PRACE NAUKO\fE AKAD&III Fl<ONO!- TC 7NEJ ~fE WROCLAWIU

Nr 48? Statystyka. Ekonometria 1989

Marek O b r ę b a 1 s k 1 . Marek W a l e s i a k

HĘDZ'l'lłOJE':IÓDZKIE ffi?EJ'LY'./Y .:ILY ROOOCZEJ

A F'ODZIAł .~a:rm ·;;{,\CYJiiY KlłAJU '.! twJ El' LE :TY!ll KÓi'l SPI SJ KAOOOW.ElJO

Z 1983 ROIV

1 • ':!prowadzeni,.

~''!"lnll ;: 1:::totnych cech ltspółczr>snej fazy rozwoju srolcczno- gospodar­

czeco }·roju i jceo r.oszcz.er.vlnych reeionó~.· są nl r.~tątpliwie masowe dojazdy ,,_, "r:..cy . .. zc:>:e ·lr:c za!" nntc,:zenin ~eeo ~.inwisl<a obl'lerw11je się w rejo­

nach więks: ych skupi sk przemysłowych i na obszarach objt~tych procesami

!n\lustriali= .cji. 7 pun!{tu w!t!zenio n.'lsJleor.ia i l(lerunków procesu co­

'zien'1t!GO ;-.rz, i . ·~zania si•, czr~!ic1 zasobów siły roboczej, przestrzeń

!':o!cczno- gos;-oda:-cza kraju je:>t silnie srolaryzowana. Celen artykułu

.~etlt ~lla:'nie ltlenty.flk.,cja ~ierunk.:.,.. i pomiar siły powiązań mi~Cd7ywoje­

~:~dzkic!1 \1 za~rc.::;ie rlojazd6~t <lo pr<'cy , a na tym tle wyznaczenie niepraWi­

.uo·n·o:.'ci !e:.niejąc<:co oi:>"!Cnie podziału adrninistrocyjnego kraju.

: ~so;.to6ć do~azd~w do p1·ucy wynika nle tylko z gwałtownego wzrostu

zapotrzebowania na silę roboczą , przekraczającego stan miejscowych j ej zasobó"· , ale ró·Ą'Tiie~ z ksz ·tałtowanla się nowych modeli miąrlzy miejscem

zamf'łszkania a miejscem zatn;dni enia. r:odele te dyktują uklady komunika­

cyjne , wir.zl społeczne , wzgl~dy ekonomiczne itp. Proces zwiększonej ruch­

liwoicl przestrzennej pracowników kryje zatem w sobie splot r6~norodnych

czvnnlków natury ekonomicznej , 3ocjolog!czn~j, psvchologicznej ltd .

·: konsekwencji natomiast występowanie pewnE>go d•stansu mi~tdzv miejscami pracy i :Jlejscat:ti zaoleszkania oraz wzros· natc enla codzi ennych wahadło­

wych ruchów ludności tworzy istotny element spolęczno-ekonomicznych po­

wiazań przestrzennych /por. [5 , . 131]/.

2. Skala mi~tdzyregionalnych dojazdów do pracy

Przeprowadzony w październiku 1983 roku spia kadrowy objął swym zakre­

sem niemal cały sektor uspolec?.niony gospodarki. nl'lrodowej , a jednym z i­stotnych el,.l!lentó~, jego przedmiotowego zakresu było wyznaczenie skali 1

kierunków codziennych przemieszczeń przestrzennych ludności w tym sekto-

76

rze zatrudnionej. Za dojetdtającego do pracy uznano przy tyr pracownika, który w drodze z taktycznego miejace zamieszkania do faktycznego ~iejs­ca pracy przekraczał granicę adMinistracyjną miasta lub gminy [1, s. 4]. ~~ 1983 roku w skali kraju do pracy codziennie doje~dżało ponad 3 mln osób, z tego zaś niemal 330 tys . pracowników podejmov1alo pracr w innym, w stosunku do miejsca zamieszkania, województwie . ~jawisko międzyregio­

nalnych przepływów siły roboczej przyjmt;je zatem znaczne rozmiary, lecz ich natężenie w poszczególnych województwach jest zrótnicowane. Foziom tegoż zróżnicowania w niniejszym opracowaniu wykazano, ustalając regio­nalne wskaźniki w postaci:

