Nowa polityka: idee, państwo,

polityka społeczna.

dr Wojciech Wierzejski

Centrum Rozwoju Społecznego i Obywatelskiego Warszawa, 10.11.2012 r.

Plan wystąpienia

1. Nowe podziały ideowe: wykres Nolana.2. Zmodyfikowany wykres Nohlana.

3. Budowanie państwa (za Fukuyamą).4. Siła a zakres funkcji państwa.

5. Polityka społeczna – typologie.6. Nowa polityka społeczna: komunitarno-

subsydiarna – cechy.

Nolan Chart (Wykres Nolana)

A variant of the Nolan chart using traditional political color coding (red leftism versus blue rightism).

Zmodyfikowana propozycja prof. B. Wolniewicza.

J. M. Bocheńskiego wykres obrazujący zakres możliwych stopni wolności. Dziedziny wolności odkłada się na rzędnej (0-A), a jednostki na odciętej (0-D). Które społeczeństwo bardziej wolne: B – trzy czwarte dziedzin, ale jedna czwarta obywateli, czy E – trzy czwarte obywateli, ale jedna czwarta dziedzin?

Budowanie państwa

Def. Budowanie państwa – tworzenie nowych instytucji i wzmacnianie już istniejących.

Tezy: (1)Słabe lub nie wywiązujące się ze swych funkcji państwa

stanowią źródło wielu najbardziej dotkliwych problemów narodowych, społecznych i międzynarodowych.

(2)Instytucje państwowe większości krajów rozwijających się są zbyt słabe.

(3)Słabe państwa pogłębiają niestabilność i podkopują zasadę suwerenności (w wymiarze międzynarodowym).

Zakres aktywności państwa a siła państwa

Odróżnić:1. Zakres aktywności państwa, czyli zbiór

rozmaitych funkcji i celów realizowanych przez rząd (od bezpieczeństwa, poprzez opiekę zdrowotną, edukację, po stymulację rynków, a nawet redystrybucję dóbr)

2. Siłę władzy państwowej, czyli zdolności państwa do planowania i realizowania polityki oraz egzekwowania prawa w sposób jasny i dla wszystkich zrozumiały (capacity – potencjał państwa i jego instytucji)

Potencjał państwa (hipotetyczny)

Polityka społ. – typologia Titmussa (Social policy. An introduction, London 1974)

Ze względu na typ wzajemnych relacji między polityką społ. a gospodarka rynkową:

1. Rezydualny (marginalny) – zakłada istnienie dwu naturalnych kanałów właściwego zaspakajania potrzeb indywid. tj. rynek prywatny i rodzina. Tylko jeśli one zawodzą, może wkraczać polityka społ., a i to doraźnie.

2. Motywacyjny (wydajnościowy) – programy socjalne to ważny dodatek do gospodarki, pełniący wobec niej funkcję służebną. Priorytet zasług i wydajności pracy.

3. Instytucjonalno-redystrybucyjny - polityka społ to integralna instytucja w ramach społeczeństwa, gwarantująca powszechny dostęp do świadczeń i usług wg kryterium potrzeb.

Typologia Esping-Andersena(The three worlds of welfare capitalism, Cambridge 1990).

Reżimy:1. Liberalne (USA, Kanada, Japonia, Szwajcaria).2. Konserwatywno-korporacyjne (Francja, Włochy,

Niemcy, Belgia, Austria)3. Socjaldemokratyczne (nordyckie i Holandia).

Kryteria:1)stopień „dekomodyfikacji” dostępu do świadczeń, tzn.

czy bezwarunkowo, czy uzależnione od składek, dochodów, wydajności pracy itp.

2)wpływ świadczeń na stratyfikację społ.3)relacje między państwem a rynkiem w ubezpieczeniach

prywatnych.

Typologia właściwa

Modele:1. Liberalny – doraźna pomoc biednym i

wykluczonym dla legitymizacji status quo.2. Socjaldemokratyczny – totalizująca „pomoc”

wszystkim zgodnie z ideą powszechnej egalitaryzacji.

3. Komunitarno-subsydiarny (prorodzinny) – instytucjonalna polityka wspierania rodzin przy wykorzystaniu trzech poziomów dystrybucji świadczeń (państwowego, samorządowego i NGO).

Cechy modelu komunitarno-subsydiarnego.

1. Komunitarny – oparty na naturalnych więzach wspólnot: parafialnych, sąsiedzkich, gminnych, lokalnych, regionalnych oraz na aktywności tychże wspólnot.

2. Subsydiarny – „każdy szczebel władzy powinien realizować tylko te zadania, które nie mogą być skutecznie zrealizowane przez szczebel niższy lub same jednostki działające w ramach społeczeństwa”. 

3. Radykalnie prorodzinny – wspierający model monogamiczny, dwa plus dwa z mocną progresją.

4. Wykorzystujący poziom samorządowy i NGOsy (także parafie), a nie tylko instytucje państwowe.

5. Zakładający wieloletnie strategie rozwoju demograficznego opracowane na poziomie rządowym.

WNIOSKI

1. Nowe ujęcie podziałów ideowo-politycznych.

2. Nowe rozumienie suwerennego państwa.

3. Nowa koncepcja polityki społecznej.