

10: A obacżay márny ſwiát/ w dziwney omylnośći.

11: grafika

strona: 72

Wtory. Liſt 72.

1: Do ktorey nie przekaża/ więcey iedno zbytek/

2: Prze ktory ią tráćimy/ goniąc ná pożytek.

3: Ale ten zacny łukaſz/ nie pátrzy nic tego/

4: Vżywa ſtanu ſwego/ ná wſzem pomiernego.

5: A táki żywot wiedzye/ iáko ine Kſiążę.http://rcin.org.pl


6: Bo ſwey myſli dla pychy/ nicżym nie záwiąże.

7: grafika

8: ❦Spławſcy.

9: Spławſki dom w wielkiey Polſzcże/ zacny bywał doſyć/

10: Y nie ledá więc wiátrom/ dáli ſie vnośić.

11: Ták w Rzecżypoſpolitey/ iáko w káżdey ſpráwie/

12: Káżdy vmiał okazáć/ powinność ſwą práwie.

13: Y dziſieyſzym przedſię ſie/ iednák nie zle miele/

14: Gdyż w ſwych rzecżach co pocżną/ nie práwie dubiele.

15: A ieden ſam Stáchnicżek/ w ſwych zwycżáioch godnych/

16: Stánie im ná ſwym mieyſcu/ zá inych dwu drobnych.

17: ❦Boiánowſki Stáni. dworzánin.

18: 2 M Oglić go tak s przezwiſká/ názwáć Boiánowſkim/

19: Ale właſnym tytułem/ mogł go zwáć Smiáłowſkim.

L Bowiem

strona: 72v

Rozdział

1: Bowiem śmiele káżdemu/ bez pochlebſtwá wſzego/

2: Námowił ſzcżyrey prawdy/ áż ſzło do żywego/

3: A wieleſz tych Smiáłowſkich/ dziś ná świecie znaydzye/

4: Ktorzyby folgowáli/ ná wſzem ſwiętey prawdzye.

5: Bo więcey Boiánowſkich/ co ſie cieniá boią/

6: A przed miłym pochlebſtwem/ by dudkowie ſtoią.

7: ❦Kácżkowſki Káſper.

8: 2 T En chociay ták iáko woz/ tárkoce po grudzye/

9: Ale przedſię wymowi/ wſzytko iáko ludzie.

10: A ſprobuy go kędy chceſz/ w dworſtwie y u práwá/

11: Vźrzyſz iże cie potka/ wnet ſłuſzna odpráwá.

12: Cżyſte to gniazdo było/ y Wilká kąſało/http://rcin.org.pl


13: A ſzkodá iż ták máło/ iákoś ich zoſtáło.

14: Ale gdy ſzcżep zoſtánie/ rozmnoży ſie krzacżek/

15: Choć więc cżáſem záwiędnie/ bárzo nieboracżek.

16: ❦Rokoſzowſki.

17: 2 T V ſie fárbá s przezwiſkiem/ nadobnie zgadzáią/

18: Więc ſnadź y przyrodzeniu/ nic nie przekażáią.

19: Bo nie proſtak/ á ſprobuy/ kto nie wierzy temu/

20: Vźrzyſz go gotowego/ iſcie ku wſzyſtkiemu.

21: Do rády y do zwády/ do dworſtwá/ do ſtátku/

22: Iſcie nigdy nie naydzyeſz/ ni w cżym niedoſtátku.

23: Więc y controuerſią/ nápiſze gdy trzebá/

24: Owa iáko więc mowią/ nie ſzkoda mu chlebá.

25: ❦Grodzyeccy.

26: 2 C I choć ſie záiąkáią/ lecż przedſię domowią/

27: Wierz mi iż ſie y chytrzy/ ná nich nie obłowią.

Bo gdzye

strona: 73

Wtory. Liſt 73.

1: Bo gdzye ſłow nie doſtánie/ ſzárſzunem nádſtáwią/

2: Iáko nawymownieyſzy/ ták ſwą rzecż odpráwią.

3: Bo máłobych nie wolał/ cáłą noc ſie ſwárzyć/

4: Niż zá rázem ſprobowáć/ co ma Pan Bog zdárzyć.

5: Ale kiedy nie może/ kto przediſputowáć/

6: Iáko z gory przyłożyſz/ muśić wnet cedowáć.

7: ❦Przeiemſki piſarz Káliſki.

8: 2 T Ego nacż chceſz obroćić/ maſz go gotowego/

9: Do rády y do zwády/ ále pocżćiwego/

10: Ná wſzytkim pilno ſtrzeże/ á tákże chłop ma być/

http://rcin.org.pl


11: Pewnie nie iáko igłá/ coby ią iedno ſzyć.

12: Gdyżechmy ſie od źwirząt/ rozno porodzili/

13: Trzebá bychmy też doſyć/ ſwym ſtanom cżynili.

14: Nie wſzytko w zyemię pátrzyć/ bychmy brzuch nátkáli/

15: A potym by Liſowie/ nád dzyurámi ſpáli.

16: ❦Potworowſki.

17: 2 C Hoć nie wielka potworká/ ále ſkokotliwe/

18: Y wie zacż funt rozumu/ y wie zacż cnotliwe.

19: A tkni go iedno w co chceſz/ vźrzyſz iákoć mrucży/

20: By Niedźwiadek v miodu/ kiedy go w nos łucży.

21: Moẃ z nim co o Koronnych/ dziwnych doległoſciach/

22: Moẃże o záwikłánych/ práwnych omylnoſciach.

23: Moẃże o goſpodárſtwie/ moẃże o bieſiedzye/

24: Vźrzyſz żeć ze wſzem ná plác/ nie ſkąpo wyiedzye.

25: ❦Niewieſki/ y Zakcżyńſcy.

26: 2 T O innocens manibus/ właſnie ták rzec temu/

27: Może/ et mundo corde/ też przyłożyć k temu.

L 2 Bo tám

strona: 73v

Rozdzyał

1: Bo tám cnotá ſzcżyroſcią/ pyęknie oſádzona/

2: By też y w Noremberku/ miáłá być robiona.

3: A ácż nie ma potomká/ ále ſnadź zá ſyny/

4: Stoią mu páſierbowie/ prze ſłuſzne przycżyny.

5: Onego Zakcżyńſkiego/ zacnego ſynowie/

6: Káſztellan był Brzeźińſki/ kto go wſpomni ſobie.

7: grafika

8: ❦Podgorzanie.

9: grafika http://rcin.org.pl


10: ❦Iachym Lubomirſki/ Sędzic Krák.

11: 2 N A tym może ſprobowáć/ ieſli Bog to vmie/

12: A iáko co mu wierzą/ tym folgowáć vmie.

13: Acż to ieſt namnieyſzy znák/ ná ſwieckich godnoſciach/

14: Więtſzy to komu da znáć/ o ſwych wielmożnoſciach.

15: Tego chociay zá młodu/ po troſze probował/

16: Pátrz iż był cnoty pilen/ iáko go ſpráwował.

17: Opátrzył máiętnoſcią/ rozumem/ y ſławą/

18: A co więcey/ obiáśnił/ Boſtwá ſwego ſpráwą.

Mężyk

strona: 74

Wtory. Liſt 74.

1: grafika

2: ❦Mężyk.

3: 2 W Laſnie mu wedle ſtanu/ ten tytuł przydáli/

4: Iże go tym Mężykiem/ tak z dawná przezwáli.

5: Bo chociay twarz nie ſroga/ lecż ſerdecżko wielkie/

6: Co nie raz okazáły/ iego ſkutki wſzelkie.

7: Bo ktoć co w krotochwilach/ vmie okázowáć/

8: Gdyby przyſzło o platne/ tám trudno figlowáć.

9: Lecż go ſnadź Komendorem/ niewinnie przezwáli/

10: Co to z nim może zoſtáć/ oſtátek ſkłámáli.

11: ❦Iordanowie.

12: 2 I Ordan to ſławna rzeká/ co w niey ludzye krzcżono/

13: Leiąc wodę ná głowę/ ſzupryny mocżono.

14: Są też gdzyeś pod gorámi drudzy Iordanowie/

15: Lecż kiedy tám kogo krzcżą/ nie leią po głowie.

16: Bo dla więtſzey pokory/ trochę vniżáią/

http://rcin.org.pl


17: Co mieli lać ná głowę/ wąſy zámacżáią.

18: Acż w ſwey ſławie gotowi/ y ná co inſzego/

19: Ale kto wſzytkim dobry/ nie gańmy y tego.

L 3 Cżarni

strona: 74v

Rozdzyał

1: grafika

2: ❦Cżarni Páwłowie.

3: 2 Z Dawná to ták poſpołu/ iedno z drugim chodzi/

4: Poſpolicie dobry ſzcżep/ dobry owoc rodzi.

5: Tákże ten ſláchetny ſzcżep/ ći cżarni Páwłowie/

6: Záwżdy byli podobni/ obycżáymi k ſobie/

7: Co y ty látoroſłki/ co z nich wyraſtáią/

8: Sláchetnym ſie owocem/ káżdemu znáć dáią.

9: A zá ich obycżáymi/ á zá ich ſpráwámi/

10: Mogłby ie właſnie káżdy/ zwáć Koniakowkámi.

11: ❦Pieniążek Grebowſki.

12: 2 W Tym łbie dworſtwo z rozumem/ cżęſto zá łeb chodzą/

13: Y niewiem iáko ſie tám/ ſpołu s ſobą zgodzą.

14: Iednemu ſie chce ſtátku/ drugiemu chá chá chá/

15: Wierę nam kiedy zrobią/ vbogiego bráchá.

16: Lecż zda mi ſie iż ſtárſzy/ młodſzego pochadza/

17: Bo owego ſzoſty X/ iuż poćichu zdradza.

18: Ale owo y z młodu/ Wronámi karmiono/

19: Lecż cnotą korzeniono/ prawdą potrzęſiono.

Stániſław

strona: 75

Wtory. Liſt 75.



2: ❦Stániſław Garniſz.

3: 2 N Ie mnimay żebych zhárdzyał/ dla tych vpominkow/

4: Iż kęs widziſz ná cżele/ Perełek Rubinkow.

5: Y kiedy ſie rozmyſliſz/ nie zgániſz mi tego/

6: Bo to znák pocżćiwego/ záchowánia mego.

7: Sámo mię to wyſwiádſzy/ żem w kącie nie ſiadał/

8: Z dobrymim towárzyſzmi/ wiecżerzał y ſniadał.

9: Bo być co nietrefnego/ byli do mnie ználi/

10: Pewnieby mię ták cżęſto/ s ſobą nie miewáli.

11: ❦Wieruſki.

12: 2 T Ego ni w cżym záprawdę/ nie vmiem winowáć/

13: Gdyż ſtan w káżdey ſkromnośći/ vmie ſwoy záchowáć.

14: Bo v dworá y we wśi/ nic o nim nie ſłycháć/

15: Coby názbyt wſzetecżnym/ w iego ſpráwach názwáć.

16: A wierz mi iż to piękny/ káżdemu klenotek/

17: Bo ſie rychley vwikle/ co gi zową Kotek.

18: Komuż ſtátek s ſkromnoſcią/ pięknie nie przyſtoi/

19: Záwżdy ſie rychley zelży/ co więc foſzki ſtroi.

L 4 Philipo=

strona: 75v

Rozdzyał

1: grafika

2: Philipowſki.

3: 2 T Ego trudno przypadki/ miałby kto wyſławić/

4: Bo ſie iednák trudno z nich/ ma właſnie wypráwić.

5: Bo ćicho nie wołáiąc/ ſwe ſpráwy ſpráwuie/

6: To wiem iednák ná wſzytkim/ iż cnocie folguie.

7: Lecż ſnadź nád wſzyſtki ſpráwy/ to przednieyſza iego/

http://rcin.org.pl


8: Ktorą wyznał Sálomon/ bać ſie Bogá ſwego.

9: Bowiem inſze przypadki/ by wicher s plewámi/

10: Iedno ktore ſą z Bogá/ ty świecą nád námi.

11: ❦Andrzey Trzecieſki.

12: 2 M Inerwá thá Bogini/ kiedy tym władáłá/

13: Młodym ludzyom w ćwicżeniu/ wiele pomagáłá.

14: Merkuriuſz Płánetá, też ſwym przyrodzeniem/

15: Tákże ie też ſpráwował/ roſtropnym bacżeniem.

16: Snadź ten náſz gdzyeś Trzecieſki/ tey ſzkoły záchwyćił/

17: W cnotach y w obycżáioch/ by ſie przy nich ćwicżył.

18: Zeby wiele młodzyeńcow/ cne przykłády z niego/

19: Mogli bráć/ y z náuki/ y s poſtępkow iego.

Petrus

strona: 76

Wtory. Liſt 76.

1: ❦Petrus Rogizius Hiſzpan.

2: 2 R Ogizius ten Hiſzpan/ choć ma krzywe ocży/

3: Ale rozum ten wierz mi/ iż mu proſto krocży.

4: A wiele ten celował/ w Polſzcże cudzoziemcow/

5: Záchowániem y cnotą/ y Włochow y Niemcow.

7: Mieliciechmy też kiedyś/ ony Kálimachy/

8: Lecż gdy ie wſpomináią/ y dzis o nich ſtráchy.

9: Ale ten pocżćiwy cżłek/ by też Polakiem był/

10: Radby ten ſławny narod/ ná wſzytkim ozdobił.

11: ❦Sędomirzanie.

12: grafika

13: ❦Piotr Zborowſki Woiewodzie

14: Poznáńſki.

http://rcin.org.pl


15: 2 Z Obfitośći ſerdecżney/ Sálomon nápiſał/

16: Káżde vſtá beſpiecżnie/ záwżdy mowiąc ſłychał.

17: Ale kiedy więc komu/ mroz przyráźi w głowie/

18: Muśi tám pewnie zbieráć/ ná nitkę po ſłowie.

19: Lecż wierz mi iż tá młoda/ głowá ze Zborowá/

20: Nie zázyębłá/ bowiem z niey/ záwżdy piękne ſłowá.

L 5 Więc

strona: 76v

Rozdzyał

1: Więc imi gdzye nie trzebá/ tám nie rad ſzyrmuie/

2: A gdzye trzebá tám káżde/ prawdą záhártuie.

4: grafika

5: ❦Mikołay z Mielcá Woiewodzic

6: Podolſki.

7: 2 C Hoćći ſie zdam nie wielki/ przedſię w nos nie dmuchay

8: Co ćirpyeć nie przyſtoi/ w to mię też nie ruchay.

9: Bo wnet naydzyeſz odpowiedź/ by od nawiętſzego/

10: A ieſli mi nie wierzyſz/ ſkoſztuy gdy chceſz tego.

11: Ale chcemyli zgodą/ naydzyeſz mie tákiego/

12: Ná wſzem cobyś rad widzyał/ v ſiebie ſámego.

13: Bo ia wiem co powinność/ á co cnotá nieſie/

14: Wſzák wieſz żem ſie s Sárnámi/ nie vchował w leſie.

15: ❦Mikołay z Oleſznice/ Pińcżowſki

16: y brácia.

17: 2 K Ażdy tytuł záwżdy ſie zdobi oſobámi/

18: Nie pomoże Dutkowi/ cżubek s pſtroćinámi.

19: Wſzák wiemy iáko drudzy/ w ty tytuły wchodzą/

20: Też ſie z nimi poſpołu/ ná wſzem dyabłu godzą.

http://rcin.org.pl


21: Ten tytuł ſtárádawny/ z Oleſznice oney/

22: Bywał ſławny y w Polſzcże/ y ná wſzytki ſtrony.

strona: 77

Wtory. Liſt 77.

1: Co ſie to okázuie/ y ná cnych potomkoch/

2: Ze Bog á cnotá ſwięta/ ſzyrzy ſie w ich domkoch.

3: grafika

4: ❦Oſolińſcy z Oſoliná.

5: 2 T En narod záwżdy bywał/ z dawná z bácżną głową/

6: Iedno niewiem przecż cżáſem/ vpornym gi zową.

7: Podobno iż pochlebić/ co zle nie vmieią/

8: Albo też co inſzego/ cżáſem rozumieią.

9: Ale pewnie ná prawdzye iſcie im nieſchodzi/

10: Y tego nie zámilcżą/ co ſie mowić godzi.

11: A ſnadźby ſie Sláchćicy/ mieli vcżyć tego/

12: Lecż v nas wſzák nie orzeſz/ pátrzay káżdy ſwego.

13: ❦Lukowſcy.

14: 2 L Vkowſkich to záprawdę/ gniazdo nie podleyſze/

15: Acżgdy ptaki zbieráią/ zoſtáwuią mnieyſze.

16: Y bywa więc latácżyk/ buiáwy s tákiego/

17: Ale mi przedſię nie gań/ krzecżotá wielkiego.

18: Bo iáko raz záleći/ to wzgorę nogámi/

19: Przewroći ſie Záiącżek/ tłucże gi dzwonkámi.

20: A to gniazdo y biye/ y cżyni zaloty/

21: A do káżdey złey ſpráwy/ wnet lecą z ochoty.

strona: 77v

Rozdzyał

1: grafika

2: ❦Ian Kochánowſki.http://rcin.org.pl


3: 2 P Rzypátrzże ſie co vmie/ pocżćiwe ćwicżenie/

4: Gdy ſláchetne przypádnie/ k niemu przyrodzenie.

5: Co rozeznaſz s przypadkow/ y s poſtępkow iego/

6: Tego Kochánowſkiego/ ſláchćicá Polſkiego.

7: Iáko go przyrodzenie/ s ćwicżeniem ſpráwuie/

8: Co iego wiele piſmá/ iáſnie okázuie.

9: Mogłći vmieć Tybullus/ piorkiem przepierowáć/

10: Lecż niewiem vmiałli ták/ cnotą záfárbowáć.

11: ❦Podlodowſcy.

12: 2 P Odlodowſcy to mnożni/ by Záiące byli/

13: Lecż ſie z ich obycżáymi/ nigdy nie rodzili.

14: Bo nie páſli ná cudzym/ y nie vciekáli/

15: Záwżdy cnoty z rozumem/ pilnie vżywáli.

16: Tákiemżeby narodom/ mnożyć ſie potrzebá/

17: Lepiey niż owym Krzecżkom/ co im ſzkodá chlebá.

18: Co iedno w iámie ſiedzą/ á boią ſie Kánie.

19: Ze ni Bogu ni ludzyom/ ich ſie nie doſtánie.

Pániętá

strona: 78

Wtory. Liſt 78.

1: Panięta y Slachtha/ Ruſkiey/

2: Lubelſkiey/ Podolſkiey/ Ziemie.

3: grafika

4: ❦Máciey Włodek/ Stáro. Kámiec.

5: 2 H Ektor Sędzyem nie bywał/ ni żadnym podſędkiem/

6: Wżdy kto ſie z nim w práwo wdał/ vżył tego s ſmętkiem

7: Bo ſzárſzunem pozywał/ á bułáwą zdawał/

8: Y nie káżdy mu cżáſem/ ná drugi rok ſtawał.

http://rcin.org.pl


9: Tákżeć ten Máciey Włodek/ gdy miewa ſwe ſpráwy/

10: Zeználiby Poháncy/ iż to Hektor práwy.

11: Acż nie dba áby w práwie/ był iákim Doktorem/

12: Lecż vmie dáć rok ſzáblą/ záwity zá dworem.

13: ❦Ierzy Iázłowiecki/ z Bucżacá.

14: 2 I Erzego málowáli/ á on Smoká gromił/

15: A o iákąś krolewnę/ drzewo oń ſwe złomił.

16: Lecż ten náſz Polſki Ierzy/ ſtádá Bucżackiego/

17: Gromił y gromić będzye/ ſmoká pogáńsſiego.

18: Służąc oney Krolewnie/ Poſpolitey rzecży/

19: A máiąc zacne ſpráwy/ iey záwżdy ná piecży.

strona: 78v

Rozdział

1: Lecż nie onego Smoká/ co s ſkrzydły máluią/

2: Gorſzy owo co w poloch/ w kołpacech hárcuią.

3: grafika

4: ❦Synowie Woiewody Ruſkiego/

5: Syeniáwſcy.

6: 2 S Okoł Gołębiá puſzcża/ gdy záławia dzyeći/

7: A gdy ſie iuż obłowią/ precż od nich odleći.

8: Potym gdy ſie záiuſzą/ y Iáſtrząbá gonią/

9: Ták ſámy bez pomocy/ co potkáią łomią.

10: Tákżeć ten ſtáry Sokoł/ gniazdá Sieniáwſkiego/

11: Záwiodſzy dzyatki młode/ do polá dzikiego/

12: Wpráwił ie ná Iáſtrząby/ ná owy s kołpaki/

13: Ze ie tu w dłuſzcżach wodzą/ chude nieboraki.

14: ❦Bernat Pretwic Stáro. Trebowelſki.

15: 2 M Ogliby ſnadź Slężacy/ narodowi ſwemu/

http://rcin.org.pl


16: Sławnemu Pretwicowi/ Rycerzowi temu/

17: Dawáć dań/ z iego ſławy/ ktorą ſpráwy iego/

18: Záwżdy mu iuż nieść muſzą/ do cżáſu wiecżnego.

19: Y Katony Tátárſkie/ chociay go nie znáią/

20: Wſpomniawſzy zbite męże/ ſnadź o nim ſpiewáią.

A by ten

strona: 79

Wtory. Liſt 79.

1: A by ten miał po myſli/ walecżne przypráwy/

2: Hánnibál Kártagińſki/ byłby drugi práwy.

3: grafika

4: ❦Alexánder Sieniáwſki Podkomo=

5: rzy Lwowſki.

6: 2 A Lexánder przezwiſkiem/ ácż rozny tytułem/

7: Z onym ſwym ſtárym drużbą/ co był wielkim krolem.

8: Bo ácż on ſzyroki ſwiát/ możnoſcią poſiadał/

9: Lecż y ten poiedzinkiem/ nie zle ſzáblą władał.

10: A gdyby ták bez pocżtu/ niewiem ktoby wygrał/

11: Nie iedenby kto ſwiádom/ s tym nápoły dzyerżał.

12: A życżyłbych by tá máć/ ieſzcże żywá byłá/

13: By tákich chociay żádnych/ więcey národziłá.

14: ❦Kriſztow Krupſki Stáro. Hrodel.

15: 2 T Ego Knechći ćwicżyli/ więc dworſtwo przypádło/

16: Y oboie poſpołu/ w iedney głowie ſiádło.

17: Więc y Ziemiáńſtwo ktemu/ pomaga niemáło/

18: Azać ſie tám tych pánow/ máło názbieráło.

19: Więc ſądzą iáko Wiecá/ co iedno przypádnie/

20: A wierz mi ápellowáć/ nie káżdy tám zgádnie.

Bo ſie http://rcin.org.pl


strona: 79v

Rozdzyał

1: Bo ſie cnotá z rozumem/ też przyſiedli ktemu/

2: A tákich Aſseſorow/ życżyłbych káżdemu.

3: grafika

4: ❦Ian Orzechowſki/ Podkomorzy Chełmſki.

5: 2 I Ako Morze wymiáta/ ná brzeg zdechłe ryby/

6: Tákże ten Podkomorzy/ też cżyni bez chyby.

7: Káżdemu w ocży powie/ co mu ſie nie widzi/

8: Bo o prawdę pocżćiwą/ nikt ſie nie záwſtydzi.

9: Tákżećby miał być káżdy/ złemu nie folgować/

10: A dobrego prze cnotę/ ſławą koronowáć.

11: Náſzy zacni przodkowie/ chociay nie łáiáli/

12: Ale ćicho przed złemi/ obruſy kráiáli.

13: ❦Láſotowie.

14: 2 L Aſotowie by też nic/ inego nie mieli/

15: Máią naprzod/ iż domá/ z młodu nie ſiedzyeli.

16: A śiłny to pomocnik/ kdobremu bacżeniu/

17: Gdy kto ocżom co widzyeć/ da ku przyrodzeniu.

18: Więc y ná zacnych dworzech/ przedſię znácżnie ſtali/

19: Y herbow poſlachciáli/ y klenoty bráli.

A dzis

strona: 80

Wtory. Liſt 80.

1: A dziś ſwoich zagonow/ ſkromnie vżywáią/

2: A o tych ſwieckich burdach/ máło ſie pytáią.

3: grafika

4: ❦Słupecki s Słupce.

http://rcin.org.pl


5: 2 P Olak nád wſze narody/ ieſt w tym oſobnieyſzy/

6: Iż vkaż mu iáki kſtałt/ by też nadziwnieyſzy.

7: Vźrzyſz go trzeciego dniá/ álić on ták chodzi/

8: Poſtáwą y vbiorem/ káżdemu vgodzi.

9: Wnet to właſnie obacżyſz/ s tego Słupeckiego/

10: Byś miał ná cudzoziemcá/ pátrzyć ná iákiego.

11: Porowna ſie w dzielnośći/ s káżdym y w poſtáwie/

12: Y ná káżdey pocżćiwey/ nie myli ſie ſpáawie.

13: ❦Prokop Sieniáwſki.

14: 2 T En Prokop s ſwey vrody/ s kſtałtow y s poſtáwy/

15: Mogłby zwan być Achilles/ drugi Polſki práwy.

16: Acż to był dziwny mocarz/ á wielkiey dzyelnośći/

17: Lecż y temu nie zeſzło/ nigdy ná chćiwośći.

18: Zeználiby to wſzyſcy/ ktorzy z nim bywáli/

19: Iż iáſnie ná poſtępki/ cne iego pátrzáli.

20: Y dziś to każdy zezna/ iż tego Prokopá/

21: Kto mu iedno w twarz weźrzy/ pewnie będzie s chłopá.

M

strona: 80v

Rozdzyał

1: grafika

2: ❦Stániſław Zamoſczki.

3: 2 D Omowegoć ćwicżenia/ ále Włoſzku miły/

4: Ieſli mi go oſzukaſz/ będzyem cie chwalili.

5: Bo ocż go kolwiek ſpytaſz/ wnet Moſkwićin z niego/

6: Znaydzyeſz ſłuſzną odpowiedź/ wedle ſtanu ſwego.

7: Więc ſie ktemu tym para/ pocżćiwa myſl iego/

8: Aby mogł ná wſzem vżyć/ ſtanu Rycerſkiego.

http://rcin.org.pl


9: Lecż coż po tákich ludzyoch/ niedbáłey Koronie/

10: Wzyąwſzy drugi tarcż z drzewem/ porzućiwſzy plunie.

11: ❦Cżyżowſcy.

12: 2 T En Cżyżow znáć po murzech/ znáć y po kwádracie/

13: Iż ktoś zacny budował/ iáko ſámi znacie.

14: Y kroniki tedy nam/ tego poſwiádſzyły/

15: Ze z dawná ná tym mieyſcu/ zacni ludzye byli.

16: A ſnadź y po potomkoch/ więcey niż po murze/

17: Ták tego doydź możemy/ práwie by po ſznurze.

18: Bo w poſtáwie y w ſpráwie/ máią coś zacnego/

19: A ni ná cżym nie zelżą/ iście przodká ſwego.

Mikołay

strona: 81

Wtory. Liſt 81.

1: grafika

2: ❦Mikołay Sienicki.

3: 2 C Hociay ten ćicho dybiąc/ Gołębiego grucha/

4: A z dáleká gdzye młocą/ rzkomo niechcąc ſłucha.

5: Lecż wierz mi wie pocżemu/ w Suleiowie mąká/

6: A trudno maſz vłowić/ pewnie ná nim Bąká. A nie trzebá go ſławić/ bo poſtępki iego/

7: Vkażą iáko pálcem/ ná wſzem go godnego.

8: Ták w Rzecżypoſpolitey/ iáko w kożdey ſpráwie/

9: By też miał być potomkiem/ pirwſzych Rzimian prá=

: (wie.

10: ❦Láſzcżowie w Bełſkiey zyemi.

11: 2 C I ſie pod fárbą żártow/ prawdy námowili/

12: A nie rádzi s pożytkow/ nigdy pochlebili.

13: Tákżeby właſnie miał być/ káżdy Sláchćic práwy/

http://rcin.org.pl


14: Iáko ſkło przeźrzocżyſte/ miałby mieć ſwe ſpráwy.

15: Bo pochlebſtwo z nieprawdą/ coż ſą ſobie w rodzye.

16: Ktora nie ma mieyſcá mieć/ w pocżćiwym narodzye.

