Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow...

AKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGOJÓZEFA PIŁSUDKSIEGO

W WARSZAWIE WYDZIAŁ REHABILITACJI

Andrzej Sulimierski

KSZTAŁCENIE MAGISTRÓW FIZJOTERAPII W POLSCE W ŚWIETLE UZNAWALNOŚCI

UZYSKANEGO DYPLOMU W PAŃSTWACH UNII EUROPEJSKIEJ

PRACA MAGISTERSKAnapisana w Katedrze Biologicznych Podstaw RehabilitacjiZakład Fizjologii pod kierunkiem prof. dr hab. Aleksandra Ronikiera

Warszawa 2005

PLAN PRACY

WSTĘP................................................................................................... 4

I. ROZDZIAŁ IHISTORIA ROZWOJU FIZJOTERAPII JAKO DZIEDZINYNAUKI....................................................................................................

8

1. Geneza i istota pojęcia rehabilitacja i fizjoterapia................................... 8

2. Rozwój rehabilitacji fizykalnej jako podstawy fizjoterapii w Polsce..... 12

3. Historia powstawania najważniejszych metod fizjoterapeutycznych XIX i XX wieku......................................................................................

16

4. Podstawowe metody fizjoterapeutyczne................................................. 18

5. Podstawowe cele fizjoterapii................................................................... 19

6. Skutki i ogólne działanie zabiegów fizjoterapeutycznych...................... 22

II. ROZDZIAŁ IISYSTEM KSZTAŁCENIA MAGISTRÓW FIZJOTERAPII W POLSCE NA PRZYKŁADZIE AWF JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO w WARSZAWIE...............................................

23

1. Rys historyczny procesu kształcenia fizjoterapeutów w Polsce..... 23

2. Historia Uczelni i wkład Wydziału Rehabilitacji w AWF JózefaPiłsudskiego w Warszawie w rozwój systemu kształcenia fizjoterapeutów w Polsce....................................................................

26

3. Ramowy Program Kształcenia magistrów fizjoterapii wedługstandardów obowiązujących w AWF Józefa Piłsudskiego wWarszawie.............................................................................................

29

III. ROZDZIAŁ IIIKSZTAŁCENIE FIZJOTERAPEUTÓW W PAŃSTWACH UNII EUROPEJSKIEJ W ŚWIETLE ZALECEŃ WCPT

35

1. Ogólne zasady kształcenia fizjoterapeutów w państwach Unii Europejskiej...........................................................................................

35

2. Ogólne zasady i systemy kształcenia fizjoterapeutów w państwach Unii Europejskiej……………………………………………………….

36

3. Analiza porównawcza systemów kształcenia i programów nauczania fizjoterapeutów w Czechach i na Litwie.................................................

40

3.1. Ramowy program kształcenia fizjoterapeutów w Czechach na przykładzie Palacky University w Ołomuńcu………………………….

40

3.2. Ramowy program kształcenia fizjoterapeutów na Litwie na przykładzie Vilnius College in Higher Education……………………...

46

4.Założenia systemowe i wzorzec programowy kształcenia fizjoterapeutów zalecany przez WCPT (Światowa KonfederacjaFizjoterapii) w kształceniu fizjoterapeutów…………………………...

51

2

IV. ROZDZIAŁ IVPORÓWNANIE PROGRAMÓW KSZTAŁCENIA

FIZJOTERAPEUTÓW W POLSCE CZECHACH NA LITWIE DO STANDARDÓW ZALECANYCH PRZEZ WCPT

56

1. Istota programów kształcenia i metodyka ich porównywania................ 56

2. Pozyskiwanie materiałów do pracy......................................................... 58

3. Metodologia badawcza............................................................................ 59

4. Porównanie programu kształcenia magistrów fizjoterapii w AWF Józefa Piłsudskiego w Warszawie ze standardami WCPT.....................

61

5. Porównanie systemu i programu kształcenia fizjoterapeutów w Palacký University Ołomuniec w Czechach z zalecanymi standardami WCPT......................................................................................................

67

6. Porównanie programu kształcenia fizjoterapeutów w Collage in Higher Education w Wilnie z World Confederation of Physical Therapy WCPT..........................................……….................................

69

7. Porównanie programów kształcenia magistrów fizjoterapii AWF Warszawa z programami kształcenia fizjoterapeutów na Uniwersytecie w Ołomuńcu w Czechach…............................................

73

V. ROZDZIAŁ V. UZNAWALNOŚĆ DYPLOMÓW FIZJOTERAPEUTÓW UZYSKANYCH w UCZELNIACH POLSKI, CZECH I LITWY W INNYCH PAŃSTWACH WSPÓLNOTY EUROPEJSKIEJ…..

84

1.Ogólne zasady uznawalnosci dyplomów i kwalifikacji zawodowych fizjoterapeuty w Unii Europejskiej w świetle obowiązujących przepisów prawnych................................................

84

2. Podstawy prawne regulujące kształcenie fizjoterapeuty w krajach UE.. 86

3. Wymagane procedury............................................................................. 90

4. Środki kompensujące.............................................................................. 92

5. Implementacja......................................................................................... 95

VI. ROZDZIAŁ VI.RYNEK PRACY FIZJOTERAPEUTÓW W UNII EUROPEJSKIEJ W STATYSTYCE

98

VII. DYSKUSJA............................................................................................ 107

VIII. SŁOWNIK POJĘĆ............................................................................... 112

IX. LITERATURA...................................................................................... 119

X. SPIS TABEL,WYKRESÓW I STRON WWW................................. 121

3

WSTĘP

Założonym celem pracy jest zilustrowanie problematyki uznawalności

dyplomu magistra fizjoterapii, zdobytego w jednolitym 9 semestrowym

systemie kształcenia, w Akademii Wychowania Fizycznego Józefa

Piłsudskiego w Warszawie, w innych państwach członkowskich Unii

Europejskiej. Uznanie wykształcenia i uzyskanego tytułu naukowego,

umożliwiabowiem świadczenie pracy w wyuczonym zawodzie, we wszystkich

państwach Wspólnoty.

Ponieważ podstawą uznawalności wykształcenia jest zbieżność

systemowa i programowa nauczania, realizowany w AWF Warszawa program

kształcenia poddano szczegółowej analizie porównawczej z wzorcem,

zalecanym przez WCPT (Światowa Konfederacja Fizjoterapii). Analizę

pogłębiono o system i programy kształcenia w państwach, które przystąpiły do

Unii Europejskiej razem z Polską, na przykładzie Czech i Litwy. Nie

ograniczając się do czystej rejestracji zjawisk, w badaniach uwzględniono

dodatkowo to, co zdaniem autora jest najważniejsze, czyli, specyfikę

nauczania w poszczególnych uczelniach.

Przeprowadzona analiza pozwoliła, przy wskazaniu pewnych

nieprawidłowości, jakie dają się zaobserwować w procesie kształcenia

fizjoterapeutów w poszczególnych państwach, stwierdzić fakt - że ogólne

założenia programowe, są w dużej mierze zbieżne, tak pod względem zakresu

przedmiotowego jak i ilości godzin nauczania.

Wnioski szczegółowe wyciągnięte z przeprowadzonych badań

przedstawiono w podsumowaniu pracy. Są one pogłębione o obserwacje

bieżące, czynione w środowisku studentów, kształcących się w zawodzie

fizjoterapeutów oraz absolwentów stowarzyszonych w Europejskim

Stowarzyszeniu Młodych Fizjoterapeutów „Yeap Polska.” Autor pracy jest

bowiem członkiem Rady Samorządu Studentów Akademii Wychowania

Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie i współzałożycielem

Stowarzyszenia „Yeap Polska”.

4

Przy pisaniu pracy kierowano się zasadą, że badanie zjawiska

kształtowania się jednolitego systemu kształcenia w Unii Europejskiej, ma

służyć nie tylko celom teoretycznym, ale praktycznym, dokumentacyjnym i

poznawczym, a wnioski z niej wyciągnięte powinny być przydatne dla

środowiska młodych fizjoterapeutów, przy tworzeniu warunków do pracy

w wyuczonym zawodzie, na terenie całej Wspólnoty,

Praca składa się z części teoretycznej i badawczej. W części

teoretycznej omówiono problematykę rozwoju fizjoterapii i systemów

kształcenia. Część badawcza natomiast zawiera metodologię badawczą oraz

interpretację badań własnych. Zakończenie jest próbą syntezy i wyciągnięcia

wniosków ogólnych. Uzupełnienie pracy stanowi zebrana literatura i aneks ze

słownikiem pojęć.

Praca składa się z pięciu rozdziałów.

W rozdziale pierwszym omówiono genezę i istotę pojęcia rehabilitacja.

i fizjoterapia, oraz rozwój tej dziedziny nauki. Przedstawiono fizjoterapię jako

proces medyczno-społeczny, który dąży do zapewnienia osobom

niepełnosprawnym godziwego życia w poczuciu pożyteczności społecznej

i bezpieczeństwa społecznego oraz zadowolenia. Scharakteryzowano

podstawowe metody fizjoterapeutyczne, ze względu na rodzaj stosowanej

energii. Wskazano podstawowe jej cele, uwzględniając fakt, że współczesna

fizjoterapia jest sztuką działania naukowego posługującego się głęboką wiedzą

medyczną i umiejętnościami opartymi na poznaniu zjawisk ruchowych,

fizjologii, biomechaniki i terapeutycznych skutków stosowania różnych

środków medycznych. Zwrócono również uwagę na skutki i ogólne działanie

zabiegów fizjoterapeutycznych.

W rozdziale drugim przedstawiono rys historyczny kształcenia

fizjoterapeutów w Polsce. Podjęto też próbę udokumentowania wkładu

Akademii Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie,

w rozwój kształcenia zawodowego fizjoterapeutów. Zaprezentowano system

i program kształcenia w zawodzie fizjoterapeuty w ramach jednostopniowych

9 semestrowych studiów na Wydziale Rehabilitacji, w świetle standardów

5

własnych i zalecanych przez Światową Konfederację Fizjoterapii, kierując się

zasadą, że w procesie kształcenia fizjoterapeutów, za najważniejsze zadanie

uznaje się kształcenie specjalistów w pełnoprofilowym programie

specjalizacji.

Rozdział trzeci poświęcono problematyce kształcenia fizjoterapeutów

w państwach członkowskich Unii Europejskiej. Omówiono ogólne zasady

i system kształcenia fizjoterapeutów w państwach Wspólnoty, przedstawiono

wzorzec zalecany przez Światową Konfederację Fizjoterapii, a następnie na

przykładzie Czech i Litwy scharakteryzowano systemy kształcenia

w zawodzie fizjoterapeutów w krajach sąsiedzkich, które przystąpiły do Unii

Europejskiej wspólnie z Polską. Obowiązujące modele kształcenia

fizjoterapeutów w szkolnictwie wyższym, realizowane w Palacky

Uniwersytecie w Ołomuńcu i Vilnius College in Higher Education na Litwie

uznano bowiem, za najbardziej przydatne dla celów porównawczych, pod

kątem uznawalności ich dyplomów i prawa do wykonywania zawodu w

innych państwach Unii Europejskiej. Obie uczelnie, w nieco odmienny sposób

podchodząc do procesu dydaktycznego, realizują nowatorskie programy

nauczania, których istota sprowadza się do tego, że oprócz zajęć

preferowanych przez WCPT prowadzą zajęcia autorskie, charakterystyczne

dla własnej uczelni. Zakres przedmiotowy realizowanych w tych uczelniach

programów nauczania zaprezentowano w dwóch układach. W ujęciu własnym

uczelni i w programie dostosowanym w celach porównawczych, do wzorca

zalecanego przez Światową Konfederację Fizjoterapii.

W rozdziale czwartym skupiono się na opisie metodologii

porównywania programów, jak również sposobie pozyskiwanie materiałów

do pracy - uczelnianych syllabusów, z których wybrano te najciekawsze.

Następnie w formie tabelarycznej skróconej i rozszerzonej, a także wykresów,

dokonano analizy, w której szczegółowo porównano zakres przedmiotowy

i ilościowy programów: AWF Warszawa-WCPT, AWF Warszawa –

Uniwersytet w Ołomuńcu, Uniwersytet w Ołomuńcu -WCPT oraz College’u

w Wilnie – WCPT. Na koniec, po gąszczu cyfr i nazw przedmiotów,

6

umieszczono kolejne tabele – z przedmiotami dostosowanymi do standardu

kształcenia fizjoterapeutów proponowanego przez WCPT. Właśnie na

podstawie tych zestawień uzyskano porównywalne bloki przedmiotowe,

z których powstało końcowe zestawienie, w formie tabeli oraz wykresu

liniowego, przejrzyście oddające ideę i moc porównawczą wartości tego

rozdziału. Kończący rozdział kolorowy wykres obrazuje zakres wykładanych

bloków przedmiotowych w porównywanych uczelniach pozwalający na

bardzo przejrzyste zaprezentowanie najistotniejszych informacji i łatwe

wyciągnięcie wniosków.

Rozdział piąty wprowadza w zagadnienia uznawalności wykształcenia

zdobytego W AWF Józefa Piłsudskiego w Warszawie w państwach Unii

Europejskiej. Nawiązując do prawa wspólnotowego, dokonano ogólnej

interpretacji obowiązujących Dyrektyw i innych przepisów prawa unijnego

regulujących problematykę wykształcenia i jego uznawalności. Znajomość

tych jakże istotnych zagadnień warta jest przyswojenia. Zgłębienia informacji

o obowiązujących procedurach jest bowiem praktycznym przewodnikiem, dla

ewentualnych migrantów, przy ubieganiu się o uznanie dyplomu i prawa do

wykonywania zawodu w państwie przyjmującym. Zawarte w tym rozdziale

wskazówki mogą okazać się niezbędne dla migrantów, w pokonywaniu

licznych formalności administracyjnych, które muszą oni znać, aby nabyć

należne im uprawnienia. Nowe procedury doprowadziły bowiem do zmiany

sytuacji potencjalnych migrantów, przyznając im należne prawa i środki.

Obowiązujące przepisy prawa stanowią, iż fizjoterapia jest zawodem

regulowanym w całej Europie. W rozdziale tym starano się przede wszystkim

znaleźć odpowiedzieć na pytanie jaka jest efektywność prowadzonych szkoleń

i jakie szanse mają absolwenci naszej Uczelni na znalezienie pracy po ich

ukończeniu w zjednoczonej Europie

7

ROZDZIAŁ I:HISTORIA ROZWOJU FIZJOTERAPII JAKO DZIEDZINY NAUKI1. Geneza i istota pojęcia rehabilitacja i fizjoterapia

Rehabilitacja jest procesem medyczno-społecznym, który dąży do

zapewnienia osobom niepełnosprawnym godziwego życia, w poczuciu

pożyteczności społecznej i bezpieczeństwa społecznego oraz zadowolenia1.

Rehabilitacja jest prawie tak stara jak ludzkość. Znane jest powszechnie

określenie wielkiego filozofa francuskiego Pascala, który w XVII

w stwierdził: „Ruch to życie, bezruch to śmierć”. Także pogląd Tissota z

końca XVIII w., iż ruchem można zastąpić niemal każdy lek, a ruchu nie

można zastąpić żadnym lekiem, poprzedza wiedza sprzed wielu stuleci.

Rehabilitacja wyłoniła się w rozwiniętych społeczeństwach

z nieszczęść ludzkich i katastrof, za które społeczność czy państwo poczuły

się odpowiedzialne. Były to początkowo wojny i epidemie, jak choroba

Heinego-Medina, kalectwa wrodzone, a później nieszczęśliwe wypadki,

„choroby okaleczające" różne narządy ciała, zaburzenia umysłowe itp. Skutki

tych nieszczęść wprowadzały osoby nimi dotknięte w impas życiowy. One

same nie potrafiły się wyzwolić, a pomoc lekarska nie zdołała usunąć

kalectwa.

Słowo rehabilitacja pojawiło się u Anglosasów po pierwszej wojnie

światowej, było ono wtedy trafnym określeniem. Łacińskie habilitas oznacza

zręczność, sprawność, a przedrostek „re” zwrotność2. Rehabilitacją nazwano

w owym czasie przywracanie wojskowym inwalidom wojennym sprawności,

utraconych w następstwie doznanych okaleczeń. Odbywała się ona

w specjalnych ośrodkach dokąd kierowano inwalidów wojskowych.

Po raz pierwszy nazwy rehabilitacja w dzisiejszym znaczeniu użył

w 1918 roku Douglas C. McMurtie, dyrektor Instytutu Czerwonego Krzyża

dla Inwalidów w Nowym Jorku, przy opisywaniu szkoły reedukacji

i rehabilitacji inwalidów wojennych. Nieco później założono w Nowym Jorku

Federalne Biuro Zawodowej Rehabilitacji, określając rehabilitację jako

przywracanie potrzebującym najpełniejszej, jak tylko można, fizycznej,1 W. Dega Rehabilitacja Medyczna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 20001 r, str.15 2 K. Milanowska i W Dega Rehabilitacja Medyczna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL 2001 r., str.15

8

psychicznej, społecznej, zawodowej i ekonomicznej przydatności. Od tego

czasu zaczęto używać terminu rehabilitacja w dzisiejszym znaczeniu tego

słowa. Odtąd obejmuje ona swoim działaniem nie tylko inwalidów

wojennych, ale wszystkie osoby niepełnosprawne.

Z czasem słowo rehabilitacja zaczęło tracić swoje pierwotne znaczenie.

Zmieniały się i poszerzały cele rehabilitacji. Słowo to nie oddawało już tego

wszystkiego co powinno obejmować. U osób starszych celem rehabilitacji nie

mogło być przywracanie zdolności do pracy. Nie można było również mówić

o przywracaniu sprawności dzieciom, które urodziły się z różnymi wadami np.

brakiem kończyn.

W języku polskim za najbardziej odpowiednie określenie rehabilitacji,

uznano słowo usprawnianie osób niepełnosprawnych. Można go łączyć

dowolnie z przymiotnikami, np.: usprawnianie medyczne, usprawnianie

psychologiczne, usprawnianie mowy itp.

Pojęcie niepełnosprawność jest jednak różnie rozumiane i definiowane

a ludzie niepełnosprawni określani jako osoby z naruszoną sprawnością,

inwalidzi, kalecy, ludzie ułomni lub z dysfunkcjami narządowymi,

układowymi czy ustrojowymi.

W niniejszej pracy termin osoby niepełnosprawne jest używany

w bardzo szerokim znaczeniu obejmującym dzieci i ludzi dorosłych, którzy na

skutek wad i chorób wrodzonych oraz chorób nabytych w różnym okresie

życia, doznali naruszenia czynności narządów, układów lub całego organizmu.

Naruszenie to ogranicza w różnym stopniu ich działanie biologiczne

i/ lub społeczne3.

Współcześnie (głównie w nazewnictwie międzynarodowym) pojęcie

rehabilitacja jest zastępowane pojęciem fizjoterapia, a rehabilitant

fizjoterapeutą.

Pojęcie „fizjoterapia” jest synonimem: fizykoterapii, fizjatrii

i medycyny fizykalnej. Wszystkie te wyrazy tzn.: fizjoterapia, fizykoterapia

3 według Obuchowskiej – 1991 r. str. 10.

9

i fizjatria wywodzą się z języka greckiego od słowa „physis” oznaczającego

naturę, przyrodę, a „therapeia” – leczenie

Na świecie zgodnie z definicją zawartą w najbardziej znanych

leksykonach medycznych termin fizjoterapia jest powszechnie uznawany za

najbardziej właściwy. Dla przykładu w najnowszym wydaniu leksykonu

medycznego „Psycherembel Therapeutisches Worterbuch4” znajduje się

następująca definicja fizjoterapii: „ Fizjoterapia zwana również terapią

fizykalną lub fizykoterapią oznacza ogólne pobudzanie lub celowe

postępowanie w zaburzonych funkcjach fizjologicznych (leczenie przez

wzbudzanie reakcji na bodźce, leczenie regulacyjno-adaptacyjne) przy użyciu

środków fizycznych pochodzenia naturalnego, np. wody (hydroterapia), ciepła

i zimna (termoterapia), światła (światłolecznictwo), powietrza

(klimatoterapia), czynników statyczno-mechanicznych (masaż), lub

dynamicznych (gimnastyka lecznicza, ergoterapia), wód leczniczych

(balneoterapia), elektryczności (elektroterapia), ultradźwięków (leczenie

ultradźwiękami) lub zawieszonych w gazie rozdrobnionych cząsteczek ciał

stałych albo płynnych (aerozoloterapia).

W Polsce w „Wielkim Słowniku Medycznym5” pod hasłem

„fizjoterapia” podano: „patrz przyrodolecznicywo6”, a pod hasłem

„przyrodolecznictwo” czytamy: „fizjoterapia – zastosowanie w lecznictwie

naturalnych czynników fizycznych (elektryczności, światła, wody, powietrza i

inn.) bez podawania środków farmakologicznych.

Cytowane definicje fizjoterapii zwracają uwagę na fakt, że chociaż

metody fizjoterapii mają zastosowanie nie tylko do leczenia i profilaktyki, ale

również do rehabilitacji, to równoznaczne posługiwanie się terminami:

„fizjoterapia” i „rehabilitacja” nie jest uzasadnione, albowiem termin

„fizjoterapia” nie jest równoznaczny z terminem „rehabilitacja medyczna”

i nie jest jej synonimem.

4 Leksykon Medyczny Psycherembel therapeutisches Worterbuch, 2001 r., str. 7025 Wyd. Lekarskie PZWL, Wielki Słownik Medyczny”1996 r., str. 3626 tamże str. 1125

10

Należy także nadmienić, że również termin „medycyna fizykalna” nie

obejmuje wszystkich metod diagnostycznych i leczniczych współczesnej

medycyny posługujących się energią fizyczną, lecz tylko wszystkie działy

fizykoterapii (fizjoterapii) chociaż terminy te są często używane

równoznacznie.

Tego rodzaju różnice terminologiczne zawsze były i są źródłem

zasadniczych nieporozumień co do zakresu dopuszczalnych uprawnień

zawodowych, ponieważ mają wpływ na zakres wykonywanych czynności

i odpowiedzialność za losy pacjenta.

Od początków XX wieku w różnych krajach stosowano różne nazwy

spośród powyższych synonimów. I tak np. w Czechosłowacji posługiwano się

zawsze określeniem „fizjatria”. W USA stosuje się głównie terminy

„fizjoterapia” i „fizjoterapeuta”. W Niemczech terminem specjalista

medycyny fizykalnej określało się do niedawna lekarzy, natomiast personel

pomocniczy prowadzący głównie gimnastykę leczniczą i sporadycznie

wykonujący inne zabiegi fizykalne, nazywa się „krankengymnast”

(prowadzący gimnastykę leczniczą). Obecnie w Niemczech termin

fizjoterapeuta zastąpił tradycyjną nazwę w zakresie gimnastyki leczniczej.

W krajach Unii Europejskiej istnieje jedna specjalność lekarska –

medycyna fizykalna i rehabilitacyjna. W Polsce używano na przemian

określeń: fizykoterapia, medycyna fizykalna i fizjoterapia. Dość powszechnie

uważa się jednak, że termin fizjoterapia jest synonimem rehabilitacji.

Reasumując, należy stwierdzić, że w świetle powyższych definicji

powstały w XX wieku zawód „fizjoterapeuta”, w miejsce prowadzącego

rehabilitację ruchową” oznacza wykonywanie na zlecenie lekarza wszystkich

zabiegów fizjoterapii, a nie tylko z zakresu kinezyterapii, co wymaga

szczególnie w naszym kraju, uregulowań ustawowych. Tym bardziej, że

w związku z istniejącym trójpoziomowym systemem kształcenia

fizjoterapeutów: na poziomie technika, licencjata i magistra zachodzi

konieczność podziału kompetencji zawodowych.

11

2. Rozwój rehabilitacji fizykalnej jako podstawy fizjoterapii w Polsce

Na kształtowanie się polskiej szkoły rehabilitacji wpływały różne

czynniki. Początków różnych form działania rehabilitacyjnego można

doszukiwać się w odległych stuleciach, kiedy to zaczęto wykorzystywać

rozmaite rodzaje energii fizycznej.

Za prekursora gimnastyki leczniczej oraz wodolecznictwa w Polsce

uchodzi Wojciech Oczko (1537-1599) lekarz nadworny Zygmunta Augusta,

Stefana Batorego i Zygmunta II Wazy. Jest on też uważany za ojca polskiej

balneologii. W XVII wieku doktor medycyny i filozofii Uniwersytetu

Krakowskiego, prof. Sebastian Petrycy, zaleca stosowanie ćwiczeń jako

czynnika leczniczego w różnych schorzeniach. Propaguje on przede

wszystkim grę w piłkę, pływanie i przechadzki.

Zasadniczy rozwój rehabilitacji w Polsce łączy się ściśle z powstaniem

i rozwojem ortopedii. Wartość rehabilitacji doceniali przede wszystkim ci,

którzy zajmowali się leczeniem narządu ruchu. Wartość gimnastyki leczniczej

doceniali i szeroko propagowali również lekarze polscy. W XIX wieku

Ireneusz Zabłudowski, który pracując w Klinice Chirurgii w Berlinie rozwijał

i stosował metody leczenia fizykalnego oraz opracował zasady

mechanoterapii, Ludwik Bierkowski (1801-1860), Teofil Modecki (1810-

1886), Tomasz Drobnik (1858-1901).

W roku 1866 ukazuje się dzieło J.H. Wagnera pt. „Gimnastyka

domowa". W roku 1892 w Warszawie H. Kuczalska otwiera zakład

gimnastyki szwedzkiej, prowadząc w nim ćwiczenia lecznicze według

systemu Linga. Podobny zakład organizuje w 1896 r w Krakowie Mayówna.

Helena Kuczalska na bazie prowadzonego przez siebie zakładu otwiera w

1906 roku w Warszawie szkołę gimnastyki zdrowotnej i leczniczej oraz kurs

masażu. Kształcono tu pierwszych fachowców w dziedzinie kinezyterapii w

Polsce. W roku 1901 A.M. Gabryszewski. docent chirurgii i ortopedii,

otwiera we Lwowie zakład ortopedyczny, wyposażony w urządzenia

zanderowskie do ćwiczeń. Poznański Zakład Ortopedyczny im. B.S.

Gąsiorowskich, oddany do użytku w 1913 r., prowadził również leczenie

12

ruchem. Kierownik tego zakładu, prof. Wierzejewski, był zwolennikiem

gimnastyki leczniczej Linga. Zagadnienia gimnastyki leczniczej szeroko

omawiano w tym czasie na posiedzeniach naukowych.

Wykorzystywanie ruchu w leczeniu i profilaktyce stanowi istotne

osiągnięcie lat międzywojennych XX wieku. Po pierwszej wojnie światowej

zagadnienie wad postawy u dzieci i zapobieganie im wysunięto jako

podstawowe wśród ważnych problemów z dziedziny kinezyterapii. W wielu

miastach Polski powstały zespoły gimnastyki wyrównawczej dla dzieci

z wadami postawy i bocznym skrzywieniem kręgosłupa. W Poznaniu

organizuje je i prowadzi ortopeda prof. dr W. Dega, który podczas swoich

studiów za granicą (Włochy, Francja, Niemcy, Szwecja) zapoznaje się

z różnymi metodami gimnastyki leczniczej, które następnie wprowadza

i upowszechnia w Polsce (Poznań, Bydgoszcz). Ta sytuacja przyczyniła się do

pewnego wypaczenia treści słowa rehabilitacja. Zaczęto bowiem utożsamiać

ćwiczenia ruchowe, a więc funkcjonalną rehabilitację, z rehabilitacją

właściwą, która w cięższych przypadkach była zawsze pracą całego zespołu

specjalistów z różnych dziedzin medycyny i psychologii.

Nieporozumieniem terminologicznym, które powstało w tym okresie

jest utożsamianie rehabilitacji z ortopedią. Było to następstwem tego, że

w pierwszym okresie rozwoju tej specjalności rehabilitacja funkcjonalna

rozpowszechniła się najszerzej i dała najbardziej przekonywujące wyniki.

Toteż wszystkie specjalności medyczne, które miały do czynienia z chorobami

upośledzającymi sprawność swych chorych, wprowadziły bardzo wcześnie

rehabilitację do swego lecznictwa. Wśród nich szczególnie wymienić należy:

reumatologię, neurologię, neurochirurgię, kardiologię, pulmonologię,

psychiatrię i foniatrię.

Należy jednak mieć świadomość, że od samego początku rozwój

polskiej szkoły rehabilitacji łączył się ściśle z uczelniami wychowania

fizycznego i medycyny. Różne jednak były źródła i drogi powstawania tej

nowej specjalności klinicznej.

13

W roku akademickim 1925/26 zostały wprowadzone zajęcia z zakresu

teorii i praktyki gimnastyki leczniczej i masażu na III roku studiów Wyższej

Uczelni Wychowania Fizycznego w Poznaniu. Na wykładowcę zostaje

powołany prof. I. Wierzejewski, który zlecił prowadzenie wykładów

doktorowi W. Dedze, który uznany jest za pioniera i twórcę rehabilitacji

w Polsce.

W roku 1930 profesor Dega organizuje pierwszy kurs gimnastyki

wyrównawczej dla dzieci szkół poznańskich. Podobne kursy gimnastyki

wyrównawczej zostały zorganizowane w Warszawie przez Poradnię

Wychowania Fizycznego przy II Klinice Chorób Wewnętrznych Uniwersytetu

Warszawskiego. W tym samym roku jako jeden ze środków terapeutycznych

gimnastykę leczniczą. wprowadzają Klinika Chirurgii UW W roku 1937

profesor Dega przenosi się do Bydgoszczy i w szpitalu na Bielawkach

organizuje oddział usprawniania leczniczego z salą gimnastyczną i terapią

zajęciową.

Pełny i dynamiczny rozwój rehabilitacji w Polsce notuje się jednak po

drugiej wojnie światowej. W okresie II wojny światowej nastąpił wielki

postęp w medycynie, a pomoc lekarska zaczęła odgrywać większą rolę

w procesie rehabilitacji, rozszerzając jej możliwości i skuteczność.

Przyczyniło się to do uznania rehabilitację za III fazę leczenia, przy czym za I

fazę uważano rozpoznanie, a II fazą było samo leczenie. Po jego ukończeniu

chory wchodził w III fazę która odbywał w się w specjalnych ośrodkach.

Punktem zwrotnym w intensywnym rozwoju placówek

rehabilitacyjnych w Polsce była epidemia Heinego-Medina w 1951 roku,

której ofiarami padło ponad 6 tysięcy osób, głównie dzieci. Całością działań

rehabilitacyjnych jako specjalista krajowy kierował prof. dr W. Dega.

Rozpoczęto leczenie rehabilitacyjne w we wszystkich możliwych systemach,

szpitalne, ambulatoryjne, a dla chorych z cięższymi porażeniami –

w powołanych specjalnie 10 zakładach leczniczo-wychowawczych, które stały

się zalążkami specjalistycznych ośrodków rehabilitacyjnych działających

w większości do dnia dzisiejszego.

14

W roku 1960 została utworzona w Poznaniu Katedra Medycyny

Rehabilitacyjnej (kierownik: doc. dr J. Tomaszewska), a rok później podobna

w Konstancinie k/Warszawy (kierownik: prof. dr M. Weiss). Obie katedry

i kliniki należą do Akademii Medycznych i prowadzą prace naukowe,

dydaktyczne i usługowe z zakresu rehabilitacji.

W roku 1969 zostały zatwierdzone przez Ministerstwo Zdrowia

i Opieki Społecznej wytyczne rozwoju rehabilitacji w Polsce. Wytyczne te

opracowała Komisja Rehabilitacji Rady Naukowej przy Ministrze Zdrowia

i Opieki Społecznej pod kierunkiem profesora W. Degi, Krajowego

Specjalisty ds. Rehabilitacji. Zobowiązywały on lekarzy specjalistów, do

obowiązku dokształcania się i stosowania usprawniania leczniczego

w codziennej pracy na równi z innymi sposobami leczenia. Wyłania się

w Polsce model rehabilitacji zwany powszechnie „Polską Szkołą

Rehabilitacji” Zakładała ona cztery znane cechy , tzn.:

Wczesne zapoczątkowanie;

Powszechność;

Kompleksowość;

Ciągłość działań rehabilitacyjnych.

W 1970 roku Światowa Organizacja Zdrowia uznała ten model za

godny naśladowania. System opierał się na istniejących strukturach

organizacyjnych służby zdrowia. W większych miastach przystąpiono do

tworzenia centrów rehabilitacyjnych, a w szpitalach wojewódzkich większych

miast tworzono odpowiednie komórki organizacyjne oddziałów i działów

rehabilitacji.

Ustalenie jednokierunkowego postępowania w zakresie organizacji

rehabilitacji i zobowiązanie do realizacji ww. wytycznych zapewniło

prawidłowy rozwój rehabilitacji w Polsce.

Najbardziej znani i zasłużeni współcześni specjaliści, którzy

współtworzyli nowe formy postępowania usprawniającego i przyczynili się

szczególnie dla rozwoju i popularyzacji tej dziedziny nauki w Polsce to: prof.

W. Dega, prof. Marian Weiss, prof. dr Stanisław Grochmal, prof. dr Kazimierz

15

Szawłowski, doc.dr hab. Józef Juszko, prof. dr Aleksander Hulek, doc. dr

Janina Tomaszewska, dr med. Lech Wierusz, dr hab. Med. Janusz Wirski,

prof. dr Kazimiera Malinowska, prof. dr hab. med. Andrzej Seyfried, prof. dr

hab. med. Jerzy Grossman, prof. dr hab. med. Tadeusz Mika, prof. Zofia

Majewska, prof. dr Krystyna Dobosiewicz, prof. dr Jan Haftek, prof. dr Jerzy

Kiwerski, prof. dr Andrzej Skwarcz, prof. Irena Hausmanowa, prof. dr Adam

Pąchalski, prof. dr Stanisław Rudnicki, prof. dr Ryszard Kinalski, prof. dr hab.

Aleksander Ronikier,dr Mieczysław Prosnak, dr Tadeusz Myśliborski, dr

Mieczysław Kowalski.

Na bazie uzdrowisk powstają ośrodki rehabilitacyjne, które swoje

postępowanie opierają na leczeniu usprawniającym

3. Historia powstawania najważniejszych metod fizjoterapeutycznych

XIX i XX wieku7. ( pogrubioną czcionką zaznaczono obecnie popularne metody)

1886 r. – dr B. Fromm wydaje w Berlinie książkę z przykładami

ćwiczeń gimnastyki leczniczej;

1891 r. - Ewald i Kozłowski przeprowadzają badania nad leczniczymi

właściwościami promieni świetlnych;

1892 r. – d’Arsonwal równocześnie z Teslą wskazuje na drażniące

działanie prądów zmiennych wielkiej częstotliwości na nerwy

i mięsnie i wprowadza je do lecznictwa

1892 r. E. Anderstein i B. Edler dokonują podziału ćwiczeń

gimnastycznych na potrzeby chorych i zdrowych;

1893 r. – H. Hughes opracowuje podręcznik gimnastyki oddechowej;

1894 r. dr Largiader opracowuje przyrząd rehabilitacyjny do ćwiczeń

gimnastycznych wraz z zestawem 45 ćwiczeń wzmacniających piersi

i ramię;

1895 r. Finsen zastosował promieniowanie emitowane przez lampę

łukową do leczenia gruźlicy skóry;

1896 r. Henry Hughes wydaje podręcznik gimnastyki leczniczej

7 Opracowano na podstawie Orzech J., Rozwój koncepcji i metod fizjoterapii w XIX i XX w. Fizjoterapia Polska , Agencja Wyd. Medsportpress, Warszawa 2001r., Vol. 1 Nr. 2, str. 187-194.

16

szwedzkiej do ukierunkowany na choroby serca oraz wprowadza

pojęcie ćwiczeń koncentrycznych (aktywno-pasywnych) i

ekscentrycznych (pasywno-aktywnych);

1897 r. dr Louis Caminde prezentuje genezę oraz założenia metody

psychodynamicznej;

w 1943 r. ćwiczeń w odciążeniu G. Smith <-» metoda G. Smith);

ok. 1944 r. metoda Bobath;

w 1946-1951 metoda PNF Kabata;

w 1948 r. metoda Petó;

w 1948 r. metoda De Lormea i Watkinsa;

w 1950 r. metoda Pohl (-» metoda Pohl);

w 1951 r. wprowadzenie mikrofal do lecznictwa;

w 1951 r. metoda Zinovieffa;

w 1951 r. metoda ultrasonoterapii;

w 1952 r. metoda Rood;

w 1952 r. metoda Biofedback;

w 1953 r. metoda Hettingera Mullera;

w 1953 r. metoda Queena;

w 1954 r. metoda .Faya;

w 1956 r. metoda Phelpsa;

w 1956 - 1959 r. metoda tzw. krótkich ćwiczeń izometrycznych;

w 1958 r. metoda Rochera;

w 1960 r. - Domana Delcato;

w 1963 r. metoda NTD-Bobath;

w 1964 r. metoda Vojty;

w 1968 r. metoda laseroterapii;

w 1969 r. metoda Levitt;

w 1970 r. metoda Brunkow;

w 1971 r. metoda Obrdy;

17

w 1972 r. metoda Vlach i wsp.;

w 1972 r. metoda Ayres;

w 1980 r. metoda Mc Kenzie;

w 1981 w r. metoda krioterapii;

w 1983 r. metoda Sherbourne;

w 1985 r. metoda Sullivan;

w 1986 r. metoda Cotton;

w 1987 r. metoda Johstone;

w 1999 r. metoda „CI-Therapy” (Constraint Indu-ced - Therapy – terapia

ruchu wymuszonego) dr Tauba.

Wiele z tych metod ulegało z biegiem czasu częściowemu wycofaniu ze

stosowania w praktyce. Jednak ich podstawowe elementy, założenia

teoretyczne, czy koncepcje postępowania terapeutycznego przetrwały do

dzisiaj. Zostały one udoskonalone i rozwinięte, powstały też całe szkoły

stosujące określoną metodę.

4. Podstawowe metody fizjoterapeutyczne.

Charakterystyczne dla fizjoterapii jest to, że posługuje się bodźcami

fizjologicznymi, tzn. takimi, które w mniejszym czy większym stopniu stale

działają na organizm ludzki ze strony środowiska przyrodniczego i przed

którymi bronią go, jeśli są sprawne, naturalne wrodzone mechanizmy

regulujące czynności jego narządów. Fizjologiczne działanie stosowanych

w seryjnych zabiegach bodźców termicznych, kinetycznych, mechanicznych,

fotoaktynicznych, elektrycznych, a w pewnych przypadkach również bodźców

chemicznych, których źródłem są naturalne tworzywa uzdrowiskowe (tj. wody

mineralne, gazy i peloidy), usprawnia czynność narządów i mechanizmów

regulacyjnych ustroju decydujących o samoobronie organizmu przed

czynnikami chorobotwórczymi i o samouzdrowieniu.

Ze względu na główny rodzaj stosowanej energii metody

fizjoterapeutyczne dzieli się na:

Mechanoterapię, obejmującą kinezyterapię, masaż, manipulacje

lecznicze i energoterapię;

18

Elektroterapię, obejmującą stosowanie prądu galwanicznego oraz

zmiennego(,prądów małej, średniej i wielkiej częstotliwości);

Magnetoterapię, polegającą na stosowaniu przede wszystkim

pulsującego pola magnetycznego małej częstotliwości;

Magnetostymulację polegającą na stosowaniu pulsującego pola

magnetycznego wielkiej częstotliwości;

Termoterapię, obejmującą hydroterapię, prądy wielkiej

częstotliwości, ultrasonoterapię, promienie podczerwone,

parafinoterapię i krioterapię;

Fototerapię, obejmującą terapię światłem słonecznym,

promieniowaniem nadfioletowym, chromoterapię i terapię

promieniowaniem laserowym;

Aerozoloterapię, obejmującą terapię zawieszonymi w gazie

rozdrobnionymi cząsteczkami ciał stałych albo płynnych;

Klimatoterapię;

Balneoterapię, obejmującą zabiegi przy użyciu naturalnych tworzyw

uzdrowiskowych, tj. wód leczniczych, pleoidów i gazów

leczniczych;

Leczenie i rehabilitację uzdrowiskową.

5. Podstawowe cele fizjoterapii

Zgodnie z opisem pojęcia „Fizjoterapia” zdefiniowanym przez Światową

Konfederację Fizjoterapii– cel fizjoterapii jest dużo szerszy niż pierwotne

przywracanie zdolności do pracy. Wiele osób dorosłych nie może odzyskać tej

zdolności, ale dzięki zabiegom fizjoterapeutycznym może ułożyć sobie życie

w sposób godziwy i pożyteczny, mimo pozostałych defektów.

Dzieciom fizjoterapia stara się utorować życie wśród społeczności.

U osób w podeszłym wieku jej ciężar gatunkowy przesuwa się przeważnie na

sprawy bytowe, na podtrzymanie sprawności fizycznej i psychicznej, na

wyrobienie poczucia bezpieczeństwa społecznego. Potrzeby fizjoterapii stały

się szersze. Rehabilitacja zawodowa nie była wystarczająca, obejmowała ona

tylko część osób poszkodowanych, mianowicie populację wieku

19

produkcyjnego. Nie potrzebowały jej natomiast dzieci i młodzież, ani też

osoby wieku podeszłego.

U pierwszych dominowała fizjoterapia medyczna i pedagogiczna,

u drugich górowała społeczna. Zróżnicowały się więc też kierunki fizjoterapii

na: medyczną, społeczną i zawodową, przy czym fizjoterapia społeczna

i zawodowa stanowiące dalszy ciąg fizjoterapii medycznej jako odrębne

zagadnienie nie są temat rozważań w niniejszej pracy.

U większości osób fizjoterapia medyczna ma charakter leczenia

funkcjonalnego, tj. stosowania ćwiczeń ruchowych we wszystkich ich

odmianach, których celem jest poprawienie funkcji niesprawnego narządu

ruchu. Często leczenie to łączy się z zabiegami fizykoterapeutycznymi

i terapią zajęciową. W wielu przypadkach fizjoterapia funkcjonalna ma

podstawowe znaczenie, np. w leczeniu narządu ruchu, w chorobach

obwodowego lub ośrodkowego układu nerwowego. W innych przypadkach

uzupełnia i kończy leczenie podstawowe, np. w leczeniu złamań kości

i zwichnięć stawów.

Fizjoterapię medyczną charakteryzuje zastosowanie

terapeutycznych umiejętności manualnych, często połączonych z czynnikami

fizycznymi, takimi jak wysoka, temperatura, elektryczność czy wzajemna

opieka sprawowana przez pacjentów. Fizjoterapia medyczna może być

prowadzona w następujących miejscach8:

w szpitalach i przychodniach

centrach rehabilitacji;

szpitalach psychiatrycznych;

Instytucjach długotrwałej opieki np. w domach opieki;

centrach społecznych - praktyka o charakterze zarówno publicznym,

jak i prywatnym;

w miejscach zamieszkania pacjentów;

podczas podróży;

8 Dokument programowy Światowej Konfederacji Fizjoterapii Deklaracja Zasad i Określenia Stanowisk.

20

w ośrodkach: przemysłowych, sportowych i rozrywkowych

Współczesna fizjoterapia jest sztuką działania naukowego

i terapeutycznego, posługującą się głęboką wiedzą z zakresu anatomii,

fizjologii, psychologii., kinetyki i patologii, popartą umiejętnością

oszacowania zaburzeń motorycznych, prowadzącego do diagnozy medycznej.

Takie zaburzenia motoryczne mogą objawiać się w upośledzeniu,

rzeczywistym lub potencjalnym, związanym z okładem mięśniowo-kostnym,

oddechowym lub krążenia. Wiedza i umiejętności oparte na poznaniu zjawisk

ruchowych, fizjologii, biomechaniki i terapeutycznych skutków stosowania

różnych środków medycznych pozwalają fizjoterapeucie na przepisanie

i wdrożenie odpowiedniego programu terapii w celu skorygowania lub

złagodzenia problemów klinicznych.

W szczególności celem fizjoterapii jest:

Zwalczanie bólu;

Rehabilitacja po chorobach, urazach i wadach wrodzonych.

Przygotowanie do operacji i rehabilitacji po niej;

Poprawa trofiki tkanek przez zwiększenie ukrwienia;

Przeciwdziałanie skutkom zmniejszonej aktywności ruchowej i poprawa

funkcji ruchowych, m.in. przez rozluźnienie mięśni, wzrost ich siły

i usprawnienie koordynacji ruchów, zwiększenie ruchomości stawów

oraz dostosowanie układu ruchu do warunków, jakie powstały wskutek

niesprawności, zapobieganie przykurczom;

Zwalczanie stanów zapalnych;

Zwiększenie odporności ogólnej i zapobieganie zakażeniom;

Usprawnienie mechanizmów regulacyjnych układu krążenia, oddychania,

przemiany materii, termoregulacji, ukrwienia skóry i innych;

Poprawa lub utrzymanie wydolności ogólnej;

Normalizacja i wzmocnienie sprawności czynnościowej układu nerwowego;

Usprawnienie czynności poszczególnych narządów i całego organizmu;

Poprawa zdolności reagowania całego organizmu na bodźce lecznicze;

21

Profilaktyka skutków dezadaptacji organizmu do bodźców termicznych;

6. Skutki i ogólne działanie zabiegów fizjoterapeutycznych

Pojedynczy zabieg z zakresu fizykoterapii i kinezyterapii wywołuje

szybką reakcję w postaci krótkotrwałej zmiany czynności komórek, tkanek lub

narządów, która może przebiegać z przejściową zmianą homeostazy.

Pojedynczy zabieg w zależności od zaawansowania dolegliwości może pomóc

już po pierwszych zabiegach. Najczęściej niestety występuje potrzeba

zwielokrotnienia zabiegów celem odczuwalnej i właściwej poprawy stanu

zdrowia.

Seria zabiegów powoduje odległą reakcję w postaci adaptacji

czynnościowej (np. normalizacja zaburzonych funkcji, poprawa

i usprawnienie funkcji układów regulacyjnych ustroju oraz nastawienie

mechanizmów utrzymujących homeostazę na nieco innej wartości

parametrów) i niekiedy adaptacji morfologicznej (np. przerost mięśni pod

wpływem długotrwałego treningu). Oczywiście należy dodać, iż każdy

z zabiegów w rozumieniu kompleksowego oddziaływania procesu

rehabilitacyjnego na pacjęta jest wpływanie na jego lepsze poczucie

psychiczne. Przybliżając niejednokrotnie pacjenta do stanu rekonwalescencji.

22

ROZDZIAŁ II. SYSTEM KSZTAŁCENIA MAGISTRÓW FIZJOTERAPII W POLSCE NA PRZYKŁADZIE AWF JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO W WARSZAWIE

1. Rys historyczny procesu kształcenia fizjoterapeutów w Polsce

Fizjoterapią (rehabilitacją) w pierwszych latach jej tworzenia

zajmowali się najczęściej ortopedzi. Proces kształcenia specjalistów wymagał

doboru odpowiednio wykształconych dydaktyków. Działania zapoczątkowane

w kształceniu przez prekursorów wzbogacali i pogłębiali ich uczniowie

i następcy kształcąc: magistrów gimnastyki leczniczej, fizjoterapeutów

i innych pracowników. Przekazywali oni następcom specjalistyczną wiedzę

z rehabilitacji w kardiologii, neurologii, pneumonologii, w uczelniach,

klinikach i ośrodkach specjalistycznych, harmonizując i nakreślając granice

zakresu potrzeb przygotowania teoretycznego i praktycznego. Pomimo to na

początku zawód fizjoterapeuty/rehabilitanta traktowany był jako podrzędny w

stosunku do medycyny. Rozwój szkolnictwa, badań

i doświadczenie doprowadziły jednakże do międzynarodowego uznania

fizjoterapii jako autonomicznego zawodu funkcjonującego na zasadach

otwartego i równorzędnego partnerstwa z całym szeregiem dziedzin ochrony

zdrowia, jak medycyna czy pielęgniarstwo.

W latach pięćdziesiątych zorganizowano kilka szkół techników

fizjoterapii. Magistrów gimnastyki leczniczej kształcić zaczęły Akademie

Wychowania Fizycznego. w: Warszawie, Poznaniu, Krakowie, Wrocławiu

i Katowicach. Uczelnie te nadal kształcą magistrów fizjoterapii.

W 1959 roku rehabilitacja została uznana za odrębną dwustopniową

specjalność kliniczną dla lekarzy. Niektórym lekarzom, dotychczas

pracującym w placówkach rehabilitacyjnych, nadano specjalizację II lub

I stopnia w drodze weryfikacji. Równocześnie rozpoczęło się, już zgodnie

z ustalonym programem, kształcenie przede wszystkim lekarzy, którzy

otrzymywali tytuł specjalistów rehabilitacji narządów ruchu. Aby zaspokoić

zapotrzebowanie na innych niż lekarze specjalistów, zapoczątkowano

23

kształcenie podstawowe również w terenowych ośrodkach, a egzaminy

specjalistyczne zdawano w klinice w Poznaniu i Konstancinie. Do programu

specjalizacji lekarzy wprowadzono w 1973 roku specjalizację I stopnia

z rehabilitacji ogólnej i 2 kierunki specjalizacji II stopnia, a mianowicie

rehabilitacji narządów ruchu i rehabilitacji ogólnej. Innych pracowników

rehabilitacji tzn. terapeutów zajęciowych, pracowników socjalnych,

techników ortopedii przygotowywały szkoły kierunkowe.

W celu skoordynowania działań w nowopowstałej specjalności jaką

stała się rehabilitacja/fizjoterapia w 1973 roku akademie medyczne

zobowiązano do pełnienia nadzoru regionalnego, a w 1982 roku powołano

krajowy Zespół Specjalistyczny ds. Rehabilitacji.

Powołano katedry, kliniki i zakłady rehabilitacyjne szczebla

akademickiego w akademiach medycznych w: Poznaniu (1960), Warszawie

(1961), Katowicach (1971), Krakowie i Gdańsku (1972) oraz w Akademii

Wychowania Fizycznego w Warszawie (Wydział Rehabilitacji), Krakowie

i Wrocławiu (Instytut Rehabilitacji) oraz w Poznaniu i Katowicach (Zakład

Rehabilitacji). Powstały także liczne nowe placówki akademickie. Obecnie

magistrów fizjoterapii kształcą również akademie medyczne na poziomie

licencjatu i magistra.

W wielu Akademiach Medycznych dydaktykę rehabilitacji/fizjoterapii

organizuje się łącznie z przedmiotami klinicznymi innych specjalności,

zdążając do utworzenia w każdej uczelni odrębnych zajęć dydaktycznych

z tej dziedziny.

W procesie kształcenia specjalistów fizjoterapii za najważniejsze

zadanie uznaje się kształcenie specjalistów fizjoterapii w pełnoprofilowym

programie specjalizacji. Fizjoterapia chociaż stale zwiększa się liczbę

i jakość kształconych specjalistów jest nadal specjalnością deficytową.

Obecnie w Polsce istnieje trójpoziomowy systemem kształcenia

fizjoterapeutów: na poziomie technika, licencjata i magistra. Dla celów

niniejszej pracy szczegółowej analizie poddany zostanie obowiązujący

24

i realizowany w Polsce system kształcenia magistrów fizjoterapii i ich

odpowiedników w krajach Unii Europejskiej.

Kształceniem magistrów fizjoterapii w Polsce zajmują się głównie

Akademie Wychowania Fizycznego i Akademie Medyczne.

Poza tymi uczelniami tytuł magistra fizjoterapii można uzyskać w niektórych

pozauczelnianych ośrodkach kształcenia.

Do wiodących uczelni i ośrodków kształcenia fizjoterapeutów na

poziomie magistra fizykoterapii można w naszym kraju zaliczyć:

1/ W Akademiach Wychowania Fizycznego:

Wydział Rehabilitacji AWF w Warszawie;

Wydział Rehabilitacji AWF w Poznaniu;

Wydział Rehabilitacji AWF w Krakowie;

Wydział Rehabilitacji AWF w Katowicach.

2/ W Akademiach Medycznych:

Wydział Rehabilitacji w Warszawie;

Wydział Rehabilitacji w Poznaniu;

Wydział Rehabilitacji w Śląskiej A.M.

Wydział Rehabilitacji CMUJ w Krakowie;

Wydział rehabilitacji w Łodzi;

Wydział Rehabilitacji w Lublinie;

Wydział Rehabilitacji w Gdańsku

Wydział Rehabilitacji w Bydgoszczy

3/ W innego typu uczelniach i ośrodkach pozauczelnianych.:

Wydział Rehabilitacji przy Collegium Medicum Uniwersytu

Jagiellońskiego w Krakowie;

Wydział Rehabilitacji na Akademii Świętokrzyskiej

Wydział Rehabilitacji na Politechnice Opolskiej

Wydział Zdrowia Publicznego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

Wydział Zdrowia Publicznego Uniwersytetu Rzeszowskiego

Wyższa Szkoła Fizjoterapii we Wrocławiu

25

Poza uczelniami kształcącymi fizjoterapeutów na poziomie magistra

wiele uczelni, szkół i placówek kształci fizjoterapeutów na poziomie

licencjata i technika. Ze względu na wymagania programowe UE

i znajomość problematyki (autor jest studentem Wydziału Rehabilitacji AWF

Józefa Piłsudskiego w Warszawie) dla celów niniejszej pracy poddano

analizie porównawczej system kształcenia magistrów fizjoterapii na tej

Uczelni.

2. Historia Uczelni i wkład Wydziału Rehabilitacji w AWF Józefa Piłsudskiego w Warszawie w rozwój systemu kształcenia fizjoterapeutów w Polsce.

Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie

jest uczelnią państwową o profilu pedagogicznym z pełnymi prawami

akademickimi. Zgodnie z ustawą o szkolnictwie wyższym9 oraz innymi

aktami prawnymi. Uczelnia jest samodzielną instytucją, która bada i analizuje

rzeczywistość poprzez działalność naukową i dydaktyczną.


jest najstarszą i największą w Polsce uczelnią akademicką w dziedzinie nauk

o kulturze fizycznej oraz jedną z największych w Europie. Powstała w 1929

roku z inicjatywy marszałka Józefa Piłsudskiego jako Centralny Instytut

Wychowania Fizycznego (CIWF), działający na zasadach wojskowej szkoły

zawodowej. W 1935 roku Centralny Instytut Wychowania Fizycznego

otrzymał imię pierwszego Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, a w 1938

roku został przekształcony w akademicką szkołę wyższą – Akademię

Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego.

W czasie II wojny światowej sale i urządzenia sportowe, laboratoria

i księgozbiory zostały zniszczone, a wielu wykładowców, studentów

i absolwentów poległo w działaniach wojennych. Odbudowana ze zniszczeń

wojennych AWF wznowiła działalność w 1946 roku jako Centralny Instytut

Wychowania Fizycznego – wojskowa szkoła zawodowa. Na mocy dekretu

Rady Ministrów z 27 lipca 1949 roku10 nadano jej status uczelni akademickiej

przekształcając w Akademię Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego.

9 Dz.U. ..z 12.09. 2001r. z późn. zm.10 Dz.U. z 1949 r., nr 46, poz.336.

26

Od 1959 roku Uczelnia posiada prawo nadawania stopnia doktora, a od

1966 roku stopnia doktora habilitowanego w zakresie nauk o kulturze

fizycznej.

W 1970 utworzono filię Akademii Wychowania Fizycznego w Białej

Podlaskiej, a w 1973 roku Punkty Konsultacyjne w Białymstoku, Lublinie,

Mielcu, Łodzi i Pruszkowie.

W 1971 roku włączono w strukturę uczelni Instytut Naukowy Kultury

Fizycznej oraz powołano Studium Doktoranckie i Studium Doskonalenia

Kadr.

W 1984 roku powstał Instytut Wychowania Fizycznego i Sportu

Akademii Wychowania Fizycznego w Łodzi, który w 1991 roku włączono

w strukturę Uniwersytetu Łódzkiego.

Na mocy Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 27

czerwca 2001 roku, w sprawie kwalifikacji, stopni i tytułów zawodowych

w dziedzinie kultury fizycznej oraz szczególnych zasad ich uzyskiwania11

Akademia Wychowania Fizycznego w Warszawie ma prawo organizowania

kursów i nadawania uprawnień w zakresie kultury fizycznej.

Zarządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z 15 października 2001

roku w sprawie zmian organizacyjnych w Akademii Wychowania Fizycznego

w Warszawie przekształcono Instytut Wychowania Fizycznego i Sportu

w Białej Podlaskiej w zamiejscowy Wydział Wychowania Fizycznego

Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie z siedzibą w Białej

Podlaskiej.

W 2002 roku historyczne obiekty Akademii Wychowania Fizycznego

zostały wpisane do rejestru zabytków. Obecnie studiuje tu około 6000

studentów szkolonych przez ponad 400 nauczycieli akademickich.

Akademia kształci nauczycieli wychowania fizycznego, trenerów oraz

specjalistów z zakresu fizjoterapii, rekreacji i turystyki. Jest centrum badań

naukowych w dziedzinie kultury fizycznej i ośrodkiem sportu, pełni też

11 Dz.U. z 2001 r., nr 71, poz. 738 z późn. zm.

27

ważną funkcję w zakresie upowszechniania kultury fizycznej i promocji

zdrowia.

Kształcenie specjalistów w zakresie rehabilitacji początkowo odbywało

się w Wydziale Wychowania Fizycznego Akademii Wychowania Fizycznego

w Warszawie. W 1954 roku na Uczelni powołano specjalizację z gimnastyki

leczniczej pod kierunkiem dr med. Mariana Weissa. W 1970 roku powołano

katedrę Rehabilitacji Ruchowej z zakładami: Rehabilitacji Narządu Ruchu

oraz Rehabilitacji Chorób Wewnętrznych , której kuratorem został prof. dr

hab. med. Marian Weiss. W 1976 roku decyzją przewodniczącego Głównego

komitetu Kultury Fizycznej i Turystyki przemianowano specjalizację

z gimnastyki leczniczej na kierunek rehabilitacji ruchowej. Dwa lata później

wydano już pierwsze dyplomy ukończenia studiów z tytułem magister

rehabilitacji ruchowej.

Istotnym elementem w rozwoju tej dyscypliny naukowej w AWF

Józefa Piłsudskiego w Warszawie było powołanie w 1982 roku dr Andrzeja

Zembatego na pełnomocnika rektora ds. organizacji Wydziału Rehabilitacji

Ruchowej i w konsekwencji utworzenie w 1984 roku pierwszego w Polsce

i Europie Wydziału Rehabilitacji Ruchowej z mianowaniem na dziekana prof.

dr hab. med. Andrzeja Seyfrieda. W 1993 roku Wydział wprowadził się do

nowej obszernej siedziby na terenie Uczelni.

Od tego czasu pracownicy naukowi Wydziału i współpracujący z nimi

specjaliści z dziedziny fizjoterapii, medycyny i sportu, wnoszą istotny wkład

w rozwój systemów kształcenia fizjoterapeutów oraz regulacji prawnych

zawodu fizjoterapeuty. Do ważniejszych osiągnięć można zaliczyć m.in.:

Powołanie przy Wydziale Rehabilitacji Ruchowej AWF pierwszego

w Polsce pisma naukowego poświęconego rehabilitacji „Postępy

Rehabilitacji” (1987 r.), które nadal funkcjonuje i się rozwija;

Powołanie Polskiego Towarzystwa Rehabilitacji z siedzibą na terenie

Wydziału (1990 r.);

Uzyskanie dla absolwentów Wydziału uprawnień do wykonywania

zabiegów fizykoterapeutycznych (1991 r.);

28

Zorganizowanie przez Wydział na terenie Uczelni I kongresu Naukowego

Polskiego Towarzystwa Rehabilitacji (1992 r.);

Przyznanie Wydziałowi przez Centralną Komisję do spraw Tytułu

Naukowego i Stopni Naukowych, uprawnień do nadawania stopnia

naukowego doktora w dziedzinie nauk o kulturze fizycznej w zakresie

rehabilitacji ruchowej (1993 r.);

Pierwsza obrona pracy doktorskiej w Wydziale (1994 r.);

Wdrożenie przez Radę Samorządu Studentów AWF w połączeniu

z Komisją ds. Współpracy z Zagranicą i Kontaktów Międzyuczelnianych

organizacji cyklicznych studenckich konferencji pod hasłem „Europa

Młodych Fizjoterapeutów”, których założeniem jest podejmowanie

działań na rzecz dostosowania systemów kształcenia fizjoterapeutów i ich

praw zawodowych do standardów europejskich, a szczególnie

uznawalności. dyplomów uczelni polskich poza granicami kraju (I

Konferencja 2003 r., II Konferencja 2004 r.).

Powołanie z inicjatywy i na bazie studentów Wydziału Rehabilitacji AWF

w Warszawie „Europejskiego Stowarzyszenia Młodych Fizjoterapeutów

YEAP POLSKA” z siedzibą w Warszawie (powołanie grupy inicjatywnej

i wybór komitetu założycielskiego – 2004 rok, rejestracja w KRS

i uzyskanie osobowości prawnej - 2005 r.).

3. Ramowy Program Kształcenia magistrów fizjoterapii wg standardów obowiązujących w AWF Józefa Piłsudskiego w Warszawie


kształci fizjoterapeutów w jednostopniowym systemie 9 semestrowym

studiów uniwersyteckich zakończonych uzyskaniem dyplomu magistra

fizjoterapii. Od roku akademickiego 2004/2005 Uczelnia kształcić będzie

fizjoterapeutów wyłącznie w systemie dwustopniowym, na 3 letnich

licencjackich studiach zawodowych, zakończonych uzyskaniem tytułu

dyplomowanego fizjoterapeuty, z możliwością kontynuacji nauki 2 letnich

uzupelniających studiach magisterskich..

29

Nabór odbywa się na zasadach konkursowego egzaminu wstępnego

z przedmiotów kierunkowych tj.: biologii, chemii, fizyki oraz testu

sprawnościowego z wychowania fizycznego i rozmowy kwalifikacyjnej. Na

test sprawnościowy składają się: pływanie, ćwiczenia sprawnościowo-

wytrzymałościowe (próba wytrzymałości biegowej i siłowej).

Program kształcenia, realizowany jest w systemie studiów dziennych,

wieczorowych i zaocznych. Nauka trwa dziewięć semestrów, w trakcie

których słuchacze poza zajęciami dydaktycznymi zaliczają dwa obozy

szkoleniowe. Letni na którym zdobywają umiejętność pływania żaglówką,

na desce windsurfingowej i kajakach, a także poznają zasady metod

ratownictwa. Zimowy z obowiązkowym kursem nauki jazdy na nartach.

Poza zajęciami dydaktycznymi każdy student, w trakcie nauki zalicza

minimum 600 godzin praktyki klinicznej, w specjalistycznych placówkach

rehabilitacyjnych i szpitalach klinicznych.

Obowiązujące minima programowe w układzie godzinowym

z rozbiciem na utworzone do celów porównawczych działy przedmiotowe,

obrazują poniższe tabele i wykresy. Samo porównanie realizowanego

w AWF Warszawa programu kształcenia magistrów fizjoterapii, z wzorcem

zalecanym przez WCPT i wybranymi programami państw członkowskich

Unii Europejskiej, zostanie dokonane w dalszej części pracy.

Tabela 1.Szczegółowy plan 4,5 letnich jednolitych studiów magisterskich AWF Warszawa - minima godzinowe

Lp. Nazwa przedmiotu Minima godzinowe

Przedmioty podstawowe razem 9491 ANATOMIA PRAWIDŁOWA 782 PODSTAWY KINEZJOLOGII 263 ANATOMIA RTG 134 FIZJOLOGIA OGÓLNA 655 FIZJOLOGIA WYSIŁKU 396 BIOFIZYKA 267 BIOCHEMIA 398 BIOLOGIA 39

19 BIOMECHANIKA KLINICZNA 3910 BIOMECHANIKA STOSOWANA I ERGONOMIA 2611 ANTROPOLOGIA 3912 SOCJOLOGIA REHABILITACJI 3913 PEDAGOGIKA I PEDAGOGIKA SPECJALNA 39

30

14 DEMOGRAFIA I EPIDEMIOLOGIA 2615 INFORMATYKA I STATYSTYKA STOSOWANA 2616 METODOLOGIA BADAŃ NAUKOWYCH 1317 HIGIENA 1318 ETYKA 3919 FILOZOFIA MEDYCYNY 3920 HISTORIA REHABILITACJI 1321 JĘZYK OBCY 10422 SEMINARIUM MAGISTERSKIE 7823 PSYCHOLOGIA ROZWOJOWA I KLINICZNA 3924 PATOFIZJOLOGIA OGÓLNA 52

Kliniczne podstawy fizjoterapii 5591 ORTOPEDIA I TRAUMATOLOGIA 782 NEUROLOGIA 783 PATOMECHANIKA 394 KARDIOLOGIA 785 ONKOLOGIA 266 REUMATOLOGIA 267 PULMONOLGIA 268 PEDIATRIA 529 GERIATRIA 26

10 PSYCHIATRIA 2611 REHABILITACJA SEKSUALNA 3912 PSYCHOTERAPIA 3913 GINEKOLOGIA I POŁOŻNICTWO 26

Kształcenie umiejętności ruchowych 2731 SPORT NIEPEŁNOSPRAWNYCH 392 GIMNASTYKA 263 ZESPOŁOWE GRY SPORTOWE 264 PŁYWANIE I RATOWNICTWO 265 GRY I ZABAWY 266 ĆWICZENIA MUZYCZNO-RUCHOWE 267 OGÓLNA METODYKA NAUCZANIA RUCHU 528 LEKKOATLETYKA 269 SPORT DO WYBORU 26

Fizjoterapia 6241 OGÓLNA TEORIA FIZJOTERAPII 392 TEORIA I METODYKA KINEZYTERAPII 1693 FIZYKOTERAPIA 2604 MASAŻ 525 ODNOWA BIOLOGICZNA 136 KOREKTYWA 267 METODY KINEZYTERAPEUTYCZNE 65

Fizjoterapia kliniczna 572

1FIZJOTERAPIA W DYSFUNKCJACH NARZĄDÓW RUCHU

416

2 FIZJOTERAPIA W INNYCH SPECJALNOŚCIACH 156

Staż kliniczny i obozy 720

31

1 18 TYGODNI PO VII SEMESTRZE 2002 18 TYGODNI PO VIII SEMESTRZE 2003 NA IX SEMESTRZE 200

4 10 DNIOWY OBÓZ ZIMOWY PO V SEMESTRZE 6010 DNIOWY OBÓZ LETNI PO VI SEMESTRZE 60

Ogółem 3697Źródło: Opracowanie własne na podstawie programu szkolenia AWF WarszawaTabela 2: Ramowy program 4,5 letnich studiów magisterskich AWF Warszawa – minima godzinowe-forma skrócona

Źródło: Opracowanie własne na podstawie programu szkolenia AWF Warszawa

Wykres 1.Minima programowe AWF Warszawa w ujęciu ilościowym

949

559

273

624572 600

120

0

200

400

600

800

1000

Minima programowe AWF Warszawa

Przedmioty podstawowe Kliniczne podstawy fizjoterapii

Kształcenie umiejętności ruchowych Fizjoterapia

Fizjoterapia kliniczna Staż kliniczny razem

Obozy razem


Wykres 2. Ramowy program 4,5 letnich studiów magisterskich AWF Warszawa w ujęciu procentowym

Lp. WyszczególnienieMinima godzinowe

Ilośćgodzin

%

1 Przedmioty podstawowe 949 25,672 Kliniczne podstawy fizjoterapii 559 15,123 Kształcenie umiejętności ruchowych 273 7,384 Fizjoterapia 624 16,885 Fizjoterapia kliniczna 572 15,476 Staż kliniczny razem 600 16,237 Obozy razem 120 3,25

Ogółem 3697 100

32

Minima programowe AWF Warszawa

27%

15%

7%17%

15%

16%

3%

Przedm ioty pods tawowe Kliniczne pods tawy fizjoterapiiKształcenie um iejętności ruchowych Fizjoterapia Fizjoterapia kliniczna Staż kliniczny razemObozy razem


Tabela 3.Program kształcenia fizjoterapeutów w AWF Warszawa dostosowany do wzorca WCPT

Lp.

Prz

edm

ioty

pod

staw

owe

Kli

nic

zne

pod

staw

yfi

zjot

erap

ii (

teor

ia)

Zas

ady,

pra

kty

ka

i oce

na

Pro

ced

ury

sto

sow

ane

wp

rak

tyce

Prz

edm

ioty

ogó

lne

Pra

kty

ka

kli

nic

zna

Cha

rakt

erys

tycz

neD

la A

WF

1ANATOMIA

PRAWIDŁOWA

FIZJOTERAPIA WDYSFUNKCJACH

NARZĄDÓWRUCHU

XOGÓLNATEORIA

FIZJOTERAPIIETYKA XXX

SPORTNIEPEŁNOSPRAWN

YCH

2

PODSTAWYKINEZJOL

OGII

FIZJOTERAPIA WINNYCH

SPECJALNOŚCIACH

X

TEORIA IMETODYKA

KINEZYTERAPII

X X GIMNASTYKA

3 ANATOMIARTG

X XFIZYKOTE

RAPIAX X

ZESPOŁOWE GRYSPORTOWE

4 ANTROPOLOGIA

X X MASAŻ X XPŁYWANIE I

RATOWNICTWO

5 BIOMECHANIKA

X XODNOWABIOLOGI

CZNAX X GRY I ZABAWY

6 BIOLOGIA X X KOREKTYWA X X ĆWICZENIAMUZYCZNO

33

RUCHOWE

7 BIOCHEMIA X XMETODY

KINEZYTERAPEUTYCZNE

X X

OGÓLNAMETODYKANAUCZANIA

RUCHU

8 BIOFIZYKA X XORTOPEDIA ITRAUMATOL

OGIAX X LEKKOATLETYKA

9 FIZJOLOGIAWYSIŁKU

X X NEUROLOGIA X X SPORT DO WYBORU

10

BIOMECHANIKA

STOSOWANA IERGONOMIA

X XPATOMECHA

NIKAX X

OBÓZ ZIMOWY

11 FIZJOLOGIAOGÓLNA

X XKARDIOLO

GIAX X OBÓZ LETNI

12SOCJOLOGIA

REHABILITACJI

XX ONKOLOGIA X X JĘZYK OBCY

13

PEDAGOGIKAI

PEDAGOGIKASPECJALNA

X XREUMATO

LOGIA X XSEMINARIUM

MAGISTERSKIE

14

DEMOGRAFIAI

EPIDEMIOLOGIA

X XPULMONO

LOGIAX X X

15

INFORMATYKA I

STATYSTYKASTOSOWANA

X X PEDIATRIA X X X

16METODOLOGI

A BADAŃNAUKOWYCH

X X GERIATRIA X X X

17 HIGIENA X XPSYCHIATRI

AX X X

18 FILOZOFIAMEDYCYNY

XX XREHABILITA

CJASEKSUALNA

X X

19HISTORIA

REHABILITACJI

X XPSYCHOTER

APIAX X X

20 PSYCHOLOGIAROZWOJOWA I

X X

GINEKOLOGIA I

POŁOŻNICTWO

X X X

21KLINICZNA

PATOFIZJOLOGIA OGÓLNA

X X X X X X

∑ 806 572 0 1183 39 600 11753697

Źródło: Opracowanie własne

34

ROZDZIAŁ III. KSZTAŁCENIE FIZJOTERAPEUTÓW W PAŃSTWACH UNII

EUROPEJSKIEJ W ŚWIETLE ZALECEŃ WCPT

1. Ogólne zasady kształcenia fizjoterapeutów w państwach Unii Europejskiej

Zgodnie z Dyrektywami unijnymi, do wykonywania zawodu

fizjoterapeuty w państwach Wspólnoty, wymagany jest dyplom ukończenia

właściwej uczelni. Dyplomem jest każdy dowód odbytego kształcenia lub

szkolenia, albo zestaw takich dowodów który wskazuje że dokument został

wydany przez właściwe władze w państwie członkowskim, zgodnie z jego

ustawami, rozporządzeniami i przepisami administracyjnymi. Posiadacz

dyplomu pomyślnie ukończył kurs z zakresu przekraczającego poziom szkoły

średniej, albo jeden z kursów szkoleniowych przygotowujących do zawodu

fizjoterapeuty, który wykazuje, że uzyskał on odpowiednie kwalifikacje

zawodowe wymagane w celu podjęcia i wykonywania zawodu regulowanego

w danym państwie członkowskim.

Podstawowym warunkiem wykonywania zawodu jest odbycie

szkolenia i uzyskanie wykształcenia potwierdzone dyplomem na terytorium

Wspólnoty lub poza Wspólnotą, w instytucjach oświatowych kształcących

i prowadzących szkolenia zgodnie z krajowymi ustawami, rozporządzeniami

i przepisami administracyjnymi państwa członkowskiego oraz, że posiadacz

takiego dyplomu, wykaże się trzyletnim stażem zawodowym

udokumentowanym przez państwo członkowskie, które uznało dowody

kształcenia i szkolenia wydane w państwie trzecim.

Uzyskanie pierwszego stopnia zawodowego winno poprzedzać

zaliczenie pełnego programu nauczania kwalifikujące studenta do grona

niezależnego profesjonalistów.

Integralnym składnikiem programu nauczania przed uzyskaniem

pierwszego stopnia zawodowego jest nabycie, pod kierunkiem odpowiednio

wykwalifikowanych fizjoterapeutów, bezpośredniego doświadczenia

klinicznego. Taka edukacja kliniczna ma za zadanie stopniowe kształcenie

poczucia odpowiedzialności.

35

Znakiem rozpoznawczym kompetentnego fizjoterapeuty jest trwające

przez cale życie samokształcenie. Uczestniczenie w nieustającym procesie

edukacji gwarantuje bowiem i utrzymanie wysokiego poziomu jakości

praktyki fizjoterapii. Fizjoterapeuci powinni więc być zachęcani do

podejmowania edukacji podyplomowej lub studiów w zakresie pokrewnych

dziedzin wiedzy, w celu doskonalenia swego poziomu zawodowego. Tam,

gdzie narodowe zrzeszenia fizjoterapii obejmują, swym działaniem

specjalizacje w zakresie praktyki klinicznej, winno się dążyć do tego, aby

edukacja w zakresie fizjoterapii, prowadziła do uzyskania certyfikatu

specjalisty.

Cele, zawartość, forma i ocena programów nauczania fizjoterapeutów,

powinny uwzględniać aktywny udział narodowego stowarzyszenia

fizjoterapeutów w procesie kształcenia i szkolenia tej grupy zawodowej.

Zgodnie z powyższymi zasadami Światowa Konfederacja Fizjoterapii

zaleca, by jej organizacje członkowskie promowały w swych krajach

nauczanie fizjoterapii oparte na poziomie uniwersyteckim lub ekwiwalentnym,

o minimalnym czasie trwania cztery lata, w zakresie pełnym

lub ekwiwalentnym12. Program nauczania fizjoterapii powinien być

prowadzony na poziomie uniwersyteckim, przynajmniej przez cztery lata,

w pełnym zakresie czasowym według określonych minimów godzinowych,

w określonych kategoriach przedmiotowych:

2. Ogólne zasady i systemy kształcenia fizjoterapeutów w państwach Unii Europejskiej

Systemy kształcenia fizjoterapeutów w krajach Unii Europejskiej są

bardzo zróżnicowane. Obowiązujące systemy kształcenia fizjoterapeutów

w państwach Unii Europejskiej, nie przewidują harmonizacji kształcenia,

pomiędzy poszczególnymi państwami. Wszystkie państwa Wspólnoty starają

się jednak wypełniać ogólne zalecenia Światowej Konfederacji Fizjoterapii

w tym zakresie. Zgodność systemowa i programowa z zalecanym wzorcem

WCPT, eliminuje bowiem stosowanie środków kompensujących przez

12 Wniosek przyjęty podczas: Zjazdu Powszechnego w lipcu 1991r.

36

państwa przyjmujące, w stosunku do osób, które zdobyły zawód fizjoterapeuty

w innym kraju Wspólnoty.

Występujące różnice w zakresie przygotowania do danego zawodu

w krajach Unii Europejskiej obrazują tabele 4 i 5.

Tabela 4: Obowiązujące systemy kształcenia fizjoterapeutów w państwach UniiEuropejskiej zrzeszonych przed 1 maja 2004 roku

Kraj

Iloś

ć la

t nau

ki n

iezb

ędna

do

rozp

oczę

cia

eduk

acji

–P

T

Iloś

ć la

t nau

ki n

iezb

ędna

do

zdo

byci

a z

awod

u

Sta

tus

ucze

lni w

kra

jow

ym s

yste

mie

edu

kacy

jnym

Dok

umen

t pot

wie

rdza

jący

u

końc

zeni

e st

udió

w z

awod

owyc

h I

/ II

stop

nia

Lic

zba

ucze

lni

kszt

ałcą

cych

w z

awod

zie

fizj

oter

apeu

ty

Prz

ybliż

ona

liczb

a st

uden

tów

roz

pocz

ynaj

ące

kszt

ałce

nie

PT

Moż

liwoś

ć ko

ntyn

uacj

i nau

ki n

a st

udia

ch I

I st

opni

a, p

odyp

lom

owyc

h i

dokt

oran

ckic

h (s

yste

m p

omos

tow

y)

Austria 12 3Studia wyższe

Dyplom 1 400Magister

Fizjoterapii, Doktor

Belgia 12 4/5Studia wyższe

LicencjatBrak danych

Brakdanych

MagisterFizjoterapii, Doktor

Dania 12 3/5Studia wyższe

LIC PT 8 640Magister


Grecja 12 4Brak danych

DyplomBrak danych

Brakdanych

Magister Fizjoterapii

Finlandia 12 4Studia wyższe

17 380Magister


Francja 12 3/4 StudiumBrak danych

1540Technik/

licencjonowanyfizjoterapeuta

Hiszpania 12 3Studia wyższe

Dyplom 1 2000 Magister Fizjoterapii

37

Holandia 13 4Studia wyższe

Licencjat 11 1500 Magister Fizjoterapii

Irlandia 13 4Studia wyższe

Licencjatnaukowy

3 150 Magister Fizjoterapii

Luksemburg Nie prowadzi się nauki fizjoterapii

Niemcy10 3

Szkolnictwo średnie

Dyplom 241 8000 System pomostowy

12 3 / 4Studia wyższe


Portugalia 12 3/4Studia wyższe

Licencjat 14 600Magister Fizjoterapii

Doktor

Szwecja 13 3Studia wyższe

LicencjatNaukowy

7 700 Magister Fizjoterapii

Wielka Brytania i Irlandia Płn.

13 3Studia wyższe

LicencjatNaukowy

37 2285Magister Fizjoterapii,

Doktor

133/4+2

Studia wyższe

Magister 8 175 Doktor

Włochy 13 3Studia wyższe


Źródło: Opracowanie własne na podstawie „Podsumowania Edukacji PT” oddziału Europa WCPT– wrzesień 2003/ Summary of PT Education

Tabela 5. System kształcenia fizjoterapeutów w państwach które wstąpiły do UE 1 maja 2004 roku

38

Kraj

Iloś

ć la

t nau

ki n

iezb

ędna

do

rozp

oczę

cia

eduk

acji

–P

T

Iloś

ć la

t nau

ki n

iezb

ędna

do

zdo

byci

a z

awod

u

Sta

tus

ucze

lni w

kra

jow

ym s

yste

mie

edu

kacy

jnym

Dok

umen

t pot

wie

rdza

jący

ukoń

czen

ie s

tudi

ów z

awod

owyc

h I

i II

stop

nia

Lic

zba

ucze

lni

kszt

ałcą

cych

w z

awod

zie

fizj

oter

apeu

ty

Prz

ybliż

ona

liczb

a st

uden

tów

ksz

tałc

ąca

się

w z

awod

zie

Moż

liwoś

ć ko

ntyn

uacj

i nau

ki n

a st

udia

ch I

I st

opni

a, p

odyp

lom

owyc

h i

dokt

oran

ckic

h

1 2 3 4 5 6 7 8

Czechy12 3

Studia wyższe

Dyplom 10/13 300 Brak możliwości

12 3/5Studia wyższe

Mgr/lic 8 200Magister

Fizjoterapii, DrCypr Brak nauki fizjoterapii na Cyprze

Estonia 12 3/5Studia wyższe

Lic / mgr 1 15+20Magister

Fizjoterapii

Litwa 12 3Studia wyższe

Licencjat 1 65Magister

Fizjoterapii

Łotwa 12 4Studia wyższe

Licencjat naukowy

3 100Magister

Fizjoterapii

Polska12 4 Licencjat

Brakdanych

Brakdanych

Brak danych

12 3/5Studia wyższe

Lic / mgrBrak

danychBrak

danychDoktor

Fizjoterapii

Słowacja Brak danych

Słowenia Brak danych

Węgry 12 4Studia wyższe

Licencjat Naukowy

5 500Magister

FizjoterapiiŹródło: Opracowanie własne na podstawie „Podsumowania Edukacji PT” oddziału Europa WCPT– wrzesień 2003/ Summary of PT Education

39

Jak wynika z powyższych zestawień zarówno w krajach dawnej

piętnastki jak i dziesiątki, która przystąpiła do Wspólnoty 1 maja 2004 roku,

kształcenie w zawodzie fizjoterapeuty rozpoczyna się po ukończeniu szkoły

średniej, w trzynastym roku nauki, z wyjątkiem Niemiec, gdzie system

kształcenia dopuszcza możliwość rozpoczęcia kształcenia w tym zawodzie,

już w 11 roku nauki.

Światowa Konfederacja Fizjoterapii zaleca, aby program nauczania

fizjoterapii był prowadzony na poziomie uniwersyteckim, przynajmniej przez

cztery lata, w pełnym zakresie czasowym, według określonych minimów

godzinowych, w poszczególnych kategoriach przedmiotowych. Nie wszystkie

systemy kształcenia fizjoterapeutów spełniają jednak te wymogi. Z państw

dawnej piętnastki: Austria, Hiszpania, Szwecja, Wielka Brytania i Włochy

realizują 3 letni program nauczania, natomiast w Belgii, Danii, Francji,

Niemczech, Portugalii i Wielkiej Brytanii z Irlandią Północną obowiązują

równolegle 3 lub 4 letni system nauczania w zawodzie fizjoterapeuty.

Skutkuje to wymogiem stosowania w odniesieniu do 3 letnich programów

kształcenia, środków kompensujących przez państwa przyjmujące.

W państwach 10, które zostały włączone do Wspólnoty 1 maja 2004

roku, jednostopniowy 3 letni system kształcenia na studiach zawodowych

mają tylko Czechy i Litwa. Ale w Czechach podobnie jak w Estonii i Polsce,

poza jednostopniowym, 9/10 semestrowym systemem kształcenia magistrów

fizjoterapii jest realizowany równolegle dwustopniowy system kształcenia

fizjoterapeutów, w ramach którego, absolwenci 3 letnich studiów

licencjackich mogą kontynuować naukę na 2 letnich uzupełniających studiach

magisterskich. Takich możliwości nie mają jednak studenci kształcących się

w zawodzie fizjoterapeuty w Vilnius College in Higher Education na Litwie.

Ta sytuacja miała również wpływ na fakt, że programy nauczania

fizjoterapeutów w tych krajach zostały wybrane do analizy porównawczej.

40

3. Analiza porównawcza systemów kształcenia i programów

nauczania fizjoterapeutów w Czechach i na Litwie

Z państw, które wstąpiły do Unii Europejskiej 1 maja 2004 roku, do

analizy porównawczej systemów kształcenia i programów nauczania, wybrano

dwie uczelnie: Palacky University w Ołomuńcu w Czechach oraz Vilnius

College In Higher Education na Litwie. Przy wyborze tych placówek

decydujące znaczenie miał fakt, że uczelnie te kształcą fizjoterapeutów

zgodnie zalecanym wzorcem WCPT, ale w różnych systemach nauczania.

W Palacky University w Ołomuńcu w Czechach, obowiązuje

dwupoziomowy system kształcenia, 3-letnie studia zawodowe poszerzone

o dwuletnie studia uzupełniające, uprawniające do posługiwania się

odpowiednikiem tytułu magistra fizjoterapii. Natomiast w Vilnius College In

Higher Education na Litwie, realizowany jest jednopoziomowy - 3 letni

program nauczania, na poziomie zawodowym.

Model kształcenia fizjoterapeutów na Uniwersytecie w Ołomuńcu

spełnia wymogi Dyrektyw unijnych, regulujących problematykę kształcenia

fizjoterapeutów i uznawalności ich dyplomów, we wszystkich państwach

Wspólnoty Europejskiej, w przeciwieństwie do modelu obowiązującego

w Collegu Wileńskim. Stanowią więc dobry materiał porównawczy,

zgodności ilościowej i merytorycznej realizowanych programów pod kątem

obecnej i przyszłej uznawalności uzyskanego na tych uczelniach

wykształcenia, oraz możliwości wykonywania zawodu na obszarze całej Unii

Europejskiej.

3.1. Ramowy program kształcenia fizjoterapeutów w Czechach naprzykładzie Palacky University w Ołomuńcu

Ramowy program kształcenia fizjoterapeutów w 5-letnim systemie

nauczania uniwersyteckiego w Palacky University w Ołomuńcu w Czechach,

w ujęciu ilościowym i procentowym, przedstawiają tabele 5 i 6 oraz wykresy

2 i 3. Dla celów porównawczych przedmioty pogrupowano w następujące

działy: przedmioty podstawowe, kliniczne podstawy fizjoterapii, kształcenie

umiejętności ruchowych, fizjoterapia w dysfunkcjach narządów ruchu

41

i innych, staż kliniczny i obozy. Nastepnie materiał ten dostosowano do

porównywalnego wzorca zalecanego przez Światową Konfederację

Fizjoterapeutów tworząc jednolite kategorie programowe.

Tabela 6: Ramowy program kształcenia fizjoterapeutów w Czechach na przykładzie Palacky University w Ołomuńcu

Lp. Nazwa przedmiotuLiczbagodzin

Przedmioty podstawowe 1 Anatomia 1042 Antropomotoryka 133 Biofizyka 524 Biomechanika 265 Fizykoterapia 266 Fizjologia ogólna 957 Fizjologia bólu 138 Kinezjologia 529 Język obcy 5210 Wstęp do metod badawczych , Metodologia badań

naukowych13

11 Podstawy statystyki 2612 Techniki obrazowania 1313 Fitofarmakologia 614 Farmakologia 2615 Podstawy Internetu, obsługi programów użytkowych 5216 Zaawansowana neurofizjologia 2617 Higiena 818 Zaawansowana statystyka 2619 Zaawansowana biomechanika 2620 Podstawy prac socjalnych 2621 Systemy metryczne w fizjoterapii 1322 Łacina 2623 Podstawy neurologii 2624 Psychologia 7825 Rehabilitacja, pierwsza pomoc, pielęgniarstwo 5226 Podstawy etyki i filozofii 1327 Podstawy kineziologii i diagnozy 6528 Podstawy kinezyterapia 39Przedmioty podstawowe razem 993

Kliniczne podstawy fizjoterapii 1 Neurologia 522 Ortopedia i protetyka 26

42

3 Patologia 134 Patofizjologia 265 Psychologia niepełnosprawnych 526 Pediatria 137 Ginekologia 88 Traumatologia 269 Medycyna wewnętrzna i gerontologia 2610 Psychiatria 2111 Psychologia kliniczna 6512 Terapia przyłóżkowa 2113 Dermatologia i higiena 814 Podstawy elektromiografii 9Kliniczne podstawy fizjoterapii razem 366

Kształcenie umiejętności ruchowych 1 Dydaktyka WF 132 Metodologia procesu treningowego 133 Podstawy zaawansowanej motoryki 204 Yoga 26Kształcenie umiejętności ruchowych razem 72

Fizjoterapia 1 Kinezyterapia 5082 Fizykoterapia 653 Masaż 654 Mobilizacje i techniki tkanek miękkich 425 Metody kinezy terapeutyczne 266 Techniki Mobilizacje miękkich tkanek 267 Balneologia 168 Komplementarne metody fizjoterapii 529 Metody relaksacyjne 2610 Zarządzanie w systemach zdrowia 411 Odruchy ruchowe – metoda Vojty 10512 Alternatywne metody i techniki 2613 Specjalne techniki 13Fizjoterapia razem 974

Fizjoterapia w dysfunkcjach narządów ruchu i innych 496

Staż kliniczny 1 Praktyki kliniczne fizjoterapii – 105 dni x 8 godzin 8402 Praktyka w balneologii – 7 dni x 8 godzin 56

43

Staż kliniczny razem 896

Obozy

1 Obóz zimowy – 8 dni x 6 godzin 482 Obóz letni – 7 dni x 6 godzin 42

Obozy razem 90

OGÓŁEM GODZIN DYDAKTYCZNYCH 3887

Źródło: Opracowanie własne na podstawie ramowego programu kształcenia fizjoterapeutów w Palacky University w Ołomuńcu

Tabela 7.Minima programowe kształcenia fizjoterapeutów w Palacky University w Ołomuńcu w ujęciu procentowym - forma skrócona

Lp. Wyszczególnienie

Minima programowe

Ilośćgodzin

%

1. Przedmioty podstawowe 993 26 2. Kliniczne podstawy fizjoterapii 366 9 3. Kształcenie umiejętności ruchowych 72 25. Fizjoterapia 974 25

4.Fizjoterapia w dysfunkcjach narządów ruchu i innych

496 13

6. Staż kliniczny 896 23 7. Obozy razem 90 2

OGÓŁEM 3887 100%Źródło: Opracowanie własne na podstawie ramowego programu szkolenia Fizjoterapeutów w Palacky University w Ołomuńcu.

44

Wykres 3: Minima programowe Palacky University w Ołomuńcu w ujęciu ilościowym - wykres

słupkowy

993

366

72

974

496

896

90

0

500

1000

Minima programowe Palacky University Ołomuniec Czechy

Przedm ioty pods tawowe Kliniczne podstawy fizjoterapii Kształcenie um iejętności ruchowych FizjoterapiaFizjoterapia w dys funkcjach narządów ruchu i innychStaż kliniczny Obozy razem

Źródło: Opracowanie własne na podstawie programu Palacky University w Ołomuńcu

Wykres 4.Minima programowe w Palacky University w Ołomuńcu w ujęciu procentowym

Minima programowe w Palacky University w Ołomuńcu

26%

9%

2%

25%

13%

23%

2%

Przedmioty podstawowe razem Kliniczne podstawy fizjoterapii razem

Kształcenie umiejętności ruchowych razem Fizjoterapia razem

Fizjoterapia kliniczna razem Staż kliniczny razem

Obozy razem

Źródło: Opracowanie własne na podstawie programu Palacky University Ołomuńcu

45

Tabela 8.Program kształcenia fizjoterapeutów w Palacky University w Ołomuńcu dostosowany do standardów programowych zalecanych przez WCPT

Lp.

Prz

edm

ioty

pod

staw

owe

Kli

nic

zne

pod

staw

yfi

zjot

erap

ii (

teor

ia)

Zas

ady,

pra

kty

ka

ioc

ena

Pro

ced

ury

sto

sow

ane

wp

rak

tyce

Prz

edm

ioty

ogó

lne

Pra

kty

ka

kli

nic

zna

char

akte

ryst

yczn

e

1. Anatomia NeurologiaX

MasażPodstawy

etyki ifilozofii X

Antropomotoryka

2 Technikiobrazowania

Fizjoterapia wdysfunkcjach

narządów ruchui innych

X Balneologia X X Yoga

3 Psychologia PatologiaX

Mobilizacje i technikitkanek miękkich

X X Fizjologia bólu

4 Neurologia Podstawykinezyterapia

X Fizykoterapia X X Język obcy

5 FizjologiaOrtopedia i

TraumatologiaX

Metodykinezyterapeutyczne

XPodstawy

elektromiografii

6 BiofizykaPediatria

XTechniki Mobilizacje

miękkich tkanekX X Obozy

7Metodologia

badańnaukowych

Ginekologia X Specjalne techniki X X Dydaktyka WF

8 Kinezjologia PsychiatriaX

Alternatywne metodyi techniki

X XPodstawy

zaawansowanejmotoryk

9 BiomechanikMedycyna

wewnętrzna igerontologia

X Systemy metryczne wfizjoterapii

X XOdruchy ruchowe

metoda Vojty

10 FarmakologiaDermatologia i

higienaX

XX X

Zarządzanie wsystemachzdrowia

11 StatystykaX X

Rehabilitacja,pierwsza pomoc,pielęgniarstwo

X X

Metodologiaprocesu

treningowego

12 XX

XTerapia przyłóżkowa

X X

PodstawyInternetu, obsługi

programówużytkowych

13 X X XKomplementarne

metody fizjoterapii X X Podstawy pracsocjalnych

14 XX X Kinezyterapia X X Łacina

15 X X X X X Metody

46

X relaksacyjne

743 736 0 951 13 896 4883887

Źródło: Opracowanie własne na podstawie programu kształcenia fizjoterapeutów w PalackyUniversity w Ołomuńcu

Analiza porównawcza tego programu z wzorcem zalecanym przez

WCPT zostanie dokonana w rozdziale IV.

3.2. Ramowy program kształcenia fizjoterapeutów na Litwie na przykładzie Vilnius College in Higher Education

Wybierając College w Wilnie do analizy porównawczej kierowano się

następującymi przesłankami:

1. Litwa wraz z Polską i Czechami została włączona w skład Unii

Europejskiej z dniem 1 maja 2004 r.. Uczelnie w tym kraju funkcjonują

więc w porównywalnym otoczeniu, a zasady i przepisy prawne regulujące

uznawalność dyplomów zdobywanych na tych uczelniach, w innych

państwach Wspólnoty są takie same.

2. College w Wilnie kształci fizjoterapeutów w 3-letnim systemie nauczania

na poziomie studiów zawodowych, z prawem nadawania tytułu licencjata,

ale realizowany program kształcenia fizjoterapeutów, pod względem

ilościowym i zakresu przedmiotowego jest porównywalny z zalecanym

przez WCPT wzorcem i programami studiów magisterskich

obowiązującymi w AWF Warszawa i Uniwersytecie w Ołomuńcu

3. Analizowany program kształcenia fizjoterapeutów w Vilnius College in

Higher Education jest bardzo nowatorski, ze względu przyjęty system

kształcenia, umożliwiający zrealizowanie porównywalnego 4,5 – 5

letniego programu nauczania w 6 semestrów. Jest to możliwe, ze względu

na wyjątkowo duże nasycenie programu zadaniami realizowanymi przez

studentów indywidualnie.

4. Pomimo tak rozbudowanego programu, absolwenci College’u, nie mogą

ubiegać się o uznanie dyplomu i prawo wykonywania zawodu w innych

państwach Wspólnoty, ze względu na fakt, że Uczelnia nie spełnia

wymogu 4 letniego kształcenia po ukończeniu szkoły średniej.

47

Ramowy program kształcenia fizjoterapeutów w 3-letnim systemie

nauczania uniwersyteckiego w Vilnius College in Higher Education na

Litwie, w ujęciu ilościowym i procentowym, przedstawiają tabele 7 i 8 oraz

wykresy 4 i 5.

Analiza porównawcza tego programu z wzorcem zalecanym przez WCPT

zostanie dokonana w rozdziale IV.

Tabela 9. Ramowy program kształcenia fizjoterapeutów na Litwie w Vilnius College In Higher Education

Lp.

Nazwa przedmiotuLiczbagodzin

Przedmioty podstawowe 1 Język obcy 1202 Anatomia 1203 Fizjologia 804 Psychologia 1605 Medycyna środowiskowa 806 Podstawy farmakologii 807 Metodologia badań naukowych 1608 Genetyka 809 Podstawy prawa 8010 Komunikacja społeczna 20011 Profesjonalna Etyka 8012 Podstawy administracji i zarządzania 8013 Socjologia/ Filozofia 8014 Zatrudnienie i obrona cywilna 80Przedmioty podstawowe razem 1480

Przedmioty specjalne kwalifikowane1 Anatomia patologiczna i fizjologia 802 Podstawy fizjoterapii i diagnostyki funkcjonalnej 1603 Kineziokogia, biomechanika i kontrola motoryczna 2004 Techniki fizjoterapeutyczne 1605 Ćwiczenia terapeutyczne 1206 Ergonomia 807 Fizjoterapia w chorobach wewnętrznych 1208 Fizjoterapia w chirurgii ortopedii i traumatologii 1609 Fizjoterapia w neurologii 16010 Fizjoterapia w pediatrii ginekologii 16011 Masaż 16012 Fizykoterapia 16013 Higiena pacjenta i pielęgniarstwo 80

48

14 Pomoc doraźna 8015 Medycyna sportowa 8016 Zarządzanie i rekreacja/ Praca w fitnes klubach i centrach

odnowy biologicznej80

Przedmioty specjalne kwalifikowane razem 2040

Zajęcia praktyczne1 Praktyki wstępne do specjalizacji 802 Praktyka w chorobach wewnętrznych 803 Praktyka w chirurgii ortopedii i traumatologii 804 Praktyka w pediatrii 805 Praktyka w neurologii 1606 Praktyka końcowa 560Zajęcia praktyczne razem 1040

Seminarium 240

Wychowanie fizyczne 243

OGÓŁEM 5 043

(4800 +243)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie ramowego programu kształcenia Vilnius College In Higher Education w Wilnie

Tabela 10.Minima programowe Vilnius College In Higher Education w Wilnie –forma skrócona

Lp. WyszczególnienieMinima programowe

Ilość godzin %1. Przedmioty podstawowe 1 480 29 %

2.Przedmioty specjalne kwalifikowane

2 040 40 %

3. Zajęcia praktyczne 1 040 21 %4. Seminarium 240 5 %5. Sport 243 5 %Razem 5 043 100 %

Źródło: Opracowanie własne na podstawie ramowego programu kształcenia Vilnius College In Higher Education w Wilnie

49

Wykres 5. Minima programowe kształcenia fizjoterapeutów w Vilnius Collage w ujęciu ilościowym – wykres słupkowy

1 480 2 040

1 040

240 243

0

200

400

600

800

1 000

1 200

1 400

1 600

1 800

2 000

Minima programowe kształcenia fizjoterapeutów w Vilnius Collage

Przedmioty podstawowe Przedmioty specjalne kwalifikowaneZajęcia praktyczne SeminariumSport

Źródło: Opracowanie własne na podstawie programu kształcenia fizjoterapeutów w Vilnius Collage

Wykres 6: Minima programowe kształcenia fizjoterapeutów w Vilnius Collage w ujęciu procentowym wykres procentowy

50

Minima programowe Vilnius College In Higher Education

29%

40%

21%

5% 5%

Przedmioty podstawowe Przedmioty specjalne kwalifikowaneZajęcia praktyczne SeminariumSport

Źródło: Opracowanie własne na podstawie programu kształcenia fizjoterapeutów w Vilnius Collage na Litwie

Tabela11.Wykaz przedmiotów Collage in Higher Education z Wilna dopasowany do standardów program kształcenia fizjoterapeutów proponowany przez WCPT

51

Źródło: Opracowanie własne na podstawie programu kształcenia fizjoterapeutów w Vilnius College in Higher Education w Wilnie

Lp.

Prz

edm

ioty

pod

staw

owe

raze

m

Klin

iczn

e po

dst

awy

fizj

oter

apii

raz

em

Ksz

tałc

enie

um

ieję

tnoś

ciru

chow

ych

raz

em

Fiz

jote

rap

ia r

azem

Fiz

jote

rap

iakl

inic

zna

raze

m

Sta

ż kl

inic

zny

raze

m

char

akte

ryst

yczn

e

1

Anatomia Fizjoterapia w neurologii

Podstawy fizjoterapii i diagnostyki funkcjonalnej

Ćwiczenia terapeutyczne

EtykaX Język obcy

Anatomia patologiczna i fizjologia

Fizjoterapia w chorobach wewnętrznych

XTechniki

fizjoterapeutyczne

Podstawy prawa X Seminarium

2

Fizjologia Fizjoterapia w chirurgii ortopedii i traumatologii

X

Masaż

XX

Medycynaśrodowiskowa

3

Medycyna sportowa

Fizjoterapia w pediatriiginekologii

XFizykoterapia

X X Genetyka

4

Socjologia/ Filozofia

Higiena pacjentai pielęgniarstwo

X

X

X XKomunikacja

społeczna

5

Kineziokogiabiomechanika i kontrola motoryczna

XX X X X

Podstawyadministracji izarządzania

6Ergonomia

X X X X X Zatrudnienie i

obronacywilna

7

Podstawy farmakologii

X X X X X Wychowanie

fizyczne

8

Metodologia badań naukowych X X X X X

Zarządzanie irekreacja/

Praca w fitnesklubach icentrachodnowy

biologicznej

9Psychologia

X X X X XPomocdoraźna

10 1120 680 160 580 160 1040 13035043

52

Analiza porównawcza tego programu z wzorcem zalecanym przez

WCPT zostanie dokonana w rozdziale IV.

4. Założenia systemowe i wzorzec programowy kształcenia fizjoterapeutów zalecany przez WCPT (Światowa Konfederacja Fizjoterapii) w kształceniu fizjoterapeutów.

Według dokumentów programowych Światowej Konfederacji

Fizjoterapii edukacja w zakresie fizjoterapii polega na ciągłym uczeniu się,

począwszy od przyjęcia do akredytowanej szkody fizjoterapii, skończywszy

zaś na zakończeniu czynnej praktyki

Celem edukacji w zakresie fizjoterapii jest nieustanny rozwój

fizjoterapeutów uprawnionych, zgodnie z wykształceniem, do prowadzenia

praktyki zawodowej bez ograniczeń.

Opracowany przez WCPT wzorzec programowy zawiera kryteria

systemu kształcenia i minima godzinowe przedmiotów, praktyk i zajęć

specjalistycznych, które winny być uwzględnione w programach kształcenia

fizjoterapeutów w poszczególnych krajach.

Dzięki temu, że system kształcenia fizjoterapeutów zalecany przez

WCPT nawiązuje do dotychczasowych doświadczeń wielu państw w tym

zakresie, możliwe stało się porównywanie modelu wybranych państw które

wstąpiły do Unii Europejskiej 1 maja 2004 roku, tj. Polski, Czech i Litwy, ze

stosunkowo obiektywnym wzorcem, jakim jest model zalecanym przez

WCPT.

Wykorzystana w pracy wersja modelu szkolenia fizjoterapetów,

zalecana przez WCPT umożliwia ocenę realizowanych systemów kształcenia,

z określonym wzorcem, poprzez porównanie ogólnie obowiązujących

kryteriów obrazujących zbieżność systemową i przedmiotową programów

nauczania. Przyjęte kryteria przedmiotowe programów, obrazować mają

wskaźniki porównawcze minimów godzinowych zalecanych przez WCPT

z podziałem na następujące bloki przedmiotowe:

nauki podstawowe,

teoria fizjoterapii klinicznej,

53

zasady praktyka i ocena

procedury stosowane w praktyce,

przedmioty ogólne,

praktyka kliniczna,

charakterystyczne dla danej uczelni.

Analizy obrazujące zbieżność przedmiotową systemu prowadzone są

z uwzględnieniem dwóch uzupełniających kryteriów systemowych

określających:

warunki dopuszczające kandydatów do kształcenia,

wymagany minimalny czas kształcenia w semestrach (latach);

W zaprezentowanej tabeli minimów godzinowych wyodrębnione

zostały bloki przedmiotowe następujące wskaźniki szczegółowe13:

Nauki podstawowe: anatomia, biologia medyczna, fizjologia, fizjologia

treningu i sportu, fizyka, chemia, anatomia stosowana i kinezjologia,

biomechanika, ergonomia, neurologia, farmakologia, statystyka, demografia i

epidemiologia, metody badawcze, psychologia, socjologia, pedagogika.

Teoria fizjoterapii klinicznej: neurologia, kardiologia, ortopedia,

położnictwo i ginekologia, dermatologia, reumatologia, choroby uszu, nosa

i gardła, psychiatria, gerontologia i pediatria, zdrowie zawodowe, zdrowie

społeczne.

Zasady, praktyka i ocena: podejmowanie decyzji klinicznych, ocena

programu.

Procedury stosowane w praktyce: ćwiczenia terapeutyczne, ćwiczenia

umiejętności motorycznych, masaż, elektroterapia, hydroterapia, manipulacja

i mobilizacja, ćwiczenia chodzenia.

Przedmioty ogólne: ekonomia zdrowia, systemy ochrony zdrowia, prawne

implikacje praktyki.

Praktyka kliniczna.

Charakterystyczne dla danej uczelni.

13 Zgodnie z udostępnionymi przez uczelnie zagraniczne danymi

54

Minima programowe kształcenia fizjoterapeutów w zakresie przedmiotowym w ujęciu ilościowym i procentowym obrazują tabela 12 i 13 oraz wykresy 7i 8.Tabela 12: Szczegółowy program kształcenia fizjoterapeutów z pierwszym stopniem specjalizacji wg standardów WCPT – minima godzinowe

Lp

Prz

edm

ioty

p

odst

awow

e

Kli

nic

zne

pod

staw

y fi

zjot

erap

ii (

teor

ia)

Zas

ady,

pra

kty

ka

ioc

ena

Pro

ced

ury

st

osow

ane

w

pra

kty

ce

Prz

edm

ioty

ogó

lne

Pra

kty

ka

kli

nic

zna

1. Anatomia Neurologia Podejmowaniedecyzji klinicznych

Ćwiczenia terapeutyczne

Ekonomiazdrowia

-

2. Biologia medyczna

Kardiologia Ocena programu

Ćwiczenia umiejętności motorycznych

Systemy ochrony zdrowia

-

3. Fizjologia Ortopedia-

Masaż Prawne implikacjepraktyki

-

4. Fizjologia treningu i sport

Położnictwo i ginekologia - Elektroterapia Etyka -

5. Fizyka Dermatologia - Hydroterapia - -6. Chemia Reumatologia

-Manipulacja i mobilizacja

- -

7. Anatomia stosowana i kinezjologia

Choroby uszunosa i gardła

-Ćwiczenia chodzenia

- -

8. Biomechanika Psychiatria - - - -9. Ergonomia Gerontologia

i pediatria- - - -

10. Neurologia Zdrowie zawodowe

- - - -

11. Farmakologia Zdrowie społeczne

- - - -

12. Statystyka - - - - -13. Demografia i

epidemiologia- - - - -

14. Metody badawcze

- - - - -

15. Psychologia - - - - -16. Socjologia - - - - -17. Pedagogika - - - - -

∑ 700 500 100 1000 50 1500

55

Źródło: Opracowanie własne na podstawie materiałów informacyjnych WCPTTabela 13: Ramowy program kształcenia fizjoterapeutów z pierwszym stopniem specjalizacji wg standardów WCPT – minima godzinowe w ujęciu procentowym / forma skrócona

Źródło: Opracowanie własne na podstawie standardowego programu szkolenia zalecanego przez WCPT

Wykres 7: Minima programowe szkolenia fizjoterapeutów wg WCPT w ujęciu ilościowym

700500

100 50

1000 1500

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

Nauki podstawowe Teoria fizjoterapii klinicznej

Zasady i praktyka Ogólne

Ćwiczenia praktyczne Praktyka kliniczna

Minima programowe szkolenia fizjoterapeutów wg WCPT w ujęciu ilościowym

Źródło: Opracowanie własne na podstawie raportu Światowej Konfederacji Terapii Fizycznej

Lp. Wyszczególnienie

Minima godzinowe

Ilość godzin %

1 Przedmioty podstawowe 700 18,182 Kliniczne podstawy fizjoterapii (teoria) 500 12,993 Zasady, praktyka i ocena 100 2,604 Procedury stosowane w praktyce 1000 25,975 Przedmioty ogólne 50 1,306 Praktyka kliniczna 1500 38,96

Ogółem 3850 100

56

Wykres 8. Ramowy program kształcenia fizjoterapeutów z pierwszym stopniem specjalizacji wg standardów WCPT – minima godzinowe w ujęciu procentowym

Ramowy program kształcenia fizjoterapeutów z I stopniem specjalizacji wg standardów WCPT - minima godzinowe

18,18%

12,99%

2,60%

25,97%1,30%

38,96%

Przedmioty podstawowe Kliniczne podstawy fizjoterapii (teoria)

Zasady, praktyka i ocena Procedury stosowane w praktyce

Przedmioty ogólne Praktyka kliniczna

Źródło: Opracowanie własne na podstawie materiałów WCPT

57

ROZDZIAŁ IV. PORÓWNANIE PROGRAMÓW KSZTAŁCENIA FIZJOTERAPEUTÓW W

POLSCE CZECHACH NA LITWIE DO STANDARDÓW ZALECANYCH PRZEZ WCPT

1. Istota programów kształcenia i metodyka ich porównywania 14

Podstawową cechą każdego programu jest całkowita zgodność

z przyjętymi założeniami programowymi. Zasadniczym dokumentem

regulującym działania edukacyjne uczelni wyższej każdego państwa

członkowskiego są ich krajowe akty prawne. W Polsce są nimi

rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej. Określają ono jakie zadania

sprzyjają rozwojowi studenta i jakie cele ma realizować uczelnia. Podstawa

programowa stanowi punkt wyjścia do opracowania programów nauczania

poszczególnych przedmiotów czy bloków przedmiotowych, a także jest

źródłem określenia osiągnięć edukacyjnych studentów. W uczelniach innych

państw członkowskich obowiązują podobne regulacje prawne, w każdym

przypadku jednak, minima programowe są ustalane przez organ nadrzędny dla

szkolnictwa.

Niezbędne składniki każdego programu nauczania to:15

szczegółowe cele kształcenia,

materiał nauczania związany z celami kształcenia,

procedury osiągania celów,

opis założonych osiągnięć ucznia i propozycje metod ich pomiaru.

Zgodnie z założeniami program powinien charakteryzować się

zgodnością z ustaleniami odpowiadającej mu dyscypliny naukowej, a więc

zawierać prawdziwe informacje i nie dopuszczać błędnych twierdzeń, ani

twierdzeń ze sobą niespójnych. Powinien przy tym ukazywać najnowsze

tendencje i osiągnięcia nauki nie zaniedbując przy tym elementów, które

stanowią o trwałości wiedzy i uwzględniać materiał przystępny dla uczących

się, tak aby realistyczne było osiągnięcie postawionych w nim celów

nauczania. Realizacja każdego programu odbywa się poprzez określone

14 Opracowanie własne na podstawie skryptu „Analizowanie i projektowanie programów szkolnych” 1999, mgr Albina Pyzik15 Rozporządzenie MENiS

58

ścieżki edukacyjne tj. zestaw treści i umiejętności, które mogą być

przekazywane w ramach nauczania różnych przedmiotów (bloków

przedmiotowych), zajęć praktycznych, ćwiczeń, staży, kursów, obozów

szkoleniowych składających się na całość kształcenia na danym poziomie.

W skład programu wchodzi to wszystko co daje się w procesie

nauczania przewidzieć, np.:

zakres nauczania,

proporcje poszczególnych działów treści,

interpretacja tych treści,

metody i techniki nauczania,

sposoby motywowania uczących się do pracy itp.

Reasumując można stwierdzić, że program nauczania to lista

jednostkowych zadań, czy form aktywności przeznaczonych do wykonania

przez uczącego się, w celu wyrabiania odpowiednich nawyków i rezultatów,

jakie zakłada się osiągnąć w określonym procesie edukacyjnym.

Program nauczania powinien obejmować co najmniej jeden etap

edukacyjny, w omawianym przypadku obejmuje etapy szkoleniowe (semestry)

niezbędne do uzyskania stopnia, co najmniej licencjata (dyplomowanego

fizjoterapeuty).

Wejście Polski do Wspólnoty Europejskiej nakłada na wszystkie

uczelnie kształcące fizjoterapeutów, w tym i na AWF Józefa Piłsudskiego

w Warszawie, obowiązek adaptacji programu do wymogów wspólnego rynku

z takim założeniem, ażeby programy realizowane w uczelniach państw

wstępujących do UE, nie odbiegały standardami od programów realizowanych

w uczelniach innych państw europejskich.

Do analizy porównawczej programów kształcenia fizjoterapeutów

wybrano jako wzorzec testowy, system i program kształcenia zalecany przez

WCTP.

W zakresie opracowania struktury przedmiotu, treści narzucają

standardy WCPT i podstawy programowe. Umieszczenie haseł w formie

tabelarycznej zgodnie z ich przedmiotową logiką umożliwiło przeprowadzenie

59

analizy porównawczej. Standardy tworzą wymagania, które w połączeniu

z celami stanowią wymagania z równoczesnym zestawem celów

szczegółowych których osiągnięciu służyć powinien wypracowany wzorzec

programu.

Wnioski wypływające z przeprowadzonej analizy powinny określić,

m.in.:

zalecany układ treści,

możliwości realizacji programu,

przyjęty zestaw wymagań.

Powinny one też być na bieżąco wykorzystywane do modyfikacji i ulepszeń

realizowanych programów. Właśnie te zasady i wynikające z nich prawa

winny stać się podstawą konstruowania programów zapewniających

uznawalność dyplomów przez inne państwa i wspierających rozwój

fizjoterapii jako dziedziny naukowej.

2. Pozyskiwanie materiałów do pracy

Opracowany na podstawie wzorca testowego list informacyjny,

przesłano pocztą elektroniczna do wielu europejskich uczelni wyższych

kształcących fizjoterapeutów. Większość materiałów tematycznych użytych

w pracy pochodzi więc z witryn internetowych szkół fizjoterapii, krajowych

stowarzyszeń, a także z materiałów informacyjnych przesłanych pocztą

elektroniczną od uczelnianych koordynatorów współpracy z zagranicą.

Najwięcej czasu poświęcono na wyszukiwanie i kolekcjonowanie

adresów szkół bądź stowarzyszeń, które mogły by dostarczyć rzetelnych

informacji niezbędnych do przeprowadzenia analizy systemów i programów

kształcenia fizjoterapeutów.

Utworzona baza teleadresowa w szybkim czasie została znacznie

powiększona, dzięki pozyskanym zasobom ENPHE, ze względu na fakt, iż

członkami Enphe w 32 krajach jest 120 szkół fizjoterapii.

W trakcie pisania pracy, w ciągu 6 miesięcy odwiedzono około 400

europejskich i ogólnoświatowych stron www.: szkół, organizacji a także

stowarzyszeń. Zebrano 32 podaniowe strony z adresami szkół PT w całej

60

europie. Do powstałej w ten sposób bazy danych, wysyłano kilkukrotnie

angielskojęzyczną prośbę o przesłanie danych przydatnych do napisania

powyższej pracy. Łącznie pocztą elektroniczną wysłano około 1000 listów.

Niestety często pozyskane adresy okazywały się nieaktualne, bądź błędnie

podane. W reultacie nadesłane odpowiedzi, w porównaniu do ilości wysłanych

listów internetowych stanowią nie procent, a wręcz promil wysłanych zapytań.

Część materiałów pozyskano od studentów zaproszonych z zagranicy

na II Międzynarodową Tematyczną Konferencję Studentów Fizjoterapii

zorganizowaną przez Samorząd Studentów AWF Warszawa w maju 2004

roku.

Przed przystąpieniem do analizy materiałów zapoznano się z całą

zawartością nadesłanych informacji, co umożliwiło zorientowanie się

w porównywalności nadesłanych danych z poszczególnych uczelni

i możliwościach ich wykorzystania w pracy. Po analizie wstepnej nadesłanych

materialów, do szczegółowej analizy wybrano programy kształcenia

fizjoterapeutów w Palacky University w Ołomuńcu w Czechach i w Vilnius

Collage w Wilnie na Litwie. Pozostałe ze względu na przyjęty zakres

i metodologię badania, nie mogły zostać wykorzystane w niniejszej pracy.

Niemniej stanowią one cenny materiał badawczy, który może być

wykorzystany przy nowelizowaniu kryteriów programowych naszej Uczelni

i samych programów kształcenia fizjoterapeutów na wszystkich możliwych

poziomach nauczania.

3. Metodologia badawcza

Przedmiotem prowadzonej analizy jest stopień zgodności systemu

kształcenia magistrów fizjoterapii w Polsce, z zalecanym systemem

kształcenia fizjoterapeutów z I stopniem specjalizacji według standardów

określonych przez WCT oraz systemem kształcenia fizjoterapeutów

w wybranych krajach UE. Jak już stwierdzono, standardy WCPT wyznaczają

kryteria systemowe kształcenia w tym zawodzie, których zachowanie powinno

stanowić podstawowy warunek uznawalności dyplomów, w krajach w których

61

systemy kształcenia fizjoterapeutów są zgodne z wyznaczonymi przez WCTP

standardami.

Różnorodność systemowa i przedmiotowa systemów kształcenia

fizjoterapeutów w Polsce i w krajach Wspólnoty Europejskiej, gdzie również

nie ma jednolitości, bez sprecyzowania warunków porównywalności

i wskaźników odzwierciedlających wspólne elementy i podstawowe

rozbieżności realizowanych programów nauczania, nie tylko nie dałaby

żadnego rezultatu, ale co gorsza mogłaby prowadzić do błednych wniosków

i znacznych nieporozumień.

Jednocześnie różnorodność programowa zachęca do zastanowienia się,

czy istnieją jakieś zasady wokół których grupują się określone stałe elementy

systemowe. Ich naświetlenie może bowiem ułatwić sformułowanie zasad

dotyczących najbardziej prawidłowego, z punktu widzenia użyteczności

i metodologii, sposobu porównania realizowanych w poszczególnych krajach

systemów kształcenia.

Mając na uwadze założone w pracy cele należy przyjąć, że

przedmiotem rozważań w niniejszym rozdziale pracy będą jedynie wyraźnie

sformułowane jednolite wskaźniki porównywalności programów kształcenia

fizjoterapeutów w Polsce, Czechach i na Litwie, z wzorcem programowym

kształcenia fizjoterapeutów z I stopniem specjalizacji według standardów

WCPT.

Spośród kryteriów przyjętych do porównań za najistotniejsze uznano te,

które wiążą system kształcenia z uznawalnością dyplomów uzyskanych

w tych państwach w innych państwach Wspólnoty. Uznano, że najbardziej

zasadne będzie porównywanie modelu kształcenia fizjoterapeutów

w poszczególnych państwach według kryterium programowego zalecanego

przez WCPT, uzupełnionego następującymi kryteriami:

warunki dopuszczające kandydatów do kształcenia,

wymagany minimalny czas kształcenia w semestrach (latach),

przedmiotowy zakres kształcenia wraz z minimalnym czasokresem

praktyk i staży programowych.

62

Przyjęte kryteria oceny systemów kształcenia fizjoterapeutów w Polsce

i wybranych państwach Wspólnoty Europejskiej, nie są doskonałe. Ich

dodatnią cechą jest jednak internacjonalizacja. Należy bowiem pamiętać

o tym, że ustalane na tej podstawie zbieżności i różnice programowe, mogą

być przydatne w staraniach o uznawalność dyplomów polskich w innych

krajach Wspólnoty

Końcowy wynik i przydatność wniosków końcowych, w dużej mierze

zależy jednak od właściwego ustalenia składu i hierarchii wartości

wskaźników, istotnych dla badanych modeli kształcenia fizjoterapeutów

wyszczególnionych w pracy, a szczególnie właściwej interpretacji

uzyskanych wyników.

4. Porównanie systemu i programu kształcenia magistrów fizjoterapii w AWF Józefa Piłsudskiego w Warszawie ze standardami WCPT

Przyjęty do analizy porównawczej program kształcenia magistrów

fizjoterapii obowiązujący na Wydziale Rehabilitacji w Akademii Wychowania

Fizycznego w Warszawie, obejmuje program realizowany w ramach

jednostopniowego 9 semestralnego systemu kształcenia. Kształcenie odbywa

się w ramach studiów dziennych, zaocznych i wieczorowych, a programy

szkoleniowe obowiązujące we wszystkich wymienionych systemach są

identyczne. Zakres tematyczny pod względem jakościowym i ilościowym jest

również taki sam. Ta sama jest też baza dydaktyczna.

Analizę przeprowadzono pod kątem zgodności programowej, albowiem

warunki dopuszczające kandydatów do kształcenia oraz wymagany minimalny

czas kształcenia w latach i semestrach są zgodne z zaleceniami WCPT.

Porównanie przedmiotowego zakresu kształcenia wraz z minimalnym

czasokresem praktyk i staży programowych w ujęciu ilościowym

procentowym obrazują tabele 14i 15:

63

Tabela 14.Porównanie przedmiotowego zakresu kształcenia fizjoterapeutów w AWF Warszawa z wzorcem programowym WCPT

Lp. AWF - WARSZAWA WCPT

I. PRZEDMIOTY PODSTAWOWE I OGÓLNE

1027 750I. PRZEDMIOTY PODSTAWOWE I

OGOLNE

1ANATOMIA PRAWIDŁOWA I RTG

91

700*

ANATOMIA, ANATOMIA STOSOWANA I KINEZJOLOGIA2 PODSTAWY KINEZJOLOGII 26

3 BIOFIZYKA 26 FIYZKA4 BIOCHEMIA 39 CHEMIA6 BIOLOGIA 39 BIOLOGIA MEDYCZNA7 BIOMECHANIKA KLINICZNA 39 BIOMECHANIKA

8BIOMECHANIKA STOSOWANA I ERGONOMIA

26 ERGONOMIA

9DEMOGRAFIA I EPIDEMIOLOGIA

26DEMOGRAFIA I EPIDEMIOLOGIA

10 FIZJOLOGIA OGÓLNA 65 FIZJOLOGIA

11FIZJOLOGIA WYSIŁKU

39FIZJOLOGIA TRENINGU I SPORTU

12INFORMATYKA I STATYSTYKA STOSOWANA

26 STATYSTYKA

13METODOLOGIA BADAŃ NAUKOWYCH

13 METODY BADAWCZE

14PSYCHOLOGIA ROZWOJOWA IKLINICZNA

39 PSYCHOLOGIA

15PEDAGOGIKA I PEDAGOGIKA SPECJALNA

39 PEDAGOGIKA

16 SOCJOLOGIA REHABILITACJI 39 SOCJOLOGIA 17 NEUROLOGIA 78 NEUROLOGIA + TEORIA18 FARMAKOLOGIA 0 FARMAKOLOGIA

19 ETYKA 39

50

ETYKA20 0 EKONOMIA ZDROWIA

21 0SYSTEMY OCHRONY ZDROWIA

22 0PRAWNE IMPLIKACJE PRAKTYKI

23 ANTROPOLOGIA 39 024 FILOZOFIA MEDYCYNY 39 025 HIGIENA 13 026 HISTORIA REHABILITACJI 13 027 JĘZYK OBCY 104 028 PATOFIZJOLOGIA OGÓLNA 52 029 SEMINARIUM MAGISTERSKIE 78 0

64

II. TEORIA FIZJOTERAPII 1 105 1 600II. TEORIA

FIZJOTERAPII

1METODY KINEZYTERAPEUTYCZNE

65

1 000

MANIPULACJA I MOBILIZACJA

2 KOREKTYWA

26ĆWICZENIA TERAPEUTYCZNE

3TEORIA I METODYKA KINEZYTERAPII

169

ĆWICZENIA UMIEJETNOSCI MOTORZCYNZCH , ĆWICZENIA CHODZENIA

4FIZYKOTERAPIA

260ELEKTROTERAPIA, HYDROTERAPIA

5 MASAŻ 52 MASAŻ6 REUMATOLOGIA 26

500

REUMATOLOGIA

7ORTOPEDIA I TRAUMATOLOGIA 78

ORTOPEDIA

8 KARDIOLOGIA 78 KARDIOLOGIA

9PEDIATRIA 52

PEDIATRIA I GERONTOLOGIA

10 PSYCHIATRIA 26 PSYCHATRIA

11GINEKOLOGIA I POŁOŻNICTWO 26

GINEKOLOGIA I POŁOŻNICTWO

12 NEUROLOGIA* 0 NEUROLOGIA13 0 DERMATOLOGIA

140

CHOROBY USZU NOSA IGARDŁA

15 0 ZDROWIE ZAWODOWE16 0 ZDROWIE SPOŁECZNE

17 OGÓLNA TEORIA FIZJOTERAPII

39 0

18 ODNOWA BIOLOGICZNA 13 019 PATOMECHANIKA 39 020 ONKOLOGIA 26 021 PULMONOLGIA 26 022 GERIATRIA 26 023 REHABILITACJA SEKSUALNA 39 024 PSYCHOTERAPIA 39 025 0

100

OCENA PROGRAMU

26 0PODEJMOWANIE DECYZJI KLINICZNYCH

III. PRAKYKA FIZJOTERAPII 1 445 1 500 PRAKTYKA FIZJOTERAPII

65

Fizjoterapia kliniczna i kształcenie umiejętności ruchowych

845

1 500

1FIZJOTERAPIA W DYSFUNKCJACH NARZĄDÓW RUCHU

416

2FIZJOTERAPIA W INNYCH SPECJALNOŚCIACH

156

3 SPORT NIEPEŁNOSPRAWNYCH 394 GIMNASTYKA 265 ZESPOŁOWE GRY SPORTOWE 266 PŁYWANIE I RATOWNICTWO 267 GRY I ZABAWY 26

8ĆWICZENIA MUZYCZNO-RUCHOWE

26

9OGÓLNA METODYKA NAUCZANIA RUCHU

52

10 LEKKOATLETYKA 2611 SPORT DO WYBORU 26

Staż kliniczny 600

118 TYGODNI PO VII SEMESTRZE

200

218 TYGODNI PO VIII SEMESTRZE

200

3 NA IX SEMESTRZE 200

IV. OBOZY 120 0 OBOZY

110 DNIOWY OBÓZ ZIMOWY POV SEMESTRZE

600 Nie ma w programie

210 DNIOWY OBÓZ LETNI PO VI SEMESTRZE

60

OGÓŁEM 3697 3.850 OGÓŁEM

Źródło – opracowanie własne

Tabela 15. Porównanie programu szkolenia magistrów fizjoterapii Wydziału Rehabilitacji AWF Warszawa z minimami godzinowymi szkolenia fizjoterapeutów z I stopniem specjalizacji wg standardów WCPT

66

Lp. Kategoria przedmiotowaStandardWCPT

StandardAWF W-wa

Uwagi

1. Nauki podstawowe 700 910 -2. Teoria Fizjoterapii Klinicznej 500 572 -3. Zasady: praktyka i ocena 100 0 -

4. Procedury stosowane w praktyce

1000 1183

W tym:- kliniczne podstawy fizjoterapii 559- fizjoterapia 624

5. Ogólne 50 39 -6. Praktyka kliniczna 1500 600 -

7.Charakterystyczne dla AWF Warszawa

0 393

W tym: - kształcenie umiejętności ruchowych 273- obóz zimowy 60- obóz letni 60

8. Razem 3850 3697 -


Z powyższych zestawień wynika, że realizowany na Wydziale

Rehabilitacji w AWF Józefa Piłsudskiego w Warszawie program kształcenia

magistrów fizjoterapii, pod względem ilości godzin jest porównywalny.

Łącznie obejmuje on 3697 godzin tj. o 157 mniej od wzorca WCPT. Różnice

programowe w poszczególnych działach przedstawiają się następująco.

Nauki podstawowe. W zakresie ilościowym program realizowany w AWF

Warszawa obejmuje 1027 godzin nauki, o 277 godzin więcej od zalecanego

wzorca WCPT. Różnice przedmiotowe są następujące. Program AWF nie

obejmuje następujących przedmiotów zalecanych przez Światową

Konfederację Fizjoterapii: ekonomia zdrowia, systemy ochrony zdrowia,

prawne implikacji praktyki. Jednocześnie w programie występują przedmioty

których program WCPT nie zaleca. Są to: antropologia, filozofia medycyny,

higiena, historia rehabilitacji, język obcy, patofizjologia ogólna, seminarium

magisterskie.

Teoria fizjoterapii. Różnice programowe w zakresie ilościowym są znaczne.

Program WCPT obejmuje 495 godzin nauki więcej niż program AWF.

Przedmiotowo różnice nie są jednak tak istotne. W programie AWF

67

w Warszawie, z przedmiotów zalecanych przez WCPT nie zostały ujęte:

dermatologia, choroby uszu nosa i gardła, zdrowie zawodowe, zdrowie

społeczne, ocena programu i podejmowanie decyzji klinicznych. Natomiast

w programie AWF występują przedmioty, których nie zawiera wzorzec

WCPT, a z punktu widzenia pzygotowania do zawodu są nie mniej istotne od

pominiętych. Są to: ogólna teoria fizjoterapii, odnowa biologiczna,

patomechanika, onkologia, pulmonologia, geriatria, rehabilitacja seksualna

i psychoterapia.

Praktyka fizjoterapii. Różnice programowe sprowadzają się do 55 godzin na

plus, na korzyść wzorca WCPT. Dla lepszego ich zobrazowania dział ten

podzielono na dwie części. W pierwszej ujęto obowiązujące wszystkich

studentów specjalizacje przedmiotowe w ramach fizjoterapii klinicznej

i kształcenia umiejętności ruchowych, a w drugiej staż klinicznych

w placówkach z którymi uczelnia podpisała umowy o współpracę. Odbywane

w ramach drugiej części staże kliniczne w ilości łącznej 600 godzin ( 200

godzin po VII, VIII oraz w trakcie IX semestru) są uzależnione od

zainteresowań studentów i wolnych miejsc w placówkach rehabilitacyjnych

i klinicznych. Generalnie obowiązuje tutaj zasada, że studenci współpracują

z władzami uczelni i placówek klinicznych, w zakresie odbywania tych staży

pod kątem zainteresowań, możliwości ich odbywania i przydatności

w przyszłej pracy. Jednak założeniem tych staży jest ich różnorodność

sprowadzająca się do faktu, że każde 200 godzin stażu jest odbywane w innej

placówce, co umożliwia studentom zdobycie praktyki w różnych

specjalnościach.

Obozy. Dziesięciodniowe obozy letni po V semestrze i zimowy po VI

semestrze są charakterystyczne dla tej uczelni i chociaż nie są ujęte

w zalecanym wzorcu programowym WCPT, ich przydatność w zawodzie

fizjoterapeuty jest jednak uzasadniona. W ramach tych obozów studenci

zdobywają bowiem umiejętność pływania żaglówką, pływania na desce

68

windserfingowej oraz jazdy na nartach. Dodatkowo poznają również zasady

ratownictwa.

5. Porównanie systemu i programu kształcenia fizjoterapeutów w Palacký University Ołomuniec w Czechach z zalecanymi standardami WCPT

W analizie porównano minima przedmiotowe pogrupowane w ujednolicone bloki tematyczne: przedmioty podstawowe, przedmioty specjalne kwalifikowane, zajęcia praktyczne, seminaria i wychowanie fizyczne. Tabela 16: Porównanie standardów minimum programowego pomiędzy World Confederation of Physical Therapy z uniwersytem w Ołomuńcu w Czechach

Lp.Palacky Uniwersytet Ołomuniec

Czechy Liczbagodzin

Liczbagodzin WZORZEC WCPT


1114 750 HI. PRZEDMIOTY PODSTAWOWE I

OGÓLNE

1 Anatomia 104

700

ANATOMIA, ANATOMIASTOSOWANA I KINEZJOLOGIA2 Kinezjologia 52

3 Biomechanika 52 BIOMECHANIKA4 0 0 ERGONOMIA5 Biofizyka 52 FIZYKA6 0 0 CHEMIA7 0 0 BIOLOGIA MEDYCZNA

8 0 0DEMOGRAFIA I EPIDEMIOLOGIA

9 Fizjologia ogólna 95 FIZJOLOGIA10 Patofizjologia 26 0

11 0 0FIZJOLOGIA TRENINGU ISPORTU

12 Zaawansowana statystyka 26 STATYSTYKA

13Wstęp do metod badawczych , Metodologia badań naukowych

13 METODY BADAWCZE

14 Psychologia 78 PSYCHOLOGIA 15 Psychologia kliniczna 65 016 Psychologia niepełnosprawnych 52 017 0 0 PEDAGOGIKA 18 0 0 SOCJOLOGIA 19 Podstawy neurologii 26 NEUROLOGIA + TEORIA20 Farmakologia 26 FARMAKOLOGIA21 Podstawy etyki i filozofii 13

50

ETYKA22 0 0 EKONOMIA ZDROWIA

23Rehabilitacja, pierwsza pomoc, pielęgniarstwo

52SYSTEMY OCHRONY ZDROWIA

24 0 0PRAWNE IMPLIKACJE PRAKTYKI

69

25 Zarządzanie w systemach zdrowia 4 0 026 Antropomotoryka 13 0 027 Fizjologia bólu 13 0 028 J. obcy 52 0 029 Podstawy statystyki 26 0 030 Podstawy kinezyterapia 39 0 031 Techniki obrazowania 13 0 032 Fitofarmakologia 6 0 033 Podstawy kineziologii i diagnozy 65 0 0

34Podstawy Internetu, obsługi programów użytkowych

52 0 0

35 Systemy metryczne w fizjoterapii 13 0 036 Podstawy prac socjalnych 26 0 037 Łacina 26 0 038 Zaawansowana neurofizjologia 26 0 039 Higiena 8 0 0

II. TEORIA FIZJOTERAPII 1302 1 600II. TEORIA

FIZJOTERAPII

1 Kinezyterapia 508

1 000

0

2 Ćwiczenia terapeutyczne 120ĆWICZENIA TERAPEUTYCZNE

3Mobilizacje i techniki tkanek miękkich

42MANIPULACJA I MOBILIZACJA

4 Metody kinezyterapeutyczne 26 05 Alternatywne metody i techniki 26 06 Metody relaksacyjne 26 07 Specjalne techniki 13 08 Odruchy ruchowe – metoda Vojty 105 09 Komplementarne metody fizjoterapii 52 0

10 0 0

ĆWICZENIA UMIEJĘTNOŚCI MOTORYCZNYCH , ĆWICZENIA CHODZENIA

11Fizykoterapia

81ELEKTROTERAPIA, HYDROTERAPIA

12 Balneologia 16 013 Masaż 65 MASAŻ14 0 0 500 REUMATOLOGIA15 Ortopedia i protetyka 26 ORTOPEDIA16 Traumatologia 26 017 0 KARDIOLOGIA

18Medycyna wewnętrzna i gerontologia

26PEDIATRIA I GERONTOLOGIA

19 Pediatria 1320 Psychiatria 21 PSYCHIATRIA

21Ginekologia

8GINEKOLOGIA I POŁOŻNICTWO

22 Neurologia 52 NEUROLOGIA23 0 0 DERMATOLOGIA

24 0 0CHOROBY USZU NOSA I GARDŁA

25 0 0 ZDROWIE ZAWODOWE

70

26 0 ZDROWIE SPOŁECZNE27 0 0

100OCENA PROGRAMU

28 0 0PODEJMOWANIE DECYZJI KLINICZNYCH

29 Patologia 13 0 030 Terapia przyłóżkowa 21 0 031 Dermatologia i higiena 8 0 032 Podstawy elektromiografii 9 0 0

IIIFIZJOTERAPIA W DYSFUNKCJACH NARZĄDÓW RUCHU i innych

4960 0

IV. PRAKTYKA FIZJOTERAPII 896 1 500PRAKTYKA FIZJOTERAPII

Dodatkowe 162 0 Dodatkowe

2 obozy sportowe 900

Kształcenie umiejętności ruchowych razem 72

OGÓŁEM 3887 3850 OGÓŁEM


* przedmiot zawierający w sobie dziedziny wykładane jako osobne przedmioty w przeciwnejszkole

** W programie WCPT neurologia 78 godzin, jest ujęta w przedmiotach podstawowych i klinicznych podstawach fizjoterapii

6. Porównanie programu kształcenia fizjoterapeutów w Collage in Higher Education w Wilnie z World Confederation of Physical Therapy WCPT

Ponieważ bloki tematyczne, nie były tożsame z działami

grupującymi przedmioty we wzorcu WCPT, na tyle by możliwe było ich

porównanie, dostosowano je tego celu, opracowując jednolite bloki

przedmiotowe dla celów porównawczych.

Tabela 17Porównanie zalecanego minimów programowego World Confederation of Physical Therapy z Collage in Higher Education w Wilnie

Lp. Collage VILNIUSIlość

godzinIlość

godzinWCPT

71


2000 H 750 HI. PRZEDMIOTY PODSTAWOWE I

OGÓLNE

1 Anatomia 120

700

ANATOMIA, ANATOMIA STOSOWANA I KINEZJOLOGIA2

Kineziologia, biomechanika i kontrola motoryczna

200*

3Kineziokogia, biomechanika i kontrola

motoryczna pole I / 2 BIOMECHANIKA

4 Ergonomia 80 ERGONOMIA5 0 0 FIZYKA6 0 0 CHEMIA7 0 0 BIOLOGIA MEDYCZNA

8 0 0DEMOGRAFIA I EPIDEMIOLOGIA

9 Fizjologia 80 FIZJOLOGIA

10 0 0FIZJOLOGIA TRENINGU I SPORTU

11 0 0 STATYSTYKA12 Metodologia badań naukowych 160 METODY BADAWCZE13 Psychologia 160 PSYCHOLOGIA 14 0 0 PEDAGOGIKA 15 Socjologia/ Filozofia 80 SOCJOLOGIA 16 0 0 NEUROLOGIA + TEORIA17 Podstawy farmakologii 80 FARMAKOLOGIA18 Profesjonalna Etyka 80

50

ETYKA19 Medycyna środowiskowa 80 EKONOMIA ZDROWIA

21 Podstawy prawa 80PRAWNE IMPLIKACJE PRAKTYKI

22 Podstawy administracji i zarządzania 80 0 023 Anatomia patologiczna i fizjologia 80 0 024 Seminarium 240 0 025 Język obcy 120 0 026 Genetyka 80 0 027 Komunikacja społeczna 200 0 028 Zatrudnienie i obrona cywilna 80 0 0

II. TEORIA FIZJOTERAPII 1 600 1 600II. TEORIA

FIZJOTERAPII

1 Techniki fizjoterapeutyczne 160

1 000

MANIPULACJA I MOBILIZACJA

2 Ćwiczenia terapeutyczne 120ĆWICZENIA TERAPEUTYCZNE

3Kineziokogia, biomechanika i kontrola

motoryczna*Pole I / 3

ĆWICZENIA UMIEJĘTNOŚCI MOTORYCZNYCH , ĆWICZENIA CHODZENIA

4 Fizykoterapia 160ELEKTROTERAPIA, HYDROTERAPIA

5 Masaż 160 MASAŻ6 0 0 500 REUMATOLOGIA

Collage VILNIUS WCPT7

Fizjoterapia w chirurgii ortopedii i traumatologii

160 ORTOPEDIA

8 0 0 KARDIOLOGIA

72

9 Fizjoterapia w pediatrii i ginekologii *Pole II / 12PEDIATRIA I GERONTOLOGIA

10 0 0 PSYCHIATRIA

11 Fizjoterapia w pediatrii i ginekologii 160GINEKOLOGIA I POŁOŻNICTWO

12 Fizjoterapia w neurologii 160 NEUROLOGIA13 0 0 DERMATOLOGIA

14 0 0CHOROBY USZU NOSA I GARDŁA

15 0 0 ZDROWIE ZAWODOWE16 0 0 ZDROWIE SPOŁECZNE

Fizjoterapia w chorobach wewnętrznych 120 0 0Medycyna sportowa 80 0 0Higiena pacjenta i pielęgniarstwo 80 0 0Pomoc doraźna 80 0 0

25 0 0100

OCENA PROGRAMU

26Podstawy fizjoterapii i diagnostyki

funkcjonalnej160

PODEJMOWANIE DECYZJI KLINICZNYCH

III. PRAKTYKA FIZJOTERAPII 1040 1 500PRAKTYKA FIZJOTERAPII

1 Praktyki wstępne do specjalizacji 80

1 500 Praktyka kliniczna

2 Praktyka w chorobach wewnętrznych 80

3Praktyka w chirurgii ortopedii i

traumatologii80

4 Praktyka w pediatrii 805 Praktyka w neurologii 1606 Praktyka końcowa 560

Dodatkowe 323 0 Dodatkowe

Wychowanie fizyczne 2430Zarządzanie i rekreacja/ Praca w fitnes klubach

i centrach odnowy biologicznej80

OGÓŁEM 4800 3850 OGÓŁEM


Z danych zawartych w tabelach wynika, że program realizowany

w College w Wilnie jest bardziej rozbudowany pod względem ilościowym niż

zalecany wzorzec WCPT, obejmuje bowiem 4800 godzin zajęć przy 3850

godzinach zalecanych przez WCPT (różnica 950 godzin na korzyść Collegu).

W blokach tematycznych ilości godzin przeznaczonych na naukę

poszczególnych przedmiotów kształtują się następująco:

Przedmioty podstawowe i ogólne. College - 2000, wzorzec WCPT – 750.

Pomimo tak znacznej różnicy ilościowej należy stwierdzić, że pod względem

przygotowania do zawodu wzorzec WCPT ma bogatszą ofertę przedmiotową.

Program Collegu jest zbytnio nasycony teorią ogólną (komunikacja społeczna

73

200h, podstawy administracji i zarządzania 80h, zatrudnienie i obrona cywilna

80 h, seminaria 240 h), która nie ma istotnego wpływu na poziom

przygotowania zawodowego fizjoterapeutów.

Teoria fizjoterapii. Ilościowo, analizowane programy są identyczne. Pod

względem zakresu tematycznego przedmiotów ujętych w tym bloku, różnice

są jednak bardzo istotne. Program wzorcowy obejmuje 500 godzin nauki

reumatologii, która w programie Collegu w ogóle nie występuje, podobnie jak

kardiologia, psychiatria i fizjoterapia w chorobach wewnętrznych.

Praktyka fizjoterapii. Ten dział przedmiotowy dotyczy głównie praktyk

klinicznych odbywanych przez studentów w ramach realizacji programu

kształcenia. Ilości odbywanych praktyk programowych w ujęciu godzinowym

(Colleg 1040, wzorzec WCPT 1500) świadczy, że program realizowany w tej

Uczelni budzi wiele zastrzeżeń pod katem praktycznego przygotowania

kształconych tam studentów do pracy w zawodzie fizjoterapeuty.

Przedmioty dodatkowe. Wyszczególnione w tym wniosku przedmioty,

w łącznej ilości 323 godzin, (wychowanie fizyczne oraz zarządzanie i

rekreacja) nie występują w zalecanym wzorcu WCPT.

Reasumując należy stwierdzić, że analizowane programy są

porównywalne w zakresie ilości nauczanych godzin. Ich wartość

merytoryczna jest jednak bardzo zróżnicowana. Zalecany program wzorcowy

zaleca większe ilości godzin szkolenia specjalistycznego i praktyk

zawodowych w tym klinicznych. Program Collegu nie spełnia dostatecznie

tych wymogów. Należy jednak uwzględnić fakt, że jest to program kształcenia

fizjoterapeutów w 3 letnim systemie licencjackim, a duże jego nasycenie

godzinami przedmiotów ogólnych, wynika z przyjętego systemu kształcenia

bazującego w dużej mierze na samokształceniu.

Niemniej istotnym wnioskiem wynikającym z przeprowadzonej analizy

porównawczej programów jest potwierdzenie faktu, że tylko szczegółowa

ocena programu, w zakresie ilościowym i przedmiotowym może dawać

podstawy do porównywania przygotowania zawodowego kształconych na ich

bazie fizjoterapeutów. Potwierdza również fakt, że system kształcenia

74

fizjoterapeutów w szkolnictwie wyższym, powinien bazować na czteroletnich

programach nauczania. Skracanie czasu trwania nauki skutkuje bowiem

obniżeniem poziomu nauczania, lub słabszym przygotowaniem praktycznym

do wykonywania zawodu.

7. Porównanie programów kształcenia magistrów fizjoterapii AWF Warszawa z programami kształcenia fizjoterapeutów na Uniwersytecie w Ołomuńcu w Czechach

Przy całej różnorodności systemów kształcenia fizjoterapeutów w Unii

Europejskiej, wszystkie państwa Wspólnoty starają się wypełniać ogólne

zalecenia Światowej Konfederacji Fizjoterapii w tym zakresie. Zgodność

systemowa i programowa z zalecanym wzorcem WCPT, umożliwia bowiem

internacjonalizm w kształceniu i w konsekwencji bezproblemową,

powszechną uznawalność zdobytego zawodu. Decydując się na porównanie

programu kształcenia magistrów fizjoterapii w AWF Warszawa z programem

kształcenia fizjoterapeutów w Palacky University w Ołomuńcu w Czechach,

kierowano się następującymi kryteriami:

Poddane analizie programy kształcenia są realizowane w uczelniach

kształcących fizjoterapeutów w państwach, które przystąpiły do Unii

Europejskiej 1 maja 2004 roku. Placówki działają w zbliżonych warunkach

ekonomicznych i prawno-administracyjnych. Państwa nie należą do strefy

angielsko lub niemieckojęzycznej, a absolwenci Uczelni są w równym

stopniu zainteresowani w uznawalności zdobytego zawodu. we wszystkich

państwach Wspólnoty.

Warunki dopuszczające kandydatów do kształcenia w zawodzie

fizjoterapeuty są takie same - naukę można rozpocząć po ukończeniu

szkoły średniej.

Po ukończeniu studiów, absolwenci AWF Warszawa i Uniwersytetu

w Ołomuńcu uzyskują tytuł magistra (porównywalny).

System kształcenia w obu uczelniach jest jednostopniowy.

75

Realizowane w obu uczelniach programy kształcenia nie spełniają jeszcze

wymogów Światowej Konferencji Fizjoterapeutów.

Okres kształcenia w AWF Warszawa (9 semestrów) i Uniwersytecie

w Ołomuńcu (5 lat) jest zgodny z Dyrektywami Unii Europejskiej.

Ukończenie studiów daje prawo wykonywania zawodu fizjoterapeuty

w kraju macierzystym.

Analizy przeprowadzono pod kątem wypracowania założeń do

implementacji systemów i programów kształcenia do bazowego wzorca

WCPT, z założeniem zobrazowanie zbieżności i rozbieżności przedmiotowej

programów realizowanych w omawianych uczelniach i określenie stopnia

zgodności systemu z zalecanym wzorcem.

W analizowanych tabelach i wykresach porównano minima

godzinowe realizowanych programów na według jednolitych wskaźników

szczegółowych:

Tabela 18. Porównanie programów szkolenia fizjoterapeutów w AWF Warszawa i w Palacký University Ołomuniec w Czechach Lp. Akademia Wychowanie

Fizycznego JózefaPiłsudskiegow Warszawie

Min

ima

god

zin

owe

Min

ima

god

zin

owe

Palacký University wOłomuńcu

Przedmioty podstawowe1. ANATOMIA PRAWIDŁOWA 78 104 ANATOMIA2. PODSTAWY KINEZJOLOGII 26 52 KINEZJOLOGIA

3. - - 65PODSTAWY KINEZJOLOGI I DIAGNOZY

4. ANATOMIA RTG 13 13 TECHNIKI OBRAZOWANIA5. FIZJOLOGIA OGÓLNA 65 95 FIZJOLOGIA OGÓLNA6. - 13 FIZJOLOGIA BÓLU

7. - - 26ZAAWANSOWANA NEUROFIZJOLOGIA

8 FIZJOLOGIA WYSIŁKU 39 - -9. BIOFIZYKA 26 52 BIOFIZYKA10. BIOCHEMIA 39 - -11. BIOLOGIA 39 - -12. BIOMECHANIKA KLINICZNA 39 26 BIOMECHANIKA

13.BIOMECHANIKA STOSOWANA IERGONOMIA

26 26ZAAWANSOWANA BIOMECHANIKA

14. ANTROPOLOGIA 39 - -15. - 13 ANTROPOMOTORYKA16. SOCJOLOGIA REHABILITACJI 39 - -

17.PEDAGOGIKA I PEDAGOGIKA SPECJALNA

39 - -

18. DEMOGRAFIA I 26 - -

76

EPIDEMIOLOGIA

19.INFORMATYKA I STATYSTYKA STOSOWANA

26 26PODSTAWY STATYSTYKI

20. - - 26 ZAAWANSOWANA STATYSTYKA

21 - - 52PODSTAWY INTERNETU, OBSŁUGA PROGRAMÓW UŻYTKOWYCH

22.METODOLOGIA BADAŃ NAUKOWYCH

13 13METODOLOGIA BADAŃ NAUKOWYCH

23. HIGIENA 13 8 HIGIENA24. ETYKA 39 13 PODSTAWY ETYKI I FILOZOFII25. FILOZOFIA MEDYCYNY 39 - -26. HISTORIA REHABILITACJI 13 - -27 JĘZYK OBCY 104 52 JĘZYK OBCY (w tym łacina 26 h)29. SEMINARIUM MAGISTERSKIE 78 - -30.

PSYCHOLOGIA ROZWOJOWA I KLINICZNA

3978 PSYCHOLOGIA

31. 65 PSYCHOLOGIA KLINICZNA

32. - 52PSYCHOLOGIA NIEPEŁNOSPRAWNYCH

33.PATOFIZJOLOGIA OGÓLNA

52 26PATOFIZJOLOGIA NIEPEŁNOSPRAWNYCH

34. - - 13SYSTEMY METRYCZNE W FIZJOTERAPII

35. - - 26 PODSTAWY PRAC SOCJALNYCH36. - - 6 FITOFARMAKOLOGIA37. - - 26 FARMAKOLOGIA

38.- - 52

REHABILITACJA, PIERWSZA POMOC, PIELĘGNIARSTWO

RAZEM 949/24 993/28 (44 h więcej)Mniej o 4 przedmioty (10 innych przedmiotów) Więcej o 4 przedmioty (15 innych przedmiotów od

AWF)

KLINICZNE PODSTAWY FIZJOTERAPII

1ORTOPEDIA I TRAUMATOLOGIA

78 26ORTOPEDIA I PROTETYKA

2 - - 26 TRAUMATOLOGIA3 NEUROLOGIA 78 52 NEUROLOGIA4. - - 26 PODSTAWY NEUROLOGII 5 PATOMECHANIKA 39 - -6. - - 13 PATOLOGIA7. KARDIOLOGIA 78 - -8. ONKOLOGIA 26 - -9. REUMATOLOGIA 26 - -10. PULMONOLGIA 26 - -11. PEDIATRIA 52 13 PEDIATRIA12. GERIATRIA 26 - -13. PSYCHIATRIA 26 21 PSYCHIATRIA14. REHABILITACJA SEKSUALNA 39 - -15. PSYCHOTERAPIA 39 - -16. GINEKOLOGIA I POŁOŻNICTWO 26 8 GINEKOLOGIA17. - - 21 TERAPIA PRZYŁÓŻKOWA18. - - 8 DERMATOLOGIA I HIGIENA19. - - 9 PODSTAWY ELEKTROMIOGRAFII

20. - - 26MEDYCYNA WEWNĘTRZNA i GERENTOLOGIA

8 innych przedmiotów 7 innych przedmiotówRAZEM 559/13 366/12 (223 h mniej)

77

FIZJOTERAPIA1. OGÓLNA TEORIA FIZJOTERAPII 39 - -

2.KINEZYTERAPIA TEORIA I METODYKA

169 508KINEZYTERAPIA

3. FIZYKOTERAPIA 260 91 FIZYKOTERAPIA4. - 16 BALNEOLOGIA5. MASAŻ 52 65 MASAŻ6. ODNOWA BIOLOGICZNA 13 - -7. KOREKTYWA 26 - -

8.METODY KINEZYTERAPEUTYCZNE

65 26METODY KINEZYTERAPEUTYCZNE

9. - - 42MOBILIZACJE I TECHNIKI TKANEKMIĘKKICH

10. - - 52KOKMPLEMENTARNE METODY FIZJOTERAPII

11. - - 26 METODY RELAKSACYJNE12. - - 13 TECHNIKI SPECJALNE

13. - - 4ZARZĄDZANIE W SYSTEMACH ZDROWIA

14. - - 105ODRUCHY RUCHOWE – (metoda Vojty)

15. - - 26METODY I TECHNIKI ALTERNATYWNE

3 inne przedmioty (więcej o 1 przedmiot) 11 innych przedmiotów (mniej o 1 przedmiot)RAZEM 624/7 974/15 (350 h więcej)

KSZTAŁCENIE UMIEJĘTNOŚCI RUCHOWYCH1. SPORT NIEPEŁNOSPRAWNYCH 39 - -2. GIMNASTYKA 26 - -3. ZESPOŁOWE GRY SPORTOWE 26 - -4. PŁYWANIE I RATOWNICTWO 26 - -5. GRY I ZABAWY 26 - -

6.ĆWICZENIA MUZYCZNO-RUCHOWE

26 - -

7.

OGÓLNA METODYKA NAUCZANIA RUCHU

5213 METODOLOGIA PROCESU

TRENINGOWEGO

8. 20 PODSTAWY ZAAWANSOWANEJ MOTORYKI

9. LEKKOATLETYKA 26 - -10. SPORT DO WYBORU 26 - -11. - - 13 Dydaktyka WF12. - - 26 Yoga

RAZEM 273 728 innych przedmiotów 2 inne (mniej o 201 przedmiotów)

FIZJOTERAPIA KLINICZNA

1.FIZJOTERAPIA W DYSFUNKCJACH NARZĄDÓW RUCHU

416496

FIZJOTERAPIA W DYSFUNKCJACH NARZĄDÓW RUCHU I INNYCHSPECJALNOŚCIACH

2.FIZJOTERAPIA W INNYCH SPECJALNOŚCIACH

156

RAZEM 572 496 Mniej o 76 godzin

STAŻ KLINICZNY1 18 TYGODNI PO VII SEMESTRZE 200

218 TYGODNI PO VIII SEMESTRZE

200

78

3 NA IX SEMESTRZE 200

4-

- 896Praktyki kliniczne fizjoterapii - 105 dni X 8 h,Praktyka w balneologii - 7 dni X 8 h.

RAZEM 600 896 Mniej o 296 godzin

OBOZY

110 DNIOWY OBÓZ ZIMOWY PO V SEMESTRZE

60 48OBÓZ ZIMOWY - 8 dni

210 DNIOWY OBÓZ LETNI PO VI SEMESTRZE

60 42SPORTY LETNIE - 7 dni

RZAEM 129 90 (mniej 0 36 godzin)

OGÓŁEM GODZIN3697 3887

RÓŻNICE-190 +190

Źródło: Opracowanie własne na podstawie programów szkolenia ww. uczelni

Z zestawienia wynika, że ramowe programy kształcenia fizjoterapeutów

w obu uczelniach różnią się w następującym zakresie przedmiotowo -

ilościowym.

Blok przedmiotów podstawowych Program AWF w Warszawie obejmuje

24 przedmioty tj. o 4 mniej niż Uniwersytetu w Ołomuńcu. Identycznych

przedmiotów jest 14, a 10 jest innych. Zakres programowy tego działu na

Uniwersytecie w Ołomuńcu obejmuje 28 przedmiotów, w tym 15 innych, przy

ogólnej ilości godzin nauczania odpowiednio 993 i 949. Oznacza to, że

Uniwersytet w Ołomuńcu przeznacza na realizację programu, w zakresie tego

działu przedmiotowego o 44 godziny więcej, w ramach całego bloku

przedmiotowego. Największe różnice dotyczą ilości godzin przeznaczonych

na naukę psychologii (156 godzin), rehabilitacji pierwszej pomocy (52

godziny) i fizjologii ogólnej (30 godzin) na korzyść Uniwersytetu

w Ołomuńcu, oraz biochemii, biologii, ,filozofii medycyny, antropologii (po

39 godzin) i języków obcych (52 godziny) na korzyść AWF Warszawa.

Kliniczne podstawy fizjoterapii. Realizowane programy różnią się o 223

godziny, na korzyść AWF w Warszawie. Przy porównywalnej ilości

przedmiotów 13 AWF i 12 Uniwersytet w Ołomuńcu, ich zbieżność

tematyczna jest mała. W obu programach występują tylko: ortopedia,

reumatologia, pediatria, psychiatria i ginekologia. Przedmioty ujęte tylko

w programach AWF to: patomechanika, onkologia, reumatologia,

79

pulmonologia, geriatria, rehabilitacja seksualna i psychoterapia. Natomiast:

traumatologia, patologia, terapia przyłóżkowa, dermatologia i higiena,

medycyna wewnętrzna i podstawy elektromiografii występują tylko

w programie Uniwersytetu w Ołomuńcu. Generalnie na 20 przedmiotów

ujętych w tym bloku tematycznym tylko 5 jest takich samych, a 15 jest

różnych.

Fizjoterapia. Przedmioty objęte tym blokiem również nie są jednolite pod

względem tematycznym i ilościowym. Na 15 występujących w tym dziale

przedmiotów tylko cztery są takie same. Należą do nich: masaż, metody

kinezyterapeutyczne, fizykoterapia i kinezyterapia. Tylko w programie

Uniwersytetu w Ołomuńcu występują: balneologia, mobilizacje i techniki

tkanek miękkich, komplementarne metody fizjoterapii, metody relaksacyjne,

techniki specjalne, zarządzanie w systemach zdrowia, metoda Voyty i metody

i techniki alternatywne. Natomiast wyłącznie w programie AWF występują:

ogólna teoria fizjoterapii, odnowa biologiczna i korektywa. W zakresie

ilościowym ten blok przedmiotowy obejmuje 624 godziny nauki w AWF

Warszawa i odpowiednio 974 godziny na Uniwersytecie w Ołomuńcu, przy

czym należy podkreślić tutaj fakt, że najbardziej istotne różnice ilościowe

dotyczą: kinezyterapii (339 na plus Uniwersytetu w Ołomuńcu ) i fizykoterapii

(169 na korzyść AWF w Warszawie).

Kształcenie umiejętności ruchowych jest domeną programową AWF

Warszawa, która w ramach tego działu kształci studentów w zakresie takich

specjalności jak: sport niepełnosprawnych, gimnastyka, zespołowe gry

sportowe, pływanie i ratownictwo, gry i zabawy, ćwiczenia muzyczno-

ruchowe, ogólna metodyka, nauczanie ruchu, lekkoatletyka i sporty do wyboru

w wymiarze ilościowym 273 godzin. Uniwersytet w Ołomuńcu przeznacza na

ten dział nauki tylko 72 godziny, ograniczając zakres nauczanych

przedmiotów do: metodologii procesu treningowego, podstaw zaawansowanej

motoryki, dydaktyki WF i Yogi.

Fizjoterapia kliniczna z praktyką. Zakres nauczania w ramach tego bloku

jest zbieżny w obu uczelniach, tak pod względem przedmiotowym jak

80

i ilościowym. Różnica sprowadza się do mniejszej o 76 godzin ilości zajęć

z fizjoterapii w dysfunkcjach narządów ruchu na Uniwersytecie w Ołomuńcu.

Praktyki kliniczne studentów Uniwersytetu w Ołomuńcu są

dłuższe, łącznie

o 296 godzin i nakładają programowy obowiązek odbycia 56 godzin

specjalistycznej praktyki w balneologii.

Obóz letni i zimowy. W zakresie realizowanego programu nie ma istotnych

rozbieżności. Różnice sprowadzają się do czasu trwania obozu. Obozy

programowe organizowane przez AWF w Warszawie są 10 dniowe. Zimowy

jest więc dłuższy o 3, a letni o dwa dni od obozów organizowanych przez

Uniwersytet w Ołomuńcu.

Tabela 19.Porównanie minimów godzinowych ramowy programów fizjoterapii AWFWarszawa ze standardem z Ołomuńca -forma skrócona

Źródło. Opracowanie własne

Reasumując, należy jednak podkreślić fakt, że pomimo tak znacznych

różnic przedmiotowych programy obu uczelni są porównywalne pod

względem ilości realizowanych godzin (AWF Warszawa 3697, Uniwersytet

w Ołomuńcu 3887, różnica 190 godzi) i w porównywalnym stopniu zgodne

z wzorcem zakresowym zalecanym przez WCPT.

Lp. Kategoria przedmiotowaStandardAWF Warszawa

Standard Palacky University Ołomuniec Czechy

1. Nauki podstawowe 910 9932. Teoria Fizjoterapii Klinicznej 572 3663. Zasady: praktyka i ocena 0 724. Procedury stosowane w praktyce 1183 9745. Ogólne 39 4966. Praktyka kliniczna 600 896

7. Charakterystyczne dla danej szkoły 393 90

8. Razem 3697 3887

81

Tabela 20. Programy kształcenia fizjoterapeutów w: AWF Warszawa, Palackým University w Ołomuńcu i Vilnius Collage in Higher Education ze standardem WCPT

Wys

zcze

góln

ien

ie

Prz

edm

ioty

pod

staw

owe

Kli

nic

zne

pod

staw

y fi

zjot

erap

ii (

teor

ia)

Zas

ady

:pra

kty

ka

i oce

na

Pro

ced

ury

sto

sow

ane

w p

rakt

yce

Prz

edm

ioty

Ogó

lne

Pra

kty

ka

kli

nic

zna

Ch

arak

tery

styc

zne

dla

Dan

ej s

zkoł

y

Lp. 1 2 3 4 5 6 7

StandardWCPT

700 500 100 1000 50 1500 0

StandardAWF

Warszawa910 572 0 1183 39 600 393

StandardPalacký

UniversityOłomuniec

993 336 0 974 0 1392 162

StandardVilnius

Collage inHigher

Education

1320 1120 0 600 80 1040 743

Źródło: opracowanie własne

82

Wykres 9. Minima programowe kształcenia fizjoterapeutów w omawianych uczelniach wg standardu WCPT Źródło: Opracowanie własne

Porównanie ilości przedmiotów w danej kategorii

100

1500

488

050

1000

500

700

806

572

1183

1175

600

390

736

13

896951

0

743

1120

580

1040

1303

160160

680

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

Nauki podstaw ow e Teoria FizjoterapiiKlinicznej

Zasady: praktyka iocena

Procedurystosow ane w

praktyce

Ogólne Praktyka kliniczna Charakterystycznedla Danej szkoły

Standard WCPT Standard AWF Standard Palacký University Ołomuniec Czechy Standard Vilnius Collage in Higher Education

81

81

Z powyższego wykresu wynika, że programy nauczania realizowane

we wszystkich analizowanych uczelniach, w znacznym stopniu odbiegają

zakresem i ilością, od wzorca zalecanego przez Światową Konferencję

Fizjoterapii, który określa minima godzinowe nauczania poszczególnych

przedmiotów w określonych blokach tematycznych.

Wszystkie uczelnie spełniają jedynie wymogi programowe w zakresie

przedmiotowym działów: nauki podstawowe i teoria fizjoterapii klinicznej.

Zbieżność programowa w jednym z ważniejszych działów jakim są

procedury stosowane w praktyce w którym zawarto między innymi takie

przedmioty jak: ćwiczenia terapeutyczne, ćwiczenia umiejętności

motorycznych, masaż, elektro i hydroterapię, budzi wiele zastrzeżeń. Tylko

program kształcenia realizowany w AWF Warszawa spełnia wymogi wzorca

w tym zakresie. Nieznacznie poniżej wymaganych 1000 godzin, plasuje się

Uniwersytet w Ołomuńcu.

W praktyce klinicznej, minimum zalecane przez wzorzec to 1500

godzin. Najbliższy wzorca jest College w Wilnie z 1040 godzin i Uniwersytet

w Ołomuńcu z 896 godzinami. Standard AWF Warszawa, to 600 godzin

praktyk klinicznych.

Przedmioty występujące w działach: przedmioty ogólne (m. inn.

ekonomia zdrowia, etyka, prawne implikacje zdrowia) oraz zasady praktyka

i ocena (ocena programu i podejmowanie decyzji klinicznych) ze względu na

swoją specyfikę, ilość godzin nauczania i znikomy zakres przydatności

zawodowej, nie mają większego wpływu na poziom wykształcenia

fizjoterapeuty.

Marginesowe znaczenie dla poziomu wykształcenia w zawodzie

fizjoterapeuty mają również według WCPT przedmioty ujęte w dziale –

charakterystyczne dla danej szkoły

Szczegółowe różnice w realizowanych programach zostały omówione

w rozdziałach porównujących programy nauczania poszczególnych uczelni

82

z wzorcowym programem WCPT. Na uwagę zasługuje również fakt, że

College w Wilnie, który kształci fizjoterapeutów jedynie na poziomie

licencjata, w 3 letnim cyklu nauczania, w zakresie realizowanego programu

nie odbiega wcale zakresie ilościowym, od poziomu uczelni kształcących

fizjoterapeutów na poziomie pełnych studiów magisterskich (równorzędnych).

W kilku pozycjach przekracza nawet minima godzinowe nauki

poszczególnych przedmiotów, realizowane w tych uczelniach.

Reasumując należy stwierdzić, że absolwenci omawianych uczelni,

ubiegający się o uznanie zdobytego wykształcenia w innych państwach

Wspólnoty muszą się liczyć z faktem, że wobec nich zostaną zastosowane

środki kompensujące różnice programowe, które umożliwią im uzupełnienie

wiedzy i umiejętności w postaci: odbycia dodatkowej praktyki lub odbycie

stażu adaptacyjnego i złożenia testu umiejętności.

83

82

ROZDZIAŁ V. UZNAWALNOŚĆ DYPLOMÓW FIZJOTERAPEUTÓW UZYSKANYCH

W UCZELNIACH POLSKI, CZECH I LITWY W INNYCH PAŃSTWACH WSPÓLNOTY EUROPEJSKIEJ

1. Ogólne zasady uznawalnosci dyplomów i kwalifikacji zawodowych fizjoterapeuty w Unii Europejskiej w świetle obowiązujących przepisów prawnych16

Wyzwania stojące przed Wspólnotą w tej dziedzinie dotyczą problemu

rozwiązywania naturalnych konfliktów pomiędzy narodowymi systemami

edukacyjnymi, których różnorodność poświadcza i chroni zarówno tożsamość

narodowa jak i prawo każdego obywatela Unii Europejskiej do wykonywania

zawodu na terenie całej Wspólnoty.

System ogólny oparty jest na prostym założeniu, że jeżeli dana osoba

posiada prawo wykonywania określonego zawodu w jednym z państw

członkowskich, to tym samym powinna być upoważniona do wykonywania

tego zawodu na terenie całej Unii. Koncepcja ta wymaga, by państwa

członkowskie wykazały wzajemne zaufanie wobec systemu szkolenia

realizowanego w pozostałych państwach członkowskich.

W wyjątkowych przypadkach, kiedy po szczegółowej ocenie okaże się,

że istnieją podstawowe różnice między programem kształcenia i szkolenia

poświadczonym przez dyplom, a programem kształcenia i szkolenia

wymaganym przez „przyjmujące” państwo członkowskie, migrant może

zostać poproszony o uzupełnienie różnic, zgodnie z zasadami określonymi

w przepisach prawa unijnego.

Zawód fizjoterapeuty jest zawodem regulowanym17. O zaliczeniu

zawodu fizjoterapeuty do zawodu regulowanego decyduje tryb jego

wykonywania, a w szczególności fakt, że jest to działalność zawodowa

wykonywana w zakresie opieki medycznej w stopniu, do jakiego

wynagrodzenie i/lub zwroty za tą działalność uzależnione jest na mocy

16 Opracowano przy wykorzystaniu materiałów z publikacji „Ogólny system uznawania kwalifikacji zawodowych w państwach członkowskich UE”, MENiS, Warszawa 2001r., 17 Zawód regulowany to zawód, którego podjęcie lub wykonywanie jest uzależnione od spełnienia wymogów określonych w przepisach prawnych danego państwa. Każde państwo posiada własną listę zawodów regulowanych.

84

krajowych przepisów sektora zabezpieczenia społecznego od posiadania tytułu

i dyplomu w stopniu do jakiego tytuł ten przysługuje posiadaczom dyplomu18.

We wrześniu 1999 roku odbyła się Konferencja w celu dalszej kontroli

bieżącego stanowiska w sprawie migracji fizjoterapeutów w ramach UE.

Konferencja ta potwierdziła pewien postęp osiągnięty poprzez rozmowy

bilateralne między państwami członkowskimi w tej dziedzinie. Znaczącym

wynikiem tej Konferencji było jednomyślne porozumienie pomiędzy

wszystkimi przedstawicielami zawodu, co do faktu, że wszyscy oni wykonują

ten sam zawód w różnych państwach członkowskich UE. Europejski Region

Światowej Konfederacji Terapii Fizycznej zaplanował dalsze prace nad

środkami wyrównawczymi stosowanych przez państwa członkowskie

w stosunku do migrujących fizjoterapeutów, mające na celu usunięcie

przeszkód w ich swobodnym przemieszczaniu się.

Ustalono, że kwestia zakresu działalności i poziomu odpowiedzialności

wymaganych do wykonywania zawodu fizjoterapeuty będzie sprawdzana na

podstawie kwestionariuszy, które zostały przesłane państwom członkowskim

w celu wyjaśnienia obecnego stanowiska i dostarczenia informacji

koniecznych do pełnej analizy bieżącej sytuacji. Zebrane w ten sposób

informacje zostaną przekazane Grupie Koordynatorów i w razie konieczności

będą poddane dalszej analizie. Przy czym przy prowadzonej analizie

uwzględnić należy fakt, że przy niektórych rodzajach działalności

fizjoterapeutycznej może istnieć różny poziom kompetencji odpowiadający

różnym rodzajom odbytego szkolenia. I tak obok kształcenia fizjoterapeutów

w systemie szkolnym na technika, licencjata czy magistra fizjoterapii, istnieją

krótsze kursy specjalistyczne przygotowujące do zawodu asystenta

fizjoterapeuty lub wyłącznie dla masażystów.

Warunki wykonywania zawodu fizjoterapeuty w krajach UE określają

dyrektywy i inne przepisy unijne w szczegółowy sposób opisujące

mechanizmy uznawania kwalifikacji wymaganych w państwie członkowskim,

18 Dyr. Rady 92/51 EWG

85

do którego dany pracownik przybywa z określonymi kwalifikacjami.

Nakładają one na państwa członkowskie obowiązek:

wyznaczenia organów właściwych w sprawach przyjmowania

wniosków i wydawania decyzji o uznaniu kwalifikacji;

powołania krajowych koordynatorów;

zapewnienia dostępu do informacji na temat uznawalności

kwalifikacji.

Istotnym dla podjęcia pracy w każdym zawodzie, w tym także

w zawodzie fizjoterapeuty, jest pewna znajomość języka państwa

przyjmującego. Jednak wymogi co do znajomości języka nie mogą naruszać

podstawowej zagwarantowanej w traktacie swobody przemieszczania się

pracowników i swobody świadczenia usług. Wymogi tego typu powinny być

proporcjonalne do celu, a procedury ich stosowania nie powinny być

dyskryminujące w stosunku do obywateli innych państw członkowskich.

Znajomość języków nie może też z zasady być przedmiotem środków

wyrównawczych, ponieważ nie znajduje się na liście sytuacji w których

można wymagać tych środków. Jeśli test językowy jest uzasadniony, to

zarówno sam test jak i warunki jego przeprowadzenia muszą być

proporcjonalne do zamierzonego celu, a poziom testu nie może być wyższy

niż obiektywnie konieczny do wykonywania danego zawodu.

2. Podstawy prawne regulujące kształcenie fizjoterapeuty w krajach UE

Wszystkie organy Unii Europejskiej maja swój wkład w politykę

oświatową. Rada Europejska pełni rolę inicjatora. Rada Unii europejskiej jako

Rada Ministrów Pracy i Spraw Socjalnych – przy wsparciu Komitetu

Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów – podejmuje działania

w kwestiach kształcenia ogólnego i zawodowego. Komisja Europejska ma

prawo do inicjatywy w procesie decyzyjnym i wykonuje uchwały Rady Unii

Europejskiej. Odpowiedzialna za ten zakres zadań jest Dyrekcja Generalna

XII (kształcenie ogólne i zawodowe oraz młodzież). Placówką doradczą

wobec Komisji Europejskiej w kwestiach kształcenia zawodowego i wcielania

86

w życie inicjatyw UE w tej gałęzi edukacji jest Centrum ds. Popierania

Kształcenia Zawodowego (CEDEFOP) z siedziba w Salonikach19.

Prawo Wspólnot Europejskich zawiera szereg aktów prawnych

wydanych w celu zagwarantowania swobodnego przepływu pracowników

oraz swobody świadczenia usług. Z przepisów tych może skorzystać każdy

obywatel państwa członkowskiego Unii Europejskiej, posiadający pełne

kwalifikacje do wykonywania określonego zawodu lub wykonywania

działalności na terenie innego państwa członkowskiego.

Zawód Fizjoterapeuty jest objęty Dyrektywami 89/48/EWG

i 92/51/EWG w zawodach regulowanych20 służby zdrowia. Postanowienia

tych Dyrektyw zostały wdrożone do polskiego prawa ustawą z dnia 26

kwietnia 2001 roku, o zasadach uznawania nabytych w państwach

członkowskich Unii Europejskiej kwalifikacji do wykonywania zawodów

regulowanych.21

Dyrektywa Rady Europy 89/48/EWG22 dotycząca ogólnego systemu

uznawania dyplomów szkół wyższych, przyznawanych na zakończenie

przynajmniej trzyletniego kształcenia i szkolenia zawodowego stanowi istotny

przełom w podejściu wspólnoty do uznawania kwalifikacji zawodowych

stanowi. Jest ona zgodna z obowiązującą zasadą subsydiarności. W gestii

państw członkowskich leży ustalenie, czy dana działalność zawodowa winna

być uregulowana, tzn. czy ma być to domeną prawa, przepisu, czy też

postanowienia administracyjnego dotyczącego posiadania kwalifikacji

zawodowych, a jeśli tak to jaki powinien być poziom wykształcenia jego

struktura i treść.

19 Werner Weidenfeld Europa od A do Z – Podręcznik Integracji Europejskiej, Wydawnictwo „Wokółnas’ Gliwice 1999 r., str.203. 20 Dyrektywa Rady Wspólnot Europejskich z dnia 21 grudnia 1988 r., w sprawie ogólnego systemu uznawania dyplomów szkół wyższych, przyznawanych na zakończenie przynajmniej trzyletniego kształcenia i szkolenia zawodowego, uzupełniona Dyrektywą Rady z dnia 18 czerwca 1992 roku w sprawie drugiego ogólnego systemu uznawania kształcenia i szkolenia zawodowego. Wykształcenie regulowane tymi Dyrektywami odpowiada wyższemu poziomowi ponieważ przyjęcie warunkują te same wymogi wykształcenia jak do przyjęcia do szkoły wyższej. Ponadto Dyrektywy rozszerzają definicję dyplomu na kursy edukacyjne i szkoleniowe wymienione w załączniku C. 21Dz. U. z 2001r. nr. 87, poz. 954.22 Dziennik Urzędowy z 24.01.1989, Nr L19, str.16.

87

Zgodnie z obowiązującymi regulacjami prawnymi obywatel państwa

członkowskiego A, który uzyskał dyplom w państwie „B”, jest uprawniony na

mocy Dyrektywy 89/48EWG do ubiegania się o uznanie uprawnień

w państwie „A” i jest to prawo stałe.23 Dla przykładu znany jest przypadek

badany przez Komisję Europejską24 i podany pod rozwagę grupie

koordynatorów dotyczący kursu kształcenia i szkolenia w zakresie fizjoterapii,

trwającego 4 lata, z których pierwsze dwa lata realizowano w Grecji,

a ostatnie dwa lata w Wielkiej Brytanii. Kurs kończył się uzyskaniem stopnia

nadawanego przez uniwersytet brytyjski. Zdaniem komisji nie istnieją żadne

przeciwwskazania do uznania przez brytyjskie właściwe organy tego stopnia

jako dyplomu i podstawy do wykonywania zawodu w zakresie fizjoterapii

w Wielkiej Brytanii i w Grecji.

Wiele zawodów związanych z sektorem służby zdrowia objętych jest tą

dyrektywą. Zawód fizjoterapeuty, objęty jest cytowaną wyżej Dyrektywą

89/48/EWG w większości państw członkowskich. W Niemczech zawód ten

objęty jest jednak załącznikiem C do Dyrektywy 92/51/EWG, ponieważ

poziom szkolenia fizjoterapeutów w tym kraju jest inny. Niemiecki system

szkolenia fizjoterapeutów obejmuje kursy przygotowujące do zawodu

fizjoterapeuty „Krankngymnast(in)”. Od 1 czerwca 1994 roku tytuł

zawodowy „Krankengymnast(in)” został zastąpiony przez

„Physiotherapeut(in)”. Niemniej przedstawiciele tego zawodu, którzy

otrzymali dyplom przed tą datą, mogą, jeśli sobie tego życzą, nadal używać

tytułu „Krankengymnst(in)”

Dyrektywy 89/48/EWG i 92/51/EWG dotyczą uznawania kwalifikacji

We Wszystkich zawodach regulowanych ( w tym w zawodzie fizjoterapeuty)

w państwie członkowskim, do którego przyjeżdża obywatel Unii Europejskiej

posiadający kwalifikacje uzyskane w innym państwie członkowskim, nie

przewidując harmonizacji kształcenia. Dyrektywy odnoszą się zarówno do

23 Ogólny system uznawania kwalifikacji zawodowych w państwach członkowskich Unii Europejskiej, Dokumenty, ZWP MPiPS, Warszawa 2001r., str. 108.24 Od przystąpienia Polski i innych państw do Wspólnoty Komisja liczy więcej członków (Niemcy, Francja, Wielka Brytania, Włochy, Hiszpania i Polska liczą po dwóch reprezentantów, inne po jednym). Liczba członków Komisji może być jednogłośnie zmieniona przez Radę.

88

osób zamierzających prowadzić działalność na własny rachunek, jak i w

charakterze osoby zatrudnionej u pracodawcy.

Nie wszystkie z 15 państw wspólnoty wdrożyły Dyrektywę

92/51/EWG. Z państw dotychczasowej 15 główny problem dotyczył Grecji,

która do sierpnia 1998 roku jej nie wdrożyła, ponieważ właściwe organy

odmówiły jej stosowania.

W opinii Komisji organy państw stowarzyszonych zobowiązane są do

stosowania Dyrektywy, nawet jeśli nie są one formalnie wdrożone do prawa

krajowego. Ta kwestia dotyczy np. fizjoterapeutów posiadających dyplom

przyznany obywatelom greckim w Niemczech. Informacje dostarczone przez

władze greckie potwierdzają, że komisje krajowe zaczęły sprawdzać

pojedyncze przypadki w styczniu 1999 roku. Było to konieczne w wyniku

znacznych opóźnień we wdrażaniu Dyrektywy 89/48/EWG w Grecji, które

obecnie są przedmiotem postępowania sądowego w związku z karami

pieniężnymi i przekonywującymi dowodami o niestosowaniu środków

wdrożeniowych.

W zawodzie fizjoterapeuty najszybciej osiągnięto porozumienie

w zakresie uznawalności dyplomów, między Austrią i Niemcami oraz

Niderlandami i Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii, co ułatwiło

migrację fizjoterapeutów między tymi krajami.

Z dostępnych informacji wynika, że obecnie Dyrektywa 92/51/EWG,

jest stosowana we wszystkich krajach Unii Europejskiej, które przystąpiły do

niej przed 1 maja 2004 roku25.

Przegląd dostępnych danych statystycznych ostatnich lat potwierdza

rodzaj swobodnego przepływu osób, który odbywał się głównie między

północnymi państwami członkowskimi oraz między nimi i Włochami.

Z danych tych wynika, że w analizowanym okresie fizjoterapeuci byli jednym

z głównych zawodów, w których odbywał się swobodny przepływ na mocy

Dyrektywy. Migrowali oni głównie do Niemiec, które najczęściej uznawały

dyplomy.

25 Z Raportu Komisji dla Rady i parlamentu Europejskiego w sprawie wdrożenia Dyrektywy 92/51/EWG

89

W okresie tym fizjoterapeuci migrowali głównie z Niderlandów do Niemiec.

Tylko nieliczni masażyści migrowali w tym czasie do Włoch.

W ostatnich latach jednym z sektorów, w których odbywały się

migracje na mocy tej Dyrektywy były zawody związane ze zdrowiem, w tym

fizjoterapeuci. Ich migracja jak w poprzednich latach była ukierunkowana na

Niemcy, a masażystów na Włochy. Zawód fizjoterapeuty jest zawodem,

w którym migracja odbywa się najczęściej na mocy ogólnego systemu.

Z dostępnych danych wynika, że najbardziej istotnymi powodami migracji

fizjoterapeutów niderlandzkich do Niemiec były: równoważne i zgodne

z dyrektywą kwalifikacje zawodowe- dyplom oraz bliskość geograficzna

i kulturowa26.

3. Wymagane procedury

Niezależnie od dyrektyw przyjętych przez Radę i Parlament Europejski,

w świetle Artykułu 57 Traktatu, interpretacja Artykułu 52 Traktatu,

zobowiązuje władze każdego państwa członkowskiego, do którego zwrócił się

obywatel Wspólnoty z prośbą o umożliwienie wykonywania zawodu

regulowanego, a uzyskał już takie uprawnienia w swym macierzystym kraju –

do zbadania w jakim zakresie wiedza i kwalifikacje uzyskane przez tę osobę

w jej kraju macierzystym, odpowiadają stosownym wymogom i regulacjom

przyjmującego państwa członkowskiego. W przypadku gdy dyplomy

odpowiadają sobie tylko częściowo, władze przyjmującego państwa

członkowskiego mają prawo wymagać od tej osoby, by potwierdziła

uzupełnienie brakującej wiedzy i kwalifikacji zgodnie z zasadami określonymi

w dyrektywach prawa unijnego w sprawie ogólnego systemu kształcenia tj.:

89/48/EWG, 92/51/EWG i 99/42/EWG.

Uprawnione organa muszą również ocenić, czy wiedza i kwalifikacje

uzyskane w państwie przyjmującym – czy to w trakcie studiów, czy też dzięki

26 Tamże.

90

praktycznemu doświadczeniu – są wystarczające, by poświadczyć, że wiedza

brakująca w pierwotnym wykształceniu i szkoleniu została uzupełniona27.

Osoba ubiegająca się o uznanie kwalifikacji do wykonywania zawodu

regulowanego (fizjoterapeuty) składa wniosek wraz z dokumentami do

upoważnionego organu w państwie członkowskim, w którym zawód ten

zamierza wykonywać. Organ ma obowiązek wydać decyzję najpóźniej do

czterech miesięcy od dnia złożenia wszystkich niezbędnych dokumentów. Od

decyzji przysługuje odwołanie.

Tak jak pierwsza Dyrektywa Systemu Ogólnego, Dyrektywa

92/51/EWG zobowiązała każde państwo członkowskie do wyznaczenia osoby

odpowiedzialnej za koordynację organów, które jednocześnie zostały

wyznaczone w każdym państwie członkowskim do otrzymywania

i analizowania wniosków zgodnie z dyrektywą oraz podejmowania decyzji

w sprawie tych wniosków. Rola Koordynatorów jest podobna przy wszystkich

trzech dyrektywach. Artykuł 13.2. tej Dyrektywy mówi, że „Koordynatorzy są

członkami Grupy Koordynatorów oraz, że zakres obowiązków tej Grupy

został rozszerzony o zadania ułatwiania wdrażania Dyrektywy 92/51/EWG

oraz zbieranie niezbędnych do tego celu informacji”.

Grupa Koordynatorów utworzona na potrzeby ogólnego systemu

uznawania dyplomów, zatwierdziła Kodeks Postępowania opracowany przez

służby Komisji. Kodeks ten został przyjęty przez państwa Wspólnoty 18

czerwca 1998 roku. Zawiera on informacje niezbędne dla migranta w

pokonywaniu licznych formalności administracyjnych, które musi on spełnić,

aby uzyskać uznanie dyplomu i prawo do wykonywania zawodu w państwie

przyjmującym.

Kodeks zawiera szczegółowe praktyki ujęte w następujących punktach:

Informacja udzielana wyjeżdżającemu migrantowi przez ośrodek

informacji lub właściwy organ w państwie członkowskim przyjmującym;

Dokumenty jakich wymaga się od migranta do złożenia u właściwych

organów państwa członkowskiego przyjmującego;

27 Orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości w Sprawie C-340/89 „Vlaspolu” (1991) ECR 1-2357.

91

Forma dokumentów wymaganych od migranta przez właściwe organy

w państwie członkowskim przyjmującym;

Tłumaczenia (informacje dostarczane przez właściwe organy w państwie

członkowskim pochodzenia);

Tłumaczenia wymagane przez przyjmujące państwo członkowskie;

Opłaty jakie ponosi migrant w państwie członkowskim przyjmującym;

Test umiejętności w państwie członkowskim przyjmującym;

Staż adaptacyjny w państwie członkowskim przyjmującym, zebranie

dokumentów (terminy);

Niepełne dokumenty;

Reguły odnośnie uzasadnionych decyzji i środki prawne;

Organizacje zawodowe i koordynacja.

Kodeks powinien umożliwić usunięcie wielu przeszkód administracyjnych, na

które do tej pory napotykał migrant. Zakłada się, że jego postanowienia

przyniosą wymierne korzyści zarówno krajowym organom odpowiedzialnym

za rozpatrywanie wniosków o uznanie, jak też migrantom.

4. Środki kompensujące

Ponieważ systemy ogólne nie przewidują harmonizacji kształcenia,

pomiędzy państwami występują różnice w zakresie przygotowania do danego

zawodu, dyrektywy przewidują zastosowanie tzw. środków kompensujących,

umożliwiających uzupełnienie wiedzy czy umiejętności, tj.: odbycie praktyki,

złożenie testu umiejętności lub odbycie stażu adaptacyjnego. Staż adaptacyjny

to wykonywanie zawodu w przyjmującym państwie członkowskim pod

nadzorem wykwalifikowanego przedstawiciela tego zawodu. Jest to tzw.

praktyka nadzorowana podczas której powinna istnieć możliwość odbycia

dalszego szkolenia. Okres nadzorowanej praktyki jest oceniany. Kwestie

regulujące okres adaptacyjny i status osoby przyjezdnej objętej nadzorem

określają właściwe władze państwa przyjmującego zgodnie z obowiązującymi

przepisami prawa wspólnotowego. Mechanizm ten w czystej postaci jest

rzadko stosowany w odniesieniu do państw członkowskich dotychczasowej

92

15, z powodu dobrowolnego przystosowania kursów szkoleniowych i lepszą

znajomością poziomu kwalifikacji uzyskanych w krajach 15 przez właściwe

organy. Nie dotyczy to państw które wstąpiły do UE w 2004 roku oraz tych

które do niej kandydują. Dla przykładu liczba fizjoterapeutów, których

dyplomy uznano w Niemczech oraz niemieckich fizjoterapeutów „uznanych”

we Wspólnocie, w stosunku do których stosuje się dyrektywę 92/51/EWG,

która weszła w życie 19 czerwca 1994 roku.

Staż adaptacyjny w dotychczasowej praktyce wywoływał pewne

trudności. Według danych statystycznych przedłożonych przez państwa

członkowskie, ze stażu adaptacyjnego zgodnie z Artykułem 11 Dyrektywy,

korzystają liczni migranci w sektorze opieki zdrowotnej w tym m. inn.

fizjoterapeuci. Organizacja stażu adaptacyjnego w sektorze opieki zdrowotnej

stwarza pewne trudności w zakresie wynagrodzenia, odpowiedzialności

zawodowej i znalezienia odpowiednich nadzorców. Szczegółowe zasady

dotyczące odbywania stażu adaptacyjnego przez fizjoterapeutów różnią się

w zależności od kraju. W niektórych przypadkach migrant może wybrać

swojego opiekuna, w innych migrant musi odbyć staż w wyznaczonej

instytucji. We wszystkich przypadkach staż adaptacyjny jest dostosowany do

potrzeb określonego migranta. W większości przypadków zgłoszonych przez

koordynatorów, staż adaptacyjny trwał znacznie krócej niż dopuszczalne

maksimum – trzy lata według artykułu 4 – a w wielu przypadkach ograniczał

się tylko do kilku tygodni.

We wszystkich przypadkach ocena dokonywana jest na zasadzie

pisemnego sprawozdania sporządzonego przez opiekuna i przekazanego albo

bezpośrednio do właściwych organów, albo migrantowi stażyście, w celu

przedłożenia tego sprawozdania właściwym organom. Zarówno test jak i staż

muszą być ograniczone do brakującej wiedzy. Osoba ubiegająca się o uznanie

kwalifikacji może zostać zobowiązana tylko do jednej z ww. form, przy czym

z reguły wybór ten należy do tej osoby.

W przypadku różnicy w długości przewidywanej praktyki zawodowej,

państwo członkowskie może wymagać przedstawienia dokumentu

93

potwierdzającego doświadczenie zawodowe tj. staż zawodowy rozumiany jako

faktyczne i legalne wykonywanie danego zawodu w państwie członkowskim.

Celem testu umiejętności podobnie jak stażu adaptacyjnego jest,

według rozumienia Komisji Europejskiej, ocena zdolności przystosowania się

migranta do nowych warunków zawodowych. Zgodnie z definicją artykułu

1(g) test winien sprawdzić znajomość przez migranta tych przedmiotów, które

nie pokrywają się z przedmiotami ujętymi w jego dyplomie, a więc nie były

ujęte w dotychczasowym programie jego kształcenia i szkolenia. Testy

umiejętności powinny być dostosowane każdorazowo do indywidualnego

wykształcenia i szkolenia migranta.

Osoba, której kwalifikacje do wykonywania zawodu fizjoterapeuty

zostały uznane w danym państwie członkowskim ma prawo do używania

tytułu zawodowego właściwego dla zawodu fizjoterapeuty na terenie tego

państwa ponadto może posługiwać się swoim tytułem uzyskanym w polskim

systemie kształcenia, bądź jego skrótem w oryginalnym brzmieniu, np. mgr

fizjoterapii

W sprawie zawodu fizjoterapeuty zbierane są aktualnie informacje

ankietowe, które mają stanowić podstawę do dyskusji w Grupie

Koordynatorów. W sektorze tym, zdaniem Komisji, Dyrektywa funkcjonuje

w sposób zadowalający. Chociaż różnice w kształceniu i szkoleniu

doprowadziły do w wielu przypadkach do zastosowania mechanizmu

kompensacyjnego (praktyka, staż adaptacyjny, test umiejętności) to na

podstawie istniejących dowodów można stwierdzić, że mechanizm w tej

postaci w odniesieniu do 15 państw Wspólnoty jest coraz rzadziej stosowany.

Co do zasady, należy jednak nadmienić, że wyłącznymi adresatami

dyrektyw są państwa członkowskie. Wykluczona jest możliwość powoływania

się na postanowienia dyrektyw przed sądami krajowymi. Ani organy państw

członkowskich, ani organy polskie nie mogą więc wymagać od swoich

obywateli postępowania zgodnego z dyrektywami. Muszą oni dostosować się

jedynie do przepisów krajowych wydanych na podstawie dyrektyw. Aktami

prawnymi

94

o charakterze indywidualnym, skierowanym do konkretnie oznaczonych

adresatów (odpowiadających w Polsce decyzjom administracyjnym) są

decyzje, przy czy takim adresatem może być zarówno osoba fizyczna jak

i prawna. Decyzje są aktem prawnym o charakterze wiążącym, wydawanym

w ramach Wspólnoty Europejskiej

5. Implementacja28

Zastosowano dwie różne metody implementacji. Jedne państwa

Wspólnoty opowiedziały się za podejściem pionowym polegającym na

dostosowaniu dyrektywy do każdego zawodu inne zastosowały procedurę

ogólną, uzupełnioną w pewnych przypadkach przez szczegółowe regulacje dla

określonych zawodów. W części państw członkowskich nie doprowadzono do

końca procesu implementacyjnego, głównie z powodu braku odpowiednich

norm regulujących zastosowanie środków kompensujących w przypadkach

określonych zawodów.

Państwa które przystąpiły do Wspólnoty w 2004 roku, zgodnie z ogólną

zasadą implementacji, mają dwa lata na dostosowanie swoich przepisów do

dyrektyw UE, regulujących problematykę uznawalności dyplomów.

Komisja Europejska stoi na stanowisku, że tam gdzie implementacja

nie istnieje, jest ona niepełna lub niewłaściwa lub tam gdzie postanowienia

dyrektywy są błędnie stosowane przez władze krajowe, Artykuł 3 określający

podstawowy system uznawania jest dostatecznie jasny, ścisły i bezwarunkowy

do bezpośredniego zastosowania29. Innymi słowy, Artykuł 3 tworzy prawo do

uznawania dyplomów, na który mogą bezpośrednio powoływać się obywatele

w swych roszczeniach wobec władz krajowych, zarówno administracyjnych

jak i sądowniczych. Artykuł 4 Dyrektywy postanawiający, że państwo

członkowskie w pewnych okolicznościach może domagać się uzupełnienia

kwalifikacji, jest w tym zakresie liberalny ( nie wymaga się by państwa

członkowskie narzucały takie działania) i przez to nie stanowi bezpośredniego

naruszenia Artykułu 3. Nie stwierdzono na bazie dostępnych dokumentów

28 Włączenie treści dyrektywy do krajowego porządku prawnego (zwykle dwa lata). 29 Tamże str. 104

95

faktu, by Polska podjęła stosowne działania tj. rozpoczęła procedurę

wprowadzania w tym zakresie przed terminem uzyskania członkostwa.

Polska nie dokonała jeszcze implementacji zawodów regulowanych

w dziedzinie opieki zdrowotnej, w tym i zawodu fizjoterapeuty. Natomiast od

marca 1998 roku kraj nasz aktywnie uczestniczy we wspólnotowych

programach: Socrates, Leonardo da Vinci oraz Młodzież do Europy, obecnie

Młodzież. Jednocześnie w ramach reformy systemu edukacji, powszechnie

uwzględniono zagadnienia edukacji europejskiej we wszystkich etapach

kształcenia, wprowadzając je do podstawy programowej na mocy

rozporządzenia MEN z dnia 15 lutego 1999 roku, w sprawie podstawy

programowej kształcenia ogólnego.

W ramach procesu dostosowywania polskiego prawa oświatowego do

przepisów prawa Wspólnoty Europejskiej 21 grudnia 2001 roku, Sejm RP

uchwalił ustawę o zmianie ustawy o systemie oświaty30. Gwarantuje ona

prawo do pobierania nauki w ramach obowiązku szkolnego osobom nie

będącym obywatelami na warunkach obywateli polskich. 8 grudnia 2000 roku

została przyjęta przez Sejm ustawa o zmianie ustawy o szkolnictwie wyższym,

ustawy o wyższych szkołach zawodowych31. Weszła ona w życie 14 stycznia

2001 roku. Zapisy ustawy zapewniają możliwość podejmowania studiów

w polskich uczelniach na zasadach dotyczących studentów polskich,

obywatelom państw członkowskich UE i ich rodzinom, jeżeli mieszkają

w Polsce i pracują lub byli zatrudnieni na terytorium RP. Zapisy te weszły

w życie z dniem akcesji Polski do UE tj. 1 maja 2004 roku. Większe państwa

członkowskie, szczególnie te których narodowe języki są popularne

przyciągają większą liczbę migrantów.

Zgodnie z zasadą wzajemnego zaufania i w świetle artykułu 126

Traktatu, w gestii każdego państwa członkowskiego pozostaje określenie,

które z jego instytucji edukacyjnych i szkoleniowych należą do systemu

szkolnictwa wyższego.

30 Dz. U. z 2000 r.Nr 122, poz. 132031 Dz. U. z 2000 r. nr. 122, poz. 1314.

96

W rezultacie żadne przyjmujące państwo członkowskie nie ma prawa oceniać,

w oparciu o kryteria stosowane na użytek krajowy, czy kształcenie i szkolenie

odbyte w innym państwie członkowskim ma charakter wykształcenia

wyższego, czy też nie i nie może odmówić uznania takich dyplomów, osobom

które je posiadają, mimo iż zgodnie z kryteriami krajowymi nie byłyby one

uważane za dyplomy potwierdzające uzyskanie wyższego wykształcenia.

Zgodnie z Artykułem 1(a) Dyrektywy, który zawiera tzw.

postanowienie alternatywnych ścieżek w niektórych państwach członkowskich

np. Wielkiej Brytanii, mogą być przyznane kwalifikacje zawodowe na tym

samym poziomie co dyplom osobom, które nie przeszły trzyletniego okresu

studiów wyższych, a które legitymują się kwalifikacjami zapewniającymi te

same uprawnienia zawodowe, np. określoną liczbę lat doświadczenia

zawodowego, dodatkowym szkoleniem lub sprawdzianem zawodowym.32

Wszystkie państwa członkowskie wyznaczyły ośrodki odpowiedzialne

za informowanie o stosowaniu dyrektywy wobec migrantów. W niektórych

przypadkach państwa członkowskie wyznaczyły swoich przedstawicieli

w sieci NARIC ( National Academic Recognition Informaton Centres –

krajowe ośrodki informacji o uznawaniu wykształcenia dla celów

akademickich) wymienionej w Artykule ((3). W innych państwach

członkowskich koordynator lub osoba trzecia została wyznaczona, by działać

jako pośrednik w przekazywaniu informacji.

Prognozy dotyczące zapotrzebowania na określone specjalności

zawodowe w zjednoczonej Europie pokazują, że zawód fizjoterapeuta

rehabilitant lokuje się bardzo wysoko na liście profesji poszukiwanych

i atrakcyjnych z uwagi na możliwość podjęcia pracy w chwili obecnej jak i w

perspektywie. Szacuje się, że brak dyplomowanych fizjoterapeutów będzie

miał tendencję wzrostową. W istniejącym systemie kształcenia we

Wspólnocie są bowiem małe szanse na wykształcenie w ciągu najbliższych

kilkunastu lat odpowiedniej liczby własnych specjalistów. Studia są bowiem

32 Tamże str. 107.

97

i drogie i trudne. Stąd często zainteresowanie nimi nie jest zbyt duże. Można

zatem zakładać, że proces rekrutacji do pracy w państwach unijnych

fizjoterapeutów wykształconych za granicą będzie rozwijany.

ROZDZIAŁ VI.

RYNEK PRACY FIZJOTERAPEUTÓW W UNII EUROPEJSKIEJ

W STATYSTYCE

Przegląd dostępnych danych statystycznych ostatnich lat potwierdza, że

nasycenie rynku fizjoterapeutami w Unii Europejskiej jest bardzo

zróżnicowana. Fizjoterapeuci są jednym z głównych zawodów, w których

w ramach państw 15, odbywała się migracja pracowników. Była ona

ukierunkowana głównie na Niemcy. Wynika z nich, że najbardziej istotnymi

powodami migracji fizjoterapeutów były równoważne i zgodne z dyrektywą

kwalifikacje zawodowe, dyplom oraz bliskość geograficzna i kulturowa33.Po

rozszerzeniu Unii należy się liczyć z faktem, że głównym powodem migracji

będą dodatkowo motywy ekonomiczne.

Prezentowane poniżej dane pochodzą z 2003 roku. Zostały one zebrane

z myślą o potrzebie wskazania młodym i wykształconym fizjoterapeutom, nie

mającym większych szans na znalezienie pracy w naszym kraju, kierunków

ewentualnych migracji.

33 Tamże.

98

Tabela 21.Liczebność fizjoterapeutów w wybranych państwach UE w przeliczeniu na 1 mieszkańca

Lp.Kraj

Liczbamieszkańców

Liczbafizjoterapeutów

Liczbamieszkańców na1 fizjoterapeutę

1 Austria 8 139 310 6 000 1 3572 Belgia 10 309 725 29 000 3563 Dania 5 363 354 8 790 6114 Estonia 1 366 959 300 4 5575 Finlandia 5 194 901 11 500 4526 Francja 59 344 025 55 000 1 0798 Hiszpania 40 409 330 13 000 3 1089 Holandia 16 105 285 18650 864

11 Łotwa 2 345 768 250 9 38312 Luxemburg 444 050 300 1 48013 Niemcy 82 440 309 85 000 97014 Norwegia 4 524 066 9 300 48615 Polska 38 632 453 10 000 3 86316 Portugalia 10 335 559 2 000 5 16817 Szwecja 8 909 128 12 000 742

18Wielka Brytania

59 862 820 33 530 1785

18 Węgry 10 119 000 2895 3 49520 Włochy 57 844 017 40 000 145

99

Wykres 10. Liczba fizjoterapeutów czynnych zawodowych w państwach UE– wykres słupkowy

Au

stri

a -

6 00

0

Bel

gia

- 2

9 00

0

Cyp

r -

280

Cze

chy

- 50

00

Dan

ia -

879

0

Est

on

ia -

300 Fin

lan

dia

ia -

11

500

Fra

ncj

a -

55 0

00

His

zpan

ia -

13

000

Ho

lan

dia

- 1

8 65

0

Ło

twa

- 25

0

Lu

xem

bu

rg -

300

Nie

mcy

- 8

5 00

0

No

rweg

ia -

9 3

00

Po

lska

- 1

0 00

0

Po

rtu

gal

ia -

2 0

00

Szw

ecja

- 1

2 00

0

Wie

lka

Bry

tan

ia -

33

530

Węg

ry -

289

5

Wło

chy

- 40

000

0

10 000

20 000

30 000

40 000

50 000

60 000

70 000

80 000

90 000

Aus tria Belgia Cypr Republika Czeska Dania

Estonia Finlandia Francja Hiszpania Holandia

Łotwa Luxemburg Niem cy Norwegia Polska

Portugalia Szwecja Wielka Brytania Węgry Włochy

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Raportu Europejskiej Sieci Fizjoterapii w Szkolnictwie Wyższym (Enphe)– wrzesień 2003

100

Wykres 11. Liczba mieszkańców przypadająca na 1 pracującego fizjoterapeutę w państwach UE

1 3

57

356

27

11

2 0

54

61

1 4 5

57

452

1 0

79

3 1

08

86

4

9 3

83

1 4

80

970

486

3 8

63

5 1

68

742 1785

3 4

95

145

0

1 000

2 000

3 000

4 000

5 000

6 000

7 000

8 000

9 000

10 000

Mieszkańców na 1 fizjoterapeutę

Austria Belgia Cypr Republika Czeska

Dania Estonia Finlandia Francja

Hiszpania Holandia Łotwa Luxemburg

Niemcy Norwegia Polska Portugalia

Szwecja Wielka Brytania Węgry Włochy

Źródło: opracowanie własne na podstawie materiałów Europejskiej Sieci Fizjoterapii w Szkolnictwie Wyższym (Enphe)– wrzesień 2003

101

Źródło: opracowanie własne na podstawie materiałów Europejskiej Sieci Fizjoterapii w Szkolnictwie Wyższym (Enphe)– wrzesień 2003

Wykres 12. Liczba mieszkańców 5 największych państw Europy

0

10 000 000

20 000 000

30 000 000

40 000 000

50 000 000

60 000 000

70 000 000

80 000 000

90 000 000

Niemcy Wielka Brytania Francja Włochy Hiszpania

Liczba mieszkańców w Państwie

Wykres 13. Zestawienie państw z największą ilościową liczbą fizjoterapeutów w społeczeństwie

0

10 000

20 000

30 000

40 000

50 000

60 000

70 000

80 000

90 000

Niemcy Francja Włochy Wielka Brytania Belgia

Państwo a liczba fizjoteraputów LP Nazwa Państwa Wartość1 Niemcy 82 440 3092 Wielka Brytania 59 862 8203 Francja 59 344 0254 Włochy 57 844 0175 Hiszpania 40 409 330

LP Nazwa Państwa Wartość

1 Niemcy 85 0002 Francja 55 0003 Włochy 40 0004 Wielka Brytania 33 5305 Belgia 29 000

102

102

Wykres 14.Najwyższy procentowy wykaz fizjoterapeutów w społeczeństwie

0,00%

0,05%

0,10%

0,15%

0,20%

0,25%

0,30%

Najwyższy procentowy wykaz fizjoterapeutów w społeczeństwie

Belgia Finlandia Dania Szwecja Holandia

Lp Nazwa państwa wartość procentowa1 Belgia 0,282 Finlandia 0,22%

3 Dania 0,16

4 Szwecja 0,13

5 Holandia 0,11

Źródło: Opracowanie własne na podstawie materiałów Europejskiej Sieci Fizjoterapii w Szkolnictwie Wyższym (Enphe)– wrzesień 2003

103


Wykres 15.Najmniejsza liczba pacjentów przypadająca na 1 fizjoterapeutę

0

100

200

300

400

500

600

700

800

Najmniejsza liczba pacjentów przypadająca na 1 fizjoterapeutę

Włochy Belgia Finlandia Norwegia Szwecja

Wykres 16Wykaz państw z największa liczba pacjentów przypadającą na 1 fizjoterapeutę

0

1 000

2 000

3 000

4 000

5 000

6 000

7 000

8 000

9 000

10 000

Największa liczba pacjentów na 1 fizjoterapeutę

Łotwa Portugalia Estonia Polska Węgry

104

104

Lp Nazwa państwa wartość liczbowa1 Włochy 1452 Belgia 3563 Finlandia 4524 Norwegia 4865 Szwecja 742

Lp Nazwa państwa wartość liczbowa1 Łotwa 9 3832 Portugalia 5 1683 Estonia 4 5574 Polska 3 8635 Węgry 3 495

Wykres 17.Najmniejsza procentowa ilość obywateli przypadająca na 1 fizjoterapeutę

0,00%

0,00%

0,00%

0,00%

0,00%

0,00%

0,00%

Włochy

Niemcy

Francja

Wielka Brytania

Belgia

LP Nazwa Państwa Wartość1 Włochy 0,0002 %

2 Niemcy 0,0011 % 3 Francja 0,0018 %4 Wielka Brytania 0,002 %5 Belgia 0,003 %


Wskaźniki przedstawione w powyższych tabelach informują

o możliwościach angażowania do pracy nowych fizjoterapeutów, i ilości

potencjalnych pacjentów w społeczeństwie danego kraju. Dla przykładu

według ujawnionych danych najwięcej mieszkańców na 1 fizjoterapeuta

przypada na Łotwie – 9383. Wskazuje to na wyraźny niedobór specjalistów

fizjoterapii w tym państwie. Przeciwieństwem Łotwy są Włochy, gdzie na 1

fizjoterapeutę przypada 145 mieszkańców, co wskazuje na nadwyżkę

specjalistów fizjoterapii w tym kraju. Jednocześnie należy uwzględnić fakt, że

mała liczba osób przypadająca na 1 fizjoterapeutę, jest również

wyznacznikiem dobrze rozwiniętego pod względem socjalnym państwa. Pod

105

względem zapewnienia swoim obywatelom wysokiej liczby wykształconych

fizjoterapeutów, przodują kraje Beneluxu oraz Skandynawii .

Zaprezentowany powyżej materiał statystyczny, obrazujący rynek

pracy fizjoterapeutów w 21 wybranych krajach Wspólnoty, pod względem

zakresu prezentowanych danych, układu i rodzaju ujętych informacji, jest

wynikiem przemyśleń autora, którego intencją było przedstawienie

interesujących, z punktu widzenia ewentualnego migranta, danych

statystycznych, ukrytych w gąszczu tabel i wykresów materiałów

informacyjnych, zgromadzonych w bazie informacyjnej WCPT, które

w sposób niezwykle interesujący obrazują sytuację w tej dziedzinie w 2003

roku.

106

DYSKUSJA - WNIOSKI:

1. Fizjoterapia jest procesem medyczno-społecznym, który dąży do

zapewnienia osobom niepełnosprawnym godziwego życia w poczuciu

pożyteczności społecznej oraz bezpieczeństwa społecznego i

zadowolenia

2. Podstawowe definicje fizjoterapii zwracają uwagę na fakt, że chociaż

metody fizjoterapii mają zastosowanie nie tylko do leczenia

i profilaktyki, ale również do rehabilitacji, to równoznaczne

posługiwanie się terminami: „fizjoterapia” i „rehabilitacja” nie jest

uzasadnione, albowiem termin „fizjoterapia” nie jest równoznaczny

z terminem „rehabilitacja medyczna” i nie jest jej synonimem.

3. W drugiej połowie XX wieku nastąpił bardzo duży postęp w rozwoju

metod fizjoterapii: ćwiczenia usprawniające i oporowe wzorowane na

treningu osób zdrowych, laseroterapia, krioterapia, impulsowe pole

magnetyczne. Nastąpił też znaczny postęp w rozwoju metod

hydroterapii, gównie w zakresie rozwiązań technicznych i metodyki

zabiegów.

4. Współcześnie w usprawnianiu wprowadza się łączenie różnych metod

w jeden „skojarzony" zabieg, np.: elektroterapii z ultrasonoterapią

(„elektrofo-noforeza"), jonoforezy i fali ultradźwiękowej (nazywany

również „elektro-fonoforezą"; pulsującego pola magnetycznego małej

częstotliwości z laserowym promieniowaniem podczerwonym).

Metody te, jako zwarte sposoby postępowania terapeutycznego, bardzo

szybko ulegają popularyzacji na całym świecie.

5. Obserwuje się specjalizację wybranych placówek leczniczych, na

świecie i w kraju, do pracy tylko jedną metodą usprawniania.

6. Polską Szkołą Rehabilitacji zakładała cztery znane cechy , tzn.:wczesne

zapoczątkowanie; powszechność; kompleksowość i ciągłość działań

rehabilitacyjnych. W 1970 roku Światowa Organizacja Zdrowia uznała

ten model za godny naśladowania.

107

7. Polska wniosła znaczący wkład w rozwój systemów kształcenia

fizjoterapeutów. Utworzony w 1984 roku w AWF Józefa Piłsudskiego

w Warszawie Wydział Rehabilitacji Ruchowej był pierwszym tego

typu wydziałem w Polsce i Europie.

8. W procesie kształcenia fizjoterapeutów W Polsce za najważniejsze

zadanie uznaje się kształcenie specjalistów w pełnoprofilowym

programie specjalizacji.

9. Od samego początku rozwój polskiej fizjoterapii łączył się ściśle

z uczelniami wychowania fizycznego i medycyny. Różne jednak były

źródła i drogi powstawania tej nowej specjalności klinicznej.

10. Z porównania systemu kształcenia magistrów fizjoterapii w AWF

Józefa Piłsudskiego w Warszawie z wzorcem zalecanym przez

Światową Konfederację Fizjoterapii wynika, że nie ma istotnych

rozbieżności w tym zakresie. Nauka rozpoczyna się i kończy zgodnie

z definicjami dyrektyw Unii Europejskiej, regulujących tę

problematykę, a realizowany program jest w dużej mierze zgodny

z zalecanym wzorcem.

11. Absolwent AWF Warszawa uzyskuje tytułu magistra fizjoterapii, po

zaliczanie pełnego programu kształcenia i praktyk, co kwalifikuje do

tytułu niezależnego profesjonalisty.

12. Utrzymanie poziomu jakości i praktyki wymaga uczestnictwa każdego

fizjoterapeuty – absolwenta, w nieustającym procesie edukacji.

13. W związku z istniejącym trójpoziomowym systemem kształcenia

fizjoterapeutów: na poziomie technika, licencjata i magistra zachodzi

konieczność podziału kompetencji zawodowych.

14. Zawód fizjoterapeuty jest zawodem regulowanym. Warunki jego

wykonywania w krajach UE określają dyrektywy i inne przepisy unijne

w szczegółowy sposób opisujące mechanizmy uznawania kwalifikacji

wymaganych w państwie członkowskim, do którego dany pracownik

przybywa z zamiarem wykonywania wyuczonego zawodu. Nie

wszystkie z 25 państw wspólnoty wdrożyły te Dyrektywy W opinii

108

Komisji Europejskiej organy państw stowarzyszonych zobowiązane są

jednak do ich stosowania, nawet jeśli nie są one formalnie wdrożone do

prawa krajowego.

15. Wyłącznymi adresatami dyrektyw są państwa członkowskie.

Wykluczona jest możliwość powoływania się na postanowienia

dyrektyw przed sądami krajowymi. Ani organy państw członkowskich,

ani organy polskie nie mogą więc wymagać od swoich obywateli

postępowania zgodnego z dyrektywami. Muszą oni dostosować się

jedynie do przepisów krajowych wydanych na podstawie dyrektyw.

16. System uznawalności oparty jest na prostym założeniu, że jeżeli dana

osoba posiada prawo wykonywania określonego zawodu

w jednym z państw członkowskich, to tym samym powinna być

upoważniona do wykonywania tego zawodu na terenie całej Unii.

17. W przypadku odstępstw programowych od programu obowiązującego

w kraju przyjmującym, w zakresie przedmiotowym lub ilościowym,

migranci muszą się liczyć, że podstawą uznania dyplomu i wydania

zgody na wykonywanie zawodu fizjoterapeuty w państwie

przyjmującym, będzie zastosowanie tzw. środków kompensujących,

umożliwiających uzupełnienie wiedzy czy umiejętności, tj.: odbycie

praktyki, złożenie testu umiejętności lub odbycie stażu adaptacyjnego.

18. .Państwa które przystąpiły do Wspólnoty w 2004 roku, zgodnie

z ogólną zasadą implementacji, mają dwa lata na dostosowanie swoich

przepisów do dyrektyw UE, regulujących problematykę uznawalności

dyplomów.

19. Realizowane systemy i programy kształcenia Fizjoterapeutów

w Akademii Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego

w Warszawie, a także uczelni wyższych w Ołomuńcu i Wilnie, nie

odbiegają zakresem przedmiotów nauczania i ilością zajęć od wzorca

zalecanego przez Światową Konfederację Fizjoterapii. Istotne różnice

uwidaczniają się jednak w przyjętym modelu nauczania i dotyczą

109

głównie: staży klinicznych, praktyk i ilości godzin przerabianych

w ramach procesu samokształcenia studentów.

20. Biorąc pod uwagę fakt, iż harmonizacja kształcenia jest procesem

długotrwałym i pracochłonnym należy szukać rozwiązań, które

ułatwiłyby wzajemne uznawanie kwalifikacji zawodowych

fizjoterapeutów.

21. Mając na uwadze uznawalność dyplomów wydawanych przez

uczelnie państw które wstąpiły do Unii Europejskiej 1 maja 2004 roku,

przez wszystkie kraje Wspólnoty, należy pracować nad tym, ażeby

realizowane w tych uczelniach programy nauczania w pełni

odpowiadały obowiązującym standardom WCPT,. Zbieżność musi się

odnosić do całego systemu kształcenia obejmującego: czas trwania

nauki, zakres przedmiotowy, metodologią zajęć oraz zakres i czas

odbywanych staży klinicznych i praktyk. zawodowych.

22. W świetle obowiązujących regulacji prawnych uzyskane w AWF

w Warszawie dyplom magistra fizjoterapii, już dzisiaj daje podstawy

do uznania zdobytego wykształcenia we wszystkich państwach

członkowski UE z ewentualnym uwzględnieniem dodatkowych

praktyk, stażu i egzaminów uzupełniających..

23. Wprowadzany w roku akademickim 2005/2006 dwustopniowy program

kształcenia fizjoterapeutów w AWF Warszawa ( 3 lata licencjat + 2 lata

uzupełniające studia magisterskie) uniemożliwi absolwentom studiów I

stopnia (licencjat) ubieganie się o uznanie uzyskanego dyplomu

w innych państwach Wspólnoty. Skutkuje to brakiem możliwości

wykonywania zawodu wykwalifikowanego fizjoterapeuty. Przeszkodę

stanowi 3 letni okres nauczania, przy obowiązujących regulacjach

prawnych zobowiązujących państwa członkowskie do kształcenia

fizjoterapeutów w szkolnictwie wyższym w minimalnym wymiarze

4 lat, po ukończeniu nauki w szkole średniej.

24. Uznanie dyplomu zwiększa perspektywy zawodowe i szanse awansu

migrantów.

110

25. Osoba, której kwalifikacje do wykonywania zawodu fizjoterapeuty

zostały uznane w danym państwie członkowskim ma prawo do

używania tytułu zawodowego właściwego dla zawodu fizjoterapeuty na

terenie tego państwa ponadto może posługiwać się swoim tytułem

uzyskanym w polskim systemie kształcenia, bądź jego skrótem

w oryginalnym brzmieniu, np. mgr fizjoterapii

26. Najbardziej praktyczne dla migrantów informacje, przy ubieganiu się

o uznanie dyplomu i prawo do wykonywania zawodu w państwie

przyjmującym, zawarte są w obowiązującym w państwach Wspólnoty

Kodeksie Postępowania. Kodeks ten został przyjęty przez państwa

Wspólnoty 18 czerwca 1998 roku. Zawiera on informacje niezbędne

dla migranta. w pokonywaniu licznych formalności administracyjnych,

które musi on spełnić, aby nabyć te uprawnienia.

27. Z informacji uzyskanych w instytucjach Wspólnoty wynika, że

większość migrantów nie jest świadomych swoich praw do uznania

dyplomu. Na ogół posiadają oni niepełne i nieprawidłowe informacje

o mechanizmach systemu ogólnego i w konsekwencji niechętnie

korzystają ze swoich uprawnień.

28. Czternaście lat po wprowadzeniu Dyrektywy89/48/EWG system

ogólny nie jest w stanie spełnić oczekiwań państw które wstąpiły do

Unii Europejskiej w maju 2004 roku. Należało się spodziewać pewnych

problemów wynikających z wprowadzenia i stosowania systemu,

należy stwierdzić, że proces uznawania dyplomów jest dla migrantów

z tych państw doświadczeniem przygnębiającym i frustrującym.

29. Fizjoterapia jest w Europie nadal specjalnością deficytową, chociaż

stale zwiększa się liczbę i jakość kształconych specjalistów

111

SŁOWNICZEK POJĘĆ

112

Unia Europejska – termin ten został sformułowany przez szefów rządów i

państw na paryskiej konferencji na szczycie w 1972 roku jako cel

wstępny. Definicja sformułowana w traktacie o Unii „Podstawą Unii są

Wspólnoty Europejskie, uzupełnione wprowadzonymi traktatem (o Unii)

kierunkami polityki i formami współpracy. Kształt Unii zarówno pod

względem jej politycznego jak i prawnego statusu, a także w perspektywie

przyszłych możliwości rozwoju pozostaje nadal otwarty. Propozycje

dalszego rozwoju Unii, ze szczególnym uwzględnieniem planowanego

dalszego rozszerzenia na wschód zawarto w przedłożonej przez Komisję

Europejską Agendę 2000, która zalecała wcześniej negocjacje z: Polską,

Węgrami, Czechami, Słowenią, Estonią i Cyprem.

Rada Unii Europejskiej – jest organem państw członkowskich. Główną

funkcją Rady jest reprezentowanie interesów państw członkowskich na

szczeblu UE. Kompetencje decyzyjne, koordynacja polityk narodowych,

kompetencje wykonawcze. Na szczeblu ministrów Rada odbywa

posiedzenia w ponad 20 różnych składach (np. rada Ministrów

Rolnictwa). Posiedzenia rady są dużymi zgromadzeniami, ponieważ

ministrom towarzyszą i pomagają wyspecjalizowani urzędnicy.

Parlament Europejski – kompetencje ogólne: doradcze i kontrolne; prawo

współdziałania w procesie legislacyjnym; uprawnienia decyzyjne w

sprawie nieobligatoryjnych wydatków z budżetu UE. Kompetencje w

stosunku do Komisji Europejskiej: zgłaszanie votum nieufności, stawianie

zapytań, aprobowanie składu nowej Komisji. Wyrażanie zgody na

przystąpienie

i stowarzyszenie nowych członków. Skład ....deputowanych z 24 państw.

Decyzje zapadają na posiedzeniach plenarnych,a bieżąca praca odbywa się

w 20 komisjach. Parlament Europejski posiada swojego prezydenta który

kieruje tymi 20 komisjami min. Komisji Spraw Socjalnych i Zatrudnienia

113

Komisja Europejska – pełna nazwa „Komisja Wspólnot Europejskich” jest

to organ kolegialny (przed 2004 r. było 20 komisarzy i

podporządkowany im aparat administracyjny z siedzibą w Brukseli.

Dla uproszczenia w 1993 roku wprowadzono nazwę Komisja

Europejska. Jej celem jest strzeżenie wspólnotowych interesów,

zapewnienie funkcjonowania i rozwoju Wspólnego Rynku oraz Unii

Gospodarczej i Walutowej oraz reprezentowanie UE na zewnątrz.

Podstawowe instrumenty którymi dysponuje KE to: wyłączne prawo

inicjatywy prawodawczej, kompetencje decyzyjne, kontrola

stosowania prawa wspólnotowego, zarządzanie budżetem WE, Rolę

i znaczenie KE można zobrazować za pomocą czterech modeli34: 1)

Komisja jako „sekretariat” w Europie ojczyzn; 2) Komisja jako

„federacyjny rząd”

w zjednoczonym państwie europejskim; 3) Komisja jako

„technokracja” w Europie współpracujących ze sobą państw dobrobytu;

4) Komisja jako „polityczny makler” w coraz większym stopniu

scalonej Unii Europejskiej.

Konferencja Europejska – jej podstawowe cele to: podniesienie skuteczności

instytucji i procedur decyzyjnych, Europa bliżej obywateli, umacnianie

zdolności działania Unii w sferze polityki zagranicznej i bezpieczeństwa,

dalszy rozwój polityki wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych.

Zwołuje ją prezydencja UE jeśli Rada po zasięgnięciu opinii Parlamentu

Europejskiego i ewentualnie Komisji przychyliła się zwykłą większością

głosów do wniosku jednego z państw członkowskich lub Komisji.

Traktat - Akty europejskiego prawa pierwotnego - Poważna umowa

międzynarodowa o charakterze politycznym zawierany w sposób

formalny

i uroczysty np.. na konferencjach.

34 Werner Weindenfeld Europa od A do Z, Podręcznik Integracji Europejskiej, wydawnictwo „Wokół nas”, Gliwice 1999 r., str. 110

114

Traktaty założycielskie - wraz z towarzyszącymi im protokółami i aneksami

stanowią aktami europejskiego prawa pierwotnego. Należą do nich:

1. Traktat o utworzeniu Wspólnoty Europejskiej (TWE);

2. Traktat o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej

(TEWEA);

3. Traktat o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (TWWiS) –

przestał obowiązywać w 2002 roku.

Traktaty nowelizujące traktaty założycielskie

1. Jednolity Akt Europejski;

2. Traktat o Unii Europejskiej (Traktat z Maastricht);

3. Traktat Amsterdamski czy Nicejski;

4. Traktaty akcesyjne o przystąpieniu nowych członków

Rozporządzenie – akt prawny posiadający bezpośrednią moc wiążącą dla

każdego państwa członkowskiego.

Dyrektywa – akt prawny zobowiązujący państwa członkowskie do stworzenia

odpowiednich przepisów, przy czym środki i forma osiągnięcia celu jest

dowolna.

Decyzja – odnosi się do przypadków indywidualnych, kierowana jest do

państw członkowskich, przedsiębiorstw lub osób i ma bezpośrednią moc

wiążącą.

Zalecenia i opinie prawne - dokumenty nie posiadające mocy wiążącej.

115

Zasada subsydiarności – Traktat z Maastricht z 7 lutego 1992 roku

wprowadza do Traktatu o WE zasadę subsydiarności pochodzącą

z chrześcijańskiej nauki społecznej. Zasada ta mówi, że w dziedzinach,

które nie podlegają jej wyłącznej kompetencji, Wspólnota może włączyć

się tylko wtedy, gdy cele planowanych przedsięwzięć nie mogą być

osiągnięte w sposób wystarczający na szczeblu państw członkowskich i

dlatego z powodu ich zakresu lub ich skutków osiągnięte zostaną

skuteczniej na szczeblu Wspólnoty.

Migrant - Osoba przesiedlająca się, zmieniająca miejsce stałego pobytu

zamieszkania między państwami Unii Europejskiej.

Zawód regulowany – Zawód, którego podjęcie lub wykonywanie jest

uzależnione od spełnienia wymogów określonych w przepisach prawnych

danego państwa. Każde państwo posiada własną listę zawodów regulowanych.

Zawód fizjoterapeuty jest zawodem regulowanym. O zaliczeniu zawodu

fizjoterapeuty do zawodu regulowanego decyduje tryb jego wykonywania,

a w szczególności fakt, że jest to działalność zawodowa wykonywana w

zakresie opieki medycznej w stopniu, do jakiego wynagrodzenie i/lub zwroty

za tą działalność uzależnione jest na mocy krajowych przepisów sektora

zabezpieczenia społecznego od posiadania tytułu i dyplomu w stopniu do

jakiego tytuł ten przysługuje posiadaczom dyplomu

116

Koordynator - Wyznaczona osoba, odpowiedzialna za koordynację organów,

które zostały wyznaczone w każdym państwie członkowskim do

otrzymywania i analizowania wniosków zgodnie z dyrektywami oraz

podejmowania decyzji w sprawie tych wniosków. Koordynator wchodzi

w skład członków Grupy Koordynatorów. Do powołania koordynatora

każde państwo członkowskie zobowiązuje się według. Dyrektywy

92/51/EWG Rola Koordynatorów jest podobna przy wszystkich trzech

dyrektywach.

Grupa Koordynatorów - Do której należą koordynatorzy państwowi

przekazywane są im zagadnienia które następnie na spotkaniu są poddane

dalszej analizie. Artykuł 13.2. Dyrektywy 92/51/EWG - mówi, że

„Koordynatorzy są członkami Grupy Koordynatorów oraz, że zakres

obowiązków tej Grupy został rozszerzony o zadania ułatwiania wdrażania

Dyrektywy 92/51/EWG oraz zbieranie niezbędnych do tego celu

informacji”.

Dyrektywa 89/48/EWG35 - Postanowienia tej Dyrektywy zostały wdrożone do

polskiego prawa ustawą z dnia 26 kwietnia 2001 roku, o zasadach uznawania

nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej kwalifikacji do

wykonywania zawodów regulowanych.36 Dotyczy ona ogólnego systemu

uznawania dyplomów szkół wyższych, przyznawanych na zakończenie

przynajmniej trzyletniego kształcenia i szkolenia zawodowego. Dyrektywa ta

stanowi istotny przełom w podejściu wspólnoty do uznawania kwalifikacji

zawodowych stanowi. Dyrektywa 92/51/EWG - weszła w życie 19 czerwca

1994 roku. Postanowienia tej dyrektywy również dotyczą uznawania

kwalifikacji we wszystkich zawodach regulowanych ( w tym w zawodzie

fizjoterapeuty) w państwie członkowskim, do którego przyjeżdża obywatel

Unii Europejskiej posiadający kwalifikacje uzyskane w innym państwie

członkowskim, nie przewidując harmonizacji kształcenia. Tak jak pierwsza

Dyrektywa Systemu Ogólnego, Dyrektywa 92/51/EWG zobowiązała każde

państwo członkowskie do wyznaczenia osoby odpowiedzialnej za koordynację35 Dziennik Urzędowy z 24.01.1989, Nr L19, str.16.36Dz. U. z 2001r. Nr. 87, poz. 954.

117

organów, które jednocześnie zostały wyznaczone w każdym państwie

członkowskim do otrzymywania i analizowania wniosków zgodnie

z dyrektywą oraz podejmowania decyzji w sprawie tych wniosków.

Dyrektywa 99/42/EWG - ustanowiła mechanizm uznawania kwalifikacji dla

działalności zawodów regulowanych. Jej postanowienia dotyczą środków

przejściowych które uzupełniają ogólny system uznawania kwalifikacji

Środki kompensujące: staż adaptacyjny, test umiejętności i praktyka -

umożliwiają one uzupełnienie wiedzy lub umiejętności praktycznych ,

wykorzystywane w przypadkach określonych zawodów regulowanych.

Staż adaptacyjny to wykonywanie zawodu w przyjmującym państwie

członkowskim pod nadzorem wykwalifikowanego przedstawiciela tego

zawodu. Jest to tzw. praktyka nadzorowana podczas której powinna istnieć

możliwość odbycia dalszego szkolenia. Okres nadzorowanej praktyki jest

oceniany. Kwestie regulujące okres adaptacyjny i status osoby przyjezdnej

objętej nadzorem określają właściwe władze państwa przyjmującego zgodnie

z obowiązującymi przepisami prawa wspólnotowego. Organizacja stażu

adaptacyjnego w sektorze opieki zdrowotnej stwarza pewne trudności

w zakresie wynagrodzenia, odpowiedzialności zawodowej i znalezienia

odpowiednich nadzorców. Szczegółowe zasady dotyczące odbywania stażu

adaptacyjnego przez fizjoterapeutów różnią się w zależności od kraju. W

niektórych przypadkach migrant może wybrać swojego opiekuna, w innych

migrant musi odbyć staż w wyznaczonej instytucji. We wszystkich

przypadkach staż adaptacyjny jest dostosowany do potrzeb określonego

migranta. W większości przypadków zgłoszonych przez koordynatorów, staż

adaptacyjny trwał znacznie krócej niż dopuszczalne maksimum – trzy lata.

Test umiejętności - celem testu umiejętności podobnie jak stażu

adaptacyjnego jest, według rozumienia Komisji Europejskiej, ocena zdolności

przystosowania się migranta do nowych warunków zawodowych. Zgodnie z

definicją artykułu 1(g) test winien sprawdzić znajomość przez migranta tych

przedmiotów, które nie pokrywają się z przedmiotami ujętymi w jego

dyplomie, a więc nie były ujęte w dotychczasowym programie jego

118

kształcenia i szkolenia. Testy umiejętności powinny być dostosowane

każdorazowo do indywidualnego wykształcenia i szkolenia migranta.

Zarówno test jak i staż muszą być ograniczone do brakującej wiedzy

sprawdzić znajomość przez migranta tych przedmiotów, które nie pokrywają

się z przedmiotami ujętymi w jego dyplomie, a więc nie były ujęte

w dotychczasowym programie jego kształcenia i szkolenia. Testy umiejętności

powinny być dostosowane każdorazowo do indywidualnego wykształcenia i

szkolenia migranta.

Praktyka - W przypadku różnicy w długości przewidywanej praktyki

zawodowej, państwo członkowskie może wymagać przedstawienia

dokumentu potwierdzającego doświadczenie zawodowe tj. staż zawodowy

rozumiany jako faktyczne i legalne wykonywanie danego zawodu w państwie

członkowskim. W przypadku różnic w długości praktyki zawodowej migrant

może zostać zobowiązany do uzupełnienia okresu praktyki do potrzeb

programu szkolenia fizjoterapeutów w danym państwie.

Polityka młodzieżowa37 – jej celem jest doskonalenie pracy z młodzieżą i

popieranie wymiany młodzieżowej. Może być ona uważana za wypadkową

działań w dziedzinach najbardziej istotnych dla młodzieży takich jak: polityka

oświatowa, społeczna i rynku pracy. Oficjalna polityka młodzieżowa UE

ogranicza się do programów wymiany i ogólnego doskonalenia pracy z

młodzieżą. Również będące do dyspozycji w tym zakresie środki budżetowe

stanowią znikomy procent wszystkich środków. A wysoki stopień bezrobocia

wśród młodzieży w UE, dwa razy wyższy niż stopa bezrobocia w ogóle

stwarza potrzebę działania w tym zakresie.

Europejskie Centrum Młodzieżowe – międzynarodowy ośrodek kształcenia

i spotkań Rady Europy w Strasburgu. W Centrum odbywają się seminaria

i kursy przeznaczone dla europejskich organizacji młodzieżowych w celu

stworzenia im możliwości zorganizowania się na szczeblu europejskim,

nawiązania współpracy, wymiany informacji i wygłoszenia własnych opinii

37 Podstawy traktatowe art. 126 ust.2 Traktatu o WE

119

(polityka młodzieżowa). Adres: Europaisches Jugendzentrum, Rue Pierre de

Coubertin 30, F-67000 Strasburg Wacken.

Europejskie Forum Młodzieżowe WE - założony w 1978 r. związek

organizacji młodzieżowych UE. Pełni rolę platformy politycznej organizacji

młodzieżowych wobec organów UE. Członkami są narodowe komitety

młodzieżowe państw członkowskich i międzynarodowe organizacje

młodzieżowe spełniające określone w statutach warunki (polityka

młodzieżowa). Adres: Europaisches Jugendforum, 112, rue Joseph II, B-1040

Bruksela.

BIBLIOGRAFIA

120

1. W. Dega Rehabilitacja Medyczna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL,

Warszawa 2001 r,

2. K. Milanowska i W Dega Rehabilitacja Madyczna, Wydawnictwo

Lekarskie PZWL 2001 r,

3. Leksykon Medyczny Psycherembel therapeutisches Worterbuch, 2001

r., Wyd. Lekarskie PZWL, Wielki Słownik Medyczny”1996 r.,

4. Orzech J., Rozwój koncepcji i metod fizjoterapii w XIX i XX w.

Fizjoterapia Polska , Agencja Wyd. Medsportpress, Warszawa 2001r.,

5. Straburzyńska-Lupa A., Straburzyński G., Fizjoterapia, Poznań 2003

Pzwl

6. Askanas Z.: Rehabilitacja kardiologiczna,PZWL, Warszawa 1971r.

7. Pyzik A. „Analizowanie i projektowanie programów szkolnych” 1999

skrypt,

8. Hulek A. „Rehabilitacja osób niepełnosprawnych w Polsce i

zagranicą”Warszawa,IWZZ 1981

9. Werner Weidenfeld Europa od A do Z – Podręcznik Integracji Europejskiej,

Wydawnictwo „Wokół nas’ Gliwice 1999 r., str.203.

10. Materiały archiwalne Polskiego Towarzystwa Fizjoterapii

AKTY PRAWNE

1. Dz. U. z 2000 r.Nr 122, poz. 1320

2. Dz. U. z 2000 r. nr. 122, poz. 1314.

3. Orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości w Sprawie C-340/89

„Vlaspolu” (1991) ECR 1-2357. Dz. U. z 2001r. Nr. 87, poz. 954.

4. Dyr. Rady 92/51 EWG

5. Ogólny system uznawania kwalifikacji zawodowych w państwach

członkowskich UE, MENiS, Warszawa 2001r.,

6. Dziennik Urzędowy z 24.01.1989, Nr L19, str.16.

7. Dyrektywa 99/42/EWG, Parlamentu Europejskiego i Rady Europy

8. Ogólny system uznawania kwalifikacji zawodowych w państwach

członkowskich Unii Europejskiej, Dokumenty, ZWP MPiPS,

Warszawa 2001r,

121

9. Dokument programowy Światowej Konfederacji Fizjoterapii Deklaracja

Zasad i Określenia Stanowisk

10. Dz.U. z 1949 r., nr 46, poz.336.

11. Dz.U. z 2001 r., nr 71, poz. 738 z późn. zm.

Dyrektywa Rady Wspólnot Europejskich z dnia 21 grudnia 1988 r.,

SPIS TABEL

Tabela 1.

122

Szczegółowy plan 4,5 letnich jednolitych studiów magisterskich AWF Warszawa - minima godzinowe..................................................................................................................30Tabela 2: Ramowy program 4,5 letnich studiów magisterskich AWFWarszawa – minima godzinowe-forma skrócona……………………………………….......32Tabela 3.Program kształcenia fizjoterapeutów w AWF Warszawa dopasowany do standardów programu kształcenia fizjoterapeutów zalecanych przez WCPT ……………………….......33Tabela 4: Obowiązujące systemy kształcenia fizjoterapeutów w państwach Unii Europejskiej zrzeszonych przed 1 maja 2004 roku……………………….............................37Tabela 5. System kształcenia fizjoterapeutów w państwach które wstąpiły do UE 1 maja 2004 roku………………………......................................................................................................38Tabela 6. Ramowy program kształcenia fizjoterapeutów w Czechach na przykładzie Palacky University w Ołomuńcu..........................................................................................................41Tabela 7.Minima programowe kształcenia fizjoterapeutów w Palacky University w Ołomuńcu w ujęciu procentowym- forma skrócona……………….............................................................43Tabela 8.Program kształcenia fizjoterapeutów w Palacky University w Ołomuńcu w dopasowany do standardów programowych zalecanych przez WCPT........................................................45Tabela 9. Ramowy program kształcenia fizjoterapeutów na Litwie w Vilnius College In Higher Education.................................................................................................................................47Tabela 10.Minima programowe Vilnius College In Higher Education w Wilnie –forma skrócona.......48Tabela11.Wykaz przedmiotów Collage in Higher Education z Wilna dopasowany do standardów program kształcenia fizjoterapeutów proponowany przez WCPT..........................................50Tabela 12. Szczegółowy program kształcenia fizjoterapeutów z pierwszym stopniem specjalizacji wg standardów WCPT – minima godzinowe................................................................................53Tabela 13. Ramowy program kształcenia fizjoterapeutów z pierwszym stopniem specjalizacji wg standardów WCPT – minima godzinowe w ujęciu procentowym / forma skrócona..............54Tabela 14.Porównanie przedmiotowego zakresu kształcenia fizjoterapeutów w AWF Warszawa z wzorcem programowym WCPT..............................................................................................62Tabela 15. Porównanie programu szkolenia magistrów fizjoterapii Wydziału Rehabilitacji AWF Warszawa z minimami godzinowymi szkolenia fizjoterapeutów z I stopniem specjalizacji wg standardów WCPT........................................................................................65Tabela 16.Porównanie standardów minimum programowego pomiędzy World Confederation of Physical Therapy z uniwersytem w Ołomuńcu w Czechach.................................................67Tabela 17Porównanie zalecanego minimów programowego World Confederation of Physical Therapy z Collage in Higher Education w Wilnie……………………………………….............................................................……….70

Tabela 18. Porównanie programów szkolenia fizjoterapeutów w AWF Warszawa i w Palacký University Ołomuniec w Czechach.........................................................................................74

123

Tabela 19.Porównanie minimów godzinowych ramowy programów fizjoterapii AWFWarszawa ze standardem z Ołomuńca -forma skrócony.......................................................79Tabela 20. Programy kształcenia fizjoterapeutów w: AWF Warszawa, Palackým University w Ołomuńcu i Vilnius Collage in Higher Education ze standardem WCPT..............................80Tabela 21.Liczebność fizjoterapeutów w wybranych państwach UE w przeliczeniu na 1 mieszkańca……………………………………………………………………………….….99

SPIS WYKRESÓW

Wykres 1.Minima programowe AWF Warszawa w ujęciu ilościowym.................................................32Wykres 2.Ramowy program 4,5 letnich studiów magisterskich AWF Warszawa w ujęciu procentowym……………………………………………………….......................................33Wykres 3.Minima programowe Palacky University w Ołomuńcu w ujęciu ilościowym - wykres

słupkowy.................................................................................................................................44

Wykres 4.Minima programowe w Palacky University w Ołomuńcu w ujęciu procentowym...........................................................................................................................44Wykres 5. Minima programowe kształcenia fizjoterapeutów w Vilnius Collage w ujęciu ilościowym – wykres słupkowy.....................................................................................................................49Wykres 6. Minima programowe kształcenia fizjoterapeutów w Vilnius Collage w ujęciu procentowym wykres procentowy..................................................................................................................49Wykres 7.Minima programowe szkolenia fizjoterapeutów wg WCPT w ujęciu ilościowym……….... 54Wykres 8. Ramowy program kształcenia fizjoterapeutów z pierwszym stopniem specjalizacji wg standardów WCPT – minima godzinowe w ujęciu procentowym..........................................55Wykres 9. Minima programowe kształcenia fizjoterapeutów w omawianych uczelniach wg standardu WCPT......................................................................................................................................81Wykres 10. Liczba fizjoterapeutów czynnych zawodowych w państwach UE– wykres słupkowy........100Wykres 11. Liczba mieszkańców przypadająca na 1 pracującego fizjoterapeutę w państwach UE…101Wykres 12. Liczba mieszkańców 5 największych państw Europy.........................................................102Wykres 13. Zestawienie państw z największą ilościową liczbą fizjoterapeutów w społeczeństwie…...102Wykres 14.Najwyższy procentowy wykaz fizjoterapeutów w społeczeństwie………………..….........103Wykres 15.Najmniejsza liczba pacjentów przypadająca na 1 fizjoterapeutę..........................................104

124

Wykres 16Wykaz państw z największa liczba pacjentów przypadającą na 1 fizjoterapeutę……….....104Wykres 17.Najmniejsza procentowa ilość obywateli przypadająca na 1 fizjoterapeutę………….........105

WYKAZ STRON WWW

1. WWW.ENPHE.ORG - European Network of Physiotherapy in Higher Education2. WWW.WCPT.ORG - World Confederation of Physical Therapy3. WWW.YEAP.Z.PL - Youth European Association of Physiotherapy4. WWW.WHO.ORG - World Health Organization5. WWW.MZ.GOV.PL - Ministerstwo Zdrowia w Polsce6. WWW.FIZJOTERAPIA.ORG.PL - Polskie Towarzystwo Fizjoterapii7. WWW.YEAPPOLAND.PRV.PL - Youth European Association of

Physiotherapy Poland8. WWW.FTK.UPOL.CZ - Palacký University Olomouc

125

Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow...

Documents

Transcript of Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow...