Geogra� aPoziom podstawowy

i rozszerzony

Maturalne

137703_ABC Matural GEOGR n.indd 1 2009-02-26 09:32:32

SPIS TRE�CI

Wst�p ................................................................................................................................................ 4

1. Geogra� a � zyczna �wiata i Polski1.1. �ród�a wiedzy geogra� cznej ..................................................................................................... 51.2. Planeta Ziemia ......................................................................................................................... 101.3. Litosfera ................................................................................................................................... 171.4. Atmosfera ................................................................................................................................ 341.5. Hydrosfera ............................................................................................................................... 461.6. Biosfera i ochrona �rodowiska .................................................................................................. 57

2. Geogra� a spo�eczno-ekonomiczna �wiata i Polski2.1. Ludno�� i osadnictwo ............................................................................................................... 642.2. Rolnictwo ................................................................................................................................ 752.3. Przemys� ................................................................................................................................... 852.4. Us�ugi ....................................................................................................................................... 942.5. Zrónicowanie poziomu rozwoju na �wiecie. Zagadnienia geogra� i politycznej ....................... 103

Odpowiedzi do zada� .................................................................................................................... 110

3. Arkusze egzaminacyjneArkusz egzaminacyjny. Poziom podstawowy ................................................................................... 152Arkusz egzaminacyjny. Poziom rozszerzony .................................................................................... 162

Odpowiedzi do zada� .................................................................................................................... 174

www.wsip.pl 5

1.1. �ród�a wiedzy geogra� cznej

1.1. �ród�a wiedzy geogra� cznej

Zadanie 1 1 pkt Do podanych zagadnie� geogra� cznych, dopisz pierwsz� liter zwi�zanego z nimi elementu pow�oki ziemskiej.

ATMOSFERA BIOSFERA HYDROSFERA LITOSFERA PEDOSFERA

a) badanie procesów � zycznych w przyziemnej warstwie atmosfery – ...............

b) badanie przyczyn zrónicowania zasolenia wody morskiej – ...............

c) badanie rozmieszczenia yj�cych na Ziemi gatunków ro�lin i zwierz�t – ...............

d) badanie wp�ywu czynników geogra� cznych na kszta�towanie klimatów – ...............

e) okre�lanie � zycznych, chemicznych i biologicznych w�a�ciwo�ci gleb – ...............

f) opisywanie i ustalanie genezy form powierzchni Ziemi – ...............

g) prognozowanie pogody dla miast i regionów Polski – ...............

Zadanie 2 1 pkt Dobierz terminy geogra� czne do nazw dzia�ów geogra� i � zycznej.

bagno chaparral chinook czarne ziemie inwersja opadowa inwersja rze�byruchy masowe wody artezyjskie

a) biogeogra� a – ...................................................... d) klimatologia – .....................................................

b) geomorfologia – ................................................... e) pedologia – ..........................................................

c) hydrologia – .........................................................

Zadanie 3 3 pkt Na podstawie niej zamieszczonych odwzorowa� i siatek kartogra� cznych podaj cechy po�udników i równoleników. Podpisz rodzaje odwzorowa�.

................................................. .................................................................. ...................................................

................................................. .................................................................. ...................................................

................................................. .................................................................. ...................................................

................................................. .................................................................. ...................................................

Geogra� a � zyczna �wiata i Polski1

6

GEOGRAFIA FIZYCZNA �WIATA I POLSKI

Zadanie 4 R 1 pkt Podkre�l poprawne zako�czenie zdania.

Ortodroma jest to:a) punkt na powierzchni Ziemi, który w stosunku do okre�lonego punktu jest po�oony dok�adnie po

drugiej stronie naszej planety, tj. na drugim ko�cu jej �rednicy.b) najkrótsza droga midzy dwoma punktami na powierzchni kuli, biegn�ca po jej powierzchni.c) linia ko�a wielkiego, która przecina po�udniki pod sta�ymi k�tami, czyli podczas poruszania si po

niej wymagany jest sta�y kurs.

