Matura z biologiiod roku 2014/2015

Idee zmiany i ich realizacja

Matura z przedmiotów dodatkowych od roku 2014/15 (dla absolwentów techników od roku 2015/16)

• Przedmioty dodatkowe mogą być zdawane wyłącznie na poziomie rozszerzonym.

• Wszyscy absolwenci przystępują obowiązkowo do egzaminu pisemnego z jednego przedmiotu dodatkowego.

• Do egzaminu z każdego przedmiotu dodatkowego może przystąpić absolwent, niezależnie od typu szkoły, do której uczęszczał, oraz od przedmiotów, których uczył się w zakresie rozszerzonym.

Matura z przedmiotów dodatkowych od roku 2014/15 (dla absolwentów techników od roku 2015/16)

• Forma pisemna, czas 180 minut. • Wyniki części pisemnej egzaminu maturalnego są wyrażane w

procentach i na skali centylowej. • Wyniki uzyskane w części pisemnej egzaminu z przedmiotu

dodatkowego nie mają wpływu na zdanie egzaminu maturalnego.

Matura z przedmiotów dodatkowych od roku 2014/15 (dla absolwentów techników od roku 2015/16)rzedmiotów dodatkowych od

roku 2014/15 (dla absolwentów techników od roku 2015/16)

Idee zmian matury

1. Metodologia się liczy 2. Kompetencje kluczowe i integracja 3. Zadania z „wyposażeniem” 4. Umiejętności złożone 5. Ocenianie holistyczne

Metodologia się liczy

• Podstawa programowa bogata w zagadnienia metodologiczne

• Uczenie metod poznawania Opis (i interpretacja) Wyjaśnianie Przewidywanie (rekonstruowanie)

Kompetencje kluczowe i integracja W podstawie programowej znajdują się umiejętności wspólne dla wielu dyscyplin naukowych

• Przykładowe tworzy i przetwarza informacje dostrzega (przedstawia) zależności – związki

przyczynowo- -skutkowe projektuje rozwiązania krytycznie ocenia (źródła, rozumowania, wnioski)

2. Zadania z „wyposażeniem”

• Odejście od prostych pytań • Zadania nawiązują do rzeczywistości przyrodniczej lub

społecznej • W trzonie zadań znajdują się

- różnego rodzaju źródła - teksty popularnonaukowe - opisy zjawisk (eksperymentów) - zestawienia danych, wykresy i diagramy, mapy, zdjęcia

4. Umiejętności złożone

charakterystyczne dla wyższych poziomów poznawania wymagają wiązania i integrowania umiejętności prostych konieczne korzystanie z wiedzy podanej w zadaniu jak i szerokiej wiedzy kontekstowej konieczne kompetencje ponadprzedmiotowe

5. Ocenianie holistyczne

• Ocenianie holistyczne zastępuje tak zwane ocenianie analityczne. Tak jedno jak i drugie podejście do oceniania wymaga opracowania kryteriów.

• Przy podejściu holistycznym budujemy kryteria bardziej uniwersalne, staramy się by spełnienie kolejnych kryteriów oznaczało zbliżenie się do rozwiązania problemu. Oznacza to, że przyznanie kolejnych punktów będzie informowało o zbliżeniu się do pełnego rozwiązania.

• Schemat oceniania w podejściu holistycznym powinien być starannie opisany i zawierać przykłady wielu metod rozwiązania, ze wskazaniem punktów krytycznych (pełne rozwianie, pokonanie zasadniczej trudności, brak sukcesu).

Co już mamy? - Informatory maturalne

ISTOTA ZMIANY rozszerzonej matury z biologii od 2015

1. Egzamin ma sprawdzać i oceniać umiejętności złożone, w tym – związane z prowadzeniem eksperymentów. 2. Egzamin ma w kolejnych latach sprawdzać wiadomości i umiejętności możliwie rzetelnie i porównywalnie. 3. Egzamin musi być możliwie przyjazny dla zdających i ułatwiać zobiektywizowane ocenianie egzaminatorom.

1. Egzamin ma sprawdzać i oceniać umiejętności złożone

• Zadania arkusza, w kilku poleceniach do jednego materiału źródłowego, będą poruszały rozmaite aspekty danego zagadnienia, odnosząc się do różnych zakresów treści szczegółowe

• Przynajmniej połowa poleceń będzie sprawdzała w pierwszej kolejności cel ogólny „Rozumowanie i argumentacja”, wiele poleceń będzie sprawdzało więcej niż jeden cel ogólny.

• Rozwiązanie wielu zadań będzie wymagało wnikliwej analizy i przetwarzania informacji zawartych w materiale źródłowym.

Zadanie 16 (0-7) z informatora maturalnego

• Tylko dokładna analiza materiału źródłowego, jego zrozumienie i przetworzenie pozwala na udzielenie poprawnej odpowiedzi. Polecenia dotyczą genetyki klasycznej (1 i 2) oraz fizjologii (3).

