Metodologia analizy śladu w ęglowego na przykładzie bran...

INSTYTUT GOSPODARKI SUROWCAMI MINERALNYMI I ENERGI Ą

POLSKIEJ AKADEMII NAUK Pracownia Badań Strategicznych

Metodologia analizy śladu węglowego na przykładzie branży turystyki biznesowej

Opracowanie: Łukasz Lelek

Kraków, 2014


2

Spis treści

1. Wstęp .................................................................................................................................. 3

2. Analizy śladu węgłowego w oparciu o normę ISO 14067 ................................................. 5

3. Charakterystyka branży ...................................................................................................... 6

3.1. Definicja ...................................................................................................................... 6

3.2. Branża turystyki biznesowej globalnie ........................................................................ 7

3.3. Branża turystyki biznesowej w Polsce ........................................................................ 8

3.4. Ekonomiczne aspekty na przykładzie miasta Kraków .............................................. 11

4. Ślad węglowy w branży turystyki biznesowej ................................................................. 12

4.1. Struktura ślad węglowego ......................................................................................... 12

4.2. State of the art analizy śladu węgłowego .................................................................. 12

4.3. Granice sytemu i jednostka funkcjonalna dla określonych wydarzeń ....................... 17

4.3.1. Spotkania biznesowe indywidualne ................................................................... 17

4.3.2. Spotkania biznesowe grupowe (seminaria, warsztaty)....................................... 18

4.3.3. Konferencje ........................................................................................................ 18

4.3.4. Wystawy ............................................................................................................. 18

4.3.5. Podróże motywacyjne, imprezy firmowe ........................................................... 19

4.4. Wskaźniki emisyjności dla analizy śladu węglowego wydarzeń branży turystyki biznesowej ............................................................................................................................ 20

5. Bibliografia ....................................................................................................................... 28


3

1. Wstęp

W Polsce od kilku lat dokonuje się wiele zmian prawnych i organizacyjnych mających na celu wprowadzenie efektywnie funkcjonujących przedsiębiorstw. Wyzwanie stawiane obecnie firmom polega na wypracowaniu nowego, bardziej zintegrowanego sposobu zarządzania. Oczekuje się od nich prowadzenia działalności w sposób, który społeczeństwo uznaje za odpowiedzialny. Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw to z jednej strony konieczność ponoszenia konsekwencji za własną działalność, a z drugiej, odpowiadanie na potrzeby określonych ludzi, grup czy organizacji społecznych stanowiących ich otoczenie. Według definicji Komisji Europejskiej społeczna odpowiedzialność to dobrowolne uwzględnianie przez przedsiębiorstwo zagadnień społecznych i ekologicznych w działalności gospodarczej, wykraczających poza wymogi prawne i zobowiązania wynikające z umów. Wyróżnia się w związku z tym wiele obszarów społecznej odpowiedzialności np. ekonomiczny, socjologiczny, ekologiczny, etyczny, prawny i filantropijny . Biorąc pod uwagę zachodzące zmiany, uwzględnianie w strategii firmy działań wynikających z założeń zrównoważonego rozwoju staję się coraz bardziej popularne. Obecnie wiele przedsiębiorstw traktuje uwarunkowania środowiskowe i społeczne nie w charakterze pobocznego projektu, ale w kontekście podstawowej strategii biznesowej. Dostrzeganie korzyści wynikających z zaangażowania pracowników w proekologiczne inicjatywy oraz ich motywacja do osiągniecia wspólnych celów dla firmy stają się standardem. W związku z tym istotne kroki w generowaniu wartości finansowej, dzięki działaniom zrównoważonym biznesowo, podejmują podmioty z różnych branż. Działania te stają się powszechnymi praktykami w biznesie, a biorą pod uwagę zachodzące w ostatnich latach zmiany w klimacie szczególnie istotna stała się rola emisji gazów cieplarnianych, w tym CO2 i działań mających na celu ich redukcję.

Analiza ilości emisji CO2 oraz innych gazów cieplarnianych tj. takich, które przyczyniają się do efektu cieplarnianego określa się mianem śladu węglowego. Taką praktykę, w ostatnich latach stosuję coraz większa liczba przedsiębiorstw mając na uwadze uwarunkowania społeczne i środowiskowe swojej działalności. Dotychczas obejmowała ona głównie kalkulacje tzw. bezpośrednich emisji gazów cieplarnianych czy emisji wynikających z bezpośredniej działalności przedsiębiorstwa tj. własnego procesu technologicznego, spalania paliw, wykorzystania energii elektrycznej czy podróży służbowych pracowników. Jednakże ostatnie uregulowania w tym zakresie dla organizacji i wyrobów zobligowały do uwzględniania tzw. całego cyklu życia procesów i produktów. Wytyczne dotyczące inwentaryzacji gazów cieplarnianych i projektów z nią związanych oraz ich walidacji i weryfikacji zostały ujęte w normach ISO 14064, a kalkulacji śladu węglowego produktu w normie ISO 140671.

Ocena cyklu życia wyrobu według oficjalnej definicji Komisji Europejskiej to proces zbierania i oceny danych wejściowych (inputs) i wyjściowych (outputs), jak i oceny potencjalnego wpływu na środowisko w całym jego cyklu życia. Ocena ta uwzględnia więc poszczególne etapy poczynając od wydobycia niezbędnych surowców, poprzez

1 ISO/TS 14067:2013 Greenhouse gases -- Carbon footprint of products -- Requirements and guidelines for quantification and communication


4

projektowanie, fazę produkcji, dystrybucji, użytkowania i utylizacji (rys.1). Wyrobem może być zarówno proces wytwórczy, produkt, usługa lub system.

Rys. 1. Cykl życia produktu, procesu usługi oraz oddziaływania (bezpośrednie i pośrednie) analizowane w trakcje oceny środowiskowej. Źródło: http://eplca.jrc.ec.europa.eu/

Prowadzenie badań i analiz z wykorzystaniem LCA pozwala na uwzględnienie nie tylko ilość oraz jakość wytwarzanych odpadów i emisji (outputs), ale również wpływ na środowisko zużywanych materiałów i energii (inputs). Takie podejście pozwala na jednoczesną ocenę poszczególnych obszarów ochrony środowiska np. powietrza, wody, ziemi oraz korzyści związanych z ograniczeniami energo-, materiałochłonności. Upraszczając, można przyjąć, że ślad węglowy to ocena cyklu życia ograniczona do wskaźnika emisji gazów cieplarnianych, w tym dwutlenku węgla.

Metoda LCA została opisana przez Międzynarodowy Komitet Normalizacyjny w normach z serii ISO 1404X (Zarządzanie środowiskowe - Ocena cyklu życia), po raz pierwszy wydanych w Polsce w 2000 roku (normy: 14040 Zasady i struktura, 14041 - Określenie celu i zakresu oraz analiza zbioru, 14042 - Ocena wpływu cyklu życia, 14043 - Interpretacja cyklu życia), a następnie uaktualnianych w latach 2006 i 2009. Obecnie obowiązujące normy to: PN-EN ISO 14040:2009 Zarządzanie środowiskowe - Ocena cyklu życia - Zasady i struktura oraz PN-EN ISO 14044:2009 Zarządzanie środowiskowe - Ocena cyklu życia - Wymagania i wytyczne.


5

2. Analizy śladu węgłowego w oparciu o normę ISO 14067

Zgodnie z wytycznymi określonymi normie ISO 14067 analiza śladu węglowego dla organizacji lub wyrobu/usługi powinna uwzględniać emisje gazów cieplarnianych wynikające nie tylko z bezpośredniej działalności organizacji lub wykorzystania wyrobu/usługi ale wynikające również z etapów pośrednich i ich cyklów życia2. Norma ISO 14067 dzieli dane inwentarzowe na dwie ogólne kategorie:

� bezpośrednie emisje i usunięcia GHGs – obejmujące emisje następujące na terenie organizacji i określone na drodze monitoringu, stechiometrycznie lub w bilansie masowym. „Bezpośrednie” oznacza tutaj kontrolowane przez organizację, ale można to rozumieć także, jako nie mające wcześniejszej lub późniejszej historii technologicznej,

� activity data – obejmujące wejścia i wyjścia materiałów wchodzących i wychodzących z organizacji, które mają swoją historię technologiczną skutkująca emisjami GHGs.

Przy takim podziale, norma grupuje emisje GHGs według trzech poziomów: � zakres 1 - emisje GHGs ze źródeł gazu cieplarnianego należących do organizacji lub

przez nią nadzorowanych (emisje bezpośrednie) � zakres 2 - emisje GHG przy wytwarzaniu energii elektrycznej, ciepła lub pary wodnej

zużywanej przez organizację (pośrednie energetyczne emisje GHGs) � zakres 3 - emisje GHG inna niż pośrednie energetyczne emisje GHG, które są

skutkiem działalności organizacji, ale powstają w źródłach gazu cieplarnianego, które należą lub są nadzorowane przez inne organizacje.

Natomiast w nawiązaniu do norm z serii ISO 1404X (metodyka LCA), obliczanie śladu węglowego powinno być prowadzone według następujących etapów3:

a) Określenie celu, zakresu i granic analizy Etap ten jest niezbędny, ponieważ bez określenia celu i zakresu (jak głęboko ma być prowadzona analiza, jakiego typu emisje będą brane pod uwagę) oraz granic analizy (które obszary działalności przedsiębiorstwa będą poddane analizie) nie będzie można zebrać wiarygodnych danych dotyczących śladu węglowego organizacji. Należy się zastanowić czy uwzględnia się łańcuch dostaw.

b) Zebranie i analiza danych, obliczenie śladu węglowego W tym etapie prowadzi się rejestr urządzeń oraz gromadzi się dane dotyczące bezpośrednich emisji w przedsiębiorstwie, np. zużycia paliw, zużycia energii elektrycznej oraz uwzględnia zużycia materiałów, podróże służbowe, podwykonawstwa/usługi, produkcję odpadów. Przy obliczaniu śladu węglowego można posłużyć się np. wskaźnikami DEFRA.

c) Opracowanie raportu przedstawiającego wyniki analizy i obliczony ślad węglowy W raporcie powinny być ujęte: opis metodyki obliczania śladu węglowego, granice i zakres analizy, wykaz zebranych danych, obliczona wartość śladu węglowego przedsiębiorstwa lub procesu w zależności od założeń, zalecenia działań mających na

2 ISO/TS 14067:2013 Greenhouse gases -- Carbon footprint of products -- Requirements and guidelines for quantification and communication 3 ISO 14040:2009 Zarządzanie środowiskowe - Ocena cyklu życia - Zasady i struktura


6

celu obniżenie śladu węglowego przedsiębiorstwa/produktu. Wyniki analizy mogą być zweryfikowane przez niezależną organizację.

3. Charakterystyka branży

3.1. Definicja

Turystyka biznesowa stanowi jedną z form ruchu turystycznego definiowanego na

bazie kryterium jakim jest motywy podróży. W literaturze polskiej jak i zagranicznej pojęcie grupowej turystyki biznesowej jest często zastępowane terminem MICE, którego nazwa pochodzi od pierwszych liter angielskich słów z zakresu rynku biznesowego: Meetings –Incentives – Conventions- Exibitions4. Zdefiniowanie branży turystyki biznesowej bądź określanej mianem przemysłu spotkań, ze względu na szeroki zakres pojęcia powoduje trudności i bark jednomyślności nawet wśród samych badaczy tego zjawiska. Zgodnie z raportem Instytutu Hotelarskiego opracowanego dla Polskiej Organizacji Turystycznej, możemy wyróżnić dwa nurty definicyjne:

• behawioralny, który definiuje zjawisko na podstawie charakteru aktywności ludzi będących podmiotami interakcji. W tym przypadku turystykę biznesową łączy się z ludźmi podróżującymi w celach, które odnoszą się do ich pracy5. W podejściu tym wymienność pojęć turystyka biznesowa i podróże służbowe sprawia problemy z jednoznacznym określeniem zakresu branży;

• opisowo-wyliczający, który skupia się na przedmiotowym zakresie branży turystyki biznesowej zaliczając w definicji następujące kategorii podróży i imprez tj.:

o instalacja urządzeń, o wizytacje, o podróże handlowe do innych przedsiębiorstw, o uczestnictwo w spotkaniach, konferencjach, kongresach, targach i wystawach, o wycieczki będące formą motywacji pracowników, o wygłaszanie wykładów i występy na koncertach, o zawieranie kontraktów, o podróże związane z zawodowym uprawianiem sportu, o misje rządowe, włączając w to personel dyplomatyczny, wojskowy i członków o organizacji międzynarodowych, o płatne studia, kształcenie i badania naukowe, kursy językowe i inne rodzaje o specjalistyczne, o związane z interesami lub zawodem osoby podróżującej.

4 Krzysztof Borodako, Turystyka biznesowa w Krakowie na tle wybranych miast polskich, Prace Geograficzne, zeszyt 134, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ 5 Badanie pilotażowe rynku turystyki biznesowej (MICE) (województwo wielkopolskie).Metodologia oraz raport z badania. Instytutu Rynku Hotelarskiego, Warszawa, 2008


7

3.2. Branża turystyki biznesowej globalnie Przemysł ten ze względu na swój charakter odgrywa na świecie, poza regionami

typowo wakacyjnymi, podstawę ruchu turystycznego. W krajach europejskich, w których przemysł i usługi odgrywają kluczową rolę, branża MICE stanowi podstawę np. działalności hoteli. O rozmiarze tego przemysłu może świadczyć raport The Global Association of the Exhibition Industry (UFI), w którym zidentyfikowano, iż z 2011 r. globalnie dostępne było 1197 miejsc, z minimalną powierzchnią wystawienniczą wewnętrzną 5000 m2, co łącznie daje powierzchnię rzędu 32,6 mln m2. Z czego 48% znajduje się w Europie, 24% w Ameryce Północnej, a 20% w Azji (rys. 2)6.

Rys. 2. Miejsca i wewnętrzne powierzchnie wystawiennicze w 2011 roku - liczba i pojemność Źródło: The 2011 World Map of Exhibition Venues, The Global Association of the Exhibition Industry, 2011 Wzrost liczby organizowanych wydarzeń wystawienniczych, konferencyjnych i targowych w latach 2006-2012 świadczy o ciągły rozwoju rynku spotkań. W 2012 r. liczba wydarzeń zorganizowanych przez stowarzyszone w UFI firmy osiągnęła poziom 3 461 (rys. 3). Jednakże łącznie szacuje się, iż rocznie (globalnie) organizowanych jest średnio 31 000 wystawy, odpowiadających 124 mln m2 wynajmowanej powierzchni (netto), gdzie prezentuję się ok. 4,4 miliona wystawców i są one odwiedzane przez ok. 260 milionów osób.

6 The 2011 World Map of Exhibition Venues, The Global Association of the Exhibition Industry, 2011


8

Rys. 3. Ilości wydarzeń wystawienniczych, konferencyjnych i targowych zorganizowanych przez stowarzyszone w UFI (The Global Association of the Exhibition Industry) firmy Źródło: Global Exhibition Industry Statistics, The Global Association of the Exhibition Industry, March 2014

3.3. Branża turystyki biznesowej w Polsce

W Polsce turystyka biznesowa to młoda, lecz szybko rozwijająca się forma turystyki i stanowi już istotny segment rynku turystycznego. Akcesja Polski w 2004 roku do UE oraz centralne położenie geograficzne dodatkowo stymulują ilość spotkań biznesowych w naszym kraju. Rozwój gospodarczy i umiędzynarodowienie gospodarki spowodowało wzrost liczby zagranicznych inwestorów co powoduję, iż rozwój branży MICE jest pożądany, a ilość organizowanych przedsięwzięć w następnych latach, zarówno w aglomeracjach miejskich jak i poza nimi, powinna wzrastać.

Polska jako miejsce międzynarodowych spotkań, konferencji i kongresów dla europejskiej branży MCIE jest wciąż nowym i atrakcyjnym kierunkiem. Według Raportu opracowanego prze Instytut Turystyki, w 2011 roku liczbę przyjazdów służbowych w Polsce oszacowano na 3,5 mln zwiększając przewagę nad przyjazdami turystyczno-wypoczynkowymi (około 3,1 mln – dane za trzy pierwsze kwartały). Natomiast zgodnie z danymi publikowanymi przez Stowarzyszenie Konferencje i Kongresy, w Polsce aktualnie (2013) przyjazdy służbowe utrzymują się na poziomie 4,3–5,2 mln osób rocznie. Zgodnie z tymi danymi motyw biznesowy to cel przyjazdu około 30% spośród wszystkich turystów odwiedzających Polskę, gdzie ponad 40% z nich łączy interesy z innymi celami podróży7. W związku z tym, iż nie wszystkie spotkania, a w szczególności duże konferencje i kongresy międzynarodowe można zastąpić spotkaniami online, zawsze będzie istniała potrzeba spotkań ludzi w jednym miejscu w celu wymiany poglądów. Dlatego zarówno na poziomie europejskim, krajowym i regionalnym instytucje krajowe, samorządowe, firmy, hotele i centra kongresowe rywalizują ze sobą o jak największą liczbę klientów w ramach organizowanych eventów. Aby dobrze dopasować swą ofertę do wymagań rynku turystki biznesowej, wymagane są informacje na jego temat. Dlatego tak istotne z punktu widzenia rozwoju branży są badania i analizy danych statystycznych rynku turystycznego. Wśród światowych Instytucji zajmujących się oceną jak i rankingami rynku turystyki biznesowej należy wyróżnić przede wszystkim:

7 Natalia Tomczyk, Zarządzanie turystyką biznesową na przykładzie wybranych convention bureaux w Polsce, Praca magisterska, Instytut Geografii Miast i Turyzmu, Uniwersytet Łódzki, 2013


9

• UIA (z ang. Union of International Association),

• ICCA (z ang. International Congress and Convention Associations), • UNWTO (Światową Organizację Turystyki – World Tourism Organization),