Zadanie 5 2 pkt Zdania prawdziwe zaznacz liter� P, a zdania b�dne – liter� B.

a) Im wiksza skala mapy, tym mniej szczegó�ów moe by� przedstawionych w sposób czytelny. ........

b) Ogólnogeogra� czne mapy przegl�dowe wykonane s� w duych skalach. ........

c) Jeeli obszar Polski przedstawiono na mapie Europy, to dokonano na niej generalizacji. ........

d) Obraz siatki geogra� cznej przedstawiony na mapie z zachowaniem zasad odwzorowania tworzy

siatk kartogra� czn�. ........

e) 1 cm2 mapy w skali 1:10 000 przedstawia obszar o powierzchni 1 km2. ........

f) Mapa tematyczna zawiera rónorodn� tre��. ........

Zadanie 6 2 pkt Podaj po jednym przyk�adzie wykorzystania zdj� satelitarnych w kartogra� i, me-teorologii i rolnictwie.

kartogra� a – .......................................................................................................................................................

meteorologia – .....................................................................................................................................................

rolnictwo – ...........................................................................................................................................................

Informacja do zada� 7–16

Zadania 7–16 wykonaj na podstawie mapy okolic Jeziora Soli�skiego (mapa na ko�cu ksi��ki).

Zadanie 7 4 pkt Podaj rónice �rodowiska geogra� cznego obszarów 1B i 7C. W porównaniu uwzgldnij wysoko�ci wzgldne i bezwzgldne, pokrycie szat� ro�linn�, sie� hydrogra� czn�, zagospo-darowanie terenu.

Elementy �rodowiska geogra� cznego Ró�nice

�rodowisko przyrodnicze

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

�rodowisko antropogeniczne

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

www.wsip.pl 27

1.3. Litosfera

Zadanie 37 R 3 pkt Wymie� charakterystyczne cechy delty na podstawie poniszej ryciny. Oce� przy-datno�� rolnicz� delty Nilu, podaj dwa argumenty.

Cechy delty: ....................................................................

..........................................................................................

..........................................................................................

Ocena przydatno�ci rolniczej: ......................................

........................................................................................

.......................................................................................

........................................................................................

.......................................................................................

Zadanie 38 2 pkt Podkre�l, z niej wymienionych, powierzchniowe formy krasowe.

�obki lejki studnie kominy komory korytarze stalaktyty stalagmity stalagnatykot�y zapadliskowe jary krasowe polja ska�ki osta�cowe ponory wywierzyska

Zadanie 39 R 3 pkt Dokonaj analizy rysunków i dopisz obok oznacze� literowych numery, któ-rymi w ramce oznaczono nastpuj�ce formy polodowcowe:

1 morena czo�owa 2 ozy 3 kem 4 morena denna 5 sandr 6 jezioro wytopiskowe7 pradolina 8 równina sandrowa

Zadanie 40 3 pkt Rozpoznaj na podstawie opisu formy polodowcowe:

a) dolina powsta�a w czasie cofania si l�dolodu na jego przedpolu, równolegle do jego czo�a: .............

..........................................................................................................................................................................

b) rodzaj jeziora polodowcowego, zazwyczaj d�ugiego, w�skiego, krtego, g�bokiego i o stromych

brzegach: .........................................................................................................................................................

c) dolina powsta�a w wyniku przekszta�cenia doliny V-kszta�tnej przez lodowiec: .................................

ab

c d e

f

gh

ij

94

GEOGRAFIA SPO�ECZNO-EKONOMICZNA �WIATA I POLSKI

2.4. Us�ugi

Zadanie 1 1 pkt Wymienione niej us�ugi przyporz�dkuj do trzech podstawowych sfer wed�ug Eu-ropejskiej Klasy� kacji Dzia�alno�ci.Us�ugi: a) transport pasaerski; b) administracja publiczna;c) gospodarka magazynowa;d) obrona narodowa;e) handel;f) wynajem maszyn.

1. Us�ugi dla producentów i biznesu: ...............................................................................................................

2. Us�ugi dla konsumentów: .............................................................................................................................

3. Us�ugi ogólnospo�eczne: ...............................................................................................................................