17: Gdyż Polacy o wſzyſtko/ ſnádnie ſie zyednáią/

18: Iedno o tę nieprawdę/ po gębie pláſkáią.

M 2 Bogu=

strona: 81v

Rozdzyał

1: grafika

2: ❦Boguſzowie.

3: 2 B Oguſzom tego ſzcżęſcia/ záprawdę nieſzkodá/

4: Iż ſą ták obdárzeni/ ſláchetnie od Bogá.

5: Y tych ich cnych zwycżáiow/ ſzkodá leżeć w kącie/

6: Gdyż dobrych śiłá Koni/ sſzkápieie w chomącie.

7: Ale nie Węgierſkiego/ to źrzobkowie ſtádá/

8: Ktorym grzywá od Putry/ párſzywieie rádá.

9: Stoią ći zá Dzyenety/ z obycżáymi ſwemi/

10: Zeby mogli o zakład/ y w dwor puſzcżáć imi.

11: ❦Stániſław Dániłowic.

12: 2 K To cżytał Ruſkie dzyeie/ ten ſie ſnádnie ſpráwi/

13: Iácy tám ludzye byli/ á Rycerze práwi.

14: Stąd bywáli Hetmáni/ bywáły Kſiążętá/

15: A wielki warchoł bywał/ niż tá ziemiá wziętá.

16: S tychże zacnych narodow/ ſzli Dániłowicy/

17: Sámo przezwiſko znácży/ iż ſą nie Anglicy.

18: Co y ten młody Stáchnik/ ich potomek właſny/

19: Pięknie cnotą fárbuie/ iż to był dom zacny.

Mikołay

strona: 82 http://rcin.org.pl


Wtory. Liſt 82.

1: grafika

2: ❦Mikołay Sámborecki.

3: 2 N Ie práwie zá proſtaká/ máią tego ludzye/

4: Y nie pádnie bez potkow/ chociay y ná grudzye.

5: Acż ieſt rozum dwoiáki/ ieden práwie ſwięty/

6: A drugi też więc idzye/ cżáſem ná wykręty.

7: Iákoż o tym rozumiem/ gdy dobrym ćwicżeniem/

8: Obdárzon ieſt od ſzcżęſcia/ zgodzi ſie z bacżeniem.

9: A ták też właſnie ma być/ w pocżćiwym narodzye/

10: Páść ná ſwym/ á nie puſzcżáć/ nikomu ku ſzkodzye.

11: ❦Leśniowſki.

12: 2 T En práwie z Duchem ſwiętym/ vprzeymie chce zmo=

: (wą.

13: Bo go z dawná Gołąbkiem/ ták y s przodkow zową.

14: Y iednák mu przezwiſká/ dał vrywek ſwego/

15: Bo go nádchnął że bacży/ co ieſt pocżćiwego.

16: Więc znáć iż y ſynowie/ z gniazdá Gołębiego/

17: Bo więc vmieią grucháć/ gdy potrzebá tego.

18: Nadobnie przeſtrzegáią/ ſławy s pocżćiwoſcią/

19: A nie chcą ſwemu gniazdu/ nigdy być lekkoſcią.

M 3 Struſo=

strona: 82v

Rozdzyał

1: grafika

2: ❦Struſowie.

3: 2 S Trus to ma s przyrodzenia/ iż gryzye żelázo/

4: Aleby ſie y w Polſzcże/ tych Struſow nálázło.

http://rcin.org.pl


5: Ieſt ich gniazdo z Podolu/ ſnadź lepſze niż s pirzem/

6: Káżdego ieſzcże we mchu/ może zwáć Rycerzem.

7: Bo ieſzcże ſie żadnego/ w tym nie doſwiádſzyło/

8: Aby ſie kiedy w Kánię/ ktore wyrodziło.

9: A godnoby to gniazdo/ by było ſtrzeżono/

10: Aby go nam z inſzych ſtron/ iáko nie ſkrádzyono.

11: ❦Ian Láźniowſki.

12: 2 L Aźniowſki to cżłek młody/ ále ſtárey cnoty/

13: Vcży ſie záwżdy pilno/ ze wſzyſtkiey ochoty.

14: Y ná to pięknie pomni/ to co mu przyſtoi/

15: Wierę s prokurácią/ niech kto inſzy ſtoi.

16: Ten ſie niechce nic páráć/ áni być Doktorem/

17: Ani ſtrząſáiąc piorki/ włocżyć ſie zá dworem.

18: Ale gdyby potrzebá/ Poſpolitey rzecży/

19: Zda mi ſie ſwą powinność/ iżby miał ná piecży.

Wilcżko=

strona: 83

Wtory. Liſt 83.

1: grafika

2: ❦Wilcżkowie.

3: 2 W Ilcżkowie kto ie przezwał/ wlaſne im imię dał/

4: Bowiem ſie ták zrodzili/ żadnyby ſie nie bał/

5: Wierę ſnadź y Niedźwiedziá/ chociay przykro łamie/

6: Ato gdzye im przyſtoi/ nic nie puſzcżą tanie.

7: Lecż z drugiey ſtrony z Wilcżki/ tym ſie nie zgodzili/

8: Bo ſie ták cnotliwemi/ ná wſzem porodzili.

9: Iż nie drapią cudzego/ ná ſwym przeſtawáią/

10: Co ich ſtanom należy/ to ná piecży máią.

11: ❦Boleſtráſzycki.http://rcin.org.pl


12: 2 W Tym domu nie bywáli/ żadni Philozophi/

13: Ani Arcybiſkupi/ áni Włoſcy Grofi.

14: Ale to wielki tytuł/ dobry cżłek cnotliwy/

15: A w tymby ſie miał kocháć/ káżdy ſtan pocżćiwy.

16: Bo máłoć ieſzcże ná tym/ gdy miłośćiwáią/

17: Komu/ á ćicho ſzepcąc/ pálcem nań kiwáią.

18: Mowiąc/ to łotr pánowie/ ſwiát go nie vradzał/

19: Dawnoſz ten zá poł grzywny/ cżáſem ćicho zdradzał.

M 4 Swięćiccy

strona: 83v

Rozdzyał

1: grafika

2: ❦Swięciccy.

3: 2 S Więcickich to buiáwe/ záwżdy gniazdo było/

4: Przedſię bez pomagácżá/ wielki ptak łowilo.

5: Swieckimi ſie wykręty/ nigdy nie paráło/

6: Iedno tego pátrzáło/ co cnocie przyſtało.

7: Nie nálazłeś żadnego/ zá prokurácią/

8: Rádſzey záwżdy zá tarcżą/ kędy w cżoło biyą.

9: Y rádziłbym káżdemu/ tego obiecádłá/

10: Vcżyć ſie/ by kiedy pyes/ nie vchwyćił ſádłá.

11: ❦Chodorowſcy á Zorawińſcy.

12: 2 C Hodorowſkich to ieden/ dom z Zorawińſkimi/

13: O tych cnotach wiele nas/ powiedzyeć vmiemy.

14: Nie paráią ſie nicżym/ iedno zacną ſławą/

15: Y nie mylą nikogo/ obłudną poſtáwą.

16: Ná grządkę ſie iáko Kur/ nigdy nie wſpináią/

17: Iedno ſwe powinnośći/ ná bácżnośći máią.

http://rcin.org.pl


18: Zá tákich ludzi były/ látá złote ony/

19: Ale dziś z nim przez nogę/ by y brát rodzony.

strona: 84

Wtory. Liſt 84.

1: grafika

2: ❦Waśicżyńſki Kriſztoph.

3: 2 W Aśicżyn w Ruśi miáſto/ ieſt co ie ták zową/

4: Ma páná niecudnego/ y z záwiłą głową.

5: Ale rádzę nie tárguy/ ſobie go zá głupcá/

6: Bo im pewnie oſzukaſz/ y drugiego kupcá.

7: Y wnet naydzyeſz odpowiedź/ iedno go ocż ſpytay/

8: A zá ſzárſzun też radzęć/ rozmyſlnie go chwytay.

9: Bo wierz mi kiedy trzebá/ nie ſkąpy do niego/

10: A gdy prziydzye potrzebá/ pewnie doznaſz tego.

11: ❦Ian Oſmolſki.

12: 2 C Hociać to cżarny Grecżek/ lecż nie bárzo brudzi/

13: Bo ná wſzech cnych poſtępkoch/ podobien do ludzi.

14: A kiedy głębiey doźrzyſz/ pocżćiwych cnot iego/

15: Naydzyeſz więcey białego/ záwżdy niż cżarnego.

16: Więc práwie y po ſierśći/ idzye Niedzwiedzego/

17: Bo ten kto mu da pokoy/ minie też káżdego.

18: Ale gdy mu w nos dmuchnie/ bárzo więc rad draśnie,

19: Y przed tym wierz mi rowny/ kiedy mu krzyw wrzaśnie.

M 5 Zołkiewſcy.

strona: 84v

Rozdzyał

1: grafika

2: ❦Zołkiewſcy.

http://rcin.org.pl


3: 2 C I chociay z Zołkwie z rzeki/ cżęſto wodę piją/

4: Ale im nic nie wádzi/ choć ſie w niey y myią.

5: Bo iey pięknie vmieią/ złomić przyrodzenie/

6: Stánowiąc s cnotą ná wſzem pocżćiwe bacżenie.

7: Acż y wole s tey wody/ rády náraſtáią/

8: Ale oni báńkámi/ ná doł to ſciągáią.

9: A gdy nie znáć pod gárdłem/ niechże gdzye chce ſiedzi/

10: Wſzák też o tym nie wiedzą/ iedno tám ſąſiedzi.

11: ❦Suchodolſcy.

12: 2 T O zda mi ſie dobry bránt/ á máło przyſády/

13: Bo gi bárzo ſnádnie znáć/ w ktorym nie máſz wády.

14: Bo nalepſzy gdy ſie ſam/ pięknie poleruie/

15: Lepiey niż Alchimiſtá/ gdy gi przyfárbuie.

16: Bo byś ty napięknieyſzy/ wyrzezał ná miedzi/

17: Wzor/ y z wirzchu pozłoćił/ przedſię będziem bledzi.

18: Tákież náſzemu brátu/ kiedy zblednie cnotá/

19: Nie pomoże byś ná nim/ náwieſzał y złotá.

Potoccy.

strona: 85

Wtory. Liſt 85.

1: grafika

2: ❦Potoccy.

3: 2 P Otocki choć fárbę ma/ ná twarzy cegláną/

4: Ale wierz mi cnotę ma/ nic nie fárbowáną.

5: Ták ſzudamno robiona/ by iárcżak w Kiyowie/

6: Lecż iż nic práwie proſtak/ poznaſz po rozmowie.

7: Bo v dworá ćwicżono/ więc w żolnierze dano/

8: A s tákiey ſzkoły żacżki/ pirwey obierano.

http://rcin.org.pl


9: Ale wierz mi iż y ten/ niezle deklinuie/

10: A to co mu przyſtoi/ pilnie terminuie.

11: ❦Wilżińſki/ Diedoſzycki.

12: 2 W Ilżińſki Diedoſzycki/ iedney byli mátki/

13: Choć w oycżyznie od ſiebie/ rozne mieli tátki.

14: Ieden Polak drugi Grek/ ále ſie zgodzili/

15: Bo ie rowno cnotámi/ ná wſzem podzyelili.

16: Ci niedbáią by kogo/ práwem vćiſkáli/

17: Więcey ſtrzegą by komu/ winni nie zoſtáli.

18: A tákie ſtárzy ludzye/ Philozophy zwáli/

19: Co ſie ſtrzegli wykrętow/ cnoty pilnowáli.

Vchrowieccy.

strona: 85v

Rozdzyał

1: grafika

2: ❦Vhrowieccy.

3: 2 V Hrowieccy ći idą/ z narodu Greckiego/

4: Kſiążę Hurká ſławnego/ mieli przodká ſwego.

5: Lecż to mnieyſza gdy ſie kto/ ſwymi przodki ſzyrzy/

6: Nalepſza to gdy ſie kto/ ſwą cnotą opierzy.

7: Bo miałći też pan Dudek/ záwżdy przodká pſtrego/

8: A wżdy nadobnie śmierdzi/ vrodzoność iego.

9: Lecż ſie ći opyerzyli/ pięknie s ſwoiey cnoty/

10: Ze ich nic pſtrzyć nie trzebá/ cudzemi forboty.

11: ❦Drohicżáńſcy.

12: 2 D Rohicżáńſcy to narod/ záwżdy był pocżćiwy/

13: Pobożny/ bogoboyny/ ná wſzem ſpráwiedliwy.

14: Y nie ciągną Torkmyſzu/ poki go nie sſtawa/

http://rcin.org.pl


15: Iedno ná ſwym pocżćiwym/ kázdy z nich przeſtawa.

16: Bo nie bacżę y owi/ áby co wygráli/

17: Co ſie s przodku ciągnęli/ á potym vſtáli.

18: Dobrze też Báchmáciego/ iedną porą z gołá/

19: Zbieżeć krys/ bo byſtremu/ rad żyd potrze cżołá.

Wáńkowie

strona: 86

Wtory. Liſt 86.

1: grafika

2: ❦Wáńkowie á Kluſiowie.

3: 2 W Ańkowie á Kluſiowie/ to dawny dom w Ruśi/

4: A też ſie nie ledá kto/ cżáſem o nię kuśi.

5: Acż iuż ſtárzy podeſzli/ ále roſtą młodzi/

6: Y zda mi ſie ná wſzyſtko/ káżdy ſie przygodzi.

7: Y nie práwie ſie drobno/ ktemu porodzili/

8: A tácyżby ſie w tám tych/ kráioch przygodzili.

9: S tákimbych tám wolał być/ niż s prokuratorem/

10: Bo Tátárzyn nie ſtánie/ ná roku zá dworem.

11: ❦Zawácki Stániſław.

12: 2 Z Awácki ſtáry kompan/ lecż młodey pámięći/

13: Nie ſchodzi mu ku cnocie/ nigdy nic ná chęći.

14: Mieſzka ſobie pocżćiwie/ nie draźni nikogo/

15: A tákiemu od Bogá/ záwżdy bywa błogo.

16: A też błogoſłáwieńſtwá/ ma znáki Páńſkiego/

17: Ktoremi obiecował/ obdárzyć wiernego.

18: Zoná iáko máćicá/ winná w domu iego/

19: Dzyatki by látoroſłki/ w koło ſtołu iego.

Sobieſcy.



Rozdzyał

1: grafika

2: ❦Sobieſcy.

3: 2 C Iby mieli z rodu być/ nie práwie dubiełe/

4: Bowiem ſie ich przodkowie/ pokuſzáli śmiele/

5: O káżdy ſtan beſpiecżnie/ á wſzákoż pocżćiwie/

6: Y ſwych cżáſow vżyli/ záwżdy ſpráwiedliwie.

7: Y rzadko ſzcżep inákſzy/ iedno iáko pniacżek/

8: Bo od Miſtrzá pámięta/ co więc ſłychał żacżek.

9: A wſzákoż y ći náſzy/ niezle deklinuią/

10: Co zeydzye na pámięći/ z inąd terminuią.

11: ❦Gorayſcy.

12: 2 G Orayſkich dom záprawdę/ ozdobił ſie pięknie/

13: Y zda mi ſie káżdy z nich/ ſwego ſie nie lęknie.

14: Máło dbáią by ſie s kim/ Woźnym pozywáli/

15: Rádſzeyby báſáłykiem/ rok záwity dáli.

16: Wſzákoż iednák pomiernie/ tego vżywáią/

17: Skromnie żywąc/ káżdemu ſie záchowywáią.

18: Iákoż to ſnadź káżdemu/ nadobnie przyſtoi/

19: Co ſie więcey ſwey cnoty/ niż muſzenia boi.

Kuro=

strona: 87

Wtory. Liſt 87.

1: grafika

2: ❦Kuropátnicki á Kuropátwá.

3: 2 S Kuropátnik zyemiánin/ Kuropátwá k temu.

4: To przyiemni ptaſzkowie/ ſtanowi káżdemu.

5: Y kto ich dobrze ſwiádom/ rozezna to práwie/

http://rcin.org.pl


6: Iż tych cnot vżywáią/ ná káżdey ſwey ſpráwie.

7: Nie ſłycháć tám o zwádzye/ o żadnym kłopocie/

8: Cicho ſiedzą w ſwey cnocie/ by Száfir we złocie.

9: Gotowi záwżdy ſłużyć/ Poſpolitey rzecży/

10: Ná wſzem ſwoię powinność/ chowáią ná piecży.

11: ❦Káſzowſki Piotr.

12: 2 T En choć pátrzy ponuro/ wierz mi nic nie zgubi/

13: Y w mieſzku mu chociay ſpi/ pomáluśku dłubi.

14: A wierz mi iż ledá gdzye/ ten w dołek nie wpádnie/

15: Wiele w grzywnie kwartnikow/ do trzech rázow zgá=

: (dnie.

16: Lecż iż ná ſwym przeſtawa/ á o cudze nie dba/

17: A tákiem ieſzcże więcey/ cżáſem ſzcżęſcie iedna.

18: A gdyby ſie tym hándlem/ wſzyſcy obchodzili/

19: Y lepieyby ſie mieli/ y ſławnieyſzy byli.

20: grafika

strona: 87v

Rozdzyał

1: ❦Przemyſlanie.

2: grafika

3: ❦Pánowie Bárzy.

4: 2 T Y właſnie z ich nátury/ Bárzymi przezwáli/

5: Bo iż bárzy ná wſzytko/ práwie ich doználi.

6: Bárzy do odpowiedzi/ bárzy do bułáwy/

7: Do dworſtwá y do kſtáłtow/ y do káżdey ſpráwy.

8: Bo ni zacż bárzy Sokoł/ kiedy nie vławia/

9: A iż ſie ktemu ieſzcże/ wronámi zábawia.

10: Ale ſie ći Wronámi/ iście nie paraią/

11: Lecż co łowić przyſtoi/ to ná piecży máią.http://rcin.org.pl


12: ❦Pileccy.

13: 2 T A Pilcá z dawná cżemuś/ ná Bożey miłośći/

14: A y dziś ieſzcże práwie/ ták leży we mdłośći.

15: Acż powagá y zacność/ záwżdy przy niey ſtałá/

16: Ale ſzcżęſcie záziębłe/ cżemuś przedſię miáłá.

17: Ale pátrz iákie dziś z niey/ latoroſli roſtą/

18: By ſie też nákrzywiłá/ vcżynią ią proſtą.

19: A zdárzy Bog że ten ſzcżep/ ták ſzcżęſnie obrodzi/

20: Ze co mrozy pſowáły/ rázem ſie nágrodzi.

Balowie

strona: 88

Wtory. Liſt 88

1: grafika

2: ❦Balowie.

3: 2 B Alá zá ſtárych wiekow/ zá Bogá chwalili/

4: Wżdyć byli iáką godność/ przy nim obacżyli.

5: Lecż ći náſzy Balowie/ chociay nie bogowie/

6: Są pewnie godni ſławy/ ná káżdey rozmowie.

7: Bo pátrzay co należy/ właſnie Sláchćicowi/

8: Cżego im nie doſtawa/ niechay káżdy powie.

9: Pocżćiwie ſwego ſtanu/ ná wſzem vżywáią/

10: A też w niebie nápoły/ ná gorach mieſzkáią.

11: ❦Derśniakowie á Fredrowie.

12: 2 D Erśniakowie/ Fredrowie/ ći z gniazdá iednego/

13: Ták z dawná ſławnie idą/ záwżdy pocżćiwego.

14: Y zwycżáymi rzadko ſie/ iáko widziſz dzyelą/

15: Cżęſto więc v nich bywa/ piątoſzek niedzyelą.

16: Bo dworſtwá pocżćiwego/ ná wſzem vżywáią/

http://rcin.org.pl


17: A rzadko kiedy s ſobą/ ſpołu nie bywáią.

18: Y nie gańmy komu cżás/ z dobrą myſlą ſchodzi/

19: Bo ſpytay Sálomoná/ iáko ſmętek ſzkodzi.

Mm Nowo=

strona: 88v

Rozdzyał

1: grafika

2: ❦Nowomieyſcy.

3: 2 N Owomieyſcy chociay ták/ derdołkowie drobni/

4: Ale ſie dobrze cżuią/ iż ſą ná wſzem godni.

5: Ieſt ſerdecżko/ ieſt y myſl/ y bacżenie naydzye/

6: Y ták pewnie rozumiem/ kocháią ſie w prawdzye.

7: A toćby ſnadź właſniey zwáć/ pocżćiwą vrodę/

8: Niżli owę ze wſzámi/ áż do páſá brodę.

9: A ſam chłop iáko ſtándar/ co im pale biyą/

10: A iáko go náchyliſz/ to go wſzyſcy myią.

11: ❦Orzechowſcy s Przemyſkiey zyemie.

12: 2 Z Aprawdę to Oxycow/ cżyſte gniazdo záwżdy/

13: A muśi mi to zeznáć/ bez pochlebſtwá káżdy.

14: Bo dworſtwo/ rozum/ cnotá/ tám goſpodę máią/

15: Vrzędy to wyſwiadſzą/ iż to ludzye znáią.

16: Bo ktoć dzyurą doſtawa/ vrzędu iákiego/

17: Mniey możemy rozumieć/ o godnośći iego.

18: Ale ná ktory ludzye ſpolnie obieráią/

19: Tám y rozum/ y cnotę/ iuż podobno znáią.

strona: 89

Wtory. Liſt 89

1: grafika

2: ❦Broniowſcy.http://rcin.org.pl


3: 2 B Roniowſkich narodowie/ záwżdy znácżni byli/

4: A w kącie nigdy pewnie/ że ſie nie ćwicżyli.

5: Ale ſnadź ow wyroſłek/ vgania przed nimi/

6: Acż y drudzy bywáli/ przedtym chorążemi. Bo go y pan vżywa/ ná ſpráwy niemáłe/

7: Gdyż to záwżdy y z młodu/ nie było niedbáłe.

8: Więc go y do ſzárſzuná/ y do káżdey rzecży/

9: A to co przyſtoynego/ ma ná pilney pyecży.

10: ❦Rámſzowie.

11: 2 R Amſzowie to ſtáry dom/ lecż nam iákoś ſchodzi/

12: A wſzák y to może być/ że to ſzcżęſcie zgodzi/

13: Iż ſie ieſzcże rozmnoży/ bowiem ſzkodá tego/

14: Kiedy nam ſchodzą domy/ narodu zacnego.

15: Ná iednymże zoſtáło/ iuż to gniazdo wſzyſtko/

16: Chociay ták ſiedząc domá/ ćicho/ ſieie żytko.

17: Ale ſieie y cnotę/ y co przyſtoynego/

18: Y ználazłby co więcey/ gdyby trzebá tego.

Mm 2

strona: 89v

Rozdział

1: grafika

2: ❦Siemuſzowſki.

3: 2 S Iemuſzowſki mym zdániem/ iż to cżłowiek godny/

4: Lecż zda mi ſie ná ſwoy ſtan/ iże ieſzcże głodny.

5: Ale gdyby to dobrze/ ná żyweẃ nákarmił/

6: Zda mi ſie w káżdym polu/ káżdyby ptak łowił.

7: Bo ná co go obroćiſz/ iſcie by báchmátá/

8: Vżywieſz w káżdey rzecży/ pewnie páná brátá.

9: Do rády y do zwády/ do rządu do práwá/

http://rcin.org.pl


10: Vźrzyſz pokuś go iedno/ co tám ieſt zá ſpráwá.

11: ❦Droyowſcy.

12: 2 D Royowſki narod w Polſzcże/ záwżdy bywał znácżny/

13: Co ſláchćicom przyſtoi/ ná to pilnie bácżny.

14: Bo ſkromność y vcżćiwość/ záwżdy záchowáli/

15: A o pocżćiwy żywot/ pilnie ſie ſtáráli.

16: Niedawno ieden zacnym/ Polſkim Biſkupem był/

17: Przedſię od powinnośći ſwey ſie nie vnośił.

18: Bogu y Ceſárzowi/ wſzyſtko ſpełná było/

19: Choć ſie to propter metum iudeorum kryło.

strona: 90

Wtory. Liſt 90

1: ❦Przemowa do Polakow.

2: 2 O Toż macie ſwe przodki/ macie y pogány/

3: A co ieſt ſławá/ cnotá/ rozeznaycie ſámi.

4: Prze Bog mili Polacy/ oſtrzegaycieſz tego/

5: Byſcie ni w cżym nie lżyli/ rodu ták ſławnego.

-1: Bo to ſzcżęſliwym woyſkiem/ y poſtronni zwáli/

6: Gdzye Polacy z inemi/ narody bywáli.

7: Widzicie żeć też ludzye/ iedno iż ich cnotá/

8: Záwżdy ſławnieyſza byłá/ niżli inych złotá.

9: grafika

10: ❦Stany Kſięſtwa Litewſkiego.

11: grafika

12: ❦ A napirwey ſámo Kſięſtwo.

13: 2 T O ſie páńſtwo nie cżuye/ iż ná ſpáśi ſiedzi/

14: A zli z nim tuż o miedzę/ ze wſzech ſtron ſąſiedzi.

Mm 3

http://rcin.org.pl


strona: 90v

Rozdzyał

1: A przedſię ſie z motyką/ y ná Słońce miece/

2: A kto ſordyt á nie duż/ bacżyć tego nie chce.

3: Ano więc wrzeſzcży Kokoſz/ kiedy dwá Iáſtrząbi/

4: Ieden ráno á drugi/ z wiecżorá ią gnąbi.

5: Rádziłbych by Poznániá/ Lwowá/ á Krákowá/

6: Dzyerżeli ſie/ boby im/ gładſza byłá głowá.

7: grafika

8: ❦Woiewodá Wileńſki.

9: 2 N Ie przećiẃ ſie chociać glánc/ z wirzchu Gágátkowy/

10: Ale iedno kęs doźrzy/ tám głębyey do głowy.

11: Znaydzieſz Rubinowy bláſk/ Szmáragdową cnotę/

12: A ná wſzem ſubtylny ſmálc/ y piękną robotę.

13: Ale trzebá klenoty/ cżęſto polorowáć/

14: Bo gdy prochem przypádną/ wnet ſie pocżną pſowáć.

15: A ten proch zacność s páńſtwem/ rad więc glánc odmie=

: (ni/

16: Inákſzy drugi cżáſem/ Lecie niż Wieſieni.

17: ❦Kſiążę Słuckie Iurgi.

18: 2 T Ego ſławić nie vmiem/ lecż iż z gniazdá tego/

19: Idzye s pocżćiwych Kſiążąt/ narodu Słuckiego.

strona: 91

Wtory. Liſt 91

1: grafika

2: Ktorzy záwżdy wielką cżeść/ páńſtwu Litewſkiemu/

3: Cżynili w zacnych ſpráwach/ tákże pánu ſwemu.

4: Y o tymże ták tuſzę/ gdyby ktemu przyſzło/

5: Chociay ták ćicho chodzi/ á nie mowi pyſzno.http://rcin.org.pl


6: Bo cnotá gdy potrzebá/ vkaże przycżynę/

7: Iż więc muśi rozwiązáć/ workowi ſzuprinę.

8: ❦Mikołay Rádziwił/ Trocki Woie.

9: 2 C Icero máło w Rzymie ſzárſzunem woiował/

10: Lecż wymową wiele złych/ rzecży nápráwował.

11: Ale ten pocżćiwy pan/ ſłowy y bułáwą/

12: Godzyen ſwoiey oycżyznie/ ſnadź y káżdą ſpráwą.

13: Bo to ſtára przypowieść/ iż káżda obroná/

14: Słábſza gdy dobrey rády/ nie máſz o niey domá.

15: A ſnadź nie dármo tego/ Hetmánem obrano/

16: Podobno to oboie o nim rozumiano.

17: ❦Konſtántin Kſiążę Oſtrowſkie/

18: y s ſynmi.

Mm 4

strona: 91v

Rozdzyał

1: grafika

2: 2 K Onſtántyn na Oſtrodze/ zacne Kſiążę było/

3: Ktore s ſwą wielką ſławą/ Koronie ſłużyło.

4: Ze onym Bohátyrem/ o ktorych báiano/

5: Godzien był iście ná wſzem/ by go było zwano.