• W triplecie kodującym tyrozynę (w określonym miejscu tego genu) doszło do takiej zmiany jednego nukleotydu ( najprawdopodobniej drugiego), że nowa trójka koduje cysteinę * (jest to mutacja genowa/punktowa/substytucja/tranzycja lub trans wersja).

• Warto zwrócić uwagę na „elastyczność” sposobu zapisu rozwiązania!

•Prawdopodobieństwo wynosi 100%, ponieważ osoba chora jest homozygotą recesywną, a więc wszystkie jej gamety będą posiadały zmutowany allel i zawsze przekaże go potomstwu

•Polecenie b) dotyczy genetyki molekularnej,

zaś c) – genetyki klasycznej.

• 2 x 0,05 x (1 – 0,05) = 0,1 x 0,95 = 0,095• Prawdopodobieństwo bycia nosicielem allelu hemochromatozy • w tej populacji wynosi 0,095 / 9,5%• 2 pkt – za poprawne zastosowanie wzoru Hardy’ego-Weinberga • i obliczenie wartości prawdopodobieństwa. • 1 pkt – za poprawne zastosowanie wzór• u Hardy’ego-Weinberga (obliczenie częstości drugiego allelu i

podstawienie danych), ale błędne obliczenie wartości lub brak obliczeń.

• 0 pkt – za zastosowanie niewłaściwego wzoru lub brak odpowiedzi.

To przykład oceniania holistycznego, polecenie z genetyki populacji

• Miesiączkowanie / menstruacja. Kobiety tracą żelazo wraz z krwią menstruacyjną, dlatego gromadzenie nadmiaru tego pierwiastka w narządach jest u nich znacznie mniejsze niżu mężczyzn

•  To polecenie z zakresu fizjologii człowieka. Ograniczenie odpowiedzi do słowa  „menstruacja” nie zapewnia punktu, bo konieczne jest uzasadnienie, dlaczego menstruacja zmniejsza obawy choroby u kobiet.

• Mięso jest ważnym źródłem żelaza, dlatego jego ograniczenie w pożywieniu spowoduje mniejsze odkładanie się tego pierwiastka w narządach

• To polecenie z zakresu fizjologii żywienia.• W tym zdaniu z sześcioma poleceniami za łącznie

7 pkt. zdający musiał dokładnie zanalizować wiedzę biologiczną, rozwiązać problemy z kilku różnych obszarów biologii (o chorobie wcześniej w ogóle nie musiał wiedzieć !)

Zadanie 15 (0–5) z Informatora

• Immunolodzy opracowali nową szczepionkę przeciwko malarii i postanowili sprawdzić jej skuteczność na my-szach. Do grupy badawczej zostało wybranych losowo 30 myszy rasy BALB/c. W dniu rozpoczęcia doświadczenia myszom z grupy badawczej podano dawkę szczepionki w postaci zastrzyku domięśniowego. Po trzech tygodniach myszy ponownie zaszczepiono (podając tak zwaną dawkę przypominającą), a po upływie kolejnego miesiąca zarażono je zarodźcem malarii. Następnie ob-serwowano stan zdrowia myszy.

• Do rozwiązania tego zadania zdający potrzebuje wyłącznie ogólnej wiedzy z zakresu metodyki prowadzenia doświadczeń biologicznych oraz o efekcie placebo – immunologii nie musi dokładnie znać.

A

a) Wybierz spośród podanych propozycji dwa prawidłowe sformułowania problemu badawczego i dwie prawidłowo sformułowane hipotezy. Wpisz odpowiednie numery w wyznaczone miejsca.

1. Nowa szczepionka skutecznie chroni myszy przed rozwojem malarii. 2. Badania nad nową szczepionką przeciwko malarii u myszy. 3. Wpływ nowej szczepionki na wykształcenie odporności przeciwko malarii u myszy. 4. Czy nowa szczepionka przeciwko malarii u myszy jest skuteczna? 5. Nowa szczepionka nie chroni myszy przed rozwojem malarii.

Prawidłowe sformułowania problemu badawczego: 3 i 4Prawidłowo sformułowane hipotezy : 1i 5

b) Zaznacz dokończenie zdania prawidłowo okre- ślające próbę kontrolną tego doświadczenia. Grupa kontrolna powinna liczyć

A. 5 myszy rasy BALB/c. B. 30 myszy rasy BALB/c. C. 5 myszy rasy C3H/N. D. 30 myszy rasy C3H/N. odp :B. Tu założono, że odpowiedź jest dość oczywista – próba badana i kontrolna powinny różnić się tylko jednym czynnikiem, w tym przypadku – podaniem (lub niepodaniem) szczepionki. Dlaczego o takie uzasadnienie tu nie poproszono? Bo podobne musi się znaleźć w odpowiedzi na kolejne polecenie.

c) Zaznacz prawidłowe dokończenie zdania. Odpowiedź uzasadnij.