• The Global Association of the Exhibition Industry. W przypadku Polski dane te pozyskiwane są głownie przez Poland Convention Bureau (PCB), Instytut Rynku Hotelarskiego oraz Instytut Turystki, których statystyki oparte są na danych opracowanych przez regionalne convention bureaux oraz obiekty konferencyjne. W zależności od przyjętych założeń i kryteriów np. liczby uczestników czy okresu trwania wydarzenia (określanego mianem konferencji lub kongresu), dane te mogą w dużym stopniu różnić się między sobą (tab.1 ). Tab. 1. Polska i poszczególne miasta w rankingach ICCA(International Congress and Convention Association) i UIA (Union of International Associations) w roku 2011

Mi ędzynarodowe organizacje

ICCA UIA

Kryteria przeprowadzenia

rankingów

• spotkania odbywają się cyklicznie,

• skupiają minimum 50 uczestników,

• uczestnicy pochodzą z co najmniej 3 różnych państw,

• spotkania trwają co najmniej 3 dni,

• skupiają minimum 300 uczestników,

• uczestnicy pochodzą z minimum 5 państw,

• przynajmniej 40 % uczestników pochodzi z zagranicy,

Miejsce Polski w globalnym

rankingach w 2011 roku

Polska na 21 miejscu Polska na 23 miejscu

Miasta z największą liczbą spotkań

1. Warszawa – 65 spotkań 2. Kraków – 40 spotkań 3. Gdańsk – 23 spotkania 4. Wrocław – 10 spotkań 5. Poznań – 8 spotkań

1. Warszawa – 40 spotkań 2. Kraków – 30 spotkań 3. Gdańsk – 12 spotkań 4. Wrocław – 7 spotkań 5. Poznań – 6 spotkań

Źródło: Natalia Tomczyk, Zarządzanie turystyką biznesową na przykładzie wybranych convention bureaux w Polsce, Praca magisterska, Instytut Geografii Miast i Turyzmu, Uniwersytet Łódzki

Jak wynika z przedstawionych danych Polska zajmuję dosyć wysoką pozycję w światowej czołówce turystyki biznesowej, która z roku na rok rośnie (w 2010 – 32 miejsce z 98 spotkaniami w raporcie ICCA). Ponadto można zauważyć, iż dominującymi miejscami spotkań i kongresów są Warszawa i Kraków.

Analizując dane krajowe w tym zakresie liczba uwzględnionych spotkań, konferencji i konwentów jest znacząco wyższa niż ta wynikająca ze statystyki międzynarodowej. Wynika to oczywiście z innych przyjętych kryteriów, które uwzględniają również spotkań typowo krajowe. Z danych opublikowanych w 2011 r. (tab. 2), liczba spotkań wyniosła łącznie


10

24 843, a w czołówce prezentowały się miasta tj. Warszawa z przewagą kilkuset spotkań nad Krakowem oraz Trójmiasto. Spotkania w tych miastach odpowiadały łącznie za 88% wszystkich zidentyfikowanych wydarzeń rankingu krajowym8. Warto jednak zwrócić uwagę, iż dopiero w roku 2012 r. wprowadzono ujednoliconą metodykę gromadzenia danych w zakresie krajowych statystyk turystyki biznesowej, tak więc wynik te są obciążone pewnym błędem metodologicznym np. metodyka identyfikacji spotkań w Krakowie, różniła się od tej stosowanej przez PCB dla innych miast. Tab. 2. Liczba spotkań w ramach grupowej turystyki biznesowej w wybranych miastach Polski w 2011 r.

Miasto Liczba spotkań Udział [%] Warszawa 8830 33,5 Kraków 8304 33,4 Trójmiasto 4773 19,2 Katowice 900 3,6 Poznań 766 3,1 Bydgoszcz 496 2,0 Wrocław 440 1,8 Toruń 334 1,3 Ogółem 24843 100,0 Źródło: Krzysztof Borodako, Turystyka biznesowa w Krakowie na tle wybranych miast polskich, Prace Geograficzne, zeszyt 134, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ

Analizując turystykę biznesową w poszczególnych województwach dane na rok 2012

przedstawiają sytuacje lekko odmienną od tej prezentowanej bezpośrednio dla miast. W roku tym spotkania biznesowe w Polsce osiągnęły poziom 22 300 wydarzeń, z czego 10 622 stanowiły kongresy i konferencje, 5305 wydarzenia motywacyjne, 4657 wydarzenia korporacyjne, a 1716 targi i wystawy. Danych zaprezentowane przez PCB ponownie potwierdza dominację Warszawy i województwa mazowieckiego, natomiast województwo małopolskie uplasowało się dopiero na miejscu czwartym ustępując pomorskiemu i wielkopolskiemu (rys. 4)

Jednakże pozycja poszczególnych regionów jak i miast w rankingach turystyki biznesowej jest uzależniona od wielu czynników, z których dominujące to:

• popularność i rozpoznawalność turystyczna danego miasta na świecie, • popularność w poszczególnych środowiskach tj. naukowe, gospodarcze i administracyjne,

• działalność promocyjna danego regionu i miasta. Istotne znaczenie ma oczywiście również dostępna infrastruktura, zaplecze techniczne i formalne, w tym: liczba hoteli w danym segmencie biznesowym np. o standardzie 4- i 5-gwiazdkowym, liczba dostępnych pokoi, sali konferencyjnych i centrów kongresowych. Kolejnym czynnikiem jest dostępność komunikacyjna, która ma znaczenie głównie w przypadku wydarzeń międzynarodowych. W tym przypadku uzupełnieniem połączeń

8 Krzysztof Borodako, Turystyka biznesowa w Krakowie na tle wybranych miast polskich, Prace Geograficzne, zeszyt 134, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ


11

lotniczych powinny być również dobre połączenia autobusowe i kolejowe, w tym metro. Ponadto każde z poszczególnych środowisk odznacza się własnymi kryteriami, które decydują o wyborze miejsca organizacji danego wydarzenia. Dla branży naukowej, która stanowi istotny segment przemysłu spotkań, głównie ze względu na dużą popularność konferencji, kongresów i konwencji naukowych, istotnym czynnikiem będzie funkcjonowanie w danym miejscu uczeni wyższych bądź instytutów naukowych. Wiąże się to z tym, iż właśnie to te jednostki są w dużej mierze odpowiedzialne za organizację tego typu wydarzeń oraz w większości wypadków wybierają one własne zaplecze techniczne, łącznie z salami konferencyjnymi. Tak więc czynników determinujących popularność danego miejsca można zidentyfikować znacznie więcej, co uzależnione jest również od poszczególnych branż przemysłowych korzystających z turystyki biznesowej. Jednak te wymienione powyżej niewątpliwie stanowią kluczowe, kształtujące pozycję poszczególnych miejsc na rynku przemysłu spotkań9. Rys. 4. Liczba spotkań i wydarzeń z podziałem na województwa w 2012 roku Źródło: Celuch K., 2013, Raport „Przemysł spotkań i wydarzeń w Polsce – Poland Meetings and Events Industry Report 2013”, PCB, Warszawa

Dane statystyczne wskazują, iż branża MICE stanowi istotny segment gospodarki krajowej oraz iż staję się ona z każdym rokiem coraz większą częścią ogólnej struktury turystyki w Polsce. Objawia się to również coraz większą liczbą inwestycji w infrastrukturę o charakterze długofalowym, co z kolei przekłada się na wzrost PKB.

3.4. Ekonomiczne aspekty na przykładzie miasta Kraków

Ekonomiczne znaczenie przemysłu spotkań jest ściśle związane ilością wydarzeń

organizowanych w danym miejscu. W przypadku Krakowa w 2013 r. miało tu miejsce 3413 spotkań z czego ¾ odbywały się w hotelach, a ¼ miała międzynarodowy charakter.

9 Krzysztof Borodako, Turystyka biznesowa w Krakowie na tle wybranych miast polskich, Prace Geograficzne, zeszyt 134, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ


12

W przeważającej części były to spotkania o charakterze konferencyjnym lub kongresowym, a 70% z nich było zorganizowanych przez przedsiębiorstwa z branży technicznej i informatyczno-komunikacyjnej.

Koszt uczestnictwa w konferencjach, kongresach i szkoleń stanowił średnio kwotę 2098 zł (uwzględniając wszystkie koszty tj. udziału, noclegów, wydatki osobiste itp.), natomiast w targach i wystawach 1023 zł. Koszty przypadające na wystawce targowego, kształtowały się na poziomie 15 791 zł, a dla osoba reprezentującej 2 439 zł, co stanowiło wydatki indywidualne. Łącznie w 2013 r. przemysł spotkań wygenerował w Krakowie 1 068,9 mln złotych co stanowiło 2,37 PKB gospodarki Krakowa. Wpływy do budżetu miasta w postaci podatków i opłat wyniosły 89 mln zł (2,4% dochodów budżetu miasta Krakowa). Przyczyniło się to do utworzenia ponad 12 tys. całorocznych miejsc pracy oraz do 316 mln zł zarobku dla pracowników zatrudnionych w branży10.

4. Ślad węglowy w branży turystyki biznesowej

4.1. Struktura ślad węglowego

Udział struktury śladu węglowego w branży turystyki biznesowej zaprezentowany został m.in. w badaniach przeprowadzonych w ramach Green Trade Project Office, przez Ministerstwo Gospodarki oraz Instytut Badań Technologicznych w Tajwanie. Z przedstawionych danych wynika, iż transport osobisty uczestników wystaw i targów odpowiada z 90% śladu węglowego tych wydarzeń. W przypadku ograniczenia analizy i wykluczenia z jej zakresu transportu, głównym czynnikiem obciążającym środowisko jest wykorzystanie energii elektrycznej, która odpowiada za 36,59% całkowitego śladu węglowego tych wydarzeń, z czego 11,42% stanowiło wykorzystanie klimatyzacji. Oczywiście aspekt związany z klimatyzacją wiąże się głównie z uwarunkowaniami klimatycznymi, tak więc w przypadku państw europejskich udział energii niezbędnej do produkcji chłodu będzie znacząco niższy na korzyść wzrostu udziału energii wykorzystywanej do produkcji ciepła. Pozostałe emisje gazów cieplarnianych związane są głównie z wykorzystaniem nienadających się do recyklingu materiałów dekoracyjnych (20.66%). W przypadku konferencji okazuję się, iż istotnym czynnikiem jest również zapewnienie wyżywienia jej uczestnikom. Odpowiada to za ok. 8,19% ogólnego śladu węglowego tych wydarzeń, gdzie wykorzystanie mięsa wołowego to 2,34% tego śladu.

4.2. State of the art analizy śladu węgłowego

Polska na tle innych Państw UE wciąż odbiega w zakresie świadomości społecznej

dotyczącej oddziaływania na środowiskowa produktów i przedsiębiorstw. Odwołując się do badan przeprowadzonych przez Wydział Biologiczno-Rolniczy Uniwersytetu Rzeszowskiego, dotyczących ankietyzacji firm organizujących konferencje (w tym o tematyce środowiskowej) znajomość tematu ślad węglowego prezentowało 80% ankietowanych firm, a 80% z nich

10 Borodako K., Berbeka J., Niemczyk A., Seweryn R., Raport: Ekonomiczne znaczenie przemysłu spotkań dla gospodarki Krakowa, Kraków, wrzesień 2014 r.


13

orientowało się na temat podstaw jego kalkulacji. Jednak znajomość tematu pochodziła głównie z mediów, a nie doświadczenia w stosowania tych praktyk. Ponad 90% respondentów potwierdziło, iż nie kalkuluje śladu środowiskowego (w tym węglowego) dla swoich wydarzeń. Żadne z ankietowanych przedsiębiorstw nie brało również pod uwagę możliwości ograniczenia odziaływania na środowisko swoich wydarzeń, a tym bardziej kompensowania (w tym offsetowania CO2) śladu ekologicznego swoich konferencji11. Niepokojące jest również, iż 80% badanych nie było zainteresowane prowadzeniem regularnych obliczeń swojej presji na środowisko na podstawie np. kalkulatora węglowego.

Z aktualnych działań podjętych w Polsce związanych z wspierania i usprawnieniem społecznej odpowiedzialnością biznesu należy wymienić powołanie czterech Grup Roboczych (którym przewodniczą przedstawiciele organizacji należących do Komisji Trójstronnej) w 2009 r. przez Ministerstwo Gospodarki. Są to:

• Grupa robocza do spraw systemu promowania CSR w Polsce – koordynator: Radio PIN oraz Biuro projektowe UNDP w Polsce,

• Grupa robocza do spraw odpowiedzialnych inwestycji – koordynator: Pracodawcy Rzeczypospolitej Polskiej,

• Grupa robocza CSR a edukacja – koordynator: Uniwersytet Łódzki, • Grupa robocza do spraw zrównoważonej konsumpcji – koordynator: Polska

Organizacja Handlu i Dystrybucji. Nadrzędnym zadaniem ostatniej grupy roboczej, zgodnie z informacjami prezentowanymi przez Ministerstwo jest: ”…zaproponowanie rozwiązań umożliwiających tworzenie warunków dla rozwoju zrównoważonej konsumpcji w Polsce, w szczególności poprzez wzmacnianie roli uczestników rynku oraz wypracowywanie skutecznych mechanizmów stymulujących popyt i podaż produktów charakteryzujących się wysokimi standardami środowiskowymi i społecznymi”.12 W nawiązaniu m.in. do najnowszych dokumentów Komisji Europejskiej, dotyczących analizowaniu pomiaru efektywności środowiskowej w cyklu życia produktów i organizacji, jednym z tematów poruszanych w ramach ostatniego spotkania Grupy (5 maja 2014 r.) było m.in. możliwości stosowania w Polsce metody LCA do oceny produktów i organizacji, co stanowi istotny krok w kierunku ujednolicenia metodologii oraz korzystania z doświadczeń państw członkowskich. Analizując dostępne kalkulatory śladu węglowego w Polsce dla branży turystyki biznesowej znajdziemy tylko jedna pozycje. Jest to kalkulator opracowany przez Fundacje Aeris Futuro, który umożliwia analizę emisji CO2 dla danego wydarzenia uwzględniając zarówno fazę jego przygotowania jak i przebiegu. Przy jego wykorzystaniu możliwe jest obliczenie emisje CO2 (nie wszystkich gazów cieplarnianych) związanych z zakwaterowaniem organizatorów i uczestników oraz ich transportu. Ponadto kalkulator uwzględnia ilość zużytego papieru oraz podstawowe posiłki dostępne w ramach wydarzenia (z ogólnym podziałem na dania wegańskie, wegetariańskie i mieszane). Model bierze również pod uwagę zużycie mediów, w tym: wody, energii elektrycznej, gazu ziemnego, ogrzewania sieciowego oraz ilość wytworzonych odpadów.

11 Joanna KOSTECKA*, Grzegorz PĄCZKA, Paweł PIĘKOŚ, Prośrodowiskowe zasady organizacji konferencji, Inżynieria i Ochrona Środowiska 2013, t. 16, nr 4, s. 499-510 12http://www.mg.gov.pl/Wspieranie+przedsiebiorczosci/Zrownowazony+rozwoj/Spoleczna+Odpowiedzialnosc+Przedsiebiorstw+CSR/Zespol+CSR/Grupy+robocze/GR+zrownowazona+konsumpcja


14

Wykorzystane w kalkulatorze wskaźniki emisji CO2 obrazują wpływ bezpośredni związany z wykorzystaniem danego środka transportu, oraz wpływ pośredni wynikający ze zużycia poszczególnych mediów, jedzenia oraz wyprodukowanych odpadów. W przypadku odpadów, wskaźnik został określony ogólnie bez uwzględnienia poszczególnych frakcji.

Dla większość kalkulatorów emisji gazów cieplarnianych dostępnych na polskim rynku (dla różnych branż) wskaźniki wykorzystane do analizy śladu węglowego określają wyłącznie bezpośrednie oddziaływanie na środowisko bez uwzględnienia np. łańcuchu dostaw. Wskaźniki w dużej mierze oparte są na metodologii IPCC, gdzie w ramach poszczególnych raportów (aktualny to Fifth Assessment Report (AR5) z 2014 r.) prezentowane są wskaźniki global warming potential dla poszczególnych związków emitowanych do atmosfery. Jednakże zgodnie z zaleceniami najnowszej metodologii obliczania śladu węglowego znormalizowanej i przedstawionej w normach serii ISO 14067 analiza śladu węglowego dla organizacji lub wyrobu/usługi powinna uwzględniać ich cykl życia, czyli emisje gazów cieplarnianych wynikające nie tylko z bezpośredniej działalności organizacji, ale wynikające również z poszczególnych etapów pośrednich.

W przypadku rynku europejskim sytuacji kształtuję się znacząco inaczej niż w Polsce. W państwach bardziej rozwiniętych zauważalna jest znacznie większa świadomość w zakresie oddziaływania na środowisko produktów i przedsiębiorstw. W przypadku przemysłu spotkań, do którego zaliczają się duże targi i konwenty przyczyniające się w znaczącym stopniu do oddziaływania na srokowsko (głównie prze zużycie energii, chłody, wytworzone odpady oraz transport uczestników) duży nacisk ze strony zarówno społecznej jak i instytucji państwowych powoduje, iż raporty dotyczące śladu węglowego stają się standardem. Znacznie więcej jest również dostępnych narzędzi i kalkulatorów. Jednakże w związku z tym, iż offsetowanie CO2 rozwinęło się w Europie na skale komercyjną większość z nich jest zazwyczaj płatna. Z dostępnych darmowo kalkulatorów umożliwiających kalkulacje gazów cieplarnianych dla inicjatyw zwianych z turystyka biznesową najpopularniejsze to:

• TerraPass Business Carbon Footprint Calculator (Evnets) - kalkulator uwzględnia cztery podstawowe źródła emisji tj. emisje powstające w trakcie podróży lotniczych, gdyż dla większości wydarzeń międzynarodowych, są one dominujące w kalkulacji śladu węglowego, emisje samochodowe, odgrywających istotną role w lokalnych wydarzeniach, emisję związane z zużyciem energii w trakcie zakwaterowania uczestników oraz wynikających z zużycia energii dla samego wydarzenia. Kalkulator oparty jest o emisje bezpośrednie, bez uwzględniania cyklu życia w poszczególnych obszarach.