6: Oſtáwił był dwu ſynu/ Ilgi vmárł młodo/

7: Zoſtał ieſzcże Bázyli/ kupićby to drogo/

8: By ſie tá ſláchetna kreẃ/ ieſzcże rozrodziłá/

9: Bo iuż tego Hetmánem/ cnotá vcżyniłá.

10: ❦ Chodkowicowie.

11: 2 C Hodkowicy to z dawná/ ſławni w ſwym narodzie/

12: A nigdy nie bywáli/ nikomu ku ſzkodzie.

http://rcin.org.pl


13: Owſzem gdzye kogo mogli/ rátowáli záwżdy/

14: Y w Rzecżypoſpolitey/ bywał godzyen káżdy.

15: Co y dziś tych ktorzy ſą/ cnoty okázuią/

16: Iáko záwżdy pocżćiwie/ ſwe ſtany ſpráwuią.

17: Ale nie mnieyſzą ſławę/ pewnie z Iana tego/

18: Będą mieli/ s Stolniká/ Kſięſtwá Litewſkiego.

Dowoynowie

strona: 92

Wtory. Liſt 92

1: grafika

2: ❦Dowoynowie.

3: 2 D Owoyno ieden wielkim/ zacnym Woiewodą/

4: Drugyego oſzukáli/ ná dzyale vrodą.

5: Ale mu ſpráwiedliwie cnotę wydzyelili/

6: A ieſli ná cżym zeſzło/ tym mu nágrodzili.

7: On záſię ná gránicy/ ná Rycerſkiey ſpráwie/

8: Snadź ſwe cżáſy wychował/ od młodośći práwie.

9: Ten przy páńſkim pokoiu/ też vżywa ſwego/

10: Tu iuż niewiem w tym dzyale/ kto wygrał lepſzego.

11: ❦Kſiążętá Zbárázſkye.

12: 2 Z Báraz był kiedyś zamek/ ná gránicach ſławny/

13: S ktorego dom Zbárázſki/ ſzedł Kſiążęcy dawny.

14: Wſzákże y teraz z nowu/ pyęknie ſie fárbuie/

15: Co ſie ná tych dziſieyſzych/ iáſnie okázuie.

16: Bo ieden Woiewodą/ drudzy patrzą ſwego/

17: Ták iáko ſą powinni/ ſtanu Rycerſkiego.

18: A ſnadź ono rzemięſło/ kiedyby powſtáło/

19: Lepyeyby ie zdobiło/ co ſławę dzyáłáło.



Rozdzyał

1: grafika

2: ❦ Wołowicż.

3: 2 N Ie dobrze ſie rozmyſlił/ kto go był ták przezwał/

4: Podobno obycżáiow nie właſnie był doznał.

5: Bo ſtoi ten Wołowicż/ iście zá Ieleniá/

6: Chociay ták dawno idzye/ z Ruſkiego plemieniá.

7: Ale nie trzebá ſwiádkow/ bo vrzędy iego/

8: Wyſwiádſzą/ iż nie máią/ tám go zá proſtego.

9: Bo pyęknie rozumowi/ gdy ſie przyodzyeie/

10: Iákim zacnym ćwicżeniem/ wnet ſie ſławá śmieie.

11: ❦ Wiśniowieccy.

12: 2 W Iśniowieckich to narod/ oſobliwy bywał/

13: A rozlicżnie po ſwiátu/ záwżdy z myſlą pływał.

14: By Orłowie ku gorze/ záwżdy łeb wznośili/

15: A przedſię doſyć temu/ pocżąwſzy cżynili.

16: Ieſzcże mieli vrywki/ coś krwie Deſpotowey/

17: Ktora im ku náturze/ pomogłá gotowey.

18: Ale co tákich ludzi/ ktoby ie wylicżył/

19: Gdyby ie cżęſciey zwycżay ieſzcże ktemu ćwicżył.

20: grafika

strona: 93

Wtory. Liſt 93.

1: ❦Ku temu co cżedł.

2: 2 I Eſliżeby ſie w Herbyech/ gdzye co pochybiło/

3: Albo miáſto twoiego/ iny położyło/

4: Nie miey zá złe/ proſzę cie/ gdyż z niewiádomośći/

5: To ſie sſtáło/ á wierz mi/ że nie z niedbáłośći.

http://rcin.org.pl


6: Bo iáko mię ſpráwiono/ ták ſie poſtáwiło/

7: Wſzákże mnimam nikogo/ tym ſie nie zelżyło.

8: A ieſliżeby też tu/ nie było twoiego/

9: Maſz mieyſce námáluyże/ á dowiedzyeſz ſwego.

10: grafika

strona: 100

Rozdział Trzeći. Liſt 100.

1: Tu ſye iuż pocżyná=

2: ią przypadki oſob ku ſprawam ſwie=

3: ckim należących. A napirwey

4: Krol/ álbo iáki przełożony.

5: 2 T O tu więc przytrudnieyſzym/ kogo wſzytki ocży/

6: Szácuią záglądáiąc/ y we dnie y w nocy.

7: Bo ieſzcżeć máło ná tym/ iż drudzy dutkuią/

8: Námowiwſzy ſie s tyłu/ w ocży pochlebuią.

9: Ale wierę on ſtáry fortel ná to cżyſty/

10: Iáko kryſztał w ſwych ſpráwach/ kto ieſt przeźrzocżyſty

11: Nie boi ſie przymowek/ á káżdemu gębę/

12: Zámknie/ ze y ia z nimi/ pewnie milcżeć będę.

13: ❦Woyewodá.

14: 2 P Omierz Podwoiewodzy ná targoch ty łokcie/

15: A karz pilnie proſzę cie/ ty fáłſzywe nogcie.

16: Bo mi iuż pierz ná trzećim iármárku kupuią/

17: A ći iedno z iábłuſzki/ przedemną dutkuią.

18: A y oni żydkowie teraz ſie pokryli/

19: Gdy ie lepiey karano/ ſzáfran mi nośili,

20: Przyſzli s Pomoráńcżámi/ á drudzy s Száfránem/

21: Będzye pomiar v cżártá/ ſnadź y z náſzym pánem.

22: ❦Káſztelan.http://rcin.org.pl


23: Sądźmy Wiecá pánowie/ wieręć ludzye łáią/

24: Zadney ſpráwiedliwośći/ iuż dawno nie máią.

N A ieſli

strona: 100v

Rozdzyał

1: A ieſli ieſzcże ſobye/ tho práwo ſtráćimy/

2: Wieręć będzye nie dobrze/ potym obacżymy.

3: Anochmy ie nápoły iuż dawno ſtráćili/

4: Pánowie poſiedziawſzy kęs/ cáłą noc pili.

5: A zyemiánie Záiące/ Sárny wynośili/

6: A prokuratorowie/ áż ná Syem ruſzyli.

7: ❦Stároſtá.

8: 2 T Emu z Bogiem ná dwoię/ mędrowáć potrzebá/

9: Ieſli chcemy pobożnie/ vżyć tego chlebá.

10: Ludki w ſpráwiedliwośći/ pobożnie záchowáć/

11: A Páńſkim też zwierzeniem/ pocżćiwie ſzáfowáć.

12: Dwoie Konſtitucie/ trzebá tu rozumieć/

13: Boży ſtátut/ y páńſki/ trzebá dobrze vmieć.

14: A wierz mi iż w to trudno/ vgodzić w tey chwili/

15: Chociay go przedſię pijąc/ będzyemy chwalili.

16: ❦Káncellária.

17: 2 O Dpráwuy brácie liſty/ co rychley do pánow/

18: Ale też nie opuſzcżay/ mieſzcżan y Gdańſzcżánow.

19: Y ty liſty woytowſkie/ miey ná dobrey piecży/

20: Bo y ty rychley możeſz/ połatáć ſwey rzecży.

21: Iuż ty prokurácie/ álbo inſze liſty/

22: Możeſz wiecżor odpráwić/ niepotrzebne chwiſty.

23: A pozwy tám y w nocy/ możeſz piecżętowáć/

24: Abowiem od tych chwaſtow/ nie bywa co chowáć.http://rcin.org.pl


25: ❦Kommiſarze.

26: 2 V Każyſz ty gránice/ pánie zyemiáninie/

27: Bo tych błot tu nie zyeździ/ ledwe w mrozy źimie.

Dayże

strona: 101

Trzeći. Liſt 101.

1: Dayże ſtorce Stároſto/ by ſie nie mieſzkáło/

2: To wnet będą roznice/ ledwe láſu sſtáło.

3: Kto ſie lepiey záchował/ pan álbo Stároſtá/

4: Ma nápoły wygráną/ á drogiemu chłoſtá.

5: Bo tu rzkomo będzyemy/ miárkowáć ná poły/

6: Ale zá owym náſzym/ przedſię ciągną woły.

7: ❦Kommiſie/ Ziemiánin mowi.

8: 2 V Rzędniku młoć owies/ mamy mieć gránice/

9: Boć więc muśi dobrze cżćić/ tám ty ſzybienice.

10: Co tu máią gránicżyć/ pány Káſtellany/

11: Boć to piwo y z owſem/ nie ná ſzpital damy.

12: Záiedźże ty więc s chłopy/ co nadáley w láſy/

13: Niech wołáią/ przodkowie/ to dzyerżeli náſzy.

14: Bo wierz mi żeć ſtároſtá/ nam pod wieś záiedzye/

15: A ty więc też pomagay/ co możeſz ſąſiedzie.

16: ❦Podſtárośći.

17: 2 C Oż miłośćiwy pánie/ dáley cżynić mamy/

18: Podymnego nie dáią/ o ciążą niedbamy.

19: A iuż ſie od kilká lat drugye zádzyerżáło/

20: Y łońſkiego ieſzcże tám/ w worku bárzo máło.

21: Więc ſie biorą nákwity/ áno ich nie máią/

22: A drudzy iż zgorzáły/ z nowu przyſięgáią.

http://rcin.org.pl


23: Lecż byś ty miał przyſięgáć towárzyſzu miły/

24: V dyabłábyſcie s pánem ſnadź y s kwity byli.

25: ❦Poborcá.

26: 2 P Anie miły Stároſto/ iuż poſli ná ciążą/

27: Bo ieſlićbych ia poſłał/ pewnieć mego zwiążą.

N 2 Bo

strona: 101v

Rozdzyał

1: Bo tácy zli zyemiánie/ wſzytko powiedáią/

2: Iż teraz wśi choć ſtáre/ woley doſiadáią.

3: Y z młyná niechce nic dáć/ mowi iż nie miele/

4: A on nigdy nie ſtoi/ y w pośrzod niedzyele.

5: Ale pánie poborcá/ tobie brácie miły/

6: Y w nocy ſtępy tłuką/ boć mieſzek nábiły.

7: ❦Sędzya.

8: 2 W Ołay woźny bo pewnie/ będą w zyſku zdawáć/

9: A niechay też zeznawa/ kto ma co zeznawáć.

10: Odſtęṕcieſz precż ná ſtronę/ ſiądźcie wy pánowie/

11: Bo nam was będzye trzebá/ ku ſpolney rozmowie.

12: Y powinnaſz to iuż rzecż/ kolnierz Kuni/ Ryśi/

13: Iż ma záwżdy mędrſzy być/ niż Wilcży á Liśi.

14: Ano wierz mi nie głupi to obádwá byli/

15: Y Kunki ſie przed nimi bárzo cżáſem gzyli.

16: ❦Sędziowie ná ſądzie.

17: 2 T Y ſie możeſz rozmyſlić/ iż twoie pámiętne/

18: Ná onym ſrogim ſądzye/ będzye bárzo ſmętne.

19: Ná ktorym gdy pirwſzy rok ſtráſzno záwołáią/

20: Drugi raz y bez pozwu/ ták w zyſku zdawáią.

http://rcin.org.pl


21: Bo ieſli cie łákomſtwo/ á zła myſl vnieſie/

22: Byćći pewnie y s pozwy/ y s ſtátutem w leſie.

23: A ták rádzęć dotykay/ ſumnienia ſwoiego/

24: Wieſz żeć káżde ochyla/ rádo powinnego.

25: ❦Podwoiewodzy.

26: 2 P Omierz podwoiewodzy ná targoch ty łokcie/

27: A pilnie karz proſzę cie/ ty fáłſzywe nogcie.

Bo mi

strona: 102

Trzeći. Liſt 102.

1: Bo mi iuż trzeći iarmárk/ iáko pierz kupuią/

2: Bowiem iedno z iábłuſzki przedemną dudkuią.

3: A prziydąli s ſzáfránem á s pomoráńcżámi/

4: Wierę pánie łokietku/ krotki rácż być z námi.

5: Bá y wagá zoſtánie/ co s kloby wybiya/

6: Przedſię tego iednánia/ przypłáćimy y ia.

7: ❦Burmiſtrz.

8: 2 N Vż pánowie mieſzcżánie/ biegáłá tám kulá/

9: Bo pewnie będzye trzebá/ wypráwić do krolá.

10: Niewiecie iż nam z grodu korcá vmnieyſzyli/

11: Ledweć go połowicá/ zoſtánie pochwili.

12: Złożcieſz więc po dwu groſzu/ bo ſie názbieráło/

13: Y innych ſpraw potrzebnych/ co ſie nowo sſtáło.

14: To pan Burmiſtrz z Ráycámi/ iuż piją ná ono/

15: Wierę niewiem ty korce/ by nam pomierzono.

16: ❦Prokurator pánu.

17: 2 W Ierę Pánie zwikłáne/ názbyt práwo macie/

18: A vźrzycie iż ná nie/ nie raz zábiedacie/

http://rcin.org.pl


19: Alebych ia zda mi ſie/ iednák ználazł dzyurę/

20: Wſzytkoby to wirzgnęło/ wnet nogámi wzgorę/

21: To ſie iuż ciągń iáko Lis/ myły dobry Pánie/

22: Poki worká/ kożuſzká/ y koniká sſtánie.

23: Bo mu ſie zda zá lekkość/ dáć przewieść ná ſobie/

24: A nie bacży cięſzkośći/ gdy po mieſzku ſkrobie.

25: ❦Rzecżnicy.

26: 2 T O ieſt ſtan oſobliwy/ komu ſie poſzcżęśći/

27: A wſzák ſie dobrze znamy/ á práwie po ſierśći.

N 3 Bo ácż

strona: 102v

Rozdzyał

1: Bo áż mu pochlebowáć/ muſzą drudzy w ocży/

2: A potym zá nim pluią/ iedno kęs odkrocży.

3: To maſz łotrá tákiego/ á kłániáć ſie muſzą/

4: Bo on też ná nie waży/ y ſłáwą y duſzą.

5: O nieſzcżęſna przyiáźni/ ktora iuż ták chodziſz/

6: Kiedy więcey muſzeniu/ niżli cnocie godziſz.

7: grafika

8: ❦Hetman.

9: 2 T Emu nawięcey trzebá/ ná wſzem vżyć miáry/

10: A niech mu nic nie wádzą/ áni ſtrách ni dáry.

11: Złego tám trzebá káráć/ bowiem dla iednego/

12: Rad więć karał Pan woyſká/ cżęſto ludu ſwego.

13: Trzebá mu też ſwobody/ trzebá vkłádnośći/

14: Bo káżdy niżli s ſtráchu/ chętnieyſzy z miłośći.

15: Ten ma viąć káżdego/ á naprędzey ſławą/

16: Gdyż ſie ten ſtan naywięcey/ cieſzy tą potráwą.

17: ❦Rotmiſtrze.http://rcin.org.pl


18: 2 P Anowie towárzyſze/ wierę ſkarg niemáło/

19: Bo śiłá rzecży po wſiach/ co ſie iuż pobráło.

20: Wierę iuż iedźmy rządnie/ á pyeſze pogromić/

21: Niech tych gęśi przeſtáną/ ciągnąc w drogę gonić.

22: Więc tu s kijem zá draby/ biega ná koniku/

23: Więceś ſie to polepſzył/ zły nieſláchetniku.

24: Lecż wżdy day ze dwie ná łęk/ á niechay iuż więcey/

25: Bo wierę cie vderzę/ niż drugiego pręcey.

26: ❦Zołnierze.

Zołnierze

strona: 103

Trzeći. Liſt 103.

1: 2 Z Ołnierze z domu iádąc/ pięknie pokrzykáią/

2: A gdy w polu pomokną/ to y Bogu łáią.

3: Ale by ći pobożnie/ s ćirpliwoſcią żyli/

4: Iuż niewiem iákiey ſławy/ nie godniby byli.

5: Boć poprawdzye nieſpráwnie ten funt pomierzono/

6: Drożey wołu niż chłopá/ s koniem záceniono.

7: A niewiem by nie lepiey/ tym dáć dzyeſięćiny/

8: Niżli owym co kmiotki/ gnąbią nam bez winy.

9: ❦Drabi.

10: 2 D Rabi kiedy ná woynę/ idą/ poſkákuią/

11: A gdy lázą do domu/ rádzi náchrámuią.

12: Więc ieden s ſlepem okiem/ drugi s krzywą nogą/

13: A káżdy ná kaletę/ nárzeka vbogą.

14: Zá onoś to nieboże/ tey ſzpiże nákupił/

15: Coś więc ony nędzniki/ choć płákáli łupił.

16: Bo inácżey nie będzye/ kto ſzcżypty cudzego/

http://rcin.org.pl


17: Temu dyabeł drze garſcią/ y páná ſamego.

18: ❦Trzecie Wići.

19: 2 N Vż moie miłe Wići/ toć was długo kręcą/

20: Nieprzyiacioły cieſząc/ ſámi ſiebye ſmęcą.

21: Bo oni ná gránicach/ będą trzy kroć bići/

22: A niżli ich rátuią/ ty záwiędłe wići.

23: O márna niedbáłośći/ iákaż to ſlepotá/

24: Nie kupić zá groſz kłotki/ coby ſtrzegłá złotá.

25: Lecżby tę ták y dármo/ záwżdy kłotkę mieli/

26: Gdyby w lepſzy porządek/ máło weźrzeć chcieli.

27: ❦Woyná poſpolita.

N 4 Iedźwá

strona: 103v

Rozdzyał

1: 2 I Edźwá o iednym wozie/ ia radzę ſąſiedzie/

2: Myſlże ty więc o koniech/ á ia o obiedzye.

3: Bowiem ia mam Mátuſzá/ by pod zyemią byłá/

4: Iáłochná/ wierz mi przed nim/ iżby ſie nie ſkryłá.

5: Ieść vwárzyć/ kur nábić/ y rybę vłowić/

6: Bá nie vmieć ſie z żadney poſługi wymowić.

7: A wy ſie też ſtáraycie/ o ſiáno o owies/

8: Niech chłop łáie iáko chce/ wierę go oſrał pies.

9: grafika

10: A thu yuż idą ſta=

11: now duchownych przypadki.

12: ❦Papież.

13: 2 D Ziwna to rzecż kto tho śmie/ ná Bogá żywego/

14: Tárgnąć ſie/ przywłaſzcżáiąc/ ſobye mieyſce iego.

http://rcin.org.pl


15: Zápomniawſzy/ onemu hárdemu cżártowi/

16: Co ſie sſtáło prze pychę/ niechay to ſam powie.

17: Albo iáko nędzny on Nábuchodonozor/

18: Co żárł ſiáno iáko Woł/ wywieśiwſzy ozor.

19: Podobnoć też ták będzye/ y Papye náſzemu/

20: Bo ſie ná wſzem przećiwi Bogu naywyſzſzemu.

21: ❦Rzym.

22: 2 W Zyáwieniu ſwym Ian ſwięty/ niewiáſtę wſpominał/

23: Ktorą o ſiedmi głowach/ ná beſtiey widzyał.

A oná

strona: 104

Trzeći. Liſt 104.

1: A oná pobłaźniłá Krole y Kſiążętá/

2: Lecż y dziś ná ſwiát tá moc/ ſzyroko roſpiętá.

3: Co mu Anyoł wykłádał/ iże tá niewiáſtá/

4: Byłá iáſna figurá/ niektorego miáſtá.

5: Ktore ná ſiedmi gorach ſzyrokich ſiedziáło/

6: Ale potym w ſrogośći/ márnie vpáść miáło.

7: ❦Biſkupi álbo Prełaći.

8: 2 L Ecż wy ſtárſzy pomnicie/ co wam porucżono/

9: Y iáko hoyną miárkę/ zá to námierzono.

10: Byſcie to wiernie páſli/ wdzięcżne Páńſkye ſtádo/

11: Ale z wáſzey opyeki/ párſzywieie rádo.

12: Lękaycie ſie ſtráſznych ſłow/ co wyſzły z vſt iego/

13: Cżym chce vcżćić páſterzá/ tego niewiernego.

14: Pyołunem gębę nátrzeć/ á żołcią nápoić/

15: Ktoby śmiał opak iego/ ſwięte ſłowá dwoić.

16: ❦Infułá.

http://rcin.org.pl


17: 2 P Atrz co nam ty dwá rogi/ ná głowie znáć dáią/

18: A w tyle dwá ogony/ co dzwonki brząkáią.

19: Onyć to dwá zakony/ coby nam brzmieć mieli/

20: Vſtáwicżnie/ kiedyby/ prawdę mowić chcieli.

21: Acżbychmy y iednánieniem [!] / ná iednym przeſtáli/

22: Bo bychmy ſie drugiego ſnádnie dopytáli.

23: By chcieli wzyąć Kriſtuſá/ z iego náukámi/

24: Wierę pánie Możeſzu/ iednałby ſie z námi.

25: ❦Kſięża poſpolići.

26: 2 S Tymi rádſzey niż zwády/ záwżdy ſzukam mieru/

27: Bo tám więcey y ſłowek/ więcey y pápiru.

N 5 Ieſlibych

strona: 104V

Rozdzyał

1: Ieſlibych nie pochlebił/ á chciał mowić prawdę/

2: Tedy prętką odpowiedź/ ácż niepewną/ znaydę.

3: Y nie trzebá ſzácowáć/ co rozeznáć ſnádno/

4: Pewnie pod tym woyłokiem/ záwżdy znaydzieſz ſádno

5: Chociay dobrze náſłány/ ále przedſię ćiśnie/

6: Bo poćichu nie ieden/ i w tey zgrai piśnie.

7: ❦Opáći.

8: 2 T V ſie dziwuy tym wieprzom/ co ták dármo ſtyli/

9: Y iáko ſie nie wſtydzą/ co ie potucżyli.

10: Zaſzby tu nielepiey być/ cżłeku Rycerſkiemu/

11: Coby ſłużył Koronie/ ku cżći páńſtwu temu.

12: Y wdzyęcżnieyſzaby chwałá/ z onych Pánu byłá/

13: Co nędznie w łykach krzycżą/ niż s tych co zátyłá.

14: Lecż lepyey w tym nierządzye/ ſpołu pocżekaymy/

http://rcin.org.pl


15: Aż nas wſzytki podſkubą/ toż w lás vciekaymy.

16: ❦Mnich.

17: 2 P Atrzże ná tę beſtią/ pátrz ná łeb ſtrzyżony/

18: Pátrzże iákie w nim znaydzieſz/ dziwne zabobony.

19: Pátrzże iákie ná ſzyi/ wiſzą ſzáláwáry/

20: Iedno ſie ták vbierał/ on náſz dyabeł ſtáry.

21: Pátrz wiáry/ pátrz náuki/ pátrzże nabożeńſtwá/

22: Ieſli ná wſzem nie naydzyeſz/ iáwnego ſzaleńſtwá.

23: Ale ieſzcże ći więcey byli poſzáleli/

24: Co ty błazny/ bogácząc/ zá ſwięte ie mieli.

25: ❦Mniſzki.

26: 2 A Coż wżdy nam ták krzywy/ vbogye dzyewecżki/

27: Ze ie w klozye chowamy/ by błędne owiecżki.

A ná pa=

strona: 105

Trzeći. Liſt 105.

1: A ná paſzą nigdy ich wolno nie puſzcżáią/

2: Iedno co ſie potroſze/ ſámy wyrywáią.

3: Więc wrzeſzcżą iáko Kozki/ á páſterzá nie máſz/

4: Nacżże ſie tho przygodzi/ thu mi prawdę okáż.

5: Azaſzby tho nie lepiey/ w thym zakonie żyło/

6: Ktory ſam Pan vſtáwił/ niż ſie ták zbłaźniło.

7: ❦Koſcioł.

8: 2 S Alomon w Ieruzalem/ gdy koſcioł budował/

9: Kyedy gi s płácżem potym Pánu ofiárował.

10: Obyecał Pan poki w nim będzye wola iego/

11: Iż w nim miał miłośćiwie/ wyſłucháć káżdego.

12: Pátrzże też tu tych kſtałtow/ pátrzay ná ty ſciány/

http://rcin.org.pl


13: Iáko ſtoią z wymyſły/ pięknie zmálowány.

14: Pátrzże też ieſli ſie w nich/ Páńſka wola dzyeie/

15: Y iákiey maſz być dobrey/ w ſwych prośbach nádzieie.

16: ❦Orgány

17: 2 T O tu rozne piſzcżałki/ pyęknie przepyeruią/

18: Abowiem tenorowi/ ná wſzytkim folguią.

19: Tákże náſze piſzcżałki Poſpoliteyrzecży/

20: Gdyby tenor przyſtoyny/ miewáli ná pyecży/

21: A ná ieden głos wſzyſcy/ ſpołu ſie zgadzáli/

22: Nadobnieby pioſnecżki/ káżdey dokonáli.

23: Ale iż rozno becżą/ á ktemu ſie kwápyą/

24: Więc máło znáć tenoru/ iedno miechy ſápyą.

25: ❦Zigmunt dzwon zámku Krákowſkiego.

26: 2 D Zwońże miły Zygmuncie/ tymi trzemi głoſy/

27: A niech twoy ohromny brzęk/ biye ludzyom w noſy.

Aby ſie

strona: 105v

Rozdzyał

1: Aby ſie pobudzáli/ y ku Páńſkyey chwale/

2: Y w Rzecżypoſpolitey záwżdy trwáli ſtale.

3: Bo ſłyſzyſz coć ſie dzyeie/ żeć ſie wſzytko mieſza/

4: Ná cienkiey nići cżemuś/ ſzcżęſcie nas záwieſza.

5: Bo ſnadź ty drobne dzwonki/ vſzy nam mieſzáią/

6: A od przyſtoynych rzecży/ bárzo vnaſzáią.

7: ❦Zegar.

8: 2 T Lucżże miły Zegárze/ bo w káżdey godzinie/

9: Miałby ſie káżdy bacżyć/ iáko mu cżás płynie.

10: Ale by nabárzyey tłukł/ przedſię chwáłá Bogu/

http://rcin.org.pl


11: Nie odſtąpiemy żadny/ zwykłego nałogu.

12: Nie pomniąc/ práwie z wodą/ iż nam cżáſy płyną/

13: A wnet gorſze náſtáną/ ſkoro dobre miną.

14: Buiać też ſobie w leſie/ Ielonek vbogi/

15: Ale ni ſie obacży/ gdy mu ſtrącą rogi.

16: grafika

17: ❦Sakrá co do Rzymá noſzą.

18: 2 I Eſli ią Sakrą zową/ iż z Rzymá powſtáłá/

19: Będzye ſacratiſsima/ gdyby thu zoſtáłá.

20: Bo ſie ná niepotrzebny/ tám obráca zbytek/

21: Tuby wżdy ku obronie/ byłá ná pożytek.

22: Wſzák winien ociec ſwięty/ páńſtwá Krześćiáńſkye/

23: Opátrowáć/ gdzye máią/ gránice pogáńſkye.

24: Lecżby thu rádſzey wydárł/ niżli opátrował/

25: Byś mu dał y trzy gárdłá/ wnetby ie przechował.

26: ❦Odpuſty.

27: 2 O Dpuſty nam tu iákieś/ z Rzymá przedawano/

28: V ktorych ołowiáne/ pyecżęći wieſzano.

strona: 106

Trzeći. Liſt 106.

1: By było onę z niebá/ ku nim przyłożono/

2: Odpuſzcżaycie/ chcecieli/ by wam odpuſzcżono.

3: Ale gdy ſtámtąd liſtow/ wierzących nie máią/

4: Niechayże ty z ołowem/ tám ſobye chowáią.

5: Bo wierz mi kto ſie trefi/ tám miedzy tę tłuſzcżą/

6: Byś nawięcey odpuſzcżał/ tobieć nie odpuſzcżą.

7: ❦Mſza.

8: 2 P Atrz więc kiedy ſie kſięża/ v ołtarzá burzą/

http://rcin.org.pl


9: Wznioſzſzy ornat/ iednemu/ wſzyſcy w ogon kurzą.

