Margaret Schonberger Margaret Schonberger Mahler (1897-1986)Mahler (1897-1986)

                  

    

                 

     

Koncepcja faz rozwoju małego Koncepcja faz rozwoju małego dziecka.dziecka.

Fazy rozwoju wg Mahler:Fazy rozwoju wg Mahler:1/ 1/ Autyzm Autyzm (faza niezróżnicowana) – ok. (faza niezróżnicowana) – ok.

pierwsze dwa miesiące życia, niepierwsze dwa miesiące życia, nie funkcjonuje jeszcze pamięć, względny brak funkcjonuje jeszcze pamięć, względny brak

reakcji na bodźce zewnętrzne, nie istnieje reakcji na bodźce zewnętrzne, nie istnieje rozróżnienie między sobą, a światem . rozróżnienie między sobą, a światem . Niemowlę chroni się za „barierą Niemowlę chroni się za „barierą antybodźcową”. Jest to faza pierwotnego antybodźcową”. Jest to faza pierwotnego narcyzmu. Dzieci pozbawione opieki narcyzmu. Dzieci pozbawione opieki macierzyńskiej w tym okresie mają macierzyńskiej w tym okresie mają mniejsze poczucie bezpieczeństwa w całym mniejsze poczucie bezpieczeństwa w całym niemowlęctwie.niemowlęctwie.

Ciężkie frustracje w tym okresie mogą Ciężkie frustracje w tym okresie mogą spowodować zahamowanie właśnie w tej spowodować zahamowanie właśnie w tej fazie lub analogiczne frustracje w fazie lub analogiczne frustracje w okresie późniejszym regresję do tej fazy.okresie późniejszym regresję do tej fazy.

Granicą tej fazy jest uśmiech Granicą tej fazy jest uśmiech rozpoznania u dziecka na widok ludzkiej rozpoznania u dziecka na widok ludzkiej twarzy. Jest to jednocześnie dowód na twarzy. Jest to jednocześnie dowód na to, że dziecko już w tym okresie uczy się.to, że dziecko już w tym okresie uczy się.

2/ 2/ Faza symbiozy- Faza symbiozy- niemowlę przeżywa niemowlę przeżywa siebie i matkę tak jakby stanowili jednośćsiebie i matkę tak jakby stanowili jedność

W tej fazie fundamentalne dla wytworzenia W tej fazie fundamentalne dla wytworzenia się dobrej symbiozy są dwa czynniki:się dobrej symbiozy są dwa czynniki:

- ekspresja i komunikacja przez dziecko jego - ekspresja i komunikacja przez dziecko jego stanów wewnętrznych i potrzebstanów wewnętrznych i potrzeb

- wrażliwość na potrzeby dziecka i zdolność - wrażliwość na potrzeby dziecka i zdolność do właściwego reagowania przez matkę. do właściwego reagowania przez matkę.

Prawidłowa symbioza jest konieczna Prawidłowa symbioza jest konieczna

dla rozwoju wszystkich kolejnych dla rozwoju wszystkich kolejnych funkcji.funkcji.

Matka to w tym czasie Matka to w tym czasie ego pomocniczeego pomocnicze dla dla dziecka.dziecka.

Na bazie dobrej symbiozy rozwija się poczucie Na bazie dobrej symbiozy rozwija się poczucie bezpieczeństwa.bezpieczeństwa.

W okresie symbiozy dziecko ma rozwojowo W okresie symbiozy dziecko ma rozwojowo niezbędne złudzenie, że dzieli lub kontroluje niezbędne złudzenie, że dzieli lub kontroluje omnipotentną część matki.omnipotentną część matki.

Początki rozróżnienia pomiędzy sobą a matką Początki rozróżnienia pomiędzy sobą a matką (światem) to 5-ty, 6-ty miesiąc życia.(światem) to 5-ty, 6-ty miesiąc życia.