• Carbonfund.org Business Carbon Calculator (Events) – kalkulator opracowany przez fundacje non-profit. Kalkulator przeznaczony jest głównie do analizy śladu węglowego przedsiębiorstw, ale umożliwia również kalkulację dla podróży służbowych oraz wydarzeń specjalnych. W ramach tych obszarów możliwa jest analiza emisji z uwzględnieniem transportu, noclegów, posiłków, wykorzystaniem papieru oraz wysiłki kurierskiej (z uwzględnieniem różnych środków transportu). Kalkulator oparty jest o emisje bezpośrednie, bez uwzględniania cyklu życia w poszczególnych obszarach.


15

• MyClimate (Evenst) – jeden z bardziej rozbudowanych darmowych kalkulatorów śladu węglowego dla wydarzeń. Umożliwia on uwzględnienie w analizie aspektów związanych z wykorzystaną powierzchnią, transportem uczestników, ich zakwaterowaniem, wykorzystaną energią z podziałem na ciepło i rodzaj paliwa oraz energię elektryczną. Ponadto analiza może objąć również wykorzystane produktów spożywczych i napojów, przygotowanie materiałów konferencyjnych (drukowanych) jak i stoisk reklamowych. Dodatkowo użytkowni może obliczyć ilość powstałych odpadów (z podziałem na frakcje) podając zużycie poszczególnych materiałów tj. tworzywa sztuczne, surowce wtórne, materiały nadające się do kompostowania oraz ogólnie odpady. Z dostępnych materiałów dotyczących metodologii liczenia śladu węglowego można stwierdzić, iż kalkulator analizuję emisje w poszczególnych obszarach z uwzględnieniem ich całego cyklu życia.

Darmowy dostęp do tych kalkulatorów ma na celu zachęcenie danych klientów do analizy śladu węglowego swoich przedsiębiorstw lub wydarzeń, a następnie uświadomienie ich w zakresie możliwości offsetowania emisji CO2. Każda z tych witryn oprócz dostępnego kalkulatora umożliwia przede wszystkim możliwość odpłatnego offsetu emisji. Po obliczeniu śladu węglowego użytkownik może określić ilość emisji, które chce zniwelować, a kalkulator obliczy odpowiednie koszty np. związane z posadzeniem danej ilości drzew. Dokonując odpowiedniej wpłaty firma uzyskuje potwierdzenie i certyfikat dotyczący przeprowadzenia niezbędnych działań offsetowych (np. wspomnianego posadzenia drzew). Z uwagi na charakter dostępnych kalkulatorów opis wykorzystanej w nich metodologia jest zazwyczaj bardzo uogólniony, a firmy niechętne są do udostępniania szczegółów na ten temat. Próba kontaktu z właścicielami ww. kalkulatorów, w sprawie udostępnienia metodologii liczenia śladu węglowego skończyła się niestety brakiem odzewu z ich strony. Oprócz dostępnych kalkulatorów w literaturze można zaleźć opracowania dotyczące metodologii obliczania śladu węglowego dla przedsiębiorstw czy osób fizycznych. Jedną z takich metodologii prezentuje Nova Scotia Environment gdzie oprócz obszarów związanych z zużyciem energii w domach jednorodzinnych, transportem osobowy, podróżami wakacyjne czy zużyciem energii w budynkach komercyjnych, można zaleźć sposób kalkulacji śladu węglowego dla podróży służbowych oraz konferencji i spotkań13. W przypadku podróży biznesowych metodologia bazuje na informacjach o przebytej odległości i wskaźnikach emisji poszczególnych środków transportu, które wymagane są dla oszacowania emisji gazów cieplarnianych dla czterech różnych form podróży (samolot, autobus, pociąg, samochód osobowy). Jednak nie uwzględniają one ich cyklu życia. W przypadku kalkulacji dla konferencji i spotkań metodologia opiera się na szacowaniu emisji gazów cieplarnianych pochodzących z trzech różnych źródeł: dojazdu uczestników, zużycia energii oraz wytwarzania odpadów. Sposób kalkulacji dla wydarzeń i spotkań przedstawiono w tabeli 3.

13 Carbon Calculator Methodology, Nova Scotia Environment, Prepared by CSA Standards, 2010


16

Tab. 3. Metodologia liczenia śladu węglowego dla branży dla konferencji i spotkań zgodnie z założeniami Nova Scotia Environment. Oszacowanie emisji gazów cieplarnianych związanych ze zużyciem energii podczas konferencji lub spotkania

FacilityEUE = Attendee * TimeOccupancy * EISquareMetre,Time * 400 gdzie: FacilityEUE – emisja gazów cieplarnianych wynikająca z wykorzystania energii przez obiekt, Attendee – liczba uczestników TimeOccupancy – długość trwania wydarzenia (dzień) EISquareMetre,Time – wskaźnik emisji na powierzchnie (m2) na dzień 400 – założenie ile wymaga każdy uczestnik powierzchni podłogi dziennie (m2), w tym zakwaterowanie, sala konferencyjna itp.

Oszacowanie emisji gazów cieplarnianych cateringu i odpadów

EventCWEmissions = Catering * EIcatering + Waste * EIWaste Where EventCWEmissions – emisja gazów cieplarnianych wynikająca z wykorzystania catering i produkowanych odpadów Catering – łączna ilość żywności (kg) EIcatering – wskaźnik emisji dla wybranego rodzaju żywności (tCO2e/kg) Waste – łączna ilość wygenerowanych odpadów i przekazanych na składowisko (ton) EIWaste – wskaźnik emisji GHG dla składowania odpadów komunalnych (tCO2e/tona odpadów)

Źródło: Carbon Calculator Methodology, Nova Scotia Environment, Prepared by CSA Standards, 2010

Do oszacowania śladu węglowego dla prezentowanej metodologii załączone zostały wskaźniki emisji, bazujące na emisjach bezpośrednich oraz pośrednich związanych ze zużyciem energii elektrycznej, transportem i odpadami, nie uwzględniają one jednak cyklu życia wykorzystywanej energii czy odpadów.

Z przedstawionych informacji wynika, iż poziom zaawansowania poszczególnych dostępnych kalkulatorów lub metodologii dla branży turystyki biznesowej jest różny. Zarówno pod względem emisji (pośrednie, bezpośrednie, uwzględniające cykl życia) oraz obszarów, które uwzględniają. W przypadku raportów dotyczących śladu węglowego różnych wydarzeń na całym świecie dostępne są zarówno te bazujące wyłącznie na wskaźnikach emisji bezpośrednich, jak i te bazując na wskaźnikach uwzględniających cykl życia. Jednakże w głównej mierze są one wykonywane (na zlecenie) przez komercyjne firmy konsultingowe, a publicznie prezentowane są wyłącznie ich wyniki, bez szczegółowego opisu metodologii. Ponadto niektóre z wydarzeń w celu podniesienia poziomu swojej ekologiczności offsetują całość swych emisji CO2.

Z dostępnych europejskich baz danych zawierających wskaźniki emisji dla poszczególnych materiałów, energii, odpadów itp. oraz uwzględniających ich cykl życia najpopularniejsze to baza ELCD odpracowana przez Joint Research Centre Komisji Europejskiej oraz komercyjna baza Ecoinvent (listę dostępnych baz danych przedstawiono w załączniku 1).

W związku z wytycznymi określonymi normie ISO 14067 oraz rosnącą świadomością w zakresie oddziaływania na środowisko przedsiębiorstw jak organizowanych wydarzeń


17

w Polsce, w opracowaniu zaproponowano metodologię obliczania śladu węglowego dla przemysłu spotkań opierając się o idee cyklu życia tj. uwzględniając w kalkulacji oprócz emisji bezpośrednich również pośrednie wynikające z cyklu życia energii czy wykorzystanych materiałów.

4.3. Granice sytemu i jednostka funkcjonalna dla określonych wydarzeń

W nawiązaniu do metodologii kalkulacji śladu węglowego, zgodniej z normą ISAO/TS 14067:2013, istotne jest sprecyzowanie tzw. granic systemu. Tak więc na potrzeby tej analiz postanowiono przyjąć następujący zakres branży turystyki biznesowej:

• spotkania biznesowe indywidualne, • spotkania grupowe (seminaria, warsztaty itp.),

• konferencje, • wystawy (targi, pokazy dla branży lub klientów), • podróże motywacyjne, imprezy firmowe.

Pełna analizę cyklu życia dla branży wiąże się z uwzględnieniem wielu procesów jednostkowych, związanych m.in. z pozyskiwaniem i wykorzystywaniem materiałów, wykorzystywanymi usługami, czy z zarządzaniem odpadami. Tak, więc określenie jej zakresu jest kluczowym elementem, determinującym ostateczny wynik oraz jej szczegółowość. Zakres zidentyfikowanych wejść i wyjść dla poszczególnych wydarzeń turystyki biznesowej będzie różny w zależności od przyjętych granic systemu. Dla tak (powyżej) sprecyzowanych wydarzeń określono granice sytemu i jednostkę funkcjonalną. Z analizy wyłączone zostaną elementy, których całkowity udział w emisji dla danego wydarzenia nie przekracza 1%.