10: Więc tu około niego/ by łątki igráią/

11: Iedno ledwe kozyełkow/ iż nic przewracáią.

12: Więc mu biyą w cymbały/ á gráią w orgány/

13: A on im tu łáſzkuie/ by Miedźwiedź s ſkorámi.

14: Mrucży/ ſápi/ pogląda/ iedno iż nie drapye/

15: Lecż przedſię by łápę sſał/ ſchyliwſzy ſie chrapye.

16: ❦Relikwije.

17: 2 P Atrzże ná ty dubiele/ kiedy więc dutkuią/

18: Przez ſkło koſtki cáłuiąc/ ieſzcżeſz tho kupuią.

19: Y niewiedzą co tám ieſt/ á wżdy ſie kłániáią/

20: Iáko Bogu żywemu/ táką cżeść dzyáłáią.

21: A Pan woła/ biedá wam/ ktorzyſcie przykryli/

22: Groby ludzi vmárłych/ coſcie ie pobili.

23: Nie tey chwały chcą ſwięći/ co przed námi byli/

24: Iedno bychmy ich ſpráwą/ też Páná chwalili.

25: ❦Gromnicá.

26: 2 S Ymeon ná ſwe ręce/ gdy wzyął Páná ſwego/

27: Tedy wnet tám ſpráwiony/ przez Duchá ſwiętego/

Záſpie=

strona: 106v

Rozdzyał

1: Záſpiewał/ iż ſie oná/ iuż ſwiátłość zyáwiłá/

2: Ktora ludzkim narodom/ obiecaná byłá.

3: Náſzy kſięża podnoſząc/ gdy gromnicę ſwiecą/

4: Włożywſzy ná nię błáſzká/ co też z woſku kręcą/

5: Tęż iey pioſnkę co Bogu/ nadobnie ſpiewáią/

6: Y tęż ſwiátłość narodom/ ludzkim przywłaſzcżáią.

7: ❦Obrazek káżdy/ zwłaſzcżá ſrebrny.http://rcin.org.pl


8: 2 N Adobneſz to obraſki/ y doſyć kielichow/

9: Lecż wáruymy zápuśćić/ z ordy do nich mnichow.

10: Ktorzy żywym obrázom/ Páńſkim nie folguią/

11: Pewniećby y ty tłukli/ choć im tu dutkuią.

12: Lepyey gdyby ty martwe/ żywych rátowáły/

13: Y lepſzychby odpuſtow/ niż z Rzymá doſtáły.

14: Miałći Euſzkulápius/ też ze złotá brodę/

15: A gdy przyſzłá potrzebá/ odmienił vrodę.

16: ❦Swięcona wodá.

17: 2 K Roṕże miły Pretacie/ tym Przmielowym kiyem/

18: Lecż tu idąc opońcżey/ będę potym pilen.

19: Bo chociay s tą poſtáwą/ s tym kropidłem krocżyſz/

20: Wiem iż mi nie pomożeſz/ iedno iż mię zmocżyſz.

21: Chociay mowiſz iżby tá/ aqua benedicta/

22: Miáłáby náſze zgłádzić/ omnia delicta.

23: Pewnieyſza nam wſzem oná/ co iuż przeminęłá/

24: Ktora s Páńſkyego boku/ dla nas wypłynęłá.

25: ❦Kádzidlnicá.

26: 2 M Achayże miły kſięże/ iedno chybiay noſá/

27: Podkurz nam to nadobnie/ co zmocżyłá Roſá.

Bo cho=

strona: 107

Trzeći. Liſt 107.

1: Bo chociay to kádzidło/ ták od ciebie wonia/

2: A tym nam ſnadź pomoże/ iáko s podogonia.

3: Nie poydąli perfumy od ſercá práwego/

4: Z vpokorzoną myſlą/ do Bogá żywego/

5: Iákobyś też podkurzył/ ná oborze bydło/

http://rcin.org.pl


6: Ták wiele nam pomoże/ to twoie kádzidło.

7: ❦Krzćilnicá.

8: 2 Z Eymże kołpak s tey bánie/ boć nárzeka bábá/

9: Ktoraby iuż do domu/ y z dzyecięciem rádá.

10: Nápluyże mu ná ocży/ miły dobrodzyeiu/

11: A potym mu namáżeſz/ ná cżoło oleiu.

12: Náſolże dobrze gębę/ moiá miła wiło/

13: Aby po tym ná ſtárość/ ieſzcże lepyey piło.

14: Proſto ták Apoſtoli/ gdy ná ſwiecie byli/

15: Słucháiąc Páńſkyey woley/ tákim dzyekciem krzćili.

16: ❦Wywodziny.

17: 2 V Wiążyſz tę niewiáſtę/ tą ſtołą zá ręce/

18: Wiedziſz ią do koſciołá/ tám ku Bożey męce.

19: Niechże wżdy groſz położy/ áby pámiętáłá/

20: Ze z nowu Krześćiyánką/ teraz iuż zoſtáłá.

21: A pogánki co cżynią/ co ie domá macie/

22: Przecż ich tu nie w wiedziecie/ moy miły práłacie.

23: Aleby ich nie wwodząc/ mogł gnáć iáko bydło/

24: Co ich przydzye s przełáie/ tám ná wáſze ſkrzydło.

25: ❦Swięcony owies.

26: 2 N Aświęćże záſię Owſá/ o ſwiętym Szcżepanie/

27: Bo ſie był nie zle zrodził/ pewnie będzie tanie.

Bychmy

strona: 107v

Rozdzyał

1: Bychmy Koniki ſłowem Bożym nákarmili/

2: Chociać dla nas nie dla nich/ tu ie zoſtáwili.

3: Bo proficiat illis/ mowi/ ad ſalutem/

http://rcin.org.pl


4: A co rzec kiedy bluźni/ s ſlepym báłámutem.

5: Będzye mu proficiat/ daſzli mu go korzec/

6: Niżli garść ſwięconego/ możeſz iſcie to rzec.

7: ❦Swięcone zyele.

8: 2 O Swięćże nam pokrzywy/ miły dobry popie/

9: Tákże Lopian z Bylicą/ á ktemu Konopye/

10: Ale bys ty cáły dzyeń/ márkotał nád nimi/

11: Nic im mocy nie przydaſz/ o tym pewnie wiemy.

12: Iedno tę co im Pan dał/ ták ieſzcże od wieku/

13: Inſza iuż nie przybędzye/ żadnemu cżłowieku.

14: Bo byś nabárzyey kropił/ miły proſty wiłá/

15: Przedſię miła pokrzywká/ będzye nas párzyłá.

16: ❦Marćin Luter/ Doktor.

17: 2 P An z niebá zá ieden dzień/ tyſiąc lat ſzácuie/

18: A długo niż możność ſwą/ cżeka okázuie.

19: Aleć y tu ćirpliwość/ długo ſwięta byłá/

20: Iż ſie ták w ſzcżyrych plotkach/ iego chwałá ćmiłá.

21: Aż nie mogłá wyćirpyeć/ możność ſwięta iego/

22: Y pobudził cżłowieká/ według zdánia ſwego/

23: Marćiná z Witemberku/ Doktorá zacnego/

24: Ktory wynioſł ná ſwiátło/ ſławną chwałę iego.

25: ❦Witemberk miáſto.

26: 2 S Lawne było Betleem/ gdzye ſie Kriſtus zyáwił/

27: Lecż nie mniey dziś ſławnieyſze/ gdzye ſwą chwałę ſprá

: (wił.

strona: 108

Trzeći. Liſt 108.

1: Witemberk/ ktora byłá/ w plotkach zágrzebiona/

http://rcin.org.pl


2: Tám záſię z łáſki iego/ prawdą ozdobioná.

3: Nie pátrzyć Pan ſławnych miaſt/ ni wyſokich zamkow/

4: Ni z błyſnących Mármorow/ wykowánych gankow.

5: Lecż gdzye prawdziwa chwałá/ tám też oko iego/

6: A gdzye prawdy nie sſtawa/ záprzał ſie káżdego.

7: ❦Papiſtowie.

8: 2 P Apieżnicy więc mowią/ my bychmy wierzyli/

9: Kiedyby ſie ná iedno/ iuż wſzyſcy zgodzili.

10: Ale kiedyby wſzyſcy/ á cżegożby trzebá/

11: Iedno iuż y z nogámi/ ták lecieć do niebá/

12: Lecż wierz mi iż pocżekaſz/ áż do dniá ſądnego/

13: Niż Pan zgárnie pſzenicę/ s kąkolu cżarnego.

14: A ták rádzęć ſtoy pilnie/ przy náukach iego/

15: Bo ieſli ſie vnieſieſz/ wierę ſkocżyſz pſiego.

16: grafika

17: A thu yuż idą ro=

18: żne przypadki ſwiata tego.

19: ❦Kroleſtwá Krześćiańſkie.

20: 2 K Riſtus ſie przy káżdego/ kto z iego owcżarnie/

21: Ná inſze ſie páſtwiſká/ po ſwey woli gárnie.

22: Ale kiedyby wſzyſcy/ głos iego poználi/

23: Ná roſkoſznych páſtwiſkach/ záwżdyby buiáli.

24: Lecż nieſtotyſz ty Owce/ toć ſie nie zgadzáią/

25: A też ie ládá Wilcy/ po myſli drapáią.

26: Ale kiedyby iedny/ drugich rátowáły/

27: Y Wilkáby vtłukły/ y cáło zoſtáły.

O

strona: 108v

Rozdzyał http://rcin.org.pl


1: ❦ Koroná Polſka.

2: 2 N Vż ma miła pátria/ płácżmy ná ſię ſámi/

3: Iż ſie ſzcżęſcie ná trepkach/ ták włocży zá námi.

4: Ze mieſzkamy ták długo/ w tákiey niedbáłośći/

5: Niemáiąc ni obrony/ ni ſpráwiedliwośći.

6: A niechay mi ktho powie/ ieſli dáley bywał/

7: Tákie ludzi y páńſtwo/ gdzye wżdy kiedy widał.

8: Snadźby ſie w dobrey ſpráwie/ ze Lwy mogli łámáć/

9: A prze niedbáłość muſzą/ będąc zdrowi chrámáć.

10: ❦Koroná Węgierſka/ y krolewic Iánuſz.

11: 2 T V ſie fatá mieſzáią/ by Márzec z chmurámi/

12: Nád tymi Węgierſkimi/ zacnemi gorámi.

13: Lecż co wiedzyeć co Pan w ſwych/ ſkrytoſciach vrádził/

14: Iż tám tę ſláchetną kreẃ/ krolewicá wſádził.

15: A co wiedzyeć ieſli gdy/ z wichrem nie powſtánie/

16: Ze tę burzą roſpędzi/ á iáſno náſtánie.

17: Bo ieſzcżeć ma Gedeon/ gdzyes potomká ſwego/

18: Ktory s cżáſem powſtánie/ s przeżrzenia Páńſkiego.

19: ❦Kſięſtwo Pruſkie/ y Olbricht Kſiążę.

20: 2 O Tę ſie Kokoſz cżęſto/ Iáſtrząbi drapáli/

21: A iáko Orzeł przypadł/ ták iey wnet przeſtáli.

22: A zda mi ſie tho Kſiążę/ dobrey rády doſtał/

23: Záwárſzy wſzytki burdy/ przy pokoiu zoſtał.

24: Porzućił zakon błędny/ á iął ſie Páńſkyego/

25: A też mu ſie w nim ſzcżęśći/ do wſzego dobrego.

26: Vwierzył Dawidowi/ y Proroctwom iego/

27: Iż Pan miewa ná pyecży/ káżdego tákyego.

Ku te=

http://rcin.org.pl


strona: 109

Trzeći. Liſt 109.

1: ❦Ku themuſz.

2: 2 W Ięc w tey zyemi obfitość/ więc ſławni portowie/

3: Więc wielkie zacne miáſtá/ więc wieldzy ſtanowie.

4: Cemowie/ Kunopáccy/ więc oni Koſtkowie/

5: Dzyałyńſcy/ á to wſzytko/ iuż Woiewodowie.

6: Więc Dulſcy/ Boiánowſcy/ oni Duninowie/

7: Zeliſławſcy/ y drudzy/ á wſzytko pánowie.

8: Bowiem ſiedzą nád porty/ zyemię pyſzną máią/

9: A ktemu iuż pokoiu/ dawno vżywáią.

10: grafika

11: ❦Rády Koronne.

12: 2 N Iewiem ieſli pomnicie/ ná coſcie ſtworzeni/

13: Y od kogo ná mieyſcá/ ná thy wyſádzeni.

14: Bo was Pan ſtrożmi cżyni/ v ſtádá ſwoiego/

15: A z rąk wáſzych chce pátrzyć/ krwie z nich namnieyſzego.

16: Wiecie iż ſławá/ páńſtwo/ káżde z ręku iego/

17: Iákiſz tu ſtrách rozdraźnić/ Páná ták możnego.

18: Bo wieręć w tey owcżarni/ Wilká drapyeżnego/

19: Naydzyeſz cżáſem co ſkubye/ Báráná nędznego.

20: ❦Rzecż poſpolita/ álbo Syem poſpolity.

21: 2 R Zecżpoſpolitą nágo/ ná wozye máluią/

22: Ano ią rozni ludzye/ rozlicżnie ſzácuią.

23: Iedni ciągną ná lewo/ á ná práwo drudzy/

24: Bo niezgodni tám záwżdy/ v tey pániey ſłudzy.

25: A kto temu nie wierzy/ przypátrz ſie do tego/

26: Gdy ſie ſpráwam dziwuieſz/ Seymu chwálebnego.http://rcin.org.pl


27: Vźrzyſz iákoć okrutnie/ tá nędzicá wrzeſzcży/

28: Co ią ták roſciągáią/ áż iey ſkorá trzeſzcży.

O 2

strona: 109v

Rozdzyał

1: ❦Poſłowie Koronni.

2: 2 C Ożći ſie zda w tey zgrái/ gdyby byłá zgodá/

3: By cżego nie ſpráwili/ chlebáby im ſzkodá.

4: Lecż ſie był nálazł Iudaſz/ w máłey Páńſkiey rádzye/

5: Coż owſzem ieſzcże rychley/ ná wielkiey gromádzye.

6: O nędzny niewierniku/ przecż nie pomniſz ná to/

7: Iż wſtyd gdy iednem myliſz/ kole w ocży zá to.

8: A tu prze kęs nádzyeie/ pożytku márnego/

9: Pſuieſz Rzecżpoſpolitą/ y ſiebye ſámego.

10: ❦Práwo poſpolite.

11: 2 O Nieſzcżęſny zwycżáiu/ o ſzalona ſpráwo/

12: Máiąc ták záwikłáne/ by we zgrzebiach práwo.

13: Nie ważyć ná to cżáſu/ áby go popráwić/

14: A wżdy w lepſzą formułę/ ſpráwiedliwość wpráwić.

15: Lecż o to ći niedbáią/ ktorzy tym władáią/

16: Choć drugim co im krzywdá/ łzy w ocżoch pływáią.

17: A ſnadź by Anyoł mowił/ wſzytkoby zgánili/

18: Alboć ſie tych wykrętow/ v dyabłá vcżyli.

19: ❦Stan ludzi Rycerſkich.

20: 2 N Vż ma miła zacna krwi/ ſtanu Rycerſkiego/

21: Chociay w tey niedbáłośći/ pátrz wżdy káżdy ſwego.

22: Nie wdawáy ſie w wſzetecżność/ á cżáſu pokoiu/

23: Ták iákoć to należy/ pomyſlay o boiu.

http://rcin.org.pl


24: Nie bądź onym Ieleniem/ co go ma Lew wodzić/

25: Gdyż ſie ſam zá tego Lwá/ s cżáſem możeſz godzić.

26: Nie moẃ ták iáko drudzy/ á co mnie do tego/

27: Bo nie wcżás gdy iuż ćwicży/ niewola káżdego.

Ná nied=

strona: 110

1: ❦Ná niedbáłość Polſką.

2: 2 C Oż wżdy ſie z námi dzyeie/ iż ták nic nie dbamy/

3: Iáko Philip w Konopyach/ práwie vlegamy.

4: Mogąc być ludzyom ſtráſzni/ cieniá ſie boimi/

5: Lecż iż prze márny nierząd/ co s tym rzec nie wiemy.

6: Ale gdy złoto nie chce/ wołay wżdy kámienie/

7: A niech káżdego ruſza/ pocżćiwe ſumnienie.

8: Bo wierz mi on goſpodarz/ nápoły ſzáleie/

9: Co nie gási kiedy tłe/ áż gdy gore leie.

10: ❦Zbytnie vtráty.

11: 2 N Iewiem kto nam Polakom dobrą myſl popſował/

12: Lecż zdá mi ſie iż mieſzek/ co hoynie ſzáfował.

13: Gdy do niego poźrzymy/ áno w nim nic nie máſz/

14: Przez tego mi przyſmáku/ weſołego vkáż.

15: Lecż nam ſnadź mieſzek nie krzyw/ mychmy krzywi ſámi/

16: Zechmy ſie przeſadzili/ názbyt pſtroćinámi.

17: Więc y dobre bieſiády/ giną miedzy námi/

18: Rozrádzą ie połmiſki/ co idą parámi.

19: ❦Puſte zamki pogránicżne.

20: 2 C Zekay miłe kámienie/ áż ſie Pan zmiłuie.

21: A iż wżdy kogo ruſzy/ co ſwiát przepátruie.

22: Iż cie záſię ná kupę/ iáko pirwey złoży/

http://rcin.org.pl


23: Sobie ſławę/ Koronie/ pożytek vmnoży.

24: Bo iákiż tho wżdy rozum/ y iákaż to rádá/

25: Máiąc płoty gotowe/ od złego ſąſiádá/

26: Wolą áby tám Wilcy/ Kozy drapyąc wyli/

27: Niżby ſie zacni ludzye/ y páńſtwá/ mnożyli.

O 3 Kámie=

strona: 110v

Rozdzyał

1: ❦Kámieniec.

2: 2 K To widzyał iáki tám dziw/ Bog ſpráwił z nátury/

3: Iákie przykre przekopy/ iákie twárde mury.

4: Ze tám wſzędy około/ ledwe ptak przeleći/

5: Pewnieby ſie tám w rządzye/ mogły bronić dzyeći.

6: Ale práwie ten klenoth/ ná ſzáńc poſádzono/

7: Coby máłym nákłádem/ mogło być ſpráwiono.

8: By ſie iedno ná gorze/ było zá cżym zákryć/

9: Boby tám teraz Kokoſz/ mogł s polá vpátrzyć.

10: ❦Puſte polá Podolſkie.

11: 2 Z Aſz to nie wielka żáłość/ gdy náſzy pátrzáią/

12: Ano roſkoſzne polá/ pożarem goráią.

13: Albo ſie dzikie ſzkápy/ z Wilki po nich gonią/

14: Albo nieprzyiaciele/ lud niewinny gromią.

15: Zaſzby to Rycerſkyey krwi/ nie lepiey dáć tego/

16: Bogu cżeść/ ſławá páńſtwu/ wżdyby roſłá s tego.

17: Gdyby ſie tám po troſze/ wżdy ludzye ſádzili/

18: Wſzák iuż ná wielu mieyſcach/ tego doſwiádſzyli.

19: ❦Kozacy polni.

20: 2 K Ozaki ie zowiemy/ lecż ſtoią zá grzyby/

http://rcin.org.pl


21: A godniby korzenia/ káżdego bez chyby.

22: Ktorzy gárdłá w lekki ſzańc/ dla ſwey ſławy ſádzą/

23: A wżdy y ći niektorym/ á prze zazdrość wádzą.

24: Bo więc ták poſpolicie/ o nich powiedáią/

25: Iż iedno ſie tám włocżąc/ Cżubany drapáią.

26: Ale iedno doiedź tám/ miły chłopye głupi/

27: Vźrzyſz ieſlić ten Cżuban/ grzbyetá nie obłupi.

Zamek

strona: 111

Trzeći. Liſt 111.

1: ❦Zamek Krákowſki.

2: 2 K To ma rozum/ rozeznay/ zwłaſzcżá coś gdzye bywał/

3: Ieſliś táki Máyeſtat/ w ktorych ſtronach widał.

4: Zeby y on Sálomon/ w oney ſwey zacnośći/

5: Mogł thu ſwoy ſtan rozſzyrzyć/ w wielkiey obfitośći.

6: Coż rozumieſz tho gniazdo/ ſtanu ták wielkiego/

7: Ieſliże nie ieſt godno/ Orłá wyſokiego.

8: Szkodáby thu Puhacżá/ co ſie noſem dłubye/

9: A nie vmie nic więcey/ iedno Myſzy ſkubie.

10: ❦Lubranká wieżá.

11: 2 P Atrzże ma miła wieżo/ ná Polſkę ſzyroko/

12: Vźrzyſz doſyć nierządu/ práwie áż ná oko.

13: Dawayże tym ná doł znáć/ co im to należy/

14: Bowiem roſterkow ſędzić/ nie przyſtoi wieży.

15: Alećbych tego życżył/ być złe karáć dano/

16: Dobrym áby ſzuprinę/ pyęknie zágłaſkano.

17: Bo kiedyby káżdemu zárowno płácono/

18: Wierz mi śiłáby dobrych/ ze złych nácżyniono.

19: ❦Ratuſz Krákowſki.http://rcin.org.pl


20: 2 B Ył Ceſarz ieden Rzymſki/ co cżapkę zeymował/

21: Gdy miyał ſzubienicę/ Iuſticia ią zwał.

22: Owſzemby więtſzey Ratuſz/ godzyen pocżćiwośći/

23: Ieſliże w nim nie bywa/ wſzetecżney chćiwośći.

24: Bowiem co ieſt ſwiętſzego/ iáko ſpráwiedliwość/

25: Ktora ſkromi ludzką złość/ y wſzetecżną chćiwość.

26: Bo by grozy nie było/ tá náſzá náturá.

27: Záwżdy iáko z Miedźwiedziem/ ſkakáłáby turá.

O 4

strona: 111v

Rozdzyał.

1: ❦O tymże.

2: 2 T O mieyſce ná pocżćiwe/ ſpráwy wyſtáwione/

3: Miáłoby tho w ſobie mieć/ práwo przyrodzone.

4: Aby thu ſpráwiedliwość/ ſwe gniazdo rozwiłá/

5: A bezecna niecnotá/ tám ſie być wſtydziłá.

6: Aleby to napirwey/ od tych pocżąć trzebá/

7: Ná ktorych tá należy/ ſpráwá práwie z niebá.

8: Bo iákoć ſzcżep ſprochnieie/ wnet owoc cżyrwiwy/

9: A ná złey roli záwżdy/ vroſtą pokrzywy.

10: ❦Kollegium Krákowſkie.

11: 2 S Tárzy ludzye co bogom/ mieyſcá obyeráli/

12: Tuby pewnie goſpodę/ nie złąby im dáli.

13: Bo tu ſpráwiedliwośći/ tu ſwiętych cnot vcżą/

14: Lecż zda mi ſie iż dármo/ drugie zá to tucżą.

15: Bo ſnadź nie práwie pilni/ vrzędu ſwoiego/

16: Ano iáko ptaſzká ſtrzedz/ potrzebá młodego.

17: Bo chociay mu rozumu/ kęs náuką wráźiſz/

http://rcin.org.pl


18: Ale złym wychowániem/ wſzytko wnet pokáźiſz.

19: ❦Wagá pod Rátuſzem.

20: 2 P Atrz pilno ná tę wagę/ gdy s kłoby wybiya/

21: Iż ią zową fáłſzywą/ kiedy ſwoy krys miya.

22: Tákże ſie też w ſwym ſtanie/ nie wybijay s kloby/

23: A mocno pocżćiwoſcią/ hártuy ſobie ſzroby.

24: Bo iáko ſie wyráźiſz/ s ſwoiey powinnośći/

25: Iuż lżeyſzy funtem będzyeſz/ ná káżdey zacnośći.

26: Ale gdy rowną wagę/ w ſwych ſpráwach vſtáwiſz/

27: Wierz mi iż cżyſty iármárk/ á tanie odpráwisz.

Sukieni=

strona: 112

Trzeći. Liſt 112

1: ❦Sukienice Krákowſkie.

2: 2 N Adobną Krákowiánie/ ſztukę wypráwili/

3: Ná owych Sukienicach/ co w rynku ſpráwili.

4: Bo krole ná nich w koło/ wſzędy zmálowáli/

5: Iedno iż im wedle cnot/ herbow nie przydáli.

6: Bo dobry tenby godzyen/ korony ze złotem/

7: Wſzetecżnemu mogłby iey/ kęs przypluſkáć błotem.

8: Niech ſie wżdy cnotá wdzięcżna/ koronuie ſławą/

9: A wſztecżność odpráwić/ iáko Wołu trawą.

10: ❦Wiſłá pod Krákowem.

11: 2 P Lyńże ma miła Wiſło/ do portu morſkiego/

12: A rátuy wżdy cżym możeſz/ Kroleſtwá Polſkiego.

13: Acżći było wolnośći/ ſnadź iákieś nádano/

14: Ale więcey ná ſuſzy/ Iázow nádzyáłano.

15: Z owych wżdy wodnych rybki/ cżáſem wybieráią/

http://rcin.org.pl


16: Lecż s tych ſuchych ſzelągi/ bárzo wytrząſáią.

17: Ná onych dziwnych mytach/ co ich nie bywáło/

18: Ze nam trzeciego łáſztu/ nie wiele zoſtáło.

19: ❦Rzeki co do portu morſkiego idą.

20: 2 M ądra to ſpráwá byłá/ gdy portowi dano/

21: Ty práwá/ á koronę/ wſzytkę zwoiowano.

22: Ze námi iáko w ſzáchy/ proſto ſobie gráią/

23: Z inſzymi by o bydło/ o nas targ dzyáłáią.

24: Zażby nie lepiey wyſzſzey/ gdzye portu vdziáłáć/

25: A Koronne potrzeby/ wżdy tym opátrowáć.

26: A ták byłby y Wilk ſyt/ y Owceby były/

27: Bo wierz mi żeby przedſię/ támći nie ſtráćili.

O 5 Myńcá

strona: 112v

Rozdzyał

1: ❦Myńcá Polſka.

2: 2 T O mi dziwno iż Polak/ nád inſze narody/

3: Mędrſzy chce być/ á to tám/ pilno ſtrzegą ſzkody.

4: Chcą Miedź Srebrem fárbowáć/ by iey nie poználi/

5: A iżby nie brząkáłá/ tego iey nie dáli.

6: Acż ſie oná ſwey cnoty/ ſámá nie zátái/

7: Kiedy ſie namniey potrze/ w náſzey miłey zgrái.

8: Zażby nie lepiey z brántu/ co zacż ſtoi kowáć/

9: A Kwartnicżek namilſzy/ z miedzi záfárbowáć.

10: grafika

11: grafika

strona: 113

Rozdział cżwarty Liſt 113.

1: Iáko ſtárych wiekowhttp://rcin.org.pl


2: przypadki ſwieckie/ ludzye ſo=

3: bie malowali.

4: grafika

5: ❦Cżłowiek pocżćiwie pobożny.

6: 2 C Złowieká pocżćiwego/ ták figurowáli/

7: Dzyeciątko mu ná rámię/ Kriſtuſá ſtáwiáli.

8: Wielki/ á po wodzie brnął/ drzewem ſie podpirał/

9: A puſtelnik ná brzegu/ s pochodnią go cżekał.

10: ¶ Ano táki káżdy z nas/ ſtanu pocżćiwego/

11: Ma być/ á w ſercu nośić/ záwżdy Páná ſwego.

12: Brodząc w ſwieckich tych burzkach/ wiárą ſie podpiráć/

13: Nádzyeią ſobie świećić/ á do portu ſie bráć.

14: ❦Rycerz Krześćiáńſki.

15: 2 R Ycerzá kiedy chcieli/ mieć Krześćiáńſkiego/

16: Málowáli we zbroi/ á on s Koniá ſwego/

17: Bije Smoká ſrogiego/ o Krolewnę zacną/

18: A to ták wykłádáli/ tę figurę znácżną.

19: Iż káżdy wierny burdę/ ma z okrutnym Smokiem/

20: Ktory ná miłą duſzę/ pátrzy krzywym okiem.