~i gdzie: .c;_

"1

X 1000,

- wskaźnik stabilności rynku pracy w i-tym regionie,

w2 - liczba wyjeżdżających do pracy poza granice i-tego regionu , 1

'\ - liczba pracowników mieszkających na terenie i-tego regionu,

Dz - liczba dojeżdżających do pracy spoza ~anic i - tego regionu , 1

Zi - liczba zatrudnionych w i-tym regionie ,

W z ~ - wskaźnik siły ciążenia mieszkańców i-tego regionu do miejsc

pracy w innych regionach,

D z ~ - wskaźnik stopnia uzupełnienia zasobów siły roboczej . i-tego

regionu przez mieszkańców innych regionów.

'\'fskaźnik ~ przyjmuje wartości z przedziału (O; 1000) , a im wyższa jest jego

1wartość tym Większy jest stopień niestabilności zasobów si­ły roboczej w i-tym regionie .

Rozmiary codziennych przemieszczeń przestrzennych ludności oraz war­tości wskazanych uprzednio wskaźników dla poszczególnych województw w 1983 roku przedstaWia tabela 1 .

Analiza danych zawartych w tabeli 1 pozwala na si'orrułowanie nastę­pujących wniosków: 1° wewnątrzregionalne dysproporcje między liczbą miejsc pracy a liczbą ludności zawodowo czynnej wywołują konieczność zaangażowania, niekiedy licznych, grup ludności mieszkającej stale poza granicami danego regionu. Stopień uzupełnienia regionalnych zasobów siły roboczej przez dojeżdża­jących z innych województw jest w skali kraju zróżnicowany, co obrf!zu •.e rys. 1 . Ludność z innych regionów odgrywa największą rolę w !Unkcjono-

III olaleopod luku bi ałoatoe1U • bJłhJLSf

4 ~~y<~aoalclo

" ch•ł•akle 6 c1tehanowt1Ue 1 ca,noohovtkte e elbl~akle

9 IJ'IIIIalclo

10 ao:raow•kl• 1 1 ~ehnioCCSrdd • u kaiJalclt 1) katow-1C:łth

14 ldthcllh

" konlii.Uo 16 llo.auUd.akl• t? krakOiłlłallte 18 JcrojJUtńAte

19 lt .... Ckh 10 Jeazou:ydakłe

2'1 luMl*te

22 l•:&)'Ukta 1l Udltlc.h

2ft flOII'Oa~d.clUe

21 ola&t~•

26 opolokl• r7 Ołlł'OlłCkU

28 ptlaltJ. 29 pt otrłlovaltse

)O ploc:IU • )f I'Omallal<lo )2 ,......,..u. }) rld...Uo )i. rt:łłtoWIILh

)5 &leci!-..

)6 •••radll&Je }7 tk.ltMU.I'Vl.Ck1e

'e aluf'a.kl• )9 ltohCZ.M V&riUVIJcle

lfO M.IValt)Ua

61 IIC11011\ak1e

toa QJ"nobruakJa 4) ..,.._al<lo

fł4 tonn\aJda

'' ttalbrayakta 46 łlłlOC:bwakJe

47 WI"'C)av•ld.•

4ł u.o.)aiU • """\ 49 &lalonoaór'Ml•

; , .. .., .. , 60,7

18',6

25(0,8 ))),1

61,4 90,)

20!,4 1)7,4

445,2 ,~1,4

174,8

1~,1

1 m,s 3n,7 109,7 158,4 }8),5 ,",, 11'>7,1 9S,9

2'78,6 1'>2,6

426,8 15},2 227,1 }n,9

77,] 131,0 178,&1 1)4,4. t. O),, 94,4

18), 0

196,0

121,2 91,) 93,)

122,1 810,2 118,4

"2,4 ,,,,, 151,1

'"·o 257,6

'"'·o ,.,2 99,,

204,1

DoJtt4~ .. 7 do prs

19,8 )1,5

100,• 68,) 11,)

2,, 8 62t1 2),)