4.3.1. Spotkania biznesowe indywidualne

Do spotkania biznesowych indywidualnych zakwalifikowano wydarzenia, w których liczba uczestników nie przekracza 10 osób. Ze względu na charakter tych spotkań tj. kilkugodzinne, organizowane w biurze, często bez cateringu, granice systemu określono jako gate to gate (od bramy do bramy, rys. 5), uwzględniając elementy, które mają najistotniejszy wpływ na emisję gazów cieplarnianych.

GRANICE SYSTEMU

SPOTKANIA INDYWIDUALNE • wykorzystanie energii elektrycznej,

ciepła, chłodu, (ZAKRES 2),

TRANSPORT UUCZESTNIKÓW (ZAKRES 3)

• samochód , • transport publiczny tj. autobus, kolej,

samolot .

GA

TE

GA

TE


18

Rys. 5. Granice systemu dla analizy śladu węglowego spotkań biznesowych indywidualnych.

4.3.2. Spotkania biznesowe grupowe (seminaria, warsztaty).

Do spotkania biznesowych grupowych zakwalifikowano wydarzenia, w których liczba uczestników jest >10≤60 osób. Mogą być tu sklasyfikowane: seminaria, warsztaty, fora, panele lokalne, krajowe, regionalne itp. Granice systemu określono, jako cradle to grave (od kołyski do grobu, rys. 6).

Rys. 6. Granice systemu dla analizy śladu węglowego spotkań biznesowych grupowych.

4.3.3. Konferencje

Do konferencji zakwalifikowano wydarzenia, w których liczba uczestników jest >60≤300 osób. Wydarzenia tego typu są zazwyczaj dwu lub kilku dniowe więc wymagają uwzględnienia w analizę emisji GHGs wynikających z zakwaterowania uczestników. Ze względu na swój duży charakter wymagają również większych nakładów organizacyjnych co wiąże się z kolejnym potencjalnym obciążeniem środowiska. Mogą być tu sklasyfikowane: konferencje regionalne, krajowe, międzynarodowe, itp. Granice systemu określono, jako cradle to grave (od kołyski do grobu, rys. 7).

4.3.4. Wystawy

Do wystaw zakwalifikowano wydarzenia, w których liczba uczestników jest >300 osób. Wydarzenia tego typu są zazwyczaj kilku dniowe, wymagają uwzględnienia zarówno zakwaterowania uczestników jak i większych nakładów organizacyjnych niż konferencje. W tym przypadku ze względu na rozmiary wydarzenia zdecydowano się na uwzględnienie zużycia energii i mediów również w fazie przygotowania wydarzenia, a ze względu na znaczącą ilość niezbędnego cateringu umieszczono go jako osobny proces, uwzględniający również jego transport. Mogą być tu sklasyfikowane: targi, pokazy dla branży lub klientów, itp. Granice systemu określono, jako cradle to grave (od kołyski do grobu, rys. 8).

GRANICE SYSTEMU

WYKORZYSTANIE MATERIAŁÓW (ZAKRES 3) • np. przygotowanie

materiałów drukowanych, gadżetów itp.


ciepła chłodu, (ZAKRES 2), • wody (ZAKRES 3), • catering (ZAKRES 3).

ZAGOSPODAROWANIE ODPADÓW (ZAKRES 3)

• ilość wytworzonych odpadów ich rodzaj i sposób zagospodarowania.



samolot .

CR

AD

LE

GR

AV

E

ORGANIZACJA WYDARZENIA

ZAGOSPODAROWANIE ŚCIEKÓW SOCIALNO-

BYTOWYCH (ZAKRES 3)

GOSPODARKA ODPADAMI


19

Rys. 7. Granice systemu dla analizy śladu węglowego konferencji.

Rys. 8. Granice systemu dla analizy śladu węglowego wystaw.

4.3.5. Podróże motywacyjne, imprezy firmowe

GRANICE SYSTEMU

WYKORZYSTANIE MATERIAŁÓW (ZAKRES 3) • np. przygotowanie

materiałów drukowanych, gadżetów itp.


ciepła chłodu, (ZAKRES 2), • wody (ZAKRES 3) • catering (ZAKRES 3).





samolot .

CR

AD

LE

GR

AV

E

TRANSPORT • samochód (ZAKRES 1), • transport publiczny tj.

autobus, kolej, samolot (ZAKRES 3).



BYTOWYCH (ZAKRES 3)

GOSPODARKA ODPADAMI

ZAKWATROWANIEUCZESTNIKÓW

WYDARZENIE

GRANICE SYSTEMU

WYKORZYSTANIE MATERIAŁÓW i ENERGII

• np. przygotowanie materiałów drukowanych, gadżetów itp. (ZAKRES 3)

• wykorzystanie energii elektrycznej, ciepła chłodu, (ZAKRES 2),

• wody (ZAKRES 3) •


ciepła chłodu, (ZAKRES 2), • wody (ZAKRES 3)





samolot .

CR

AD

LE

GR

AV

E TRANSPORT

• samochód (ZAKRES 1), • transport publiczny tj.

autobus, kolej, samolot (ZAKRES 3).



BYTOWYCH (ZAKRES 3)

GOSPODARKA ODPADAMI


WYDARZENIE

CATERING + TRANSPORT • samochód ciężarowy

(ZAKRES 3),


20

Podróże motywacyjne oraz imprezy firmowe związane są z podróżowaniem, które jest zorganizowane przez pracodawcę dla pracowników i jest wynagrodzeniem za dobre wyniki w pracy oraz zachętą i motywacją prowadzoną w celu większego zaangażowania pracowników w działalność firmy. W przypadku tych wydarzeń zakres analizy obejmuje głównie transport uczestników ich zakwaterowanie i wyżywienie. Granice systemu określono, jako gate to gate (od kołyski do grobu, rys.9). Rys. 9. Granice systemu dla analizy śladu węglowego podróży motywacyjne oraz imprez firmowych.

4.4. Wskaźniki emisyjności dla analizy śladu węglowego wydarzeń branży turystyki biznesowej

Dla analizy śladu węglowego poszczególnych wydarzeń branży turystyki biznesowej

proponuje się przyjąć uśrednione wartości emisji CO2e (ekwiwalent) dla poszczególnych procesów jednostkowych, związanych z organizacją i ich przebiegiem. Analiza uwzględniać będzie:

• wszystkie wejść do procesu (wydarzenia) tj. materiały, surowce, produkty, • wszystkie wyjść (emisje, ścieki i odpady),

• wykorzystane media. Zakres poszczególnych działań powinien pokrywać zgodnie z normą ISO 14067 zakres emisji od 1 do 3. Wartości emisji będą stanowiły bazę danych do kalkulacji śladu węglowego poszczególnych wydarzeń oraz zgodnie z normą będą uwzględniały cykl życia procesu jednostkowego, który reprezentują tj. wszystkie elementy od momentu wydobycia surowca, przez fazę użytkowania i zagospodarowania odpadów. Porównanie standardowych wskaźników ze wskaźnikami LCA przedstawiono tabeli 4. Natomiast przykładowe różnice w

GRANICE SYSTEMU


ciepła chłodu, (ZAKRES 2), • wody (ZAKRES 3) • catering (ZAKRES 3).



samolot .

GA

TE

GA

TE


WYDARZENIE


21

wielkości miedzy wskaźnikami (dla wykorzystania paliw) uwzględniającymi i nie uwzględniającymi cykl życia produktu, przedstawiono w tabeli 5. Tab. 4. Porównanie standardowych wskaźników emisji ze wskaźnikami emisji LCA

Zaleta Standardowe

wskaźniki emisji Wskaźniki emisji LCA

Wskaźniki emisji są zgodne z zasadami raportowania obowiązującymi państwa w kontekście Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie Zmian Klimatu [UNFCCC).

X

Wskaźniki emisji są zgodne z zasadami monitorowania postępów w realizacji celów unijnego pakietu klimatyczno-energetycznego [cele 3x20%). X Wskaźniki emisji są zgodne z zasadami wyznaczania śladu węglowego. X Wskaźniki emisji są kompatybilne z Dyrektywą w sprawie eko-projektowania [2005/32/WE] oraz Rozporządzeniem w sprawie oznakowania ekologicznego.