21: Toć káżdego krolewná/ á kto w wierney zbroi/

22: Walcży przy niey w ſtałośći/ Smoká ſie nie boi.

23: ❦Nádzyeie figurá.

Nadzie=

strona: 113v

Rozdzyał

1: 2 N Adzieię málowáli/ pod drzewem Dębowym/

2: Z dobra myſlą/ y w ſzácie/ y w wieńcu zyelonym/

3: Koſę dzyerży złamáną/ A to ſie znácżyło/

http://rcin.org.pl


4: Serce w dobrey nádzyei/ śmierć lekce ważyło.

5: A nigdy dobrey myſli/ w ſwych ſpráwach nie mieni/

6: Zda mu ſie chociay cżarno/ iże ſie zieleni.

7: Iáko Dąb mocno ſtoi/ co go wiátr nie ruſzy/

8: A cożkolwiek przypádnie/ dobrze ſobie tuſzy.

9: ❦Pocżćiwośći figurá.

10: 2 P Ocżćiwośći figurá/ dzyeciątko nadobne/

11: Wianecżek ma ná głowie/ ná wſzytkim ſwiebodne.

12: W obu ręku po wianku/ ku gorze podnioſło/

13: Káżdemu ie podáie/ kto chce k niemu proſto.

14: ¶ Dzieciątko známionuie/ káżdego w zacnośći/

15: Ma być iáko málucżkie/ dziecię w niewinnośći.

16: A trzy wianki trzy cnoty/ pirwſze známionuią/

17: Mądrość/ Stałość/ á Cnotá/ to wſzem okázuią.

18: ❦Wiáry figurá.

19: 2 W Iárę ták málowáli/ oná nágo ſtałá/

20: A Cnotá ią nadobnie/ vbrána/ witáłá.

21: A dzieciątko Charitas/ miedzy nimi ſtało/

22: Kwiatki im z gáłąſkámi/ piękne podawáło.

23: Bo wiárá ma być nága/ cnotámi vbrána/

24: A miłoſcią niewinną/ wſzędy zbrámowána.

25: Bowiem ty iáko kwiatki/ z wiáry wyraſtáią/

26: A przy niey ſwą zapłátę/ záwżdy wiecżną máią.

27: ❦Sławy figurá.

Sławá

strona: 114

Cżwarty. Liſt 114.

1: 2 S Lawá tá pyęknie ieździ/ ná Koniu vbránym/

http://rcin.org.pl


2: A s proporcem cżyrwonym/ kwiatki zmálowánym.

3: Trąbę dzyerży v gęby/ trąbiąc ná wſze ſtrony/

4: Tákżeć ſie s káżdym dzyeie/ kto iey przyrodzony.

5: Ná pięknym koniu ieździ/ w ſwoiey pocżćiwośći/

6: Proporzec záwżdy nád nim/ wielkiey doſtoynośći.

7: Głoſy lecą po ſwiátu/ o iego zacnośći/

8: W ktorey záwżdy ſławny był/ z młodu do ſtárośći.

9: ❦Serce ſtałe/ ták máluią.

10: 2 S Stałym ſercem pod Pálmą/ máluią cżłowieká/

11: Słup przy nim Mármorowy/ ták ſtoi od wieká.

12: Bowiem gáłąś Pálmowa/ ták ſtátecżnie roſcie/

13: Im ią bárzyey náchyliſz/ záwżdy ſtánie proſcie.

14: A Mármor tákież záwżdy/ napięknieyſzy bywa/

15: Im go cżęſciey kropiámi/ deſzcż ſwymi omywa.

16: ¶ Tákież ſercá ſtałego/ ma być káżdy cżłowiek/

17: Ani zły áni dobry/ nie ma go ruſzyć wiek.

18: ❦Figurá cżyſtośći.

19: 2 P Allás ná Iednoroſcu/ zá tarcżą ſie kriye/

20: Dzyerży w ręku ſzefelin/ á Smoká w łeb biye.

21: Pállás bogini wſtydu/ Iednorożec tákież/

22: Lecż Kupido wſzetecżny/ to zły ná nie Papież.

23: Trzebá go iáko Smoká/ ſzefelinem łomić/

24: A pilno s pocżćiwośći/ zá tarcżą ſie bronić.

25: Bowiem kto tego Smoká/ poráźi w młodośći/

26: Godzyen ſławney pámięći/ w káżdey doſtoynośći.

27: ❦Wenus.

Wenus

strona: 114v

Rozdzyał http://rcin.org.pl


1: 2 W Enus s piękney vrody/ zá to wzyętá byłá/

2: Ze nędzne miłoſniki/ ty ſwieckie rządziłá.

3: Kupidá ſlepe dzyecię/ z łucżkiem s ſobą miáłá/

4: S ktorym ty ſercá błędne/ ćicho náſtrzeláłá.

5: Tákżeć y dziś ty ſlepe/ przedſię ſtrzela Sárny/

6: A pod pięknym obłowem/ dodawa im ſkwárny.

7: Ze ſie drugi vdawi/ niżli ią przechowa/

8: Ták tá páni myſliſtwo/ ſwoie rządnie chowa.

9: ❦Cżás thák máluią.

10: 2 C Zás bieży ná Ieleniu/ w okrutney byſtrośći/

11: Włoſy mu ná zad wiſzą/ w iego ſzedziwośći.

12: Sirp w iedney ręce nieſie/ w drugiey ręce koło/

13: Znácżąc iáko márny ſwiát/ záwżdy bieży w koło.

14: A iż mu obłyſiáło/ iuż ná przodku cżoło/

15: Znácży wſzytko co minie/ iż iuż záwżdy goło.

16: A żnie śirpem co potka/ áno iuż doźrzewa/

17: Bo ten ná żadne ſtany/ bácżnośći nie miewa.

18: ❦Occaſio/ to ieſt/ trefunk.

19: Okkázią podobno/ trefunkiem może zwáć/

20: Tę s tyłu obłyſiáłą/ kazáli málowáć.

21: A ſkrzydłá v nog s pirza/ brzytwę w ręku dzyerży/

22: Kto ſłuſzny cżás opuſzcża/ káżdy ią ten mierźi.

23: Bo ma nogi s ſkrzydłámi/ vmie ſie pokwápić/

24: A s tyłu też włos nie ma/ trudno ią vłápić.

25: Brzytwą prętko oderznie/ ieſliże co zmieſzkaſz/

26: Ia rádzę łápay prętko/ wſzák nie w Cżechach mieſzkaſz.

27: ❦ Spolny rátunk.

Máluią

strona: 115 http://rcin.org.pl



1: 2 M Aluią go ſlepego/ on chromego nieſie/

2: Iżeby gdzye obádwá/ nie zginęli w leſie/

3: Ow mu drogę powiáda/ boby ſam nie tráfił/

4: A ow by też kulháiąc/ ſłábo ſie pokwápił.

5: Bowiem gdy ręká rękę/ ſpołecżnie vmywa/

6: Wnet iedná iáko druga/ záwżdy biała bywa.

7: Tákże ieden drugiego/ gdy wiernie rátuie/

8: Sam ſobie też ná potym/ zapłátę gotuie.

9: ❦Niedbáłość ćwicżenia.

10: 2 P Annę s ptaſzemi ſkrzydły/ z Wołowemi rogi/

11: Máluią ią ná Swini/ á by v Lwá nogi.

12: Bo do tego przekaża/ miłość latáiąca/

13: Albo oná Wołowa/ leniwość leżąca.

14: Albo Swinie plugawſtwo/ álbo Lwia vporność/

15: Ze ſie muśi zámieſzkáć/ przeſláchetna dworność.

16: Iże ták domá ſiedząc/ náſzy poſzkápyeią/

17: A to w zyſku odnioſą/ co ſie z nich náśmieią.

18: ❦Figurę pomſty/ ták málowáli.

19: 2 N Emezys tę boginią/ pomſty/ názywáli/

20: Z rozdrápánemi włoſy/ ſzpetnie málowáli.

21: Ná ręce miáłá pęto/ á w drugyey wędziło/

22: Ktorymby trzebá kroćić/ to wſzetecżne bydło.

23: A iż záwżdy vporny/ ma zdrapáną głowę/

24: A wędzidłá mu trzebá/ ná wſzetecżną mowę.

25: Pętá ná drugą rękę/ áby ſie nie mśćiłá/

26: Ná ſwe powinowáctwo/ pocżćiwe bacżyłá.

27: ❦ Figurá niedoſtátku.

http://rcin.org.pl


Niedo=

strona: 115v

Rozdzyał

1: 2 N Iedoſtátek máluią/ w iedney ręce kámień/

2: A drugą wznioſłá wzgorę/ á ſkrzydłá ma ná niey.

3: Serceby chciáło wzgorę/ kámień k zyemi ciągnie/

4: Bo więc trudno mędrowáć/ gdzye ſie nędzá lągnie.

5: A wſzákoż miła cnotá/ y w ſukience ſzárey/

6: Kto iey pilen/ ma záwżdy/ oſobliwe dáry.

7: Kożdego s ſwego ſtádá/ iáko piątnem znácży/

8: Bo bez niey nazacnieyſzy/ káżdy ſie z inácży.

9: ❦ Przygodę ták máluią.

10: 2 P Annę námálowáli/ w przygodney oſobie/

11: Oná ſiedzi w ogrodku/ wianki ſobie wiye.

12: A gádziná ſie pod nią/ ſzpetna w trawie źwiłá/

13: Cegłá z gory vpádłá/ głowę iey rozbiełá.

14: ¶ Ták wſzyſcy w tym ogrodku/ ty wianki wiyemy/

15: A pod námi gádziny/ co o nich niewiemy.

16: Tákież ſobye ná trawce igramy by dzyeći/

17: A niewiemy gdy cegłá/ ná nas z gory zleći.

18: ❦Pyſzny w cudzą nádzyeię.

19: 2 O Słá námálowáli/ á on obraz nośi/

20: A zá nim idzye żebrak/ co nań rzkomo prośi.

21: Ludzye ſie obrázowi/ kędy ſzedł kłániáli/

22: Oſieł mnimał by iemu/ kiedy go miyáli.

23: Stánął/ á żebrak kiyem/ nie tobieć to świnio/

24: Byś ty nie miał obrázu/ ſzedłby káżdy mimo.

25: ¶ Tákżeć kiedy ſie drugim/ dla pánow kłániáią/

http://rcin.org.pl


26: Wnet zhárdzyeią/ więc ie też/ cżáſem y biyáią.

27: ❦Pochlebniká ták máluią.

Pochlebni=

strona: 116


1: 2 P Ochlebniká máluią/ á on Ráká dzyerży/

2: Gdyż ten narod pochlebny/ ſnadź káżdego mierźi.

3: Bo iż Rák ma wiele nog/ ten też wiele zbyega/

4: A wſzędy pilnie pátrzy/ y w tyle ocży ma.

5: A gdzie może vſzcżypnie/ chociay ćicho krocży/

6: Strzeż ſie go iáko Wężá/ chociać pyęknie w ocży.

7: Bo ieſlić nie vſzcżypnie/ ma przedſię cżym kole/

8: Ty ſie przedſię daſz zwabić/ moy miły Sokole.

9: ❦Drugie podobieńſtwo tegoż/

10: Iż mu nie wierz.

11: 2 K Ruk vłápił Chomieká/ ná drzewie gi ſkubye/

12: Alić Lis podeń dybye/ w oney ſwoiey ſzubie.

13: Aleś Krucżku wybielał/ bom cie cżarno widał/

14: Słyſzę żeś y głos zmienił/ y radbych cie ſłyſzał.

15: Krucżyſko chce záſpiewáć/ vpuśći Chomieká/

16: A Lis go pochwyćiwſzy/ choć nie miał koniká/

17: Skocżył prętko do láſá/ Krucżek ſie obacżył/

18: Iż zdrádzon iego miłość/ kiedy ſpiewáć racżył.

19: ❦Figurá łákomego.

20: 2 L Akomego figurá/ Oſieł z bieſágámi/

21: A ná nim fláſze nioſą/ s chleby s pyecżeniámi.

22: A on nędznik pokrzywy/ kędy może chwyta/

23: A gdzyeby do plew trefić/ pilnie ſie przymyka.

http://rcin.org.pl


24: ¶ Tákżeć też chłop łákomy/ ma doſyć wſzytkiego/

25: A plewy mu tkwią z gęby/ v Oſłá márnego.

26: Tákżeć iedno Pokrzywy/ á z Lopyanem wárzy/

27: Aż ſie potym kto iny/ po nim w gębę ſpárzy.

P Wynioſłey

strona: 116v

Rozdzyał

1: ❦Wynioſłey myſli figurá.

2: 2 M Aluią á Ikarus/ co wſzytko chciał wiedzyeć/

3: Y nie mogł ſie ſpokoiem/ ná zyemi wyſiedzyeć.

4: Nábrał s ptáſzych ſkrzydł pierza/ y woſkiem ie ſpráwił/

5: Potym ie ſobie do rąk/ miáſto ſkrzydł przypráwił.

6: A gdy leciał ku gorze/ Słońce woſk ſtopiło/

7: Vpadł w morze/ iuż go tám/ bárzo teſzno było.

8: ¶ Tákżeć máło nie wſzyſcy/ ty piorká lepiemy/

9: Ciągniemy ſie ku gorze/ á gdzye paść nie wiemy.

10: ❦ Niedbáłego Figurá.

11: 2 F Igowe drzewo piękne/ wyſoko ná ſkále/

12: Málowáli/ á iágod iuż ná nim o mále.

13: Ano ie ſkubą Sroki/ latáiąc á Wrony/

14: Bowiem to ich co vkráść/ zwycżay przyrodzony.

15: ¶ Tákżeć náſzym niedbálcom/ práwie toż dzyáłáią/

16: Iedno Sroki á Wrony/ ći ich vżywáią.

17: Co w nędzy názbieráią/ rozleći ſie márnie/

18: Bowiem tám iuż ledá kto/ záwżdy k ſobie gárnie.

19: ❦Niewiáſtá obłudna.

20: 2 S Argus rybá ieſt w morzu/ co Kozę rad widzi/

21: Chłop gdy ią chce vłápić/ tedy ią ták ſzydzi.

http://rcin.org.pl


22: Włoży ná głowę ſkorę Kozią y z rogámi/

23: Idzye ná brzeg/ áż Sárgus/ płynie s poſtáwámi.

24: A ten ią wnet połápi/ otoż tobye miłość/

25: Tákżeć ſie z námi dzyeie/ prze náſzę omylnosć.

26: Też nas tymi rogámi/ ty pánie ſiodłáią/

27: Co ſie dziwnemi kſtałty/ ná nas vbieráią.

Niewiá=

strona: 117


1: ❦Niewiáſtę łákomą/ ták máluią.

2: 2 C Hłop łycżánych powrozow/ nákręćił niemáło/

3: By mu ſie też co zá nie/ nápotym doſtáło.

4: Y pokładł ie ná kupye/ przyſzedſzy oſlicżká/

5: Pogryzłá mu po troſze/ wſzytki miłoſnicżká.

6: ¶ Tákżeć wſzyſcy nierządni/ ty powrozy kręcą/

7: Pánie co ie chowáią/ nic nie robiąc ſwięcą.

8: A nędznik co wyrobi/ to oná pogryzye/

9: Bo śiłá łyk potrzebá/ ná owy ich bryże.

10: ❦Figurá podſzcżuwácżá.

11: 2 T Rębácżá związánego/ w pęcie málowáli/

12: A nád nim ſzubienicę/ co mu zgotowáli.

13: Bo choć nie bił nikogo/ ále iż głos iego/

14: Dawał wielką przycżynę/ morderſtwá onego.

15: ¶ Tákżeć rownie podſzcżuwácż/ co rádzi do złego/

16: Godzyenby s tym trębácżem/ też powrozá tego.

17: Boby ſie wiele cżáſem/ złego rozwodziło/

18: Kiedyby pomocnikow/ do tego nie było.

19: ❦Figurá niedbáłośći w pokoiu.

http://rcin.org.pl


20: 2 N Iedbáłośći w pokoiu/ ták kſtałt málowáli/

21: Helm pyękny otworzony/ pod Dębem ſtáwiáli.

22: A bábá drzewcem żołądź/ otłukáłá ſtoiąc/

23: A Pcżoły też do helmu/ zbiegáły ſie roiąc.

24: ¶ Ach nieſtotyſz toć ſzkodá/ gdzye ták helmy ſtoią/

25: A márnie zárdzewiawſzy/ pcżoły ſie w nie roią.

26: A báby s ſzefelinow/ przęſlice dzyáłáią/

27: Albo żołądź ná Dębye/ imi otłukáią.

P 2

strona: 117v

Rozdzyał

1: ❦Z możnym zły ſpołek.

2: 2 D Wá dzbany málowáli/ ony ſpołem płyną/

3: Cżekáiąc rychłoli ſie poſpołu rozminą.

4: Aż po chwili miedzyány/ rzekł do gliniánego/

5: Wierę płyńwá poſpołu/ będzye rátá ſwego.

6: Powiedzyał mu głiniány/ zle mi ſpołu s tobą/

7: Bo iáko wiátr powienie/ wnet ſie nam tłuc s ſobą.

8: Więc ſie ia o cię ſtłukę/ á ty zoſtánieſz ſam/

9: Bo to złe towárzyſtwo/ iam vbogi tyś pan.

10: ❦W pokoiu figurá niedbáłośći.

11: 2 N A ſpokoyną figurę/ koniá vbránego/

12: Máluią/ w pługu zá nim/ páchołká zbroynego.

13: A tarcż leży ná zyemi/ ptacy po niey gráią/

14: A tęć y dziś ná iáwi/ wſzyſcy formę máią.

15: Bo co ſie zacnych ludzi/ w tym pługu záchodzi/

16: Kiedy nie máſz ćwicżenia/ á coż im to ſzkodzi.

17: Lepyey wżdy niżli drudzy/ co leżąc prożnuią/

http://rcin.org.pl


18: Z oną cżyſtą vrodą/ po kárcżmach łotruią.

19: ❦Dworſki ſtan ták máluią.

20: 2 D Worzániná máluią/ pięknie vbránego/

21: Láńcuchow ná nim pełno/ iáko Dudká pſtrego.

22: A on w pęcie zá nogi/ podiął rękę ſobie/

23: A drugą ſie zá vcho/ ſchyliwſzy łeb ſkrobye.

24: ¶ Ieſtći żywot roſkoſzny/ lecż kto gi rozważy/

25: Iuż ſwobodę s ſumnieniem/ práwie ná ſzańc waży.

26: Bo nie to cżyń coć ſie zda/ lecż co cżás przynieſie/

27: Być ſwobodzye s ſumnienim/ byś też nie chciał w leſie.

Zły

strona: 118


1: ❦Zły ſługá.

2: 2 Z Lego ſługę málárze/ ták figurowáli/

3: Pyſk świni/ Wilcże vſzy/ do łbá mu przydáli.

4: Pśi ogon/ á miáſto rąk/ dwie Niedzwiedze łápye/

5: Iż wſzytko gdzye co potka/ to do ſiebie drapye.

6: Wſzytkoby żárł by świniá/ Wilcżym ſłucha vchem/

7: Bo pewnie nic nie ſpráwiſz/ z omylnym páduchem.

8: Pśi ogon ma/ bo ſkacżąc iáko pies dutkuie/

9: A gdzyeby co połápić/ s kątá vpátruie.

10: ❦Sługá dobry.

11: 2 D Obremu záſię głowę/ Wołową przydáli/

12: A vſzy by v Oſłá/ v niey vdzyáłáli.

13: Z Ieleniemi nogámi/ celbrat w ręce dzyerży/

14: Pátrzy páńſkich pożytkow/ á zbytek go mierźi.

15: Pilnie ſłucha/ á co daſz/ ie iáko Woł trawę/

http://rcin.org.pl


16: Orze/ nie wymowi ſie/ ni ná żadną ſpráwę.

17: Skacże prętko by Ieleń/ kiedy pánu trzebá/

18: A tákiego zapłátá/ pewnie bliſko niebá.

19: ❦Zoná pocżćiwa.

20: 2 Z Oná zacna pocżćiwa/ tę figurę miáłá/

21: Pod nadobnym drzewecżkiem/ Oliwnym ſiedzyáłá.

22: A máćicá iey s piersi/ Winna wyraſtáłá/

23: A ſwemi gáłąſkámi/ drzewko obłápiáłá.

24: A po onych gronecżkach ptaſzkowie ſpiewáli/

25: Tákieć záwżdy pocżćiwi/ roſkoſzy miewáli.

26: Siadáli záwżdy ſpołu/ pyęknie ſie zgadzáiąc/

27: A dzyatecżki ſkakáły/ przed nimi ſpiewáiąc.

P 3 Zoná

strona: 118v

Rozdzyał

1: ❦Zoná wſzetecżna.

2: 2 N Iewiáſtę złą by Swinię/ záwżdy málowano/

3: Bramkę piękną ná cżele/ trepki iey przydano.

4: Pierſcień ma złoty w nozdrzach/ á pod drzewem riye/

5: Tákżeć żoná wſzetecżna/ co iáko pyes tyie.

6: Pod nabożną figurą/ iáko mnich s trepkámi/

7: Kędy może tu ryie/ by świniá pod námi.

8: Záwżdy ſie vſznuruie/ záwżdy ſie vſkubye/

9: Alić z onym pierſcieniem/ przedſię w gownie dłubye.

10: grafika

11: ❦Z możnym nie gray.

12: 2 L Ew gdy vſnął ná ſłońcu/ Krolikowie máli/

13: Zbieżawſzy ſie/ igráiąc/ brodę mu tárgáli.

http://rcin.org.pl


14: A Lwiſko ſie obudzi/ kilko ich połápi/

15: O toć drugi do iámki/ prętko ſie pokwápi.

16: ¶ Nie igray/ iáko mowią/ nigdy Myſzko s Kotką/

17: Być też wierę miáłá być/ y rodzoną ciotką.

18: Abowiem ſie poſpołu/ to nigdy nie zgodzi/

19: Bárzo rozno vbogi/ záwżdy s pyſznym chodzi.

20: ❦Zdraycy nigdy nie wierz.

21: 2 L Ew rzkomo ſie rozniemogł/ y poſłał do Liſzki/

22: Zeby go náwiedziłá/ prośił towárzyſzki.

23: Owa gdy ſzłá do niego/ ná ſcieſzkę poźrzáłá/

24: Názad żadnego ſládu/ ná pyaſku nie znáłá.

25: Rzekłá/ Lewku iuż ſie lecż/ niech ia we krzu ſiedzę/

26: Aż kiedyć ſie polepſzy/ toż cie więc náwiedzę.

27: ¶ Tákżeć káżdego zdraycę/ tym Lwem figuruią/

28: Ktorzy niewinne ludzi/ ćicho podſkubuią.

strona: 119


1: ❦Pyſznemu pychá wádzi.

2: 2 I Eleń ſie pyſznie chłubił/ vſzymá y rogi/

3: Iedno ſie tym fráſował/ iż miał cienkie nogi.

4: A gdy go pśi popárli/ teraz chwalił nogi/

5: Bo mu y po ſzelinie/ záwadzáły rogi.

6: ¶ Tákżeć káżdy pyſzny chłop/ niewie co mu wádzi/

7: A co potrzebnieyſzego/ o tym więc mniey rádzi.

8: Iedno chodzi podnioſzſzy/ poroże by Ieleń/

9: Mogłby rzec cáłuy nas w rzyć/ á iedno ſie nie leń.

10: ❦Srogość cżłowiecża.

11: 2 A Rion ſławny gędzyec/ gdy ſie przez morze wiozł/

http://rcin.org.pl


12: A niemáło pieniędzy/ co był názbierał nioſł.

13: Nautowie obacżywſzy/ vtopić go chcieli/

14: Aby wzyęli pieniądze/ co przy nim widzyeli.

15: Pocżął gąść oſobliwie/ á Delphin przypłynął/

16: Kiedy go wyrzućili/ ten go wnet ná ſię wzyął.

17: Y przyniozł go do brzegu/ pátrz iáko beſtia/

18: Cnotą y miłoſierdziem/ złego cżłeká miya.

19: ❦Co niewinne dręcżą.

20: 2 I Aſtrząb gonił Gołębiá/ y wpadł w dom do chłopá/

21: A chłop go wnet vłápił/ nie być bez kłopotá.

22: Iáſtrząb rzekł/ coć do tego/ cżemuś mię vłápił/

23: Ten rzekł/ iżeś ſie pilnie/ zá Gołębiem kwápił.

24: Alem tobie niewinien/ chłop rzekł/ práwem twoim/

25: Oſądzę cie/ ktoreś ty/ miał z Gołębiem moim.

26: On tobie nic nie winien/ á tys go chciał zábić/

27: Tymże práwem złocżyńcá/ káżdy karan ma być.

P 4 Sługá

strona: 119v

Rozdzyał

1: ❦Sługá niewierny gorſzy niż złodzyey.

2: 2 P Ies ſzcżekáiąc od Owiec/ iął Iágniętá iádáć/

3: Páſterz go vłápiwſzy/ chciał go obieśić dáć.

4: Pies rzekł/ więceyć Wilk winien/ niechay mowi kto chce/

5: Ia rzadko gdy Iágnię zyem/ tenći iada Owce.

6: Páſterz mu rzekł/ nie ták mi/ cięſzko ná obcego/

7: Iáko ná cię/ gdyżemći/ zwierzył dobrá ſwego.

8: ¶ Záwżdy więtſzy domowy/ złodzyey/ bo y zdradza/

9: Gdyż mu wierzą/ niżli ow/ co ćicho krásć chadza.

10: ❦Nie wierz złemu nigdy.http://rcin.org.pl


11: 2 W Ilcy kontrákt z Owcámi byli vcżynili/

12: Wilcżętá im w zakłádzye/ máłe zoſtáwili.

13: Owce im też ſwoie pſy/ zá gárdło wydáły/

14: Wilcżętá też podroſzſzy/ w lás pouciekáły.

15: Potym pánowie ſtárſzy/ gdy iuż pſow nie było/

16: Lácno im do ſzeliny/ po iedney bráć było.

17: ¶ Pátrzay záwżdy przypadkow/ gdy ſie maſz s kim iednáć

18: Bo z obłudnym iednáiąc/ możeſz ſie przeżegnáć.

19: ❦Tháka druga.

20: 2 W ąż chłopu dzyecię zyádſzy/ vciekał kſzykáiąc/

21: A chłop mu ogon vciął/ poſzedł Wąż ſtękáiąc.

22: Więc ſie dzyecię zgoiło/ ogon też Wężowi/

23: Chłop rzekł/ poiednaymyſz ſie/ kiedychmy iuż zdrowi.

24: Rzekł Wąż/ iać ſie poiednam/ lecż gdy vźrzę ogon/

25: A ty dzyecię wſpomienieſz/ będzye z nowu gomon.

26: ¶ Záwżdy gdy obráżona/ przyiaźń bywa názbyt/

27: Ná wiecżne tám przymierze/ trudno bywa o kwit.

O tymże.

strona: 120


1: ❦O tymże.

2: 2 G Ołębie widząc Kánię/ iż ptaki goniłá/

3: Obráli ią zá krolá/ áby ich broniłá.

4: Potym Iáſtrząb przyleciał/ wnet Kániá ſkwircżáłá/

5: A gromádá Iáſtrząbá/ wneth Krolem obráłá.

6: Potym iego wielmożność/ gdy iuż krolem zoſtał/

7: Co naprzednieyſze pány/ po iednemu chwoſtał.

8: ¶ Nigdy ty ſobye nie gań/ páná ſpokoynego/

http://rcin.org.pl


9: Boć ſie rychley doſtánie/ w łeb zá zuchwáłego.

10: ❦Miła rzecż ſwobodá.

11: 2 W Ilk vźrzał Pſá tłuſtego/ pytał ſkądżeś vtył/

12: Powiedzyał/ pan mię karmi/ Wilk mu tę rzec chwalił

13: Vźrzał potym otárto/ około ná ſzyi/

14: A to coć łeb ogryzło/ towárzyſzu miły.

15: Ten rzekł/ iż w nocy záwżdy/ ſtawam ná łáńcuchu/

16: Wilk rzekł/ ia tych roſkoſzy/ nie chcę mieć páduchu.

17: Bo gdy pieſek dla ſtráwy/ ná łáńcuchu ſtawa/

18: Wilcżek ſobie po leſie/ ſkacżąc poigrawa.

19: ❦O tymże.