116,6 27,4

_ ,.7,9 1'>0,4

467,1 108,2 t.2,0 21,, lł1,4

''·' 57 , 1, 26 ,4 72,2 1),0 .,,1 6),1'>

''·' 100,4 ~ ... 29,4 64,9 )6,1

8},6

''·' 5~.7 <>0,7

·~.2 }1,5 ,,,, ~.s .",, 18, )

"·' 65.~ 62,) ,.,, 62,1 26,5 59,2 29 •• 54,0

1,7 1,)

8,9 5,2 2,6 1,1 4,1

'·' 4,4

2,1 c,l

'·' 64,1 1) ,0 1,5 :,7

,,,8 2,9 ?,6

'·' 7,0

0,1 ,.,, 4,4

'·' 6,1 ),0

'·' 7,, ~ ..

tt,6 1,4

2,5 1,2 2,2 },9 4,9 2,)

56,6 0 ,9 1,2 1,1

'·" 6,5 ),7 1,7 5,6

'·' 2 ,1

77

26,77 65,0 6,85 18),9

,..,21 2łt,1

15,56 "'·' 42,9S 60,, 19,)8 94;0 U,O) U7,7 9,73 ,, • .,1 9,9&1 ltt.:,?

1),81o '''·" 12:,,, 1T7,'• 19,12 ,.,,7 41,64 ' 417,)

40,)4 "'·" 1),)) 114t,)

16,82 157,2

''·• ;lt!O,e 22,09 1)11,? .,,28 162,6

''·'2 99,1 25,16 271o,)

",,, "·' }4,25 418,) 28,97 1Sł,4 ,. ,,. 12,,, 18,7" ,26,6

)8,82 ""·' •5. 71 1)2,9 •z,20 112,, u.96 134,, 28,7• )96,6 H,7• 100 ,7

1),47 '"·' 41 , 86 196,1

17,99 '"·' 42,8) 95,8 52," 10'1,) 18,67 122,1 64,9' 1117,8

, .. ,, 118,2

),/o6 ))2, 6

''·"· ,,,,. ''·"' 156,9 ,,,,0 183,0 H,)B 257,) 16,00 108,7 14,.7 ,.,,

",,. 100,7 1),7) ~.9

20,1 )1,0

17?,8 69,0 ,,,. :19,, 81,) ~.6

115,2 n.• 50,6 1'>0,9

.. , .. ,9 102,9 46,7 26,) 711,1 67,2 52,6 29,6 67,1 ..... r.o,6 62,1 19,4

1011,1

)1,1

''·' 68,9 36,0 76,8 łi1,7

1'>6,6 '10,1 68,6

''·' ,.,,, 24,6

11'>0,6 18,2 40,1 64,9 68,, )2,6 61,9 50,2 57,, )0,6 !14,8

T a b e l a

2,0 0,1

)1 ,2

'·' 1,7

5.5 24,0 2,7 ,,0 2,\ 4,8 4,1

''·' 7,7 6,1 1,,

11,1 4,6 ',1 4,7 2,6 2,7 6,1 ),6

, ·' 9,1

10,4

•.o 11,6

!,O 4,1 ,,,.,

1),4 1,)

:~.6

~.· 20,9 ~.2

lo,1

o,e 1,4 6, 8

11,2 ... , '·" 5,4 ),9 2,5

'·'

.,, ·'' ,,oe

111,0t

17,80 28,72 5(0,10

1"','16 ,q,29 6,6e

u.,,o 27,11 22',0Cł

7.~ 24,)6 ~>.69 9,2) zę,IO

n .79 ,q,,, 47,)•

9,59 42,11 ,,,6~

2},68 ~.8)

,0,01 1Z:,)O zę,eo

6}, 49 r.",19 11,99 .!~ ,,) 68,91 1.2,)ło

t1'?,06 111,<18

190,86 >r,)O ,,04 6,7Z 11,18

·'·"' '71,20 ~.III 1J,)4

49,44 10,(ło5

2<,9) 17,69

28,96 t;;,ł.7

7~.61o

16,68 }),filo

~8,74 1'>4,)0

'"·'' e~· 1),91

IS,,J 20,1'>0 2',81 ,2,}5

"·'' .,,0, )l,lo9

2':',4'o

32,24 ,, ,,2

''·'' n.~

24.•~

26.n 10,1'\

24," 110,56 22.1~ sz.~

2>.~ 20,17 24,64 41,19

4Z,10

97." 65,41

1;t1,10

•e,4e '!'1111,01 ~.2 .. },82

46,09 ",., 29,96 1l,e6 )>,72 12,2& 19,24 ,,,."