Niedostatki w fazie symbiozy mogą prowadzić do Niedostatki w fazie symbiozy mogą prowadzić do zaburzeń osobowości określanych jako zaburzeń osobowości określanych jako charakter charakter schizoidalnyschizoidalny lub lub oralny.oralny.

W obu tych strukturach osobowości występuje W obu tych strukturach osobowości występuje skłonność do idealizacji osoby kochanej i obiektu skłonność do idealizacji osoby kochanej i obiektu przeniesienia.przeniesienia.

3/ 3/ Okres rozróżniania – Okres rozróżniania – zaczyna się ok. 6-go miesiąca zaczyna się ok. 6-go miesiąca życia. Jest to pierwszy okres życia. Jest to pierwszy okres fazy separacji-indywiduacjifazy separacji-indywiduacji. . Faza ta zaczyna się od pierwszych prób dziecka oddalania Faza ta zaczyna się od pierwszych prób dziecka oddalania się od matki, a kończy wraz z ukształtowaniem odrębnej się od matki, a kończy wraz z ukształtowaniem odrębnej tożsamości dziecka (ok. 2,5 roku życia).tożsamości dziecka (ok. 2,5 roku życia).

Im lepiej dziecko jest „zakotwiczone” w fazie symbiozy, tym Im lepiej dziecko jest „zakotwiczone” w fazie symbiozy, tym przemieszczenie uwagi dziecka na świat zewnętrzny przemieszczenie uwagi dziecka na świat zewnętrzny przebiega płynniej. Dla tego przemieszczenia ważna jest też przebiega płynniej. Dla tego przemieszczenia ważna jest też „optymalna frustracja” dziecka.„optymalna frustracja” dziecka.

Ok. 8-go miesiąca pojawia się u dziecka lęk w stosunku do Ok. 8-go miesiąca pojawia się u dziecka lęk w stosunku do obcych.obcych.

Od tego czasu przywiązanie dziecka do matki zaczyna Od tego czasu przywiązanie dziecka do matki zaczyna nabierać cech specyficznych.nabierać cech specyficznych.

Pojawiają się pierwsze oznaki lęku przed separacją a wraz z Pojawiają się pierwsze oznaki lęku przed separacją a wraz z nimi nimi „obiekty„obiekty przejściowe”.przejściowe”.

Dziecko stopniowo traci swój symbiotyczny raj, czyli Dziecko stopniowo traci swój symbiotyczny raj, czyli iluzję jedności z matką.iluzję jedności z matką.

4/ Subfaza praktyki (ćwiczenia)4/ Subfaza praktyki (ćwiczenia) Między 10-tym. a 18-tym. miesiącem Między 10-tym. a 18-tym. miesiącem

życia. Dziecko intensywnie poznaje świat. życia. Dziecko intensywnie poznaje świat. Oddala się i powraca do matki.Oddala się i powraca do matki.

Dziecko zaczyna sobie wyobrażać obiekty, Dziecko zaczyna sobie wyobrażać obiekty, których nie widzi. Ma wyolbrzymione których nie widzi. Ma wyolbrzymione poczucie wszechmocy, biorące się z poczucie wszechmocy, biorące się z „uczestnictwa w magicznych mocach „uczestnictwa w magicznych mocach matki” oraz własnych nowo powstałych matki” oraz własnych nowo powstałych umiejętności. umiejętności.

Świat należy do niego. Jest tutaj analogia Świat należy do niego. Jest tutaj analogia do wielu cech osób narcystycznych.do wielu cech osób narcystycznych.