20: 2 V Zrzał Oſieł Koń ſkacże/ á wędzidłá gryzye/

21: A ná pierſiach/ ná głowie, wſzędy po nim bryże.

22: Przyiádą potym z bitwy/ á rány ná ſzkápie/

23: Boki mu wybodzyono/ áże z nich kreẃ kápie.

24: Rzekł Oſieł/ dobrzeć mnię ták/ dzwigáiąc ty worki/

25: Názobáć ſie zgoninek/ bo też ſuſzam wtorki.

26: Bo widzę iáko temu/ boki pobodzyono/

27: A toć iárzmo ná wſzytki/ hárde przełożono.

P 5 O tym

strona: 120v

Rozdzyał

1: ❦O tymże.

2: 2 M Yſz dworſka wieśney Myſzy/ prośiłá do ſiebie/

3: Záwiodłá ią w kołacże/ iedno lepiey w niebie.

4: Pocżnie klucżnik po chwili/ po zamku ſkrobotáć/

5: Myſzy ſzukáiąc ſkáłub/ pocżną ſie kłopotáć.

6: Szedł klucżnik precż/ Myſz wieśna/ á miła dworacżko/

http://rcin.org.pl


7: Cżęſtoż tákie przeſtráchy/ mieważ nieboracżko.

8: Tá rzekłá/ bárzo cżęſto/ á tá od niey w nogę/

9: Lepſzy w moiey ſtodołce/ ia pokoy mieć mogę.

10: ❦Vbogyego ſobie lekce nie waż.

11: 2 K Rolik pod Orlem gniazdem/ wylągł w iámie dzieći/

12: Gdy wylázły ná ſłońce/ Orzeł z gniazdá zleći.

13: Porwał iedno/ Krolicżek płácżąc zá nim wołał/

14: Aby mu wroćił dzyecię/ Orzeł o to niedbał.

15: Krolik potym y z żoną/ drzewo podkopáli/

16: Ze ſie Orzeł y z gniazdem na zyemię obáli.

17: Liſzki/ Kánie Orlętá/ potym rozchwytáli/

18: Nie waż nas ſobie lekce/ chociaieſmy máli.

19: ❦O tymże.

20: 2 M Yſzká biegłá mimo Lwá/ przyćiſnął ią nogą/

21: Puśćił kiedy piſzcżáłá/ nędznicżkę vbogą.

22: Potym w śidło zá nogę/ Lew pod kłodą tráfił/

23: Przyſzłá Myſzká do niego/ co ią był vłápił.

24: Y przegryzłá mu śidło/ Lewek iął dzyękowáć/

25: Iuż widzę s káżdym przyiaźń/ iż nie zle záchowáć.

26: ¶ A iście że to rozum/ pocżćiwy káżdego/

27: Aby nigdy nie gárdził/ chucią namnieyſzego.

Odmien=

strona: 121


1: ❦ Odmienność.

2: 2 O Sieł gdy Bogá prośił/ o páná inſzego/

3: Iákoś mu ſie ſprzykrzyło/ było v pirwſzego.

4: Dał go Bog do Rymárzá/ vźrzał on gárbuie/

http://rcin.org.pl


5: Oſlą ſkorę ná wywrot/ bárzo ią nicuie.

6: Ach nieſtotyſz wygrałciem/ lepyey było wory/

7: Nośić z onego młyná/ bom iuż teraz chory/

8: Pátrząc ná tego ſkorę/ tákżeć też mey będzye/

9: Ták ſługá w dobrym bycie/ nigdy zły nie zbędzye.

10: ❦Niedbáłość przygody.

11: 2 P Chłá źimie miedzy pcżoły/ do vlá polázłá/

12: Aby tám pożywienie/ wżdy ſobie ználázłá.

13: Y rzekłá ſtárſzey Pcżele/ by ią przechowáłá/

14: A będę twoie dzyeći ſkakáć náucżáłá.

15: Tá rzekłá/ iuż tám cięgni/ y s ſwoimi ſkoki/

16: Wolę iż moie bęcżąc/ lecą pod obłoki.

17: A nánoſzą cżymby ſie/ źimie dobrze mieli/

18: Bo widzę bárzo iákoś/ ſkocżkowie pomdleli.

19: ❦Spolny rátunk.

20: 2 C Hłop miał Koniá y Oſłá/ kiedy iechał w drogę/

21: Oſieł rzekł/ vlży mi co/ bo ia iuż nie moge.

22: Włoż ná Koniá/ á Koń rzekł/ o bezecna świnio/

23: Tobie to przyrodzono/ á wżdyć nieść niemiło.

24: A potym zdechł Oſiełek/ więc ony brzemioná/

25: Ták y s chłopem poſpołu/ włożono ná Koniá.

26: ¶ Dobrać oná przypowiesć/ poſpolita byłá/

27: Bielſza ręká gdy iedná drugą ſpołu myłá.

Ze złym

strona: 121v

Rozdzyał

1: ❦Ze złym złe towárzyſtwo.

2: 2 P Racżkę węglarz námawiał/ áby z nim mieſzkáłá/

http://rcin.org.pl


3: Bo ia mam węgla doſyć/ będzyeſz przy nim práłá.

4: Pracżká rzekłá/ wiem pewnie/ ſtałoby zá moie/

5: Bo cobych ia popráłá/ toby węgle twoie/

6: Wſzytko mi pocżyrniło/ á ták bez kłopotá/

7: Nigdyby nie minęłá/ mie dwoiá robotá.

8: ¶ Záwżdyć kto z brudnym mieſzka/ káżdy ſie vbrudzi/

9: Tákżeć dobry záwżdy ſie/ ma ſtrzedz od złych ludzi.

10: ❦Coś ieſt/ to chciey być.

11: 2 P Aſterz vźrzał á morze/ pyęknie ćicho ſtało/

12: Owce wſzytki poprzedał/ kupił Fig niemáło.

13: Y chciał płynąć ná morze/ áby ná nich wygrał/

14: A morze ſie wzburzyło/ Márinarz roſkazał/

15: By wſzytko wymiotáli/ do brzegu ſie wroćił/

16: A potym iákoś rychło/ morze wiátr vkroćił.

17: Páſterz rzecże do drugich/ wey iákoć vſiádło/

18: Podobno przechowáło/ iużby Figi iádło.

19: ❦ Cudney poſtáwie nie wierz.

20: 2 L Is Chártom vciekáiąc/ do chłopá przybieżał/

21: Y wlazł miedzy kupę drew/ áby tám vleżał.

22: Gdy przybiegli Myſliwcy/ o Liſá pytáli/

23: Chłop rzekł/ iżechmy go tu/ nigdzyey nie widáli.

24: A pálcem ná drwá kiwa/ á Lis dziurę widział/

25: Myſliwcy odiecháli/ Lis chłopu powiedzyał/

26: Gdyby ſie twoie ręce/ z vſtámi zgodziły/

27: Nigdyby áni ciebie/ ni mnie nie zdrádziły.

S chytrem

strona: 122


1: ❦ S chytrym złe towárzyſtwo.http://rcin.org.pl


2: 2 K Rynicá z wodą wzgorę/ obrąbiona byłá/

3: Liſzká s Kozłem poſpołu/ do wody wſkocżyłá.

4: Gdy nie mogli wyſkocżyć/ Kozłá námowiłá/

5: Aby ſie wſpiął/ á oná po nim wyſkocżyłá.

6: Gdy iey prośił o rátunk/ oná powiedzyáłá/

7: Iuż cie wierę obrádz Bog/ gdym ia wybieżáłá.

8: Byś miał ták długi rozum/ iákoć brodá wiśi/

9: Nie dałbyś ſie oſzukáć/ mędrſzy ogon Liśi.

10: ❦Złego złość/ niewinnemu nie ſzkodzi.

11: 2 K Ozyeł iż s przyrodzenia/ rád waży ná Wirzbę/

12: Chociay iey kęs pogłodze/ máłą ćirpi krzywdę.

13: Owſzem pod cżás Kozłowi/ w rogi ſie doſtánie/

14: Wirzbie to nic nie wádzi/ bo w cále zoſtánie.

15: ¶ Tákże ſie też potrzebá/ ſtrzed káżdemu tego/

16: By ſławy nie vymował/ nigdy niewinnego.

17: Gdyż on przedſię zoſtánie/ w ſwoiey niewinnośći/

18: A ty pomſty nie vydzyeſz/ zá ſwe wſzetecżnośći.

19: ❦ Poſtáwá bez rozumu.

20: 2 M Alarz iechał do miáſtá/ przedawáć obrázy/

21: Vpuśćił rytą głowę/ miedzy złemi rázy.

22: Y nálázłá ią Liſzká/ by świeża mnimáłá/

23: Iż ſie miáłá pożywić/ ták ſie nádzyewáłá.

24: Gdy ią ięłá przewrácáć/ potym nárzekáłá/

25: Szkodáſz tey piękney głowki/ iż mozgu nie miáłá.

26: ¶ Siłáż tych pięknych głowek/ co mozgu nie máią/

27: A iże ie vpſtrzono/ przedſię ſie kocháią.

Na vtrá=

strona: 122v

http://rcin.org.pl


Rozdzyał

1: ❦Ná Vtrátniki.

2: 2 R Zeżyſz bráćie ten kábat/ ſznurkuy obercuchy/

3: Náwiążyſz tych feretow/ rozwieſzay łáńcuchy.

4: Piy/ roźleway/ á dłuż ſie/ á gdy przydzye trwogá/

5: Do nagłębſzey piwnice/ iuż tám iedno Bogá.

6: Máłoby ná żelezye/ nie lepiey ſznurkowáć/

7: Iż kiedy on pan prziydzye/ co nie każe pſowáć/

8: Być bicżem nie dochluſtał/ w rzezánym kábacie/

9: A pewnie cie nie ſpyta/ co tám pod nim macie.

10: ❦Ná Opilce.

11: 2 C Oż wżdy maſz w tym zá roſkoſz/ moy namilſzy brácie/

12: Wſzytkim śmierdziſz iáko pies/ wſzyſcy pátrzą ná cię.

13: Ocżyć/ nogi zápuchły/ á brzuch iáko pudło/

14: Iuż chodziſz zá táraſkiem/ iuż ná nogach ſzcżudło.

15: Y mnimaſz ábyś żyw był/ á tyś zdechł nápoły/

16: Gdy owy wdzyęcżne ſwoie/ roſpuśćiſz Sokoły.

17: Zdać ſie ábyś wdzyęcżnym był/ kiedyć w gárdło leią/

18: Wierz mi iżći ſie s ciebie/ iáko z błazná smieią.

19: ❦Ná Zwadzce.

20: 2 C Oż maſz moy towárzyſzu/ s tego zá pożytki/

21: Iżeś ſobie omierźił/ práwie ſtany wſzytki.

22: Iż ná cię by ná Wilká/ Kozy záglądáią/

23: Pálcem cie vkázuiąc/ złąć ſławę dzyáłáią.

24: A to w niwecż żeć gębę/ ná krzyż pokryſláią/

25: Alboć wzory ná twarzy/ páznokty zdzyáłáią.

26: A ty przedſię ták mnimaſz/ iż nie daſz lekkośći/

27: Sobie cżynić/ lecż s tey cżći/ bárzo bolą kośći.

http://rcin.org.pl


Ná pochleb=

strona: 123


1: ❦Ná pochlebcę.

2: 2 K Lekocże tym oſkardem/ moy miły Bocianie/

3: Gdyż widziſz iż ná ſwiecie/ cnotá wſzędy tanie.

4: Zyẃże ſie tą niecnotą/ by Bocian żábámi/

5: Lecż rádzęć nie doſiaday/ cżáſem rowno z námi.

6: Bo wieſz iż długo krzywdá/ nierádá záżywie/

7: Zwłaſzcżá pod fárbą prawdy/ kto ią cżyni łżywie.

8: Y nie bacżyſz pożytek/ iákie s tego roſcie/

9: Zła ſławá/ á niewiárá/ á w łeb pewni goſcie.

10: ❦Ná obmowcę.

11: 2 R Adzęć byś nie ſzácował/ nikogo po ſtronie/

12: Pewnie będzyeſz podobien ku plugáwey Wronie.

13: Ktora ſie więc zábawia/ ná śćirwie ſmrodliwym/

14: Gdyż ten ſkutek káżdemu/ rad bywa ſzkodliwym.

15: Ale lepiey moẃ w ocży/ gdy co nietrefnego/

16: Słyſzyſz álbo ſam widziſz/ do ſąſiádá ſwego.

17: Bowiem to cnotliwemu/ nadobnie przyſtoi/

18: Káżdemu mowić prawdę/ nigdy ſie nie boi.

19: ❦Ná tego co drugiemu zaźrzy.

20: 2 N Ie zaźrzyſz też nikomu/ o moy miły brácie/

21: Gdy kto chodzi w chędozſzey/ á niżli ty ſzácie.

22: Albo gdy ſie mu lepyey/ niż tobie powodzi/

23: Bo od ſámego Bogá/ wſzytko to pochodzi.

24: Nie z dowćipuć to mi wierz/ to ſie z námi dzyeie/

25: Przetoż y ty o Pánu/ bądź dobrey nádzyeie.

http://rcin.org.pl


26: Wſpomożeć też y ciebye/ tanieć to v niego/

27: Nie opuśćić on nigdy/ żadnego wiernego.

Ku te=

strona: 123v

Cżwarty.

1: ❦Ku temuż.

2: 2 D Awid on ſwięty Prorok/ ták o tym powiedział/

3: Byłem młod sſtárzałem ſie/ żadnegom nie widzyał/

4: Ktory tu ſpráwiedliwie/ w ſwey pobożnośći trwał/

5: Aby y s potomſtwem ſwym/ chlebá gdzye ſzukáć miał.

6: ¶ Záchowayże ſie też ty/ pobożnie w ſwym ſtanie/

7: Iſcie ſie nie omyliſz/ nigdy ná tym Pánie.

8: Y owſzemći ná wſzytkim/ błogoſłáwić będzye.

9: O cżym iego obyetnic/ w piśmiech pełno wſzędzye.

10: ❦Ná Lichwarzá.

11: 2 P Ełno tego ná ſwiecie/ zá náſzego wieku/

12: Gdyż iuż dziś nie ſromotá/ żadnemu cżłowieku.

13: Lichwę bráć od drugyego/ płátem to názwáli/

14: Snadź tego v Proroká/ nigdy nie cżytáli.

15: Gdzye pyta Páná ſwego/ Kto w przybytku twoim/

16: Mieſzkáć będzye moy Pánie/ że to drugim powim.

17: Ten ktory pieniędzy ſwych/ ná lichwę nie dawał/

18: A od niewinnych ludzi/ nigdy darow nie brał.

19: ❦Ná dziſieyſze okrutniki.

20: 2 P An woła przez Proroki/ brońcie śirot/ wdowy/

21: Ia też ku wyſłuchániu/ będę wam gotowy.

22: Wſzákże im dziś nawięcey/ ći krzywdę dzyáłáią/

23: Ná Páńſkye obietnice/ y grozy/ niedbáią/

http://rcin.org.pl


24: Ktorzyby ich we wſzytkim/ tu rátowáć mieli/

25: Okrutniey niż kto iny/ ſámi ie śćiſnęli.

26: Lecż wierz mi Páńſkie ſłowo/ będzye trwáć ná wieki/

27: A ty w piekle przypłáćiſz tey twoiey opieki.

strona: 124

Rozdzyał. Liſt 124.

1: ❦Ná Hárdego.

2: 2 I Dź ty przedſię á pátrzay/ byś nie zmylił kroku/

3: Pluy ná ſtronę/ á ná cyeń/ pogląday po oku.

4: A kolnierza potrząſay/ ni o kogo nie dbay/

5: A iżći wſzyſcy ſłużą/ ták o ſobye mnimay.

6: Ale wierz mi ći ſłudzy/ żeć ſie śmieią s ciebye/

7: Mowiąc/ tu rzecż w popyele/ choć myſl lata w niebie.

8: A chociać cżáſem z żártu w ocży pochlebuią/

9: Lecż wierz mi że cie s tyłu/ pálcem vkázuią.

10: ❦Ná łgarzá.

11: 2 N Vż moiá miła Soyko/ z zwykłego nałogu/

12: Przepyeruy/ áżći dádzą/ zgniłego twarogu.

13: Bowiem iáka robotá/ táka też zapłátá/

14: A nigdy to nie chybi/ łgarzá páná brátá.

15: Bo káżdy ná tym hándlu/ iuż ſowito tráći/

16: Kto ſie s ciotką pánią łżą/ práwie wiernie zbráći.

17: Bo mu wſzyſcy nie wierzą/ y nic mu nie dádzą/

18: Y co wyłgał/ iákoby/ wydrzeć/ záſię rádzą.

19: ❦Ná gracże.

20: 2 C Oż moy miły Kozerá/ maſz wżdy zá zyſk s tego/

21: Iżeś ták bárzo pilen/ thuzá żołędnego.

22: Tráćiſz ſławę/ mnimánie/ dobre mienie/ miárę/

http://rcin.org.pl


23: Y nie rowną z drugimi/ iuż maſz ná wſzem wiárę.

24: Bo weźrzy iedno w reyeſtr/ nie naydzyeſzli tego/

25: Iż thy przez rok omyliſz/ pewnie nie iednego.

26: Więc obudwu pewna was/ vtrátá nie minie/

27: Temu coś wzyął/ á tobye/ dobra ſławá ginie.

Q

strona: 124v

Rozdzyał

1: Ná Lákomce ſkąpe.

2: 2 Y Coż wżdy wy cżynicie/ vbodzy nędzarze/

3: Práwie was Pan poſádził/ káżdemu ná wſparze.

4: By ſie wámi karáli/ á dobrá ſwoiego/

5: Vżywáli pobożnie/ z łáſki nádánego.

6: Bo tu nędzę ćirpicie/ potym z mąk do pyekłá/

7: Y coż to zá nádzyeiá/ wierzę żeć ſie wſciekłá.

8: Syedzi nędznik ná worku/ by miał być żyw wiecżnie/

9: A drugi ná ten worek/ iuż piye beſpyecżnie.

10: ❦Ná Dworſtwo.

11: 2 C Oż zá dworſtwo oſzydzić/ zwłaſzcżá wierzącego/

12: A śmiać ſie ledá cżemu/ choć nie trzebá tego.

13: Gráć/ prożnowáć/ łotrowáć/ poki sſtawa worá/

14: A vmieć to ledá chłop/ choć nie był v dworá.

15: Toć ieſt dworſtwo/ záchowáć ſwoy ſtan w pocżćiwośći/

16: A zdobić ſie cnotami/ w pyękney ſtátecżnośći.

17: Káżdemu ſie záchowáć/ káżdemu pomagáć/

18: Ieſli chceſz dobrą ſławą/ k temu ſzcżęſciem władáć.

19: ❦Ná wychowánie ſynow.

20: 2 P Omnicieſz wy rodzicy/ iż cżáſem ze łzámi/

http://rcin.org.pl


21: Wſpominacie ſwe cżáſy/ co były przed wámi.

22: Nárzekáiąc ná przodki/ że was zle ćwicżyli/

23: Mowiąc/ żebychmy dziſia godnieyſzymi byli.

24: Karzcieſz ſie tedy pilnie/ ſwemi przygodámi/

25: A mieycie lepſzą pyecżą/ nád ſwymi dzyatkámi.

26: Bo nie doſyćći ná tym/ iż go vbogáćiſz/

27: Pewnie w złym wychowániu/ y z nim wſzyſtko ſtráćiſz.

Ryby

strona: 125


1: grafika

2: ❦Ryby ná nieuſtáwicżność náſzę.

3: 2 P Ráwiechmy by w odmęcie/ zátrwożone ryby/

4: Goniemy ſie po ſwiátu/ weſpołek bez chyby.

5: Okuń goni Płoćicżkę/ á Okuniá Szcżuká/

6: A ſámá ſie theż lęka/ v rybitwá tłuká.

7: ¶ Tákże my też vbogye/ Płoćicżki dławimy/

8: A rybitwi zá námi/ co o nich nie wiemy.

9: Tákże záwżdy ná wzaiem/ cżárt iwáná goni/

10: A obádwá ni wzwiedzą/ kiedy będą w toni.

11: ❦Lábęć ná ſtrách śmierći.

12: 2 L Abęć kiedy vmiera/ tedy pyęknie śpyewa/

13: A nędzny cżłowiek płácże/ chociay ſie nádzyewa/

14: Po tym márnym żywocie/ onego lepſzego/

15: A wżdy mu żal od tego/ ſwiátá obłudnego.

16: Y nie práwy to Rycerz/ co ſie śmierći boi/

17: A tho záſię deſperat/ co też o nię ſtoi.

18: Ale to ieſt práwy kſtałt/ ſercá wſpaniłego/

19: Nielękáć ſie w nieſzcżęſciu/ nie prágnąć też złego.http://rcin.org.pl


Q 2 Zoraẃ

strona: 125v

Rozdzyał

1: grafika

2: ❦Zoraẃ ná beſpyecżność żywotá.

3: 2 Z Oraẃ domá chowány/ wolno ſobie chodzi/

4: Ná owego dziwocżká/ káżdy s kiyem godzi.

5: A też ſłyſzę kiedy ſpi/ dzyerży w nodze kámień/

6: Aby gdy mu vpádnie/ obudził ſie zá nim.

7: ¶ Pátrz iáko y beſtiyká/ ma pyecżą o ſobie/

8: A náſz Zoraẃ opiły/ przez ſen ſie w łeb ſkrobye.

9: Anoby trzebá wierz mi/ káżdemu cżuynośći/

10: Widząc ták omylny ſwiát/ w dziwney omylnośći.

11: ❦ Bocyan ná łákomcá.

12: 2 B Ocian ma cżyſty pokoy/ robacżki łápáiąc/

13: Lepſzy niż chytrá Wroná/ brogow podſkubáiąc.

14: Bo ná nię sidłá ſtáwią/ iże ſzkodę cżyni/

15: Y rychley ſie niż Owcy/ doſtánie w pyſk Swini.

16: ¶ Tákże też ty vdzyáłay/ domowy Bocianie/

17: Co ſwe drogo ſzácuieſz/ ludzkie názbyt tanie.

18: Zyẃ ſwą trochą pocżćiwie/ á nie boy ſie śidłá/

19: Y w pyſk kiyem nie weźmieſz/ y nie ſtłukąć ſkrzydłá.

Paw

strona: 126

Cżwarty. Liſt 126

1: grafika

2: ❦ Sokoł ná ty co ſwobodę záprzedáią.

3: 2 W Ey iáko ten nędznicżek/ ſiedzi záſlepiony/

http://rcin.org.pl


4: Mogąc ſobye powoli/ buiáć ná wſze ſtrony.

5: Iż mu w bęben kołácą/ á kęs mięſá dádzą/

6: A ná Wioſnę podſkubſzy/ przedſię w kociec wſádzą.

7: ¶ Coż nas ten bęben záwiodł/ y tá ſztuká mięſá/

8: Iże o ſwe ſwobody/ nie dbamy ni kęſá.

9: Syedzimy iáko ſlepi/ áno podſkubáią/

10: A choć y w kociec wſádzą/ náſzy nic nie dbáią.

11: ❦ Paw ná hárdego głupyego.

12: 2 P Oźrzyſz ná ty pſtroćiny/ pátrzże ná poſtáwę/

13: Iáko krocży by miał mieć/ od ſiedmi miaſt ſpráwę.

14: Poſłuchayże po chwili/ iedno głoſu iego/

15: Alić iáko v Oſłá/ onego márnego.

16: ¶ Tákżeć też náſzy Pawi/ ze pſtremi ogony/

17: Chociay widziſz w poſtáwie/ dziwne zabobony.

18: Moẃże co z nim áliśći/ iáko Oſieł krząka/

19: Niewie co rzec/ więc nogyeć/ rzkomo ſie záiąka.

Q 3 Iáſkołká

strona: 126v

Rozdzyał

1: grafika

2: ❦ Iáſkołká ná nieuſtáwicżność.

3: 2 K Iedy chłop ſiáł konopye/ Iáſkołká wołáłá/

4: Cići pyći będą nići/ ptaki przeſtrzegáłá.

5: A gdy ptacy nie dbáli/ iż iuż chłop miał nići/

6: Vciekłá w dách do niego/ nie cżekáiąc wići.

7: ¶ Tákżeć náſze Iáſkołki/ kiedy ſie zleciemy/

8: Cići pyći będą nići/ też ſobye mowiemy.

9: A potym záſię rozno/ á co mnyę do tego/

10: Rozlećim ſie do chłopow/ pátrzay káżdy ſwego.http://rcin.org.pl


11: ❦ Gołąbek ná ćirpliwość.

12: 2 G Ołąbkowi z gniazdecżká/ gdy dzyatki pobyorą/

13: Pátrz z iáką niebożątko/ vżywa pokorą.

14: Siedząc ſobye s ſámicżką/ żáłobliwie wyie/

15: A zbyeráiąc po zdzyebłku/ gniazdko z nowu kryie.

16: ¶ Tákżećby káżdy ſtały/ miałbyć w ćirpliwośći/

17: Porucżáć káżdą krzywdę/ Páńſkiey opátrznośći.

18: A przygodę po zdzyebłku/ zbyeráiąc okrywáć/

19: Będzyeſz potym ná wſzyſtkim/ rádośći vżywáć.

Orzeł

strona: 127

Cżwarty. Liſt 127

1: grafika

2: ❦ Orzeł ná oſtrożność.

3: 2 O Rzeł ten ſobye buyno/ lata pod obłoki/

4: Przepátruiąc co broi/ márny ſwiát ſzyroki.

5: ¶ Tákiećby poważna myſl/ záwżdy buiáć miáłá/

6: Aby ſzkodliwe cżáſy/ wżdy przepátrowáłá.

7: Bo ſnadź nawiętſzy rozum/ gdy kto przyſzłe rzecży/

8: Rozmyſláiąc roſtropnie/ záwżdy ma ná pyecży.

9: Bo ty iedno co zeſzły/ cżynią nam ćwicżenie/

10: Bychmy ná to co przyść ma/ wżdy mieli bacżenie.

11: ❦ Szpak ná ćwicżenie.

12: 2 S Zpak świrkocąc po polu/ iedno trawkę ſkubye/

13: Albo łápa motyle/ álbo w gnoiu dłubye.

14: Pusćiſz go miedzy dzyeći/ álić on wnet mowi/

15: Y drugich potym przy nim/ wnet ſnádnie náłowi.

16: ¶ Tákżeć náſz Szpak domowy/ chociay chodzi w ſzubie/

http://rcin.org.pl


17: Ledwe tákże świrkocąc/ iż w gnoiu nie dłubye.

18: A puśćże go do ludzi/ áliśći on mowi/

19: Y drugyego by dudká/ zá wiechą vłowi.

Q 4 Soyká

strona: 127v

Rozdzyał

1: grafika

2: ❦ Soyká w klatce ná błazny.

3: 2 T O tá iedno ſzcżebyece/ á s ſwoiego piſku/

4: Kęs twarogu w ſkorupce/ to tylkoſz ma w zyſku.

5: A iż ſie iey kęs dzyeći/ zbyeżawſzy ſie śmieią/

6: A potym álbo ſkubą/ álbo z wirzchu zleią.

7: ¶ Tákżeć ſie też trefuye/ chłopu wſzetecżnemu/

8: Co mnima iżby wygrał/ iż ſie śmieią iemu.

9: A potym go obleią/ á s tyłu podſkubą/

10: Ze cżęſto idzye ná łbye/ s náieżoną ſzubą.

11: ❦ Drzewko ná niepewny żywot.

12: 2 D Rzewko pyęknie zyelone/ cáłe láto ſtoi/

13: Nadobnie zákwitáiąc/ wichru ſie wżdy boi.

14: Przydzye Ieſień pochmurna/ álić liſtki lecą/

15: A chłop z oną ſiekierą/ dybye ná nie/ kmiecą.

16: ¶ Tákżeć my też nędznicy/ nadobnie kwitniemy/

17: Acż wichrow wſzędy doſyć/ ktorych ſie boimy.

18: Przydzye ſtárość zázyębła/ liſtki pádną z roſą/

19: A oná smierć iáko chłop/ dybie s tyłu s koſą.

Ieleń

strona: 128

Cżwarty. Liſt 128



2: ❦ Ieleń ná przygody.