78

waniu rynku pracy województwa stołecznego warszawskiego /stanowi ona tu 6 , 5~ ogółu zatrudnionych w gospodarce uspołecznionej/, skierniewicki ego /5 ,3~/, tarnobrzeskiego /4 ,~/ oraz legni ckiego /4 , 5~/. są to zatem re­giony o wysokim /poza województwem skierniewickim/ poziomie uprzemysło­

wienia,

do 10 10 - 20 20 - 30 30 - 40 40 - 50

ponad 50

Rys.·1. Przestrzenne zrć~nicowanic stopnia uzupełnienia regionalnych zasobów siły roboczej przez doje~d±ajqcych

z innych województw

2° z ka~ego województwa kraju do niejsc pracy w innych regionach wvjet­dża codziennie od 0,8 tys . /wojewćdztwa białostockie l suwalskie/ do a~ 31,2 tys . stałych mieszkańców /województwo bielskie/. 7różn1co~:ana jest zatem siła ciążenia ludności poszczególnych regionów do miejsc pracy w regionach sąsiednich , co ilustruje rys. 2. Regionami, k"tórych m • eszkar.cy "'" najwyższym stopniu pode:'mują pracę pozo wojewódzkimi granic&lJt administracyjnymi, są województwa: skiernie•.rlckie /do miejsc pracy w gospodarce uspołecznionej zlokalizowanych poza jego gran1\;amJ. wyje~dża 19,1>~ anieS;lkańców zatl'udn1onych w tym sektorze gospo-

do 20 20 - 40

i~~

79

Rys . 2 . Przestrzenne zróżnicowanie siły ciążenia mieszkańców ~o­szczególnych regionów do miejsc procy w regionach sąsiednich

darki narod('wej/, siedleckie /17,7*/, ostl"oł(lekie /12,2!:/, bielskit' /11 , 1~/ oraz cz~s~ochowskie /10 , 61./. 51la zaś ciężenia mieszkańców wo­jewództw białostockiego /tylko 0 ,41~/, szczecińskiego /0 ,42~/ , stołecz­

nego warszawskiego /0 , 5~/ , olsztyńskiego /0,58%/ oraz gdańskiego 1 su­walskiego /po 0 , 68'1(,/ do pozawojewódzkich uspołecznionych zaklodó~<• pracy jest w skali kraju najniższa, 3° najwyższym poziomem stabilności regionalnych rynków pracy wćród ogó-łu województw kraju wyróżniajq si~ województwa: szczecińskie/~ • 3,82/, białostockie /Sp_ • 5,45/ , suwalskie /SRi • 7 , 24/ oraz gda1'isk1e1

-/··r~odiko.we8g,031/5: Wzn~iekog1moen. a5chytutaycchj~rozm1ary przepływu siły roboczej do- ! od -~ , w tyo zakresie w poszczególnych regio-

nach ilustruje rys. 3.

do 10

10 - 20 20 - 30 30 - 40 40 - 50

ponad 50

-- - ------ ---- -

Rys. 3. Przestrzenne zró~nicowanie ooziomu stabilności regionalnych rynków pracy .,.,.- 1983 roku

4° najwyzszą ni esuo11nosc~ ll cechują sic;o rynki pracy nastf>pujf)cyoh woje­wództw: skierniewickiego /5n

1 • 121,70/, siedleckiego /~i= 97,53/,

ostrołęckiego /5R1 • 80,56/, blelskiego /Sni • 72 , 64/, sieradzkiego /Sp_ • 65 ,41/ oraz czr;stochowsklego /Sp, • 64 , 30/ . Z województw tvch na-st~je stosunkowo wysoki odpływ siły roSoczej, nie korno~nsowany niskimi rozmiarami dojazdów do pracy.