5/ 5/ Okres zbliżenia (ponownego zbliżenia)Okres zbliżenia (ponownego zbliżenia) Od 15-go do 24-go miesiąca życia. Dziecko Od 15-go do 24-go miesiąca życia. Dziecko

zaczyna „powracać do matki”, ale już jako zaczyna „powracać do matki”, ale już jako niezależna istota. Nie traktuje już jej jako niezależna istota. Nie traktuje już jej jako wyłącznie przedłużenie siebie. Ma większą wyłącznie przedłużenie siebie. Ma większą świadomość swojej odrębności, ale bardzo świadomość swojej odrębności, ale bardzo potrzebuje zainteresowania i potrzebuje zainteresowania i współuczestnictwa w odkrywaniu świata. współuczestnictwa w odkrywaniu świata. Jest bardzo czułe na nieobecność matki i Jest bardzo czułe na nieobecność matki i podatne na zranienie. Na skutek podatne na zranienie. Na skutek doznawania różnych frustracji musi doznawania różnych frustracji musi doświadczyć bolesnej prawdy, że nie jest doświadczyć bolesnej prawdy, że nie jest tak wszechmocne jak mu się wydawało.tak wszechmocne jak mu się wydawało.

Jest to najbardziej kluczowa faza Jest to najbardziej kluczowa faza indywiduacji.indywiduacji.

Potrzeby zależności i niezależności pozostają w Potrzeby zależności i niezależności pozostają w głębokim konflikcie, a lęk dziecka zmienia swój głębokim konflikcie, a lęk dziecka zmienia swój charakter – ze strachu przed utratą obiektu na charakter – ze strachu przed utratą obiektu na strach przed utratą miłości obiektu.strach przed utratą miłości obiektu.

Najbardziej charakterystyczne Najbardziej charakterystyczne obronyobrony z tego z tego okresu to:okresu to:

1.stopniowe i niepełne uświadamianie sobie 1.stopniowe i niepełne uświadamianie sobie ograniczeń (trwanie przy ograniczeń (trwanie przy omnipotencji)omnipotencji)

2.idealizacja2.idealizacja rodzica rodzica3.rozszczepienie – 3.rozszczepienie – dobre i złe aspekty obiektu są dobre i złe aspekty obiektu są

od siebie izolowane (biegunowość)od siebie izolowane (biegunowość)

Bolesne przepracowywanie sprzeczności Bolesne przepracowywanie sprzeczności w tym okresie zwane jest w tym okresie zwane jest „kryzysem „kryzysem zbliżenia”.zbliżenia”. Charakterystyczne są tu Charakterystyczne są tu często dramatyczne walki z rodzicami. często dramatyczne walki z rodzicami. Aby zrezygnować z wielkościowych Aby zrezygnować z wielkościowych urojeń dziecko część tych walk powinno urojeń dziecko część tych walk powinno przegrać, ale nie powinno być przegrać, ale nie powinno być „zniewolone”.„zniewolone”.

Jednym z najważniejszych zadań w tym Jednym z najważniejszych zadań w tym okresie jest przekształcenie okresie jest przekształcenie postrzegania rodzica z „obiektu dla ja” postrzegania rodzica z „obiektu dla ja” w obiekt rzeczywisty.w obiekt rzeczywisty.

Wykaz zadań rozwojowych fazy Wykaz zadań rozwojowych fazy ponownego zbliżenia wg Settlage’aponownego zbliżenia wg Settlage’a 1.Opanowanie lęku separacyjnego1.Opanowanie lęku separacyjnego2.Potwierdzenie poczucia podstawowego zaufania2.Potwierdzenie poczucia podstawowego zaufania3.Stopniowy spadek i porzucenie poczucia omnipotencji3.Stopniowy spadek i porzucenie poczucia omnipotencji4.Stopniowa kompensacja spadku poczucia omnipotencji 4.Stopniowa kompensacja spadku poczucia omnipotencji

poprzez rozwój zdolności ego i poczucia autonomii.poprzez rozwój zdolności ego i poczucia autonomii.5.Wzmocnienie rdzennego poczucia self.5.Wzmocnienie rdzennego poczucia self.6.Rozwój poczucia zdolności ego do kontroli i 6.Rozwój poczucia zdolności ego do kontroli i

modulowania popędów i emocji.modulowania popędów i emocji.7.Złagodzenie tendencji do rozszczepiania obiektu.7.Złagodzenie tendencji do rozszczepiania obiektu.8.Zastąpienie rozszczepienia przez wyparcie. 8.Zastąpienie rozszczepienia przez wyparcie. Powyższa lista jest tożsama z listą celów terapii dla Powyższa lista jest tożsama z listą celów terapii dla

większości charakterów symbiotycznych i większości charakterów symbiotycznych i narcystycznych narcystycznych