3: 2 P Rzebiye cżáſem przez ſieć/ Ielonek vbogi/

4: A ledá gdzye w ſzelinie/ vwiąźnie zá rogi.

5: Ze go ledá źwirzątká/ powoli drapáią/

6: A myſliwcy ná ſtronie/ ktorzy nań cżyháią.

7: ¶ Tákżeć my ſie też cżáſem/ s ſieći wybiyamy/

8: Ná mnieyſze ſie przygody/ máło rozmyſlamy.

9: Też ſie nas cżáſem s kątá/ ledá kto nádłaźi/

10: Zle kto rzecży przypádłe/ lekce ſobie waży.

11: Miedźwiedź ná dobrowolne niewolniki.

12: 2 P Atrz iáko ten łáſzkuie/ coż ma zá zyſk s tego/

13: Iedno iż mu kęs dádzą/ młotá śmierdzącego.

14: A toby ſie mogł wydrzeć/ y być ná ſwobodzye/

15: Tákżeć proſto náſz Polak/ nie mądr áż po ſzkodzye.

16: S przodku mu miodem máżą/ á potym okuią/

17: To iuż iáko Miedźwiedzyem/ ſobye im kugluią.

18: O nieſzcżęſna polewko/ o mizerne młoto/

19: Wolność zá cię przedáią/ droſzſzą niżli złoto.

Q 5 Woł

strona: 128v

Rozdzyał

1: grafika

2: ❦Woł ná niepewność cżáſu.

3: 2 T O ten ciągnąc w ſwym iárzmie/ nędznicżek vbogi/

4: Ni wzwie/ trawki vſkubſzy/ kiedy ma dáć rogi.

5: ¶ Tákżeć y my w tym iárzmie/ tęż trawkę ſkubiemy/

6: A gdy rogi położyć/ tákże też niewiemy.

7: Coż ná to nalepſzego/ iedno żyć pocżćiwie/

http://rcin.org.pl


8: A tę trawkę nádáną/ tárgáć ſpráwiedliwie.

9: Wierz mi że iey káżdemu będzye przyraſtáło/

10: Y gdy rogi przydzye dáć/ ſtráchu będzye máło.

11: ❦Chárt ná podſzcżuwácże.

12: 2 T O tego iáko widziſz/ ná ſmycży tárgáią/

13: Y przedſię v herabu/ cżáſem kiyem dáią.

14: ¶ Tákżeć náſzy myſliwcy/ po dziſieyſze látá/

15: Wodzą Chárty ná ſmycży/ ná nędznego brátá.

16: Co im iáko Záiącem/ kieruią ná grudzye/

17: Boday ſie nie rodzili/ nigdy tácy ludzye.

18: Acż ie y kiyem biyą/ iedno iż tłucz máią/

19: Chociay wrzeſzcży Záiącżek/ przedſię go drapáią.

Koń

strona: 129

Cżwarty. Liſt 129

1: grafika

2: ❦Koń ná byſtrą młodość.

3: 2 G Lupyać to ſzkápá byłá, ále wey oſtrogi/

4: Dodáły mu buynośći/ iákoć ſtáwia nogi.

5: Więc munſztuk pátrz iáko mu/ gębę záłámuie/

6: Ze gdzye każą/ nie gdzye chce/ tám ſie pan kieruie.

7: ¶ Tegożby też potrzebá/ źrzobkowi náſzemu/

8: Niżli weźmie ſwey woley/ chłopu domowemu.

9: Dobość mu oſtrogámi/ á záłomić gębę/

10: Iżby rzekł/ nie tám gdzye chcę/ lecż gdzye każą będę.

11: ❦Wilk kto ná cudze łákom.

12: 2 N Ośi Wilk á Wilká też/ záſię w zaiem nioſą,

13: Albo ſam gdzye w doł wpádnie/ álbo podtną koſą.

http://rcin.org.pl


14: ¶ Tákże my co możemy/ by Wilcy wlecżemy/

15: A ſámi áni wzwiemy/ kiedy w doł wpádniemy.

16: Bo to ſtára przypowieść/ my ſzcżypty cudzego/

17: A dyabeł pełną garſcią/ náchwyta náſzego.

18: Wilk rad kiedy cudzego/ Báraná oſkubye/

19: Ale też w lás nie záwżdy/ w cáłey bieży ſzubye.

Záiąc

strona: 129v

Rozdzyał

1: grafika

2: ❦Záyąc ná vbogyego kmiotká.

3: 2 Z Aiącżek iáko kmiotek/ iż ma kąſek mięſá/

4: Więc go goni kto potka/ choć nie krzyw ni kęſá.

5: ¶ Tákże vbogi kmiotek/ drapye go co żywo/

6: Day pánu cżyńſz/ pániey Gęś/ ſtároſcie ná piwo.

7: A ſnadź by ich nie ſkubli/ więceyby ich mieli/

8: Bo y ći nam przez źimę/ ledwe przeſiedzyeli.

9: Y Záiącżkow gdyby ták/ nie cżęſto gonili/

10: Káżdyby ich więcey miał/ by ſie rozrodzili.

11: ❦Myſz ná niepewne dobre mienie.

12: 2 M Yſzká włocży orzeſzki/ przez láto do iámki/

13: Puſtułká nád nią wzgorę ſtroi wywijánki.

14: Alić idzye pochwili/ on zły chłop z motyką/

15: Kędyby ią podkopáć/ dzyury máca tyką.

16: ¶ Tákżeć my też orzeſzki do iámki włocżymy/

17: A puſtułki nád námi/ co o nich nie wiemy.

18: Tákżeć nas y ze wſzech ſtron/ też chłop máca tyką/

19: A drugi áni wzwyemy/ gdy przydzye z motyką.

Wodá http://rcin.org.pl


strona: 130


1: grafika

2: ❦Wodá ná przeſzłe cżáſy.

3: 2 P Atrz ná tę byſtrą wodę/ iáko pyęknie płynie/

4: A nigdy ſie nie wroći/ ktora iuż przeminie.

5: Rybki po niey igráiąc/ robacżki łápáią/

6: Sámy też áni wzwiedzą/ gdy ie pośidłáią.

7: ¶ Tákżeć też náſze cżáſy/ też s tą wodą płyną/

8: A nigdy ſie nie wrocą ktore raz przeminą.

9: Ták też nędzne robacżki/ po ſwiátu goniemy/

10: A gdy nas też połápyą/ áni ſámi wzwiemy.

11: ❦Słońce ná przełożone.

12: 2 S Wiećże miła Płáneto/ á ogrzeway gory/

13: Cżyńże nam ćiche wiátry/ á roſpądzay chmury.

14: A ruſzay tych ktorym twe/ promienie pánuią/

15: Iż twego przyrodzenia/ tákże náſláduią.

16: Niech rowno wſzyſtkim ſwiecą/ iáſnemi cnotámi/

17: Niech chmury roſpądzáią/ ná ſtrony nád námi.

18: By nam z nich nie vroſły/ iákie przykre grády/

19: Ktore więc rowno wſzyſtkim/ przytłukáią rády.

Pánná

strona: 130v

Rozdzyał

1: grafika

2: ❦ Ná wſtydliwość pánienká.

3: 2 P Atrzay ná tę pánienkę/ kiedy ſie zápłonie/

4: Iáko zarzá Rożána/ w południowey ſtronie.

http://rcin.org.pl


5: Iákoż iey tá wſtydliwość nadobnie przyſtoi/

6: A tę zową wſzetecżną/ ktora foſzki ſtroi.

7: A wierz mi iż tá cnotá/ káżdemu przyſłuſzy/

8: A iście pyękny klenot/ kto ſie wſtydem ruſzy.

9: Bo by pátrzał wſzetecżny/ zá ſobą w źwierciádło/

10: Wieręby mu figlikow/ wcżoráyſzych przeſiádło.

11: ❦ Lipká ná cne obycżáie.

12: 2 W Ey iáko po tey Lipye/ Pcżołecżki latáią/

13: Bęcżąc ſobye/ w roſkoſzy/ miod s kwiatkow zbieráią.

14: ¶ Tákże ty miły brácie/ ſtáray ſie byś tym był/

15: Byś pocżćiwie cżym możeſz/ przyiaciołom ſłużył.

16: Aby ſie iáko Pcżolki do ciebye zlatáli/

17: Twey rády á pomocy/ pocżćiwey ſzukáli.

18: Niech twe kwiatki pięknemi/ cnotámi woniáią/

19: A drugim s ſiebie ná wſzem/ dobry przykład daią.

Dąb

strona: 131


1: grafika

2: ❦ Dąb ná wielkye ſtany.

3: 2 P Atrzże iáko na ten Dąb/ cżęſto pyorun biye/

4: A Brzoſkę podle niego/ iedno co deſzcż zmyie.

5: Pátrzże też iáko pod nim/ y lecie y źimie/

6: Cżáſem y śnieg rozgrzebſzy/ záwżdy ryią Swinie.

7: ¶ Tákże ná więtſze ſtany/ też więtſze przygody/

8: Ow mnieyſzy ná ſwobodzye/ záwżdy miewa gody.

9: Tákżeć pod nim y źimie záwżdy Swinie ryią/

10: A z miłego pochlebſtwá/ iáko Wieprze tyią.

11: ❦ Wirzbá ná ſtałość.http://rcin.org.pl


12: 2 W Irzbá drzewko domowe/ ktore wſzyſcy znamy/

13: Ale wielką ćirpliwość/ przedſię w nim widamy.

14: Bo ią łamią ná wieńce/ co w nich Máiá chodzą/

15: A Kozy ią też s ſpodku/ gdzye przypádną głodzą.

16: Wżdy oná przedſię ſtoi/ w ſwoiey zyelonośći/

17: Dawáiąc dobry przykład/ káżdemu ſtałośći.

18: Chociay ſzcżypyą/ choć łamią/ chociay Kozy głodzą/

19: Przedſię náſzy zyelono/ w dobrey myſli chodzą.

Chłop

strona: 131v

Rozdzyał

1: grafika

2: ❦ Chłop.

3: 2 W Ierz mi iż tá ſkowerá/ choć ták nurkiem chodzi/

4: Vźrzyſz y on też ſwego/ poćichu vgodzi.

5: A ſkoſztuy go ná targu/ ſkoſztuy go y domá/

6: Vźrzyſz ćicho coć ſpráwi/ podſkubiona Wroná.

7: Zdać ſie żeś go oſzukał/ á iżeś ty wygrał/

8: On byałki vkęſuiąc/ idzye proſty migdał.

9: A pan chytry wytyka/ ná chromym do domu/

10: A dla wſtydu iż dubyel/ nie powie nikomu.

11: grafika

strona: 132


1: ❦Siedḿ cnot przednieyſzych

2: Krześcijańſkich.

3: ❦Napirwſza Wiárá.

4: 2 A Brámowey ſtałośći/ gdy Pan Bog probował/

http://rcin.org.pl


5: Roſkazał mu áby wnet/ Syná ofiárował.

6: Abram ſyná chciał ſpalić/ ále iego Wiárá/

7: Wdzyęcżnieyſza Pánu byłá/ niż oná ofiárá.

8: Noe wiárą wypłynął/ s ſrogiego potopu/

9: Wiárą Lot zbył w Sodomie/ ſtráſznego kłopotu.

10: Wiárą ſie wſzyſtko dobre/ nád wiernemi dzyało/

11: Tákże też ty chceſzli cżyń/ być ſie też ták sſtáło.

12: ❦Nádzyeiá/ druga.

13: 2 Y Coż ieſt weſelſzego/ gdy dobrey nádzyeie/

14: Kto w ſwych ſmutkoch vżywa/ ten ſie záwżdy śmieie.

15: Nie ſtráſzna mu áni śmierć/ ni ſrogi ſtrách żadny/

16: Nie vpłoſzy go nicżym/ ten márny ſwiát zdradny.

17: Bo ſie záwżdy od Páná/ obrony nádzyewa/

18: A beſpyecżnie w rádośći/ Pánie wſpomoż ſpyewa.

19: Bo mu to Pan záſlubił/ że Lwi áni Smocy/

20: Nie mogą mu ſtráſzni być/ ni we dnie ni w nocy.

21: ❦Láſká álbo życżliwość/ trzecia.

22: 2 P Aweł ſwięty ták piſze/ byś przewrácał gory/

23: Wiárą/ y przez morze brnął/ y tłukł twárde mury.

24: Ieſli z bliźnim nie będzye/ wierney życżliwośći/

25: Wſzytko to brzęk Miedzyány/ w Páńſkiey wielmożno=

: (śći.

R

strona: 132v

Rozdzyał

1: Bo pátrzay iáką lichwę/ s tego vrabiamy/

2: Páńſką łáſkę/ á bliźnich/ tákąż miłość mamy.

3: A w márney nienawiśći/ y Páná gniewamy/

4: Y kłopotu márnego/ s tego doſyć mamy.http://rcin.org.pl


5: ❦Spráwiedliwość/ cżwarta.

6: 2 P An przez Ezáiaſzá/ ták do nas wſkázuie/

7: Iż tych náſzych wymyſłow/ nic nie potrzebuie.

8: Mowiąc/ że mi pościcie/ kádzidły kurzycie/

9: A krwią ręce zmázáne/ gdy mi to cżynicie.

10: Lecż chceſzli mię vbłagáć/ cżyńże ſpráwiedliwość/

11: A od ſercá odeymi/ złą vprzeymą chćiwość.

12: Ták gdy ná mię záwołaſz/ ozwáćći ſie muſzę/

13: A w obronieć záchowam/ y ciáło y duſzę.

14: ❦Miárá/ piąta.

15: 2 P Omierność w wychowániu/ nie poſlednia cnotá/

16: Bo tá ſtrzeże y zdrowia/ y broni kłopotá.

17: Bo iáko kto zdrow ma być/ vſtáwicżnie leiąc/

18: Albo potym bez guzu/ pijáno ſzáleiąc.

19: A by też nic inſzego/ iedno ná złość Swini/

20: Mielibychmy tego ſtrzedz/ co nam lekkość cżyni.

21: Bowiem tá nigdy nie żrze/ kiedy ſie iey nie chce/

22: A náſz by miał y zdechnąć/ ley mu w gárdło ieſzcże.

23: ❦Roſtropność/ ſzoſta.

24: 2 Y To nie mnieyſza cnotá/ w ſłuſzney roſtropnośći/

25: Kto ſwe czáſy przypádłe/ miewa ná bácżnośći.

26: Bo káżdy kto z rozmyſłem/ ſwe rzecży ſtánowi/

27: Ieſli kiedy żáłował/ niech to y ſam powie.

Ale kto

strona: 133

1: Ale kto prętko w ptaki/ bez cżáſu wſkákuie/

2: Spytay go ieſli potym/ tego nie żáłuie.

3: A rádzę rozmyſlay ſie/ káżdy ná ſwe ſpráwy/

http://rcin.org.pl


4: Chceſzli Bogu y ſobie/ być przyiaciel práwy.

5: ❦Stałość/ ſiodma.

6: 2 S Alomon o niewieſcie/ ták ſtałey nápiſał/

7: Iż áż ná końcu ſwiátá/ iey zapłátę ſłyſzał.

8: A ieſliże ták drogo/ pániam zácenioná/

9: Cżemużby też miałá być/ v nas obelżoná.

10: Bo gdy możeſz Mayem być/ przecż ſie Márcem cżyniſz/

11: A nikt inſzy iedno ty/ ſam ſie ná tym myliſz.

12: Abowiem ty Márcowe/ twoie odmiennośći/

13: Nie mogą być nieboże/ nigdy bez lekkośći.

14: ❦Zá nimi/ Cirpliwość.

15: 2 Y To nadobna cnotá/ gdy kto w ćirpliwośći/

16: Záchowa myſl ſtátecżnie/ á złey wſzetecżnośći/

17: Nie da buiáć nád ſobą/ á w ſwoiey ſkromnośći/

18: Przetrwa cżás/ áż náſtáną/ ine odmiennośći.

19: Vźrzyſz á on ſzalony/ kryie pśiną ocży/

20: Ze wſtydem od pocżćiwych/ ná zad ſtroną krocży.

21: A owemu pocżćiwa/ sſtánie ſie opráwá/

22: Ná woynę nie náłoży/ tákież y ná práwá.

23: ❦Powſciągliwość ięzyká.

24: 2 M Ilcżący bárzo máło/ rozny od mądrego/

25: Bo więc trudno rozeznáć/ kto ma więcey cżego.

26: Ale ow ſzcżebietliwy/ ſzpyegá nań nie trzebá/

27: Bowiem on ſam wywoła/ od zyemie do niebá.

R 2 Y dla

strona: 133v

Rozdzyał

1: Y dla tego dwie vſzy/ ieden ięzyk dano/

http://rcin.org.pl


2: Iżeby mniey mowiono/ á więcey ſłuchano.

3: Bo záprawdę kto gęſto/ przepieruie ſłowy/

4: Ieſt to ſzpieg napewnieyſzy/ od ſzaloney głowy.

5: ❦Prawdá kto ią chce fárbowáć.

6: 2 N Iewiem co to pomaga/ iż kto wywijánki/

7: Vmie ſwą rzecż ozdobić/ iákoby wił wianki.

8: Ano trudno poſtawka/ nieprawdę farbowáć/

9: Bo gdzye gorzko/ tám záwżdy/ trudniey ocukrowáć.

10: Bo więc owi z dáleká/ co Iáſtrząbá znáią/

11: Po oku poglądáiąc/ wnet ſie vmizgáią.

12: A potym gdy ſie ſzydło/ w worze nie zátái/

13: Iákiego śmiechu będzye/ w náſzey miłey zgrái.

14: ❦Cnotá.

15: 2 Y Coż po twym żywocie/ ieſli nie maſz cnoty/

16: Iákoby gdzye piękny ſad/ á ogniłe płoty.

17: Iż Swinie pod nim riyą/ á Kozy go głodzą/

18: A chłopi s ſiekierámi/ poćichu nań godzą.

19: Tákże też ty s Swiniámi/ y s tymi Kozámi/

20: Chodziſz/ á chłopi ná cię/ dybią s ſiekierámi.

21: Ale kiedy nadobny/ płot vgrodziſz s cnoty/

22: Wnet odwiernym pocżćiwość/ ſtánieć przedewroty.

23: ❦Sławá.

24: 2 C Oż po wſzyſtkim ná ſwiecie/ ieſliże zła ſławá/

25: Tá cie ma wſzem okazáć/ iáka twoiá ſpráwá.

26: Bowiem tá zá żywotá/ ieſzcże obumiera/

27: Lecż po śmierći toż więc ſwe/ Ogáry wywiera.

A iákoś

strona: 134

http://rcin.org.pl



1: A iákoś ſieći miotał/ tákći ſkolić będą/

2: Ale wierz mi twe ſpráwy/ żeć wſzyſtki wygędą.

3: Gdyż docżeſne nábycie/ ſpołu s ciáłem ginie/

4: Sámá ſławá pocżćiwa/ tá ná wieki ſłynie.

-1: grafika

-1: ❦Docżeſne roſkoſzy zyemſkie.

6: ❦Pirwſza.

7: 2 M Arcialis był Mędrzec/ tu ná ſwiecie dawny/

8: Ten wylicżał roſkoſzy/ iákich cżłowiek ſławny/

9: Tu ma ze cżcią vżywáć/ á ſwego żywotá/

10: Vżyć z nadobną ſławą/ záwżdy bez kłopotá.

11: Zá napirwſzą roſkoſz kładł/ gdy s ſzcżęſcia ſámego/

12: Bez trudnego nábycia/ iż kto dobrá ſwego/

13: Pobożnie á z rozmyſłem/ vżywa ná ſwiecie/

14: Ten roſkoſzą ſzáfuie/ y źimie y lecie.

-1: ❦Druga.

16: 2 D Rugą roſkoſz może zwáć/ kiedy zdrowe ciáło/

17: W roſtropnych obycżáioch/ iż będzye buiáło.

18: Zdobiąc zewſząd ſwe ſpráwy/ pięknemi cnotámi/

19: A to ſnadź pirwſza roſkoſz/ miedzy roſkoſzámi.

20: Abowiem co ieſt ciáło/ byś ie w złoto wſádził/

21: Ieſliże ſmálc bez cnoty/ tedyś ie ſam zdrádził.

22: Ale gdy w dobrym zdrowiu/ zacna ſławá będzye/

23: To ſie iuż ná trzy głoſy/ káżda pioſnká gędzye.

R 3

strona: 134v

Rozdzyał

-1: ❦Trzecia.http://rcin.org.pl


2: 2 T Rzecia roſkoſz w roſterkoch/ kiedy zacny cżłowiek/

3: Nie bywa/ lecż ſpokoiem/ wiedzye pocżćiwy wiek.

4: Spraw trudnych/ áni práwá/ ni s kim nie vżywa/

5: Ten záwżdy iáko pącżek/ w máſle ſobie pływa.

6: Ale ieſliby też był/ iáko málowány/

7: Niechżeby też gdzye ſiedzyał/ miedzy obraſkámi.

8: Boć y to roſkoſz wielka/ przyiaciołom ſłużyć/

9: Bo y tám krotophile/ może záwżdy vżyć.

-1: ❦Cżwarta.

11: 2 T O też zá pewną roſkoſz/ máią zacni ſobie/

12: Gdy ſie pan máiąc goſcie/ zá vcho nie ſkrobie.

13: A nie ſzepce s páchołkiem/ nie mruga ná żonę/

14: Nie pogląda po kąciech/ łáiąc w káżdą ſtronę.

15: Ale to co Pan Bog dał/ z dobrą wolą dawa/

16: A iego ochotna twarz/ iż nam rad/ zeznawa.

17: Táć nam pychá záprawdę/ ſkáźiła bieſiády/

18: Ze ſie iuż ledwe cżáſem/ znamy y s ſąsſády.

-1: ❦Piąta.

20: 2 T O też zá krotofilę/ zacni pocżytáią/

21: Gdy rowni w obycżáioch/ poſpołu bywáią.

22: Rozmow/ bieſiad vcżćiwych/ pyęknie vżywáią/

23: A wſzyſtko miáſto gniewu/ w żárty obracáią.

24: To ſie tám rozum oſtrzy/ á wſzytko ſie ſporzy/

25: To ſie iuż tám wierna myſl/ káżdego otworzy.

26: Iuż więc tám ſtroną miyay/ pánie Symulacie/

27: Bo cie pewnie poznáią/ po łżywym kábacie.

strona: 135


http://rcin.org.pl


-1: ❦Szoſta.

2: 2 D Om chędogi też kłádą/ miedzy roſkoſzámi/

3: Iákoż to pewnie wſzyſcy/ muśim zeznáć ſámi.

4: Gdy chędogo ná ſtole/ chędogo w komorze/

5: Wnet przypádnie dobra myſl/ niechże ią cżárt orze.

6: Gdy k temu w nim pocżćiwa/ żonká mieſzka z námi/

7: Y z onymi máłemi/ ſwymi błazenkámi.

8: Co ſkacżą by Kozlętá/ á záwżdy kugluią/

9: Dobrą myſl z łáſką Páńſką/ iaſnie okázuią.

-1: ❦Siodma.

11: 2 O Gień w domu zá roſkoſz/ też położyć może/

12: Iákoż y ſam rozeznaſz/ gdyć źimno nieboże.

13: Mędrcy go przyiacielem/ kładą przyrodzeniu/

14: Iákoż to każdy zezna/ w naproſtſzym bacżeniu.

15: Dobry w domu/ y w łáźni/ w browárze/ w komnácie/

16: Ale nalepſzy w kuchni/ iáko ſámi znacie.

17: Bo zmyy ſie ty iáko chceſz/ á gdy nic nie wárzą/

18: Tedy ſie rychley głodni/ y w cieple poſwárzą.

-1: ❦Oſma/ á dobra.

20: 2 S Zátá piękna/ koſzulá/ poſciel/ Koń vbrány/

21: To też może policżyć/ miedzy roſkoſzámi.

22: Ale to wſzytko plewy/ gdy rozumu máło.

23: Wſzytko to wiátr roznieſie/ áż nic nie zoſtáło.

24: Ale gdy ſie kto pięknie/ ſam rozmierzyć vmie/

25: A co cnocie przyſtoi/ wſzyſtkiemu rozumie.

26: W boiáźni z łáſką Páńſką/ ták tego vżywa/

27: Ten roſkoſz nád wſzyſtkiemi/ roſkoſzámi miewa.

R 4

http://rcin.org.pl


strona: 135v

Rozdzyał

-1: ❦Dzyewiąta przykra.

2: 2 P Rawdá żeć ty roſkoſzy/ nadobnie ſmákuią/

3: Bo to co ciáłu miło/ toć wſzytko cukruią.

4: Ale miłey duſzyce/ s Piołunem potráwy/

5: Bo iuż do tey roſkoſzy/ trzebá iney ſpráwy.

6: Trzebá cnoty/ miłośći/ wiáry/ á ſtałośći/

7: Pocżćiwy żywot wiodąc/ ná wſzem w wſtydliwośći.

8: Bo choćbyś z roſkoſzámi/ ciáłu ſwiát zákupił/

9: Nicći potym/ byś duſzę/ z iey roſkoſzy złupił.

-1: grafika

-1: grafika

strona: 136


-1: ❦Goſpodarſtwo.

2: ❦Napirwey Dom.

3: 2 T O piekło nie nátkáne/ włocż ty iáko Swiniá/

4: Drugą dzyurą wypádnie/ wſzák to nie nowiná.

5: Ano ſie gárnce tłuką/ ſzcżyrbáta ſiekierá/

6: Wierę nam ſnadź zgłupieie/ on chytry przechyrá.

7: Co ná cudzym rozdymał/ przepieruiąc chodził/

8: Aleś teraz też dyable/ tu ná práſk vgodził.

9: Bo dzyerz ręce w kálecie/ ábyć nie záziębły/

10: Ano ſie w obu mieſzkoch/ iuż puſtki zálągły.

-1: ❦Kuchnia.

12: 2 T En gmách gdyby pomiernie/ ná wſzem ſpráwowano

13: Wieleby w dobrym zdrowiu/ ludzi záchowano.

http://rcin.org.pl


14: Abowiem w káżdey rzecży/ co wykrocży z miáry/

15: Záwżdy bywa ſzkodliwe/ wſzák to iuż tret ſtáry.

16: Bo y Sálomon piſze/ iż to dawno ſłynie/

17: Ze ich więcey z obżárſtwá/ niż od miecżá zginie.

18: Bo iáko to nie ma być/ gdy przedſię tka w gárdło/

19: Ano ledwe wcżoráyſze/ brzuchá nie roſpárło.

-1: ❦Láźnia.

21: 2 N Ie doſyćći iż brudu/ trochę zmyieſz s ciáłá/

22: Ieſli przedſię ná cnocie/ przeſuchá przywrzáłá.

23: Bo zda mi ſie chędoſzſzy/ ten co cnotę myie/

24: Abowiem brud ná ciele/ ledá cżym zákriye.

25: Płáwiąć ſie więc też Swinie/ y kąpią ſie Wrony/

26: A wżdy ſie im nie zmieni/ zwycżay przyrodzony.

27: Abowiem brudna cnotá/ bárzo ſławę pſuie/

28: Nie cudna wonia od niey/ y wzwiátr zálátuie.

R 5

strona: 136v

Cżwarty.

-1: ❦Stáynia.

2: 2 C Vdź wżdy brácie ty Konie/ choć owſá nie mamy/

3: Wżdyć ſie tego Woyciechá s ſtráwą docżekamy.

4: Boć ich iednák nie wygnáć/ by ſzubki przyſtáwić/

5: Wſzák możemy powoli/ lecie iną ſpráwić.

6: Ale gdyś ie ſtáwiáć miał/ cżemuś brácie miły/

7: Nie rozmyſlał iż w gumnie/ wákáncie były.

8: Teraz y ſzubkę ſtráćiſz/ y ſzkápyeć nádchudnie/

9: A nie bárzo obyemá/ ták wam będzye cudnie.

-1: ❦Gumno.

http://rcin.org.pl


11: 2 W Ierę brácie Stároſtá/ nieźle ſie zrodziło/

12: Dawno iſcie w tym gumnie/ ták wiele nie było.

13: Iużby konie poſtáwić/ y pſy mamy chude/

14: Bo cżás będzye polowáć/ potym zaydą grudy.

15: A cochmy w nowe bráli/ to záſię wrácaycie/

16: A do targu gdy trzebá/ tedy vmłacaycie.