3. Kierunki mi ~dzyregionalnych do,jazdów do pr"'OY

\i drodze z miejsc zamieszkania do Miejsc pr<lC}' ludno~ pokon'Jje nie­kiedy granice nie tylko jerlnego, lecz na.,.,•et dwóch woje•,,.:idztw. C W}'borze miejscowości codZiennych pracowniczych przemieszczeń pr2estrzennych d~cy­duje jednak w dużym stopniu bl'~kość /wobec miejsca za~le~zkania/ atrak­cyjnego miej<;ca pracy oraz do~odne z nim powiązanie komunikacyjnE". "t~d

też miądzy wieloma, zwłaszcza sP,siednirni, regionami ma rnit"jsce wzajemna codzienna wymiana pracowników. Bardziej i::;totne mif'·dzywojewódzk1e prze­pływy siły roboczej oraz ich rozmiary i kierunki ilustruje rys. 4.

81

--- 1 ,o - 1,5 1 , 5 - 2 , 0 - 2 , 0 - ;: ,c - 3 , 0 - 5,0 - 5, 0 - 10, 0 -- 10,C - 2~ ,0 .... 20 , 0 - 30, 0

Rys. 4. ~:a~niejsze międzywojewódzkie przepływy siły roboczej w 1983 roku (1]

lł egiona~~~i kraju "przycingajncymi" najwi t;kszą llczbq pracowników spo­

za ich granic administracyjnych są województwa katowickie /64 ,1 tys.

osób/ oraz stołeczne ""'arszawskie l 56 , 6 tys . l , a wiPcksze rozmiary tychże dojazd6w do$r?dkowych dotyczą także województw: miejskiego łódzkiego

/14 ,6 tys./, krakowskiego /13 ,8 tys./ oraz kieleckiego /13 , 0 tys./ . o ki e runkach zali codziennych dojazduw pracowniczych do uprzednio wskaza­

nych województw, jak i innych,w 1983 roku tr~kblje tabela 2. :1 to beli 2 wl r6<.1 regionów "napływowych" uwzględni ono jedynie te, do

których do pracy dojeżdżało co najmniej 5 tys. osób, wśród zaś regionów

"odpływowych'' tylko te, z których w kierunku innego, danego regionu wy­

je'-d ~ało ponad 1 tys . pracowników.

'łP.gional:li o najw·:~szy~ nasileniu dojazdów do pracy spoza ich eranic adcini~;tracyjnych s q woje•.1ództwa , jak wynika z tabeli 2 , o ukształtowa­

nej stn.1kturzc gosrodarczej z dominującym w niej prze:nysłe~:~ oraz w wy-

82

T a b e l a 2 Ważniejsze kierunki mi~zywojewódzkich codziennych dojazdów

do pr~cy w 1963 roku

Regiony "napływowe" /yi/ Regiony "odpływowe" /xi/ wielkoŚĆ wielkoŚĆ Od-

nazwa napływu nazwa pływu do w tys. regionu /y1/

w tvs. ~ ~ ~ 4 ~ 1 katowickie ó4,1 - bielskie 27 ,4

- częstochowskie 18,3 - krakowskie 8,8 - opolskie 7,7 - kieleckie 1 , 2

2 stołeczne warszawskie 5&,6 - siedleckie 22 , 3 - skierniewickie 16,1 - ostrołęckie 8,6 - radomskie 4,1 - ciechanowskie 3,7

3 miejskie łódzkie 14,6 - piotrkowskie 6,5 - sieradzkie 3,9 - skierniewickie 3,3

4 miejskie krakowskie 13, 8 - tarnowskie 5,6 - bielskie 3,5 - kielećkie 1,6 - nowosądeckie 1,7 - katowicki e 1,0

5 kieleckie 13,0 - radomskie 7,4 - tarnobrzeskie 3,1 - piotrkowskie 1,5

6 poznańskie 11,6 - koni!\skie 2,9 - pilskie 2,5 - leszczyńskie 1,9 - bydgoskie 1 ,3 - kaliskie 1 ,1