6/ Okres(subfaza) 6/ Okres(subfaza) tożsamości i stałości tożsamości i stałości obiektuobiektu

Jest to czwarta (ostatnia) część fazy Jest to czwarta (ostatnia) część fazy separacji-indywiduacji. Od ok.22-go do ok. separacji-indywiduacji. Od ok.22-go do ok. 30-go miesiąca życia. Dziecko uzyskuje 30-go miesiąca życia. Dziecko uzyskuje realistyczną i spójną wewnętrznie realistyczną i spójną wewnętrznie reprezentację obiektu miłości.reprezentację obiektu miłości.

Stałość obiektu zapewnia podstawę Stałość obiektu zapewnia podstawę dla rzeczywistej miłości między dla rzeczywistej miłości między ludźmi.ludźmi.

Otto Kernberg – ur.1928Otto Kernberg – ur.1928

KONCEPCJE OTTO KONCEPCJE OTTO KERNBERGAKERNBERGA

Zasadniczym czynnikiem, wokół którego Zasadniczym czynnikiem, wokół którego organizuje się zarówno rozwój ego, jak i super-organizuje się zarówno rozwój ego, jak i super-ego jest internalizacja relacji z obiektem.ego jest internalizacja relacji z obiektem.

Kolejne etapy tej internalizacji to:Kolejne etapy tej internalizacji to: - introjekcje- introjekcje - identyfikacje i - identyfikacje i

- tworzenie się tożsamości - tworzenie się tożsamości Główne elementy struktury psychicznej Główne elementy struktury psychicznej

wytworzone w wyniku powyższych procesów wytworzone w wyniku powyższych procesów to:to:

Obrazy self (reprezentacje self)Obrazy self (reprezentacje self) Obrazy obiektu (reprezentacje obiektu)Obrazy obiektu (reprezentacje obiektu) Stany uczuciowe (afektywne) łączące 1. i 2.Stany uczuciowe (afektywne) łączące 1. i 2.

W początkowym okresie rozwoju ego W początkowym okresie rozwoju ego ma do spełnienia dwa podstawowe ma do spełnienia dwa podstawowe zadania:zadania:

1. różnicowanie obrazów self i 1. różnicowanie obrazów self i obiektuobiektu

2. integrację obrazów self i obiektu 2. integrację obrazów self i obiektu powstałych przy udziale libidinalnych powstałych przy udziale libidinalnych pochodnych popędu i agresywnych pochodnych popędu i agresywnych pochodnych popędupochodnych popędu

Kernberg wyróżnia trzy poziomy Kernberg wyróżnia trzy poziomy organizacji charakteru:organizacji charakteru:

1. Wyższy 1. Wyższy

2 . Średni2 . Średni

3. Niższy3. Niższy

Klasyfikacji tej dokonał na podstawie 4 Klasyfikacji tej dokonał na podstawie 4 kryteriów:kryteriów:

1/ 1/ rozwoju popędowegorozwoju popędowego – na wyższym – na wyższym poziomie prymat genitalny, na średnim poziomie prymat genitalny, na średnim pregenitalne regresje i pregenitalne (głównie pregenitalne regresje i pregenitalne (głównie oralne) punkty fiksacji, na niższym poziomie oralne) punkty fiksacji, na niższym poziomie zagęszczenie genitalnych i pregenitalnych dążeń zagęszczenie genitalnych i pregenitalnych dążeń popędowych, dominuje pregenitalna agresja.popędowych, dominuje pregenitalna agresja.