17: A ſkoro z Wielkieynocy/ álić w onym gumnie/

18: Iuż dawno Swinie ryią/ rownie iáko v mnie.

-1: ❦Browar.

20: 2 D Obrzeby piwowarze/ w cżás záwárzyć piwo/

21: Bo ſie do moiey konwie/ ćisnie więc co żywo.

22: Roki też teraz będą/ poiádą ſąſiedzi/

23: Pewnieć nas iádąc tędy/ nie ieden náwiedzi.

24: Alić dáley k nowemu/ iuż ſłodu nie mamy/

25: Z oney konwie po troſze/ ſpołu nálewamy.

26: A chmiel też po wierdunku/ będzye drogie żyto/

27: Po troſze noś Klucżniku/ boday cie zábito.

strona: 137

Rozdzyał Liſt 137.

-1: ❦Pſiárnia.

2: 2 M Ożeſz młotá przymieſzáć/ nie wſzyſtko też tłucżą/

3: Pátrz też by precż nie lano/ kiedy gárnce płocżą.

4: Iágły dano do młyná/ oſieią też krupy/

5: Wſzyſtko chceſz do ſzpiżárniey/ by do iákiey żupy.

6: Aż po chwili y młotá/ iuż nam nie doſtáło/

7: Swiniam/ Kozam/ á Krowam/ iuż ſie rozchwytáło.

8: Ony krupy y yágły/ dawnochmy poiedli/

9: Wierę náſzy pieſkowie/ bárzo nam nábledli.

http://rcin.org.pl


-1: ❦Myſliwſtwo.

11: 2 Z Wieray pſy/ trąb ná cżeladź/ á náſiodłay koni/

12: Anoby cżás żyto żąć/ bo ſie bárzo łomi.

13: A drugye będzyem łámáć/ y być nam wnet w grochu/

14: Bo go teraz nie wytknie/ iáko ná poprochu.

15: Nie zleć gdyby pomiernie/ tego vżywáli/

16: Ludzyom ſzkody y ſobie/ drugyey nie dzyáłáli.

17: Bo pan robot zámieſzka/ ſzkápam podrze boki/

18: A pśi po cudzym żytku/ idą ná trzy ſkoki.

-1: ❦Targ.

20: 2 A Po cżemuś Włodárzu/ brácie przedał żyto/

21: A wſzák od Ziemiáńſkiego/ tu nie idzye myto.

22: Nákuṕcieſz gárncow/ ſoli/ á botow cżeládzi/

23: Swiec/ y białego chlebá/ też tám wziąć nie wádzi.

24: A niechby wżdy w goſpodzye/ co ieść vcżyniono/

25: Aliśći ze wſząd bieży/ wnet łotroſtwo ono/

26: Alić zá ono żyto/ iuż nam nie doſtáie/

27: Piſz páni przedſię ná tram/ wſzák nowe náſtáie.

strona: 137v

Rozdzyał

-1: ❦Roki.

2: 2 P Anie bráćie tám będzyem/ v mnię ieść poſpołu/

3: Bo mamy świeży Záiąc/ y piecżenia z Wołu.

4: Owa ſie też zá ſwiátłá/ iáko odpráwiemy/

5: Tedy chociay wiecżorem/ dzis domá będzyemy.

6: Alić pánowie brácia/ trzy dni záprzągáią/

7: Cżopá/ Dzbaná/ á Szpuntá/ ſzpetnie w zyſku zdáią.

8: A perlucra w kálecie/ iuż dawno przewiedli/

http://rcin.org.pl


9: Bo ſzkápy y pácholcy/ iuż dwá dni nie iedli.

-1: ❦Páni.

11: 2 K Vṕcie pánie tę bramkę/ bo żydowká mowi/

12: Iż kto ią zá to kupi/ iſcie ſie obłowi.

13: Bo ſámych pereł pewnie/ nie ſpráwiłby zá to/

14: Dármo przydzye robotá/ y ápſzlag y złoto.

15: Ciągnie ſie nędzny Oſieł/ by ſzubki przyſtáwić/

16: Páni też iuż pomyſla/ w co ſie przy tym záwić.

17: Tákże ſobie po troſze/ ſpołu przykradáią/

18: Aż w kalecie y w ſkrzynce/ puſtki więc miewáią.

-1: ❦Cżeladź.

20: 2 W Ieręchmy ſie odárli/ y botow nie mamy/

21: Iuż pánie od poł roká/ ſuchych dni cżekamy.

22: Trwáliſcie dłużey dzyeći/ iuż dotrwaycie máło/

23: Ażby ſie ná tych tárgach/ wżdy co vprzedáło.

24: Y v mnięć śiłny defekt/ wierę ná kálecie/

25: Y w mieſciechmy potroſze/ winni/ ſámi wiecie.

26: Ale nie dziw iż ſłudzy/ y pan/ nic nie máią/

27: Bo iáki pan táki kram/ rowno dopiyáią.

strona: 138


-1: ❦Vrzędnik.

2: 2 O Dewśić pánie dobrze/ polá rozmierzono/

3: Ale tám ku gránicam/ bárzo rozſzyrzono.

4: Otożby to pomierzyć/ á dáć Woły młode/

5: Zá ty ſtáre pyeniądze/ mogą być ná gody.

6: Więc gdy iádą ná podroż/ tedy robić nie chcą/

7: A mnię iedno poćichu/ wſzytko łáiąc ſzepcą.

http://rcin.org.pl


8: To więc zá to pochlebſtwo/ iuż cáły rok krádnie/

9: A páná ze wſzyſtkiego/ wnet wylicży ſnádnie.

-1: ❦Włodarz.

11: 2 P Anie miły Stároſtá/ dobrzeby zá ciepłá/

12: Tych nam chlewow opráwić/ źimá day ſie wſciekłá/

13: Bárzo nam iákoś groźi/ bo ptak gorą idzye/

14: Pewnie áż do poł poſtu/ mrozem nam wynidzye.

15: To iuż ſam nic nie robi/ iedno roſkázuie/

16: A pan Stároſtá też rad/ iż mu pochlebuie.

17: A ták cżárt iwánowi/ bębenká podbiya/

18: Bo tám cnotá y prawdá/ s obiemá ſie miya.

-1: ❦Woyt.

20: 2 B Rácia miła zeydźmy ſie/ vcżyńmyſz gromádę/

21: Dobrzećby nam o ſobie/ wżdy mieć iáką rádę.

22: Stároſtę nowotnego/ mamy y dziwaká/

23: Y páná nam iuż zbłaźnił/ wierę nieboraká.

24: Potym bieży do páná/ y wſzyſtko mu powie/

25: Mowiąc/ pánie iaćbych dał/ zá cię y ſwe zdrowie.

26: Aleć wierę w gromádzye/ iákoś vtyſkuią/

27: Kuſz/ Warchoł/ Stáwinogá/ nawięcey hárcuią.

strona: 138v

Rozdzyał

-1: ❦Pług.

2: 2 T V pátrz iáką ſowitą/ lichwę s tego mamy/

3: Garſcią kęs rozrzućiwſzy/ korcem odbieramy.

4: A to znák Bożey łáſki/ á cnego żywotá/

5: Ktory żyw ſwą robotą/ wiernie bez kłopotá.

6: Bowiem ſie to ſowito/ káżdemu nágradza/

http://rcin.org.pl


7: Bo ow co ná wykręty/ záwżdy ſie ſam zdradza.

8: Gdyż zá Páńſkim dekretem/ inák być nie może/

9: Nieſpráwiedliwym nigdy/ nie wſkuráć nieboże.

-1: ❦Woz.

11: 2 P Atrz iáko ſie ty kołá/ nadobnie zgadzáią/

12: Iedno bieżąc zá drugim/ gdy drogi pátrzáią.

13: Ale iáko też ktore/ s koleiey wykrocży/

14: Y woz ſie więc połamie/ y pan rad wyſkocży.

15: ¶ Tákżeć też w káżdey ſpráwie/ kiedy ludzye zgodni/

16: Iuż nigdy nie mogą być/ wżdy ták bárzo ſzkodni.

17: Iáko gdy ſie im kołá/ ſwowolnie rozbieżą/

18: Iuż tám rozno rozumy/ y łby ſie náieżą.

-1: ❦Rydl.

20: 2 R Ydl gdy owo ná Wioſnę/ przewráca grządecżki/

21: Ktore pięknie potrzęſą/ wonnemi zyołecżki.

22: S ktorych ſie potym kwiatki/ piękne roſkwitáią/

23: A przy tym wdzyęcżny owoc/ y zyarnecżká dáią.

24: ¶ Tákże też iáko rydlem/ ruſzay przyrodzenia/

25: A dodáy mu ze cnoty/ wdzyęcżnego naſienia.

26: Niech ták płono nie leży/ by Lopian s Pokrzywą/

27: Miałći márnie zágłuſzyć/ náturę cnotliwą.

strona: 139


-1: ❦Motyká.

2: 2 M Otyká gdy ſie z nią chłop/ wierći po ſzelinie/

3: Tedy iuż wſzytko tłucże/ co mu ſie náwinie.

4: A potym ſie pſzenice/ ná onym národzi/

5: Wierę pánu náſzemu/ nic to nie záſzkodzi.

http://rcin.org.pl


6: ¶ Tákże ty gdy pyeń widziſz/ iáki w przyrodzeniu/

7: Ktoryćby co przekażał/ w pocżćiwym bacżeniu/

8: Wykopay precż/ á náſiey/ ze cnoty pſzenice/

9: Bo tą ſpráwą narychley/ vydzyeſz ſzubienice.

-1: ❦Siekierá.

11: 2 K Iedy mocno ſiekierę/ ſtálą záhártuią/

12: Tedy ią pnie y ſęky/ mocne rozłupuią.

13: Ale gdy ią ledá cżym/ powirzchu záwinie/

14: Wnet w niey będzye ſzcżyrbiná/ y w miękiey lipinie.

16: ¶ Tákże káżdy gdy cnotą/ rozum záhártuie/

17: Wierz mi natrudnieyſzy pień/ ſnádnie rozłupuie.

18: Ale kiedy gi też ták/ ledá cżym záklepye/

19: Może go też przywitáć/ witay pánie kiepie.

-1: ❦Gárniec.

21: 2 P Atrz gdy w ten gárniec názbyt/ cżęſto dolewáią/

22: Y potráwy ſie pſuią/ y nie rychło wráią/

23: Ale kiedy ſie on ſam/ powoli wyſmáży/

24: Tedy ſmácżno y zdrowo/ cokolwiek w nim wárzy.

-1: ¶ Tákże też do żołądká/ kiedy cżęſto leieſz/

26: Wierz mi cżęſciey zákwokaſz/ niżli ſie rośmieieſz.

27: Bo choć śmieſzno z wiecżorá/ ráno głowá boli/

28: Aleś ſam był kuchmiſtrzem/ ćirṕże poniewoli.

strona: 139v

Rozdzyał

-1: ❦Na plugawego chłopa przypadki.

2: 2 P Owiedz co ſproſznieyſzego/ iáko chłop plugáwy/

3: Vważ ſobie poſtępki/ vważ iego ſpráwy.

4: Chodzi iuż zgnił nápoły/ pátrzże co dobrego/

http://rcin.org.pl


5: Ieſli on kiedy vżył/ zá żywotá ſwego.

6: Bo coż to zwáć doſtátkiem/ kto go nie vżywa/

7: Bo y Swiniá w bárłogu/ młotá doſyć miewa.

8: Lecż kiedy wżdy chędogo/ tedy wſzytko miło/

9: Bo nic po tym choć wiele/ kiedy wſzyſtko zgniło.

-1: ❦Nogi.

11: 2 C Oż wżdy cżyniſz świniarzu/ s tymi ſzáláwáry/

12: Vtrzy boty/ boć zgniły/ y śmierdząć z nich ſpáry.

13: Pocięgni ich ku gorze/ nápołyć ſprochniáły/

14: Napiętki podle nogi/ przyſzwy odpadáły.

15: Vmyy ſzłápy boć ná nich/ błotá pełno wſzędy/

16: Zeby mogł rzepy náſiać/ podzyáławſzy grzędy.

17: Iákoż ma tá beſtia/ w tym plugáſtwie vſnąć/

18: Ale to wſzytká roſkoſz/ piwem łeb zámuſnąć.

-1: ❦Włoſy.

20: 2 P Atrzże zá tym huſarzem/ ze łbem nápierzonym/

21: Właſnieby go mogł przezwáć/ nápoły ſzalonym.

22: Ano mu ſie náieżył/ łeb iáko w bárłogu/

23: Iedno Swiniá miewa więc/ tákowy w połogu.

24: Szcżeſz łeb chociay páznokty/ nie maſzli grzebieniá.

25: A pewnie gdzye vłápiſz/ zá vchem Ieleniá.

26: Doſyć tego nábiegło/ w ty głuche zapuſty/

27: Podobnoś nie polował/ iákoż w mięſopuſty.

Szátá.

strona: 140


-1: ❦Szátá.

2: 2 P Atrzże iákoć sfałdował/ ſuknią tu ná boku/

http://rcin.org.pl


3: Niewiem ieſli ią s ſiebie/ zyął gdy tego roku.

4: Nadobnie ią zbrámował/ błotem w koło wſzędy/

5: A gnidy pod kolnierzem/ ſiedzą we trzy rzędy.

6: Pierza pełno á prochu/ ná brzuchu oleiu/

7: Nadobnieś ſie wyſtrychnął/ miły dobrodzyeiu.

8: Ze y Swiniá w bárlogu/ ſnadź chędoſzſza będzye/

9: Bo ten śmierdzi/ by gowno/ kędy iedno ſiędzie.

-1: ❦Poſciel.

11: 2 V Każyſz kędy legaſz/ owożći nowiny/

12: Ze ſłomą nową powlokł/ ſtáre grochowiny.

13: Piernat żurem pomázał/ śmierdzi by z wychodu/

14: Pátrzayże chędogiego/ páńſkiego połogu.

15: A pod łożem káłuże/ pyerza pełno wſzędy/

16: Ze do páńſkiey łożnice/ mogłby iść w oględy.

17: Ano ze wſząd perfumy/ á ze wſząd troćiſzki/

18: Ze poſpołu y s pánem/ mogłby oſráć wſzytki.

-1: ❦Koſzulá.

19: 2 O Woż maſz białe chuſty/ ná páńſkie vbiory/

20: Lecż opák żołtym ſzyciem/ wyſzywano wzory.

21: V ludzi ná kolnierzoch/ ná poſládku temu/

22: A ták też właſnie ma być/ żołte ku brudnemu.

23: Pod kolnierzem huſarzy/ w hufce ſie ſzykuią/

24: A od vchá do vchá/ iuż drudzy hárcuią.

25: Záwiązał ſie nadobnie/ áż pierśi wywálił/

26: O gdzyeſzby to kto dobry/ do wychodu w wálił.

S

strona: 140v

Rozdzyał

-1: ❦Wſzy w brodzye.http://rcin.org.pl


1: 2 Z Apuść w brodę ogáry/ á rozmietuy ſieći/

2: Doſiedzić źwirz chociay go/ Rarog nie záleći.

3: Rozewrzy pięć páznoktow/ záiedźże od vchá/

4: Nápędziſz śiłá w kupę/ tego złego duchá.

5: Będzyeſz miał cżęſty herab/ pod wąs záłoż ná nie.

6: Aleć ich przedſię doſyć/ y ná płod zoſtánie.

7: Bo áż muśiſz wykręćić/ iáko Wroblá w gniaźdzye/

8: A przedſięć ich ſkąd inąd/ záſię doſyć znaydzye.

-1: ❦Wielkie páznokty.

9: 2 W Idzę iż ſie też boiſz/ iákiey prętkiey trwogi/

10: Bárzos názbyt zápuśćił/ koniec pálcow rogi.

11: Kto ſie s tobą vkłádzye/ nie wierzę by chrapał/

12: Będzye ſie bał/ ábyś mu/ dupy nie podrapał.

13: Ieſli chowaſz dla łaźniey/ ále do ſoboty/

14: Ieſzcżećby ſnadź odroſły/ z nowu ty forboty.

15: A ták obrzeſz ku dyabłu/ ieſli nożá nie maſz/

16: Tedy vgryś zębámi/ wſzák zá to nic nie daſz.

-1: ❦Roſkoſz plugáwego.

18: 2 P Atrzayże tu moy brácie/ ieſliże to żywot/

19: Mogłby to właſniey názwáć/ dobrowolny kłopot.

20: Bo możeć wżdy kiedy chce/ á chociay vbogo/

21: Mieć co Bog dał pocżćiwie/ á przedſię chędogo.

22: Lecż kogo dobrowolnie/ táka nędzá głodze/

23: A nie wierzę by wiedział/ iuż ten y o bodze.

24: Bo ten nie dba by Swiniá/ by iedno brzuch nátkał/

25: Choćby y do wychodu/ iuż go potym wetkał.

-1: grafika

strona: 141

http://rcin.org.pl



-1: ❦Na chędogiego.

2: 2 A Le też ty chędogi/ nie buiay wyſoko/

3: Bo s tego pychá roſcie/ widziſz ſam ná oko.

4: A s pychy wnet wzgárdzenie/ potym naśmiewiſko/

5: A bez ſławy zá dyabłá/ ſtałoby nam wſzytko.

6: Ale gdy ku ſwem kſtałtom/ w piękney vkłádnośći/

7: Powiedzyeſz nadobny ſtan/ á w ſwey pocżćiwośći/

8: Káżdemu ſie záchowaſz/ że cie káżdy ſławi/

9: Toć napięknieyſzy vbior/ twe pocżćiwe ſpráwy.

-1: ❦Zwierciádło.

11: 2 G Dy patrzyſz we źwierciádło/ wiem że vpátruieſz/

12: Iż gdzye co zbrukánego/ tedy popráwuieſz.

13: Pátrzże też w tym źwierciedle/ ná ſwey cnoty zmázy/

14: Pátrz ieſliby nie było/ też tám iákiey ſkázy.

15: Boć ieſzcże brudney twarzy/ ſnádniey pofárbowáć/

16: Ale tám wſzytko we wzor/ trzebá vháwtowáć.

17: Bowiem cie tá niż vbior/ ma więcey ozdobić/

18: A w tęby ſie nawięcey/ nam wſzyſtkim ſpoſobić.

-1: ❦Perfumy.

20: 2 G Dy ſie trzęſieſz perfumy/ pátrz iż pachnie pięknie/

21: Niechże ſie żadnych ſmrodow/ też cnotá nie lęknie.

22: Bo tey trzebá perfumow/ niżli ciáłu więcey/

23: Bowiem ná niey káżdy ſmrod/ obacżą naprędzey.

24: Tá káżdego ozdobi/ więcey niż klenoty/

25: A to napięknieyſzy bram/ gdzye ſą z niey forboty.

26: Bowiem s tego pocżćiwość/ s tego ſławá roſcie/

27: Gdyż to ſą nawdzyęcżnieyſzy/ wſzego ſwiátá goſcie.

http://rcin.org.pl


S 2

strona: 141v

Rozdzyał

-1: ❦ Szátę kiedy obłocżyſz.

2: 2 K Iedy ſzátę obłocżyſz/ pomniſz iáko ciáło/

3: Im ie bárzyey vſtrzępiſz/ więcey będzye chciáło.

4: Iuż mu ſie chce do ſzáty/ wſpanilſzego kroku/

5: Inſzey káżdey poſtáwy/ y inſzego wzroku.

6: Ale ty bądź iáko Paw/ nędzniku vbogi/

7: Nie kochay ſie nic w pierzu/ gdy poźrzyſz ná nogi.

8: Iż co dáley to bliżey/ do kryſu cie nioſą/

9: A ſroga Smierć tuż dybie/ zá piętámi s koſą.

-1: ❦ Do Wirydarzá.

11: 2 G Dy chodziſz po ogrodkoch/ ſtroiſz wiridarze/

12: Pomni iáko cżás s śmiercią/ wſzytko prętko karze.

13: Bierz ſobie s kwiatkow przykład/ co ſie tám zyelenią/

14: Vźrzyſz iákoć k wiecżoru/ cżáſem fárbę zmienią.

15: Tákże też ty co dáley/ to więcey doźrzewaſz/

16: A kiedy cie podetną/ ſam ſie nie nádzyewaſz.

17: Bądźże gotow iać rádzę/ kiedy niewieſz cżáſu/

18: Byś z roſkoſzy nie vżył/ potym złego kwáſu.

-1: ❦Do Skárbcu.

20: 2 P Oydzyeſz potym do ſkárbcu/ gdzye maſz ſwoie rzecży/

21: Pomni ſkąd maſz/ y ktoć dał/ ábyś miał ná pyecży.

22: Pátrzże ieſliś wſzyſtkiego doſtał ſpráwiedliwie/

23: Gdyż trzeći złego zbioru/ dzyedzic nie pożywie.

-1: Coż potym iż ſie ocży/ tylko nápátrzáią/

25: Gdyż márnie potomkowie/ to potráćić máią.

http://rcin.org.pl


26: Rozmyſlayże by w twoim/ domku wſzytko było/

27: Coćby pocżćiwą ſławę/ y dzyatkam mnożyło.

strona: 142

Cżarwty. Liſt 142.

-1: ❦Do Kuchniey.

2: 2 I Dzyeſz potym do kuchniey/ gdzye wreią potráwy/

3: Wymyſlaſz roſkázuiąc/ rozlicżne przypráwy.

4: Tám wſpomni bogacżowi/ co ſie zá to sſtáło/

5: Iż też v niego w kuchni/ záwżdy wiele wrzáło.

6: Ale iż nád nędzniki/ miłoſierdzya nie miał/

7: O iednego nic nie dbał/ á drugim wydzyerał.

8: Dowieſz ſie potym iego/ iákie były ſpráwy/

9: Zda mi ſie iż po śmierći/ odmienił potráwy.

-1: ❦Do ſtáyniey.

11: 2 P Oydzyeſz potym do ſtáynie/ áno Konie ſkacżą/

12: A co ie potucżyli/ dobrze iż nie płácżą.

13: Nie kochayże ſie nic w tym/ moy brácie iedyny/

14: Bo ná chudym pobożnie/ lepiey iż ieździmy.

15: Abowiem márne ciáło/ áby ſie pyeśćiło/

16: Nie dba iż gdzye wziąć tu wziąć/ áby iedno było.

17: Ale ty po ſwey woli/ nie dáy ciáłu buiáć/

18: Niechay ie duſzá rządzi/ wierę day mu pſia máć.

-1: ❦Do Láźniey.

20: 2 P Oydzyeſz potym do łáźniey/ ábyś płokał ciáło/

21: Pátrz by ná duſzy więcey/ brudu nie przywrzáło.

22: Bowiemći to ná wirzchu/ przydzye ſpłokáć ſnádnie/

23: Gorſze tám to przewáry/ co tám dyſzą ná dnie.

24: Támże pirwey ochędoż/ tám płocż/ tám wycieray/

http://rcin.org.pl


25: A ná każdą godzinkę/ tey łáźniey dozyeray.

26: A pámiętay iż duſzy/ więcey chędogośći/

27: Trzebá/ by potym s ciáłem/ nie byłá we mdłośći.

S 3

strona: 142v

Rozdzyał

-1: ❦Do Myſliwſtwá.

2: 2 W Ięc idzieſz do myſliwſtwá/ áno pſy zwieráią/

3: Trąbią/ á Chárći ſkacżą/ Sokoły brząkáią.

4: Wſpomniſz ono myſliwſtwo/ gdy ſwiát bedą gnąbić/

5: Kiedy maſz wſtáć/ zá vchem/ iákoć będą trąbić.

6: Pomniſz że on Cerberus/ ze trzemi głowámi/

7: Roſpuśćił ſwe ſcieniętá/ co poluią námi.

8: Záchowayże we wſzyſtkim/ miárę s pobożnoſcią/

9: Nie dáy ſie ſwiátu łudzić/ z iego wſzetecżnoſcią.

-1: ❦Do Piwnice.

11: 2 W Ięc poydzyeſz do piwnice/ báryłek koſztowáć/

12: W ktorey lepſze/ á s ktorey/ maſz goſcie cżeſtowáć.

13: Pomniſz co zá nieſzcżęſcie/ z opilſtwá przychodzi/

14: Ze nie máſz nic ták złego/ co ſtąd nie pochodzi.

15: Stąd hárda myſl/ wzgárdzenie/ ſtąd pychá/ ſtąd zwádá/

16: Bo bárzo potym głowká/ oſzáleie rádá.

17: Pomniſz ábyś vżywał/ tych dárow pomiernie/

18: S káżdym ſtanem pobożnie/ cnotliwie á wiernie.

-1: ❦Do Stołu.

20: 2 S Iędzyeſz zá ſtoł áno gi/ ſtrzęſiono fiołki/

21: Poglądaſz ná wąſáte/ co ſtoią páchołki.

22: Radeś gdy ich przed tobą/ z wodą kilko ſtánie/

http://rcin.org.pl


23: Ręcżnik dzyerżąc/ á mowiąc/ miłośćiwy pánie.

24: Zoná przydzye by łątká/ w perły vſtrzępiona/

25: Pánná zá nią y druga/ máło mniey vpſtrzona.

26: Nie moẃże iáko bogacż/ iuż duſzo vżyway/

27: Iać rádzę obycżáynie/ ty ptaſzki poryway.

strona: 143

-1: ❦Vpominánie.

2: 2 O Wa cożkolwiek ſtroiſz/ vbogi nieboże/

3: Pomni żeć ten nędzny ſwiát/ krotko pomoc może.

4: Bo ſie ták ná nim woźiſz/ by w cżelnie po wodzye/

5: A gdyś nabeſpiecżnieyſzy/ tu myſl o przygodzye.

6: Vważayże iać rádzę/ tu káżdą godzinkę/

7: Bo áni ſie obacżyſz/ kiedy połknieſz ſlinkę.

8: Gdyć tu przydzye ná ſwiecie/ wſzytkiego oſtrádáć/

9: A tám nie wieſz po śmierći kto ma tobą władáć.

-1: grafika

-1: ❦ Budowánie.

11: 2 O Ciáſuy brácie dobrze/ bo biel robak tocży/

12: A biy mocno ná teble/ áż obuch odſkocży.

13: Kládźże gęſto ſtándáry/ by nie vchodziło/

14: Sloſtram też záwlecżemy/ áby mocniey było.

15: A pod ſámym nędznikiem/ wálą ſie ſtándáry/

16: Y ſloſtram nád nim wiśi/ ſprochniáły á ſtáry.

17: Lecż náſze przyrodzenie/ to nam ták zyednáło/

18: Ze mu ſie zda by nigdy/ iuż zginąć nie miáło.

-1: ❦ Broń.

20: 2 W Szytko cżłowiek znieść może/ iedno krzywdá boli/

21: A nie poſlednia cnotá/ kiedy kto ſwey woli/

http://rcin.org.pl


22: Pocżćiwy gwałt vcżyni/ á cżáſu ſłuſznego/

23: Szuka cżymby zwetował/ przypadku ſwoiego.

24: Bo kto ſwą broń podnieſie/ pewnie iuż nie śmieſzno/

25: Iuż pátrz iáko ſie zdárzy/ chociay bárzo teſzno.

26: Bo cżáſem ſie więc w garsći/ drugi iednáć muśi/

27: A ták trzebá rozmyſłu/ niżli ſie pokuśi.

strona: 143v

-1: ❦ Librária.

2: 2 N Icći ná tym moy brácie/ chociay cżytaſz wiele/

3: Bo miedzy Fiyołkámi/ y pokrzywáć zyele.

4: Ná tym więcey należy/ byś vmiał rozeznáć/

5: Strzegąc ſławy pocżćiwey/ przy cżymbyś miał zoſtáć.

6: Szyiąć też więc dwá kráwcy/ ná iednym wárſtácie/

7: Ale rozno ſztepuią/ iáko ſámi znacie.

8: Bo ten káżdy napiękniey/ w ſwym rzemięſle ſtoi/

9: Gdy to vmie rozeznáć/ co cnocie przyſtoi.

-1: grafika

http://rcin.org.pl

Mikołaj Rej Zwierzyniec - RCIN...Mikołaj Rej Zwier zyniec strona 2 strona: kt 1: Zwierziniec 2: W...

Documents

Transcript of Mikołaj Rej Zwierzyniec - RCIN...Mikołaj Rej Zwier zyniec strona 2 strona: kt 1: Zwierziniec 2: W...