W czasie, gdy grupa badawcza dwukrotnie otrzymywała szczepionkę, myszom z grupy kontrolnej należało :A. również podać takie same dawki szczepionki. B. za pierwszym razem nic nie podać, a za drugim podać domięśniowy zastrzyk soli fizjologicznej w objętości równej objętości szczepionki. C. za pierwszym razem podać domięśniowy zastrzyk soli fizjologicznej w objętości równej objętości szczepionki, a za drugim nic nie podać. D. za pierwszym i za drugim razem podać domięśniowy zastrzyk soli fizjologicznej w objętości równej objętości szczepionki.

Uzasadnienie: Dla dokończenia D.

d) Zaznacz prawidłowe dokończenie zdania. Odpowiedź uzasadnij.

W dniu, w którym myszy z grupy badawczej zarażone zostały zarodźcem malarii, myszy z grupy kontrolnej należało :A. poddać zastrzykowi soli fizjologicznej. B. również zarazić zarodźcami malarii. C. zarazić świdrowcami śpiączki. D. ponownie zaszczepić.

• Uzasadnienie: • Dla dokończenia B.

•2. Egzamin ma w kolejnych latach sprawdzać wiadomości i umiejętności

w sposób rzetelny i porównywalny

2. Egzamin ma w kolejnych latach sprawdzać wiadomości i umiejętności w sposób rzetelny i porównywalny

• Nowa podstawa programowa zawiera dokładne opisane szczegółowe cele kształcenia, co bardzo ułatwia pracę autorom zadań, nauczycielom i uczniom. To idea biologów!

• Używanie poleceń zamknięto-otwartych, w których po wyborze jednej z odpowiedzi trzeba ten wybór uzasadnić, by otrzymać punkt. To rozwiązania z zakresu pomiaru dydaktycznego.

• Czasowniki operacyjne używane w poleceniach

wymień Zdający zapisuje w odpowiedzi nazwę/nazwy (np. narządów, procesów, elementów budowy, gatunków). BEZ opisu, uzasadnienia ani wyjaśnienia

podaj, określ określZa pomocą zwięzłej odpowiedzi zdający przedstawia np. istotę danego procesu czy zjawiska albo jego przyczynę, używając odpowiedniej terminologii biologicznej, w oparciu o analizę materiału źródłowego lub własną wiedzę. BEZ wnikania w szczegóły

opisz Zdający formułuje krótką wypowiedź pisemną , nie ograniczając się tylko do podania nazw, ale również przedstawia budowę (np. komórki, narządu, organizmu). Lub przebieg jakiegoś procesu, zjawiska czy doświadczenia (np. następstwo wydarzeń). BEZ wyjaśniania przyczyn

porównaj Zdający wskazuje podobieństwa i różnice między obiektami, procesami, zjawiskami, teoriami, BEZ wyjaśniania przyczyn tych podobieństw i różnic

Wykaż Przy pomocy krótkiej odpowiedzi, zdający ukazuje , że istnieje zależność, związek (np. czasowy, przestrzenny, przyczynowo-skutkowy) między faktami biologicznymi (przyczyna- skutek, budowa- tryb życia. Budowa- środowisko itp.) BEZ wnikaniaw przyczyny zależności

Uzasadnij Za pomocą krótkiej odpowiedzi zdający podaje argumenty, czyli fakty biologiczne, przemawiające za hipotezą, tezą, stwierdzeniem, opinią lub przeciwko, argument musi merytorycznie odnosić siędo materiału źródłowego w zadaniu lub wiedzy biologicznej zdającego

Wyjaśnij Za pomocą krótkiej odpowiedzi zdający przedstawia zależności lub związki czasowe, przestrzenne, przyczynowo- skutkowe (rozpoczynając przyczynę i skutek oraz wskazując drogę, która prowadzi od przyczyny do skutku).

3. Egzamin musi być możliwie przyjazny dla zdających i ułatwiać zobiektywizowane ocenianie

egzaminatoromSprzyja temu:– ograniczenie  liczby używanych w poleceniach czasowników operacyjnych i możliwie dokładne określenie w Informatorze Maturalnym ich znaczeniaw zadaniach;– ograniczenie liczby zadań, a przez to – liczby materiałów źródłowych, z którymi trzeba się zapoznać w trakcie egzaminu;– możliwie „elastyczne” zapisywanie oczekiwanych rozwiązań, przewidujące odpowiedzi mniej typowe;–  układanie zadań dobrze zrozumiałych dla zdających, urozmaiconych w treści i formie, interesujących, a nawet uczących (hemochromatoza!)

Literatura :

IX Konferencja Regionalna "Przedmioty ścisłe w szkole i na studiach" POLITECHNIKA WROCŁAWSKA Tematyka wiodąca Konferencji: Matura 2015-materiały Informator maturalny biologia 2015

Opracowała: Barbara Okleja/nauczyciel biologii/