2/ 2/ rozwoju super-ego – rozwoju super-ego – tylko na wyższym tylko na wyższym poziomie jest dobrze zintegrowane (chociaż poziomie jest dobrze zintegrowane (chociaż nadmiernie surowe) super-ego. Na obu niższych nadmiernie surowe) super-ego. Na obu niższych poziomach super-ego jest słabe i dominują w poziomach super-ego jest słabe i dominują w nim elementy sadystyczne.nim elementy sadystyczne.

3/ 3/ charakteru obron charakteru obron Są dwa poziomy obronnej organizacji ego: Są dwa poziomy obronnej organizacji ego: 1. poziom podstawowy – głównie prymitywna dysocjacja i rozszczepienie1. poziom podstawowy – głównie prymitywna dysocjacja i rozszczepienie 2. poziom bardziej zaawansowany – wyparcie wraz z mech. racjonalizacji i 2. poziom bardziej zaawansowany – wyparcie wraz z mech. racjonalizacji i

intelektualizacji, wyższe poziomy projekcji.intelektualizacji, wyższe poziomy projekcji. Na niższym poziomie mechanizmy z poziomu podstawowego, którym Na niższym poziomie mechanizmy z poziomu podstawowego, którym

towarzyszy osłabienie syntetyzującej funkcji ego (wynika to z towarzyszy osłabienie syntetyzującej funkcji ego (wynika to z rozszczepienia) oraz mech. zaprzeczania, prymitywne formy projekcji, rozszczepienia) oraz mech. zaprzeczania, prymitywne formy projekcji, omnipotencja.omnipotencja.

Dominują obrony naznaczone popędowo (pierwotny impuls przedziera się Dominują obrony naznaczone popędowo (pierwotny impuls przedziera się przez obronę).przez obronę).

Na wyższym poziomie dominują obrony z poziomu zaawansowanegoNa wyższym poziomie dominują obrony z poziomu zaawansowanego Na średnim mieszanka obron z obu poziomów.Na średnim mieszanka obron z obu poziomów. 4/ 4/ kryterium zinternalizowania relacji z obiektem kryterium zinternalizowania relacji z obiektem Na Na

wyższym poziomie nie ma żadnych patologii.wyższym poziomie nie ma żadnych patologii. Na średnim również – z tym, że relacje z obiektem są tu bardziej Na średnim również – z tym, że relacje z obiektem są tu bardziej

konfliktowe w porównaniu z poziomem wyższym.konfliktowe w porównaniu z poziomem wyższym. Na poziomie niższym relacje z obiektem nie mają charakteru Na poziomie niższym relacje z obiektem nie mają charakteru

całościowego, nie jest trwale ustalona stałość obiektu, brak tolerancji na całościowego, nie jest trwale ustalona stałość obiektu, brak tolerancji na ambiwalencję.ambiwalencję.

Bardziej szczegółowe opisy poziomów Bardziej szczegółowe opisy poziomów organizacji patologii charakteruorganizacji patologii charakteru

Wyższy poziom.Wyższy poziom.Dobrze zintegrowane super-ego ale zbyt surowe. Dobrze zintegrowane super-ego ale zbyt surowe. Ego dobrze zintegrowane, tożsamość ustalona i Ego dobrze zintegrowane, tożsamość ustalona i

stabilnastabilnaGłówny mechanizm obronny to wyparcie, a główne Główny mechanizm obronny to wyparcie, a główne

obrony charakteru to różne zahamowania, fobie lub obrony charakteru to różne zahamowania, fobie lub reakcje upozorowane wobec wypartych popędów.reakcje upozorowane wobec wypartych popędów.

Ego w wyniku nadmiernego używania neurotycznych Ego w wyniku nadmiernego używania neurotycznych mechanizmów obronnych staje się zbyt ograniczone, mechanizmów obronnych staje się zbyt ograniczone, ale ogólna adaptacja społeczna jest dobra.ale ogólna adaptacja społeczna jest dobra.