7 bielskie 6,9 - katowickie 7,7 6 rzeszowskie 6,2 - tarnowskie 3,4

- przemyskie 2,7 - tarnobrzeskie 1 ,1

9 legnickie 7,6 - jeleniogórskie 3,1 z i e locogórskie 1,4

- wrocławskie 1,3 - leszczyńskie 1,2

10 piotrkowskie 7,5 - łódzkie miejskie 2,6 - częstochowskie 1,6 - sieradzkie 1,3

11 tarnobrzeskie 7,2 - rzeszowskie ~.2 - kieleckie 2,9

12 lubelskie 7,0 - tarnobrzeskie 1,8 - siedleckie 1, 5 - chełmskie 1 ,4

13 toruńskie 6, 5 - włocławskie 3,6 - bydgoskie <',2

83

cd. ta b. 2

14 opolskie 6 ,1 - częstochowskie - katowickie

2,4 1 , 7

15 wrocławskie 5,6 - wałbrzyskie 1, 4 - kaliskie 1 ,3 - opolskie 1 ,3

16 tarnowskie 5,4 - rzeszowskie 3, 2 - krakowski e 1 , 2

17 bydgoskie 5,2 - toruńskie 2' 1

.. ródlo: opracowanie włas:ne na podstawie [1] •

sokim stopniu zurbanizowane. Do regionów , z których następował najWię­

kszy codzienny odpływ siły roboczej należą województwa sąsiadujące z wo­

jewództwem katowickim oraz z województwami miejskimi. Ważniejsze regio­

ny "odpływowe" oraz kierunki wyjazdów ludności do pra<:y w 1983 roku

przedstawia tabela 3 . W tabeli tej uwzględniono jedynie te regiony "od­pływo·.ve" , z których do uspołeczni onych zakładów pracy zlokalizowanych

poza ich obszarami wyjeżdżało co najmniej 5% ogółu pracowników, wśród

zaś regionów tr ludność "przyjmuj ,cych" tylko te , do których kierowało

si~ ponad 1 tys . osób z ogólnej liczby wyjeżdżających do pracy. '·fojewództwo stołeczne warszawskie przyciąga znaczn~ cz~ść siły robo­

czej liojewództwa skierniewickiego, siedleckiego 1 ostrołęckiego , w mniej­

szym zaś stopniu województw ciechanowskiego l radomskiego. W wojewódz­

twie łódzkie zatrudnienie w gospodarce uspołecznionej znajduje wielu

mieszkańców województwa sieradzkl.ego /ponad 4'11,/, piotrkowskiego /3 , 6<>1./ oraz skierniewickiego /3~/ . Do oracy w województwie katowickim napływa­ją natomias:t- p, ·zede wszystkim mieszkańcy wojewórtztw bielskie-go oraz czf(­

stochowskiego, a w mniejszyn zakresie także z wojewÓdztwa opolskiego i

mi ej ski ego krakoliski ego. Do tegoż ostatni ego do pracy w gospodarce uspo­

łecznionej kieruje si ~ zat cz~sć ludności z województwa tarnowskiego

/J,6Y/, bielskiego oraz nowos~deckiego . Oczywiście przykładów istnienia , niekiedy silnych, mi•;rlzywojewódzkich związków w tym zakresie jest w ska­

li kraju znacznie l>1~ej. •t tym miejscu \o/Skazano boWiem jedynie na naj­

bardziej istotne. 'chwalona w dniu 20 lipca 1q83 roku ustawa o systemie r~d narodowych

i 5~morządu terytorialnego /~z. U. nr 41, poz. 185/ wart. 15 3 4 wska­

zuje, i:t "województwo stanowi zespół oiast 1 gmin powiązanych ze sobą

wi "z!ą społeczną .i gospodarczą". Ustawa ta jer!nak w swych dalszych zapi­sach okrc!·la procedury zr~ian w pldziale administracyjnym kraju, a między

inn~ wskazuje na no~l1woić znian eranic województwa oraz tworzenie no­

wych i znoszenie i c tniej~cych województw. eranice województwe powinny być

Tabela 3 ~fa1n1ejsze reld.ony "odpływu" ludno~! do pracy w innych województwach w 1983 roku

Regiony "ddpływowe" /x1 / ~e~iony •napływowe" /y1 /

Lp. nazwa Wz wielkość

_l . 100 odpływu M w tys. 1

2 4-

skierniewickie

2 siedleckie

3 ostrołęckie

4 bielskie

5 częstochowskie

6 sieradzkie

7 tarnowskie

8 radomskie

9 piotrkowskie

10 ciechanowskie 11 konińskie

tr6dło: jak w tabeli 2.

19,09

17.71

12,23 11 , 10

10,56

8,80

7 ,12

6,89

6,35

5,81 5 ,37

20 ,09

25,6

10,4 31 ,2

24 ,0

8 ,4

11,2

13,4

11 , 6

5 , 5 6 ,1

na.:wa

- stołeczne warszawskie - łódzkie miejskie - stołeczne warszawskie - lubelskie - stołeczne warszaws)de - katowickie

- krakowskie - opolskie - piotrkowskie - łódzkie miejskie - cz~stochowskie - piotrkowskie - kaliskie - krakowskie - rzeszowskie - kieleckie - stołeczne warsza•,.tskie - łódzkie miejskie - kieleckie - skierniewickie - częstochowskie

- stołeczne warszawskie - poznańskie

Wielkość napływu z regio­nu xi w tys.

16,1 3 ,3

22,3 1,5 8,6

27 ,4 3 , 5

18,3 2,4 1,8 3,9 1 ,4 1 , 3 1 , 1

5,6 3 ,4 7 ,4 4 ,1 6,5 1,5 1 ,3 1,2 3 ,7 2 ,9

Wz /x1-+Y/ i

M/x1/

14,76 3 ,02

15,42 1,05

10,11 9 ,75 1,24 8,06 1 ,04 0 ,81 4,02 1,46 1,36 1 ,12 3,59 2,15 3 ,82 2,12

3,68 0 ,84 O, 71 0 ,65 3 ,90 2,57

~

65

bowiem odzwierciedlftni~ rzPC?.yWitcie lstnicj~cego stanu organizacji przestrzennej społeczeństwa.

4. rodsumowanie

Szczególnie dute nasilenie "zewnętrznych" dojazdów do pracy obserwu­je się w województwie katowickim oraz w tzw. województwach miejskich. Obszary te tworzą przy tym istotne ogniwa krajowego systemu osadniczego, są bowiem największymi aglomeracjaoi , których je~ną z podstawowych cech jest, poza znaczną koncentracją potencjału demograficznego, produkcyjne­go i infrastrukturalnego , istnienie coraz silniejszych związków społecz­no- gospodarczych między ośrodkami centralnymi /czy też stref~! WP,złowy­m1/ tych zlotonych układów osadniczych a otaczającymi je terenami . Właś­nie jednym z rodzajów tychte związków $ą dojazdy do pracy. rodział admini ­stracyjny kraju winien natomiast uwzględnić ich intensywno4ć. Jednakte zakreślone w 1975 ro~J granice wielu województw, w tym przede wszystkim województw miejskich, w r~ący wręcz sposób naruszyły ukształtowane w wieloletnim procesie układy ciążeń ludności /por. (2, s . 44] / . Uwata się przy tym , że nowy podział adminis t racyjny sztucznie oddzielił duże ośrodki miejskie od ich bezpośredniego zintegrowanego z nimi otoczenia. Dotyczy to w szczególności Warszawy , Lodzi i Krakowa . Konieczne jest zatem dokonanie zmian polegających na rozszerzeniu granic województw m1ejsnich i ich dostosowaniu do rzeczywistego zasięgu oddziaływania miast.

Równoczel nie powinny zostać przeprowadzone korekty przebiegu granic wielu innych województw, polegaji}Ce zwłaszcza na w włączaniu gmin, które wchodziły przed 1975 rokiem w skład powiatu, a obecnie znajdują się w ( ranicach dwóch,a nawet większej liczby województw, rto jednego wojewódz­twa [4, s . 15] . 7asadniczym bowiem błędem, jaki w tworzeniu nowego po­działu odministracyjnego popełniono, było rodzielenie istniejących uprzed­nio powiatów. r·:o~na przy tym z dutvm prawdopodobieństwem stwit•rdzić, u mi ~dzy miejscowościami dawnych powiatów nadal utrzymują się silne związ­ki srołeczno-gospodarcze, w t~ tokże codzienne przepływy siły roboczej . t:iezadowolenie rudzi jednak fakt, u osoby dojeid '•ające do rracy do r.~ 1ej­

scowośc1 , które obecnie znalazły si ~ w granicach innego województwa , niektóre sprawy /nr. korzystanie ze specjalistycznej opieki zdrowotnej/ mo5ą załatwiać w innym c ielcie niekiedy znacznie o~~alon}~ ort ich m1~js­ca zamieszkania 1 miejsca pracy [3, s. ?3] . 7 rewnoćciq korekty ~ranie adrr ini s tracyjnych wojew6dztw nie zmieniłyby ksztaltow~nego od lat ukła­du clq~eti mieszkańców, rozwittzalyby jednak wiele istotnvch, z f'llnktu wi ­dzenia l okalnych społacznoćci, proble~ów.