Zadanie 2 1 pkt Podkre�l prawid�owo��, która charakteryzuje sektor us�ug.a) Najwyszy udzia� zatrudnienia w us�ugach maj� pa�stwa �rednio rozwinite.b) Wzrost udzia�u zatrudnienia w us�ugach nastpuje wraz ze wzrostem udzia�u zatrudnienia w prze-

my�le.c) Zatrudnienie w us�ugach nie zaley od poziomu rozwoju pa�stwa.d) Zatrudnienie w us�ugach naley do mierników poziomu rozwoju gospodarczego.

Zadanie 3 3 pkt Na podstawie w�asnej wiedzy i wykresów zmiany struktury przewozów towaro-wych w Polsce wed�ug rodzajów transportu, wykonaj polecenia.

a) Okre�l g�ówn� tendencj zmian w strukturze przewozów wed�ug �rodków transportu.

................................................................................................................................................................................

b) Podaj trzy przyczyny zachodz�cych zmian:

1. ...........................................................................................................................................................................

2. ...........................................................................................................................................................................

3. ...........................................................................................................................................................................

Zadanie 4 3 pkt Pod wzgldem gsto�ci sieci drogowej Polska nie odbiega od wikszo�ci krajów europejskich. Jednak jako�� dróg trudno porównywa� z krajami Europy Zachodniej. Wska trzy wady polskiej sieci drogowej oraz dla kadej z nich podaj po jednej negatywnej konsekwencji dla funkcjono-wania transportu.

www.wsip.pl 103

2.5. Zró�nicowanie poziomu rozwoju na wiecie. Zagadnienia geogra� i politycznej

2.5. Zrónicowanie poziomu rozwoju na �wiecie. Zagadnienia geogra� i politycznej

Zadanie 1 2 pkt Rycina przedstawia aktualny podzia� polityczny Europy. Uzupe�nij tabel, wybie-raj�c pa�stwa spo�ród oznaczonych na mapie.

Opis pa�stwa Nazwa pa�stwa Oznaczenie na mapie

Pa�stwo o najwikszej liczbie ludno�ci w�ród krajów UE.

Stolic� tego pa�stwa jest Sztokholm.

Najpó�niej wst�pi�o do Unii Europejskiej.

Nie naley do Unii Europejskiej.

Powsta�o po rozpadzie Zwi�zku Radzieckiego.

Znajduje si tu siedziba Parlamentu Europejskiego.

Naley do Grupy Wyszehradzkiej.

Zadanie 2 2 pkt Podaj nazw pa�stwa na terenie by�ej Jugos�awii, które jako ostatnie og�osi�o nie-podleg�o�� i zosta�o uznane przez niektóre kraje na arenie midzynarodowej.

Pa�stwo: ..............................................................................................................................................................

132

GEOGRAFIA FIZYCZNA �WIATA I POLSKI

Nr zad. Przewidywana odpowied� Punkty Proponowane kryteria punktowania

333 – 2 – 4 – 5 – 6 – 1

0-2Za prawid�ow� kolejno�� trzech elementów 1 pkt, czterech, piciu elementów 2 pkt

34

ci�nienie atmosferyczne: nastpuje spadek;wiatr: wzrasta prdko��, pó�niej wiej� silne, zmienne wiatry;opady: nieznacznie wzrasta wilgotno�� powietrza, pó�niej pojawiaj� si opady;zachmurzenie: najpierw pojawiaj� si chmury pierzaste (Cirrus), nastpnie wysokie chmury k�biaste (Altocumulus) i wysokie warstwowe (Altostratus), pó�niej tworzy si pow�oka niskich chmur warstwowych (Nimbostratus);temperatura: wzrasta.

0-3

Za prawid�owe wype�nienie trzech wersów 1 pkt, czterech, piciu 2 pkt, sze�ciu 3 pkt

1.5. Hydrosfera

Nr zad. Przewidywana odpowied� Punkty Proponowane kryteria punktowania

1

Okna na rycinie u�oone s� w 4 kolumnach. Wpisa� w nie naley cyfry oznaczaj�ce odpowiednio (od lewej kolumny od góry):