X

Wszystkie potrzebne wskaźniki emisji są łatwo dostępne. X Wskaźniki emisji odzwierciedlają całkowite oddziaływanie na środowisko, w tym także występujące poza miejscem wykorzystania paliw lub energii. X Istnieją i są dostępne narzędzia umożliwiające sporządzanie inwentaryzacji na szczeblu lokalnym. X X Źródło: Paolo Bertoldi, Damian Bornás Cayuela, Suvi Monni, Ronald Piers de Raveschoot, “How to develop a Sustainable Energy Action Plan – Guidebook”, Luksemburg, Urząd Publikacji Unii Europejskiej,Unia Europejska, 2010

Tab. 5. Standardowe wskaźniki emisji (źródło: IPCC, 2006) oraz wskaźniki emisji LCA (źródło: ELCD) dla najczęściej stosowanych typów paliw

Rodzaj paliwa Standardowe wskaźniki

emisji [t CO2/MWh] Wskaźniki emisji LCA

[t CO2e/MWh] Benzyna silnikowa 0.249 0.299 Olej napędowy 0.267 0.305 Olej opałowy 0.279 0.310 Antracyt 0.354 0.393 Pozostały węgiel bitumiczny 0.341 0.380 Węgiel podbitumiczny 0.346 0.385 Węgiel brunatny 0.364 0.375 Gaz ziemny 0.202 0.237 Odpady komunalne (oprócz biomasy) 0.330 0.330 Drewnoa 0 - 0.403 0.002b - 0.405 Olej roślinny 0c 0.182d

Biodiesel 0c 0.156e

Bioetanol 0c 0.206f

Energia słoneczna 0 -g

Energia geotermalna 0 -g

a) Niższą wartość należy wybrać, gdy drewno jest pozyskiwane w zrównoważony sposób, a wyższą - gdy jest pozyskiwane w sposób niezrównoważony.

b) Wartość ta odzwierciedla emisje z produkcji i lokalnego/regionalnego transportu drewna reprezentatywne dla Niemiec, przy założeniu że: pod pojęciem drewna kryją się kłody świerkowe z korą pochodzące z lasu powstałego w wyniku powtórnego zalesiania, mieszanka produkcyjna jest cięta na miejscu przeznaczenia, a drewno zawiera 44% wody. Miastom i gminom wykorzystującym ten wskaźnik emisji zaleca się sprawdzenie, czy dobrze odzwierciedla on warunki lokalne, a jeżeli nie - opracowanie własnego wskaźnika emisji.

c) Wartość zero należy wybrać, gdy biopaliwa spełniają kryteria zrównoważonego rozwoju; jeżeli nie – należy zastosować wskaźnik emisji dla odpowiedniego paliwa kopalnego.

d) Wartość ta dotyczy czystego oleju roślinnego pochodzącego z oleju palmowego. Jest ona reprezentatywna dla oleju o najmniej ekologicznym cyklu życia, dlatego niekoniecznie odzwierciedla typową sytuację. Wartość ta nie uwzględnia oddziaływania na klimat w wyniku bezpośredniej lub pośredniej zmiany użytkowania terenu. Gdyby oddziaływanie to zostało wzięte pod uwagę, wartość współczynnika emisji mogła by sięgnąć nawet 9 t CO2-eq/MWh – w przypadku przekształcenia terenów leśnych w tropikach.


22

e) Wartość ta dotyczy biodiesla pochodzącego z oleju palmowego. Jest ona reprezentatywna dla biodiesla o najmniej ekologicznym cyklu życia, dlatego niekoniecznie odzwierciedla typową sytuację. Wartość ta nie uwzględnia oddziaływania na klimat w wyniku bezpośredniej lub pośredniej zmiany użytkowania terenu. Gdyby oddziaływanie to zostało wzięte pod uwagę, wartość współczynnika emisji mogła by sięgnąć nawet 9 t CO2-eq/MWh – w przypadku przekształcenia terenów leśnych w tropikach.

f) Wartość ta dotyczy etanolu pochodzącego z pszenicy. Jest ona reprezentatywna dla etanolu o najmniej ekologicznym cyklu życia, dlatego niekoniecznie odzwierciedla typową sytuację. Wartość ta nie uwzględnia oddziaływania na klimat w wyniku bezpośredniej lub pośredniej zmiany użytkowania terenu. Gdyby oddziaływanie to zostało wzięte pod uwagę, wartość współczynnika emisji mogła by sięgnąć nawet 9 t CO2-eq/MWh – w przypadku przekształcenia terenów leśnych w tropikach.

g) Brakuje danych, by wyznaczyć wskaźnik emisji, lecz zakłada się, że są one niskie (choć emisje związane ze zużyciem energii elektrycznej przez pompy ciepła należy oszacować wykorzystując wskaźnik emisji dla energii elektrycznej). Zachęca się miasta i gminy korzystające z tych technologii do podjęcia prób pozyskania takich danych.

Źródło: Paolo Bertoldi, Damian Bornás Cayuela, Suvi Monni, Ronald Piers de Raveschoot, “How to develop a Sustainable Energy Action Plan – Guidebook”, Luksemburg, Urząd Publikacji Unii Europejskiej,Unia Europejska, 2010

Dla zdefiniowanych w rozdziale 4.3 granic systemu, w tabeli 5 przedstawiono proponowany zakres danych niezbędnych do przeprowadzenia (niezbędnych do pozyskania od organizatorów wydarzenia) analizy śladu węglowego dla wydarzeń w branży turystyki biznesowej. Ponadto w tabeli przedstawiono potencjalne bazy danych, z których pozyskane zostaną wskaźniki emisyjności dla danych procesów jednostkowych, uwzględniając ich cykl życia. Dane zaprezentowane w tabeli 6 przedstawiają najszerszy uwzględniony zakres wydarzenia, który będzie modyfikowany zgodnie z wyznaczonymi granicami systemu.


23

Tab. 6. Proponowany zakres danych niezbędnych do przeprowadzenia analizy śladu węglowego dla wydarzeń w branży turystyki biznesowej

Dane Ilość/Wariant Jednostka Uwagi/Wskazówki Wskaźnik LCA dla emisji CO2 Jednostka Uwagi Źródło

Informację ogólne

Ilość uczestników osoby

Wskazówka: Powierzchnia wynajmowana dotyczy wyłącznie powierzchni, na której odbywa się wydarzenie np. sala konferencyjna, sale wystawiennicze, warsztatowe, biurowe, foyer. Nie należy uwzględniać tutaj miejsc noclegowych, restauracji itp.

Czas trwania wydarzenia dni

Powierzchnia wynajmowana (patrz wskazówka) m2

do zapotrzebowania na ciepło przyjęto wskaźnik w wysokości 120 kWh/m2*rok, który adekwatny do aktualnego budownictwa

*PN-EN ISO 13790/2009: Energetyczne właściwości użytkowe budynków. Obliczanie zużycia energii na potrzeby ogrzewania i chłodzenia *Żurawski J., Energooszczędność w budownictwie część II – energochłonność, Izolacje 2/2008

Czy wynajmowana powierzchnia była ogrzewana?

□ TAK □ NIE

-

Czy wynajmowana powierzchnia była klimatyzowana

□ TAK □ NIE

-

Czy wynajmowana budynek jest ocieplony □ TAK □ NIE

-

Zakwaterwoanie

Liczba noclegów w hostelach, B&B, pensjonatach i hotelach 1 lub 2-gwiazdkowych

nocleg

Uwaga: usługi oferowane w różnej klasie hotelowej przyczyniają się bądź do niższego bądź wyższego śladu węglowy w przeliczeniu na osoba/nocleg

9,52 kg CO2eq/nocleg

wartość oszacowana na bazie wskaźników Bilan Carbone - V6.1 Emission factors guide, ADEME, June 2010

Bilan Carbone - V6.1 Emission factors guide, ADEME, June 2010

Liczba noclegów w hotelach 3 gwiazdkowych nocleg


Wskaźnik uwzględnia: infrastrukturę, zużycie energii elektrycznej i cieplnej (ogrzewanie gazowe), śniadania, utrzymanie budynku, pranie

Reviewing the carbon footprint analysis of hotels: Life Cycle Energy Analysis (LCEA) as a holistic method for carbon impact appraisal of tourist accommodation, Journal of Cleaner Production 19 (2011) 1917 e 1930



wartość oszacowana na bazie wskaźników Bilan Carbone - V6.1 Emission factors guide, ADEME, June 2010




wartośc oszacowana na bazie wskaźników Bilan Carbone - V6.1 Emission factors guide, ADEME, June 2010


Transport uczestników i organizatorów (patrz wskazówka)

Przejazdy autokarem osoby Wskazówka: Określ ilość i rodzaj transportu dla poszczególnych uczestników wydarzenia.

Łączny przebyty dystans – autokar km

0,0447 kg CO2eq/1

osobokilometr Wskaźnik uwzględnia: pojazd i jego utrzymanie oraz drogi i ich utrzymanie

Baza Ecoinvent v.2.0, Proces:Transport, regular bus/CH U, Metoda: ILCD 2011 Midpoint+

Przejazdy pociągiem osoby


Łączny przebyty dystans – pociąg km

Dystans łączny oznacza podróż w dwie strony. W przypadku podróży kilku osób tym samym rodzajem transportu, na tej same trasie dystans określ tylko dla jednej osoby. Przelot na krótkich dystans to lot poniżej 3700 km.

0,0527 kg CO2eq/1

osobokilometr Wskaźnik uwzględnia: pojazd i jego utrzymanie oraz tory i ich utrzymanie

Przejazdy samochodem osoby

Łączny przebyty dystans – samochód km

0,144 kg CO2eq/1

osobokilometr Wskaźnik uwzględnia: pojazd i jego utrzymanie oraz drogi i ich utrzymanie

Ilość przelotów na krótkich odległościach osoby

– w tym przelotów biznes klasą osoby

– łączny przebyty dystans km

0,163 kg CO2eq/1

osobokilometr

Wskaźnik uwzględnia: samolot i jego utrzymanie oraz infrastrukturęhangar

Ilość przelotów na długich odległościach osoby

– w tym przelotów biznes klasą osoby

– łączny przebyty dystans km

0,105 kg CO2eq/1

osobokilometr

Wskaźnik uwzględnia: samolot i jego utrzymanie oraz infrastrukturęhangar

Zużycie energii elektrycznej (patrz wskazówka)

Zużycie energii elektrycznej kWh Wskazówka: W przypadku gdy rozliczasz się z ilości zużytej energii elektrycznej podczas wydarzenia, proszę podaj ilość zużytych kWh (jeżeli nie posiadasz takich informacji pozostaw pole puste). Jeżeli to możliwe zaznacz czy w wynajmowanym obiekcie wykorzystuję się odnawialne źródła energii. Informacje te możesz uzyskać od zarządcy budynku.

1020 kg CO2eq/MWh Wskaźnik uwzględnia: produkcję energii oraz sieci przesyłowe

Czy w miejscu organizacji wydarzenia wykorzystuję się odnawialne źródła energii?

□ TAK □ NIE

- W zależności od udziału energii z OZE, wskaźnik będzie liczony z następującego wzoru

Jeżeli tak to proszę określić jaki:

-

EFE=([TCE - LPE] x NEEFE/TCE EFE = lokalny wskaźnik emisji dla energii elektrycznej [t/MWh]TCE = całkowite zużycie energii elektrycznej na terenie miasta/gminy [MWh]LPE = lokalna produkcja energii elektrycznej [MWh] NEEFE = wskaźnik emisji dla energii elektrycznej [t/MWh]

energia słoneczna – panele fotowoltaicze □

energia wiatru □

Udział energii pochodzącej z odnawialnych źródeł (w ogólnej produkcji energii)

%

Wykorzystane źródło ciepła (zaznacz wykorzystane źródło ciepła/paliwo)

Wykorzystanie ciepłą sieciowego □


Zużycie biomasy - pellet □

12,9 kg CO2eq/GJ

Zużycie biomasy - zrębki □

3,67 kg CO2eq/GJ

Zużycie biomasy - brykiety (słoma) □ 0,01 kg CO2eq/GJ

Pompy ciepła □

64 kg CO2eq/GJ

Wskaźnik uwzględnia następujące technologie: pompa ciepła powietrze, pompa ciepła grunt z kolektorem poziomym lub pionowym, pompa ciepła woda z kolektorem poziomym lub pionowym.

Energia słoneczna – panele solarne □

3 kg CO2eq/GJ

Zużycie wody

Zuźycie wody m3

Catering (patrz uwaga)

Liczba zorganizowanych przerw kawowych szt.

Uwaga: W przypadku obiadów oraz kolacji proszę podać łączna ilość zaserwowanych posiłków. Kilkudaniowy obiad lub kolacje (dla jednego uczestnika) należy traktować jako 1 szt.

1,09 kg CO2e/szt.

Uśredniony wskaźnik przyjęto na bazie wskaźników dla następujących produktów: kawa, herbata, woda, sok, napoje gazowane, słodycze, ciastka kruche, owoce, cukier

Liczba osób uczestniczacych w przerwach kawowych

szt.

Ilośź zapewnionych obiadów dla uczetników szt.

1,79 kg CO2e/szt.

Uśredniony wskaźnik przyjęto na bazie wskaźników 13 zróżnicowanychzestawów lunch/obiad

w tym posilków wegetariańskich szt.

0,81 kg CO2e/szt.

Uśredniony wskaźnik przyjęto na bazie wskaźników 9 zróżnicowanychlunch/obiad wegetariańskich

Wskaźnik lunch rozbudowany o


Ilość skonsumowanego wina szt. (różne

pojemności)

jednostkę.

0,59 kg CO2eq/l

Ilość skonsumowanej wódki szt. (różne

pojemności)

0,747 kg CO2eq/l

Wskaźnik obliczony na dla alkohol etylowego (0,706 kg CO2 eq/kg) oraz wody do celów spożywczych (0.19 kg CO2 eq/l)

Ilośc skonsumowanych koktajli

szt. (250 ml) 1,46 kg CO2eq/l

Założono wskaźnik uwzględniający alkohol typu wódka oraz wskaźnik dla soku

inne, jakie?.......................................................................

Promocja

Podaj ilość wysłanych zaproszeń

Wskazówka: Jako drukowane materiały konferencyjne uwzględnij produkty tj. książki, prezentację w formie papierowej, czasopisma (specjale wydanie), plakaty, monografie, publikacje, broszura itp.

w formie papierowej szt. 0,007

kg CO2eq/arkusz A4

w formie elektronicznej szt.

Czy przygotowywane były drukowane ulotki promocyjne?

szt./osoba 0,008

kg CO2eq/arkusz A4

Czy przygotowywane były drukowane materiały? szt./osoba 0,007

kg CO2eq/arkusz A4

Czy wykorzystywane były stoiska promocyjne ilość

Średnia powierzchnia stoiska promocyjnego m2/stoisko

Gadżety promocyjne

Długopis szt.

Wskazówka: W przypadku

0,11 kg CO2eq/szt.

Założono uśredniony wskaźnik dla długopisu, plastikowegopapierowego (30g)


Małe gadżety elektroniczne (pendive, latarka, kalkulator)

szt.

2,53 kg CO2eq/szt. Wskaźnik oszacowano na bawskaźnika dla myszki komputerowej

Gadżety porcelanowe (kubek, filiżanka itp.) szt. 0,11 kg CO2eq/szt. Gadżet 300 g

Gadżety papierowe (notes, organizer, kalendarz) szt. 0,198 kg CO2eq/szt. Gadżet 200 g

Płyty CD/DVD szt.

0,11 kg CO2eq/szt. płyta CD/DVD waga (30g) sam plastik

Ilość odpadów segregowanych (patrz wskazówka)

Czy w trakcie wydarzenia segregowano odpady? TAK NIE -

Uwaga: Jeżeli na powierzchni wynajmowanej użytkownicy mieli odstęp do pojemników na odpady segregowane proszę zaznacz, które z wymienionych frakcji podlegały segregacji. W innym przypadku zaznacz, iż odpady nie były segregowane.

0,77 kg CO2eq/kg składowanie odpadów zmieszanych, średnia dla czterech wskaźni

Jakie frakcję były segregowane?

metale □ -2,77 kg CO2eq/kg

średnia dla metali żelaznychnieżelaznych

szkło □ -0,0149 kg CO2eq/kg

papier □ 0,759 kg CO2eq/kg

tworzywa sztuczne □ -1,45 kg CO2eq/kg

odpady biodegradowalne □ 0,183 kg CO2eq/kg


28

5. Bibliografia

1. Badanie pilotażowe rynku turystyki biznesowej (MICE) (województwo wielkopolskie). Metodologia oraz raport z badania, Instytutu Rynku Hotelarskiego, Warszawa, 2008

2. Bertoldi Paolo, Bornás Cayuela Damian, Monni Suvi, Piers de Raveschoot Ronald, How to develop a Sustainable Energy Action Plan – Guidebook, Luksemburg, Urząd Publikacji Unii Europejskiej, Unia Europejska, 2010

3. Borodako K., Berbeka J., Niemczyk A., Seweryn R., Raport: Ekonomiczne znaczenie przemysłu spotkań dla gospodarki Krakowa, Kraków, 2014

4. Borodako Krzysztof, Turystyka biznesowa w Krakowie na tle wybranych miast polskich, Prace Geograficzne, zeszyt 134, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, 2013

5. Carbon Calculator Methodology, Nova Scotia Environment, Prepared by CSA Standards, 2010

6. Celuch K., Raport „Przemysł spotkań i wydarzeń w Polsce – Poland Meetings and Events Industry Report 2013”, PCB, Warszawa, 2013

7. http://www.mg.gov.pl/Wspieranie+przedsiebiorczosci/Zrownowazony+rozwoj/Spoleczna+Odpowiedzialnosc+Przedsiebiorstw+CSR/Zespol+CSR/Grupy+robocze/GR+zrownowazona+konsumpcja

8. ISO 14040:2009 Zarządzanie środowiskowe - Ocena cyklu życia - Zasady i struktura 9. ISO/TS 14067:2013 Greenhouse gases -- Carbon footprint of products --

Requirements and guidelines for quantification and communication 10. ISO/TS 14067:2013 Greenhouse gases -- Carbon footprint of products --

Requirements and guidelines for quantification and communication 11. Kostecka Joanna, Pączka Grzegorz, Piękoś Paweł, Prośrodowiskowe zasady

organizacji konferencji, Inżynieria i Ochrona Środowiska, t. 16, nr 4, s. 499-510, 2013 12. The 2011 World Map of Exhibition Venues, The Global Association of the Exhibition

Industry, 2011 13. Tomczyk Natalia, Zarządzanie turystyką biznesową na przykładzie wybranych

convention bureaux w Polsce, Praca magisterska, Instytut Geografii Miast i Turyzmu, Uniwersytet Łódzki, 2013

Metodologia analizy śladu w ęglowego na przykładzie bran...

Documents

Transcript of Metodologia analizy śladu w ęglowego na przykładzie bran...