86

UT~'llJRA

[1] Dojazdy do pracy. Spis Kadrowy 1983. l·farszawa: GUS 1985. [2) Podz1ał administracyjny kraju - ooglądy 1 opinie. 'll'arszawa: KPZK PAN

1984. Biuletyn KPZK PAN. Zeszyt 126.

[3] P o t r Y k o w s k 1 M.: Charakterystyka wniosków ludno~c1 doty­czących .t\.lnkcjonowania podziału administracyjnego Polski. W: Podział

admin1stracyjny kraju - poglądy i opinie. Warszawa: KPZK PAN 1984. Biuletyn KPZK PAN. Zeszyt 126, s. 18-23.

[4) S t a s 1 ak A., P o tryk o w ski M.: Korekta obecnego po­działu administracyjnego Polski. Wersja minimum. W: Podział admini­stracyjny kraju - studia, materiały, dyskusja. Warszawa: KPZK PAN

1986. Biuletyn KPZK PAN. Zeszyt 128, s . 10-34. (5] Z a w a d z k 1 S.M. : Polska- przestrzeń- społeczeństwo. Warsza­

wa: PiE 1973.

INTERURBAN LABOUR FLOW5 AND COUNTRY All'!INISTRATIVE DIVISION UNOFR STAFF CENSJS RESULTS OF 1983

9.lmmary

The article aims at presenting d1rect1ons , as well ax at showing interurban relat1 on s w1 thin t he range o f comruter traff1c. Aga1nst the background of the above mentioned fact1rs, 1rregularit1es of adm1nistra­tive division are ahown. Katowice d1str1ct and some municipal di­stricts are observed to be o f c;reat commuter traffic . The establishment of urban districts, in 1975, upset the bal~ce of arranged populatlon aglomeration. Corrections of the marked urban trontiers seem to be essential in most cases.

'.lEl~BOSBO.!J;K:!E: !iOTOK:' PAEOl{l;;j CHJThl A A,llt.l~m~iCTPA'lllBHO-T.!.'PF.!TOP~AJlbHOE JlEJlF.:Hl1:: c·rPA!!.1 B CB!;TE

PE3YJibTATOB fiEP'ETIVlC'' KAJl.POB SA I983 ro;:

Pe3!01!.e

Uem.D CTST:DII fll!JlRSl'CR :tĄenTn~>IKBUIIR HanpeBJteHtt.l 11 lt3cepeHnc c;uu:i

lo!6l!.IIYll0ellO]:lCltiiX CBRSeli B OTHOUJelln.l np06;;1;!{0B 118 paOory , !i HS 3TOt4 IDOliC

Onp6,1t6116HM6 H6;!{0CT8TltOB UaCTORutero <mA'IIHI1CTp8Tl-11lHO-T6 ppr.tTOploiSJI:bHOrO

.1{6JI6HHR CTpBH!i. 0co6CIIHO 6onz,moe YB631Wł6HH6 IJIIC118 11BH6WIH1X 11 np063,l.\O:B

H8 pa6oTy H86311l]t86TCR B KBTOJ!IIUJ<O!J .ll06:BO]tCTB6 1: B Tli. ropO~CIHlX BOC­

BO;l{CTBWC. H&.I61JCI!llli6 B 1975 r. rpaunu;,J ~II!OrUX BOCBO;tCTI\ uapyl!ll1.1JII npcx­

HHe CTpyKTyp!i Ttl IT03TOIJY B lJUOr>1X CJiy48!'1X HYlitH~ KopraKTU 3Ę.!IIHiiCTpaT~l"E­

IłO-T8ppiiTOpll81lbHbOC rpSHIID B06BO,ltCTB.