0-2

Za poprawne opisanie czterech, piciu okien 1 pktsze�ciu, siedmiu 2 pkt

opadywsi�kaniesp�yw podziemny

opady sp�yw powierzchniowysp�yw powierzchniowy

parowanie 2x

2

Pod wp�ywem ciep�a s�onecznego wody mórz i oceanów (hydrosfera) nieustannie paruj�. Woda zmienia stan skupienia i masy pary wodnej mieszaj� si� z powietrzem (atmosfera). Przy odpowiednich warunkach termicznych i wilgotno�ciowych para wodna skrapla si� do postaci kropelek wody i tworzy w ten sposób chmury.Woda z chmur w postaci deszczu, �niegu opada na l�d (pedosfera i litosfera). Rozpoczyna si� jej w�drówka po powierzchni l�du. nieg mo�e by� zatrzymywany powy�ej granicy wiecznego �niegu. Cz��� wody jest chwilowo zatrzymywana (np. przez ro�liny), cz��� wsi�ka w grunt (pedosfera) i zasila wody podziemne, a pozosta�a cz��� sp�ywa rzekami do morza za pomoc� rzek (hydrosfera). Wod� na powierzchni pobieraj� ro�liny (biosfera) a nast�pnie w wyniku transpiracji oddaj� do atmosfery. Gdy dotrze do morza to obieg si� zamyka i rozpoczyna na nowo.

0-2

Uwzgldnienie w uzasadnieniu trzech sfer 1 pktczterech i wicej 2 pkt

3

Podkre�lone: Ahaggar, Atakama, Dolina �mierci, Kotlina Czadu, Pustynia Gibsona, Rub al–Chali. 0-2

Za poprawne podkre�lenie czterech regionów 1 pktwszystkich i adnej b�dnej odpowiedzi 2 pkt

www.wsip.pl 153

Arkusz egzaminacyjny. Poziom podstawowy

Informacja do zada� 1–10.

Zadania od 1. do 10. wykonaj na podstawie za��czonej mapy okolic Kozienic.

Zadanie 1 2 pkt Na podstawie podanych opisów odszukaj na mapie i wpisz do tabeli nazwy obiektów.

Opis Nazwa

Rezerwat le�ny, przez który przechodz� szlaki piesze i rowerowe oraz �cieki dydaktyczne. Po�oony nad rzek� Zagodonk�.

Miejscowo�� w pobliu Elektrowni „Kozienice” z przepraw� promow�.

Miejscowo�� po�oona przy drodze wojewódzkiej nr 737 z Izb� Dydak-tyczno-Muzealn�.

Le�na droga wiod�ca z po�udnia na pó�noc przez Puszcz Kozienick�. Przez wiksz� cz�� prowadzi rowerowy szlak niebieski.

Zadanie 2 1 pkt Oblicz wysoko�� wzgldn� midzy wzniesieniem Babia Góra, po�oonym przy drodze wojewódzkiej 737, a punktem wysoko�ciowym zlokalizowanym w miejscowo�ci Piotrkowice, nad brzegiem Wis�y. Zapisz obliczenia.

Miejsce na obliczenia:

Odpowied�: Wysoko�� wzgldna wynosi ......................................................................................................

Zadanie 3 1 pkt Oblicz d�ugo�� rzeczywist� boku sk�adowiska popio�ów Elektrowni „Kozienice”, biegn�cego równolegle do drogi krajowej 48. Zapisz obliczenia.

Miejsce na obliczenia:

Odpowied�: D�ugo�� boku wynosi ...............................................................................................................

Arkusze egzaminacyjne3

www.wsip.pl 163

Arkusz egzaminacyjny. Poziom rozszerzony

Arkusz egzaminacyjny. Poziom rozszerzony

Informacja do zada� 1–9.

Zadania od 1. do 9. wykonaj na podstawie za��czonej mapy okolic Kozienic.

Zadanie 1 2 pkt Powierzchnia sk�adowiska popio�ów Elektrowni „Kozienice” wynosi 310 ha. Oblicz powierzchni, jak� zajmuj� te sk�adowiska na za��czonej mapie. Zapisz obliczenia.

Miejsce na obliczenia:

Odpowied�: ........................................................................................................................................................

Zadanie 2 1 pkt Podaj nazwy metod kartogra� cznych uytych do przedstawienia na mapie okolic Kozienic nastpuj�cych elementów:

a) rezerwat przyrody

...............................................................................................................................................................................

b) pomnik przyrody

...............................................................................................................................................................................

c) rze�ba terenu

...............................................................................................................................................................................