Przeżywane jest poczucie winy, żałoba.Przeżywane jest poczucie winy, żałoba.Do tego poziomu przynależy większość osób z Do tego poziomu przynależy większość osób z

charakterem histerycznym, obsesyjno-charakterem histerycznym, obsesyjno-kompulsywnym i depresyjno- masochistycznym.kompulsywnym i depresyjno- masochistycznym.

Średni poziomŚredni poziom

Jeszcze bardziej karzące super-ego, ale też mniej zintegrowane.Jeszcze bardziej karzące super-ego, ale też mniej zintegrowane.Częściowe zamazanie granic między ego i super-ego.Częściowe zamazanie granic między ego i super-ego.Osłabiona zdolność przeżywania poczucia winy oraz skłonności Osłabiona zdolność przeżywania poczucia winy oraz skłonności

paranoidalne.paranoidalne.Sprzeczności w systemie wartości.Sprzeczności w systemie wartości.Poważne wahania nastroju, których przyczyną jest brak Poważne wahania nastroju, których przyczyną jest brak

dostatecznej regulacji ego ze strony super-ego.dostatecznej regulacji ego ze strony super-ego.Obrony charakteru są znacznie mniej związane z Obrony charakteru są znacznie mniej związane z

zahamowaniem, a bardziej dominujące są reakcje zahamowaniem, a bardziej dominujące są reakcje upozorowane. Popędy są bardziej widoczne w cechach upozorowane. Popędy są bardziej widoczne w cechach charakteru. Sporo działań impulsywnych.charakteru. Sporo działań impulsywnych.

Dominuje nadal wyparcie, ale też dysocjacje, rozszczepienia. Dominuje nadal wyparcie, ale też dysocjacje, rozszczepienia. Nie ma jednak prymitywnej agresji.Nie ma jednak prymitywnej agresji.

Relacje z obiektem nadal stabilne, zachowana zdolność do Relacje z obiektem nadal stabilne, zachowana zdolność do trwałych związków, tolerancja konfliktu oraz ambiwalencji.trwałych związków, tolerancja konfliktu oraz ambiwalencji.

Tu można zaliczyć patologie typu oralnego (zwłaszcza bierno-Tu można zaliczyć patologie typu oralnego (zwłaszcza bierno-agresywne osobowości) pewną część osobowości agresywne osobowości) pewną część osobowości infantylnych, wiele narcystycznych, oraz wiele dewiacji infantylnych, wiele narcystycznych, oraz wiele dewiacji seksualnych.seksualnych.

Niższy poziomNiższy poziomMinimalna integracja super-ego, duża skłonność do Minimalna integracja super-ego, duża skłonność do

projekcji sadyzmu na innych.projekcji sadyzmu na innych.Upośledzona zdolność do przeżywania poczucia Upośledzona zdolność do przeżywania poczucia

winy i troski.winy i troski.Dużo cech paranoidalnych wynikających z używania Dużo cech paranoidalnych wynikających z używania

identyfikacji projekcyjnej.identyfikacji projekcyjnej.Prawie brak granicy między ego i super-ego.Prawie brak granicy między ego i super-ego.Syntetyczna funkcja ego poważnie uszkodzona.Syntetyczna funkcja ego poważnie uszkodzona.Podstawowe obrony to rozszczepienia i dysocjacje.Podstawowe obrony to rozszczepienia i dysocjacje.Wiele przeciwstawnych, oderwanych od siebie Wiele przeciwstawnych, oderwanych od siebie

wzorców zachowania. Obrony charakteru wzorców zachowania. Obrony charakteru impulsywne i b. mocno naznaczone popędowo.impulsywne i b. mocno naznaczone popędowo.

Dominacja pregenitalnej agresji tworzy zabarwione Dominacja pregenitalnej agresji tworzy zabarwione sadystycznie, polimorficznie perwersyjne sadystycznie, polimorficznie perwersyjne pochodne przenikające do wszystkich relacji z pochodne przenikające do wszystkich relacji z obiektem. obiektem.

Nietolerancja ambiwalencji w związkach.Nietolerancja ambiwalencji w związkach.