Zadanie 3 2 pkt Podaj cztery cechy lokalizacji Kozienic, które powoduj�, e s� one dogodnym miej-scem wypadowym do uprawiania rónych form turystyki.

1. ..........................................................................................................................................................................

2. ..........................................................................................................................................................................

3. ..........................................................................................................................................................................

4. ..........................................................................................................................................................................

Zadanie 4 2 pkt Oblicz, która godzina czasu s�onecznego jest w Nowej Wsi (�=51°38'N, �=21°30'E) w momencie, gdy 1 lipca zegary wskazuj� godzin 11.00. Zapisz obliczenia.

Miejsce na obliczenia:

Odpowied�: ........................................................................................................................................................

178

ODPOWIEDZI DO ARKUSZY EGZAMINACYJNYCH

Nrzad. Przewidywana odpowied� Punkty Proponowane kryteria punktowania

12

a) B, F;b) A, B;c) C;d) E.

0-2

Za przyporz�dkowanie wy��cznie poprawnych rysunków spe�niaj�cych:dwa, trzy warunki 1 pktcztery warunki 2 pkt

13

a) Wulkany wystpuj� g�ownie na granicach p�yt litosfery (w strefach ryftowych i subdukcji).b) Subdukcja p�yty oceanicznej pod kontynentaln�.c) Wybuchy wulkanów, zapadowe, antropogeniczne.

0-3

a) za sformu�owanie poprawnej pra-wid�owo�ci 1 pktb) za podanie przyczyny 1 pktc) za podanie trzech przyczyn 1 pkt

14950 m : 33 m = 28,86 °C + 28,8 °C = 34,8 °C

0-1Za poprawny sposób liczenia i w�a�ci-wy wynik 1 pkt

15

a) delta, akumulacja;b) np. brak pr�dów morskich, niewielkie p�ywy, dua ilo�� akumulowanego materia�u, p�ytkie dno morskie;c) blisko�� morza, yzne gleby (mady), korzystne ukszta�towanie terenu, wylewy Nilu.

0-3

a) za podanie typu uj�cia i nazwy procesu 1 pktb) za podanie dwóch warunków 1 pktc) za podanie trzech walorów 1 pkt

16

a) wody polodowcowe/wiatr/lodowiec;b) w�wóz/dolina U-kszta�tna/rynna;c) de acji/korazji/sp�ukiwania;d) Wy�yny l�skiej/Wy�yny Lubelskiej/Kujaw.

0-2

Za prawid�owe podkre�lenie:dwóch, trzech poj� 1 pktczterech poj� 2 pkt

17

a) w tabeli w kolejno�ci od góry: Zakopane, Sanok;miasto o wyszej amplitudzie: Sanok;b) wysoko�� nad poziomem morza.

0-2

Za poprawne wpisanie do tabeli miast i podanie nazwy miasta o wy-szej amplitudzie 1 pktza podanie czynnika 1 pkt

18

W kolejno�ci w wierszach:czarnoziemy; umiarkowany kontynentalny (ciep�y);D; �ródziemnomorski;A; bielicowe; piasek;B; brunatne; umiarkowany morski (ciep�y).

0-2

Za uzupe�nienie:dwóch, trzech wierszy 1 pktczterech wierszy 2 pkt

19

D F G

A

C B E

0-2

Za poprawne uzupe�nienie:jednego wiersza 1 pktdwóch wierszy 2 pkt.

20

a) P;b) B;c) B;d) P.

0-2

Za poprawn� ocen:dwóch, trzech zda� 1 pktczterech zda� 2 pkt

21W kolejno�ci od góry:Polska, Wielka Brytania, Hiszpania, Egipt. 0-2

Za poprawne przyporz�dkowanie:dwóch, trzech pa�stw 1 pktczterech pa�stw 2 pkt

22

Stany Zjednoczone – wystpowanie naturalnych pa-stwisk, due zapotrzebowanie;Indie – przyczyna religijna, kult „�witych krów”;Argentyna – wystpowanie naturalnych pastwisk.

0-2

Za prawid�owe wyja�nienie dla:dwóch pa�stw 1 pkttrzech pa�stw 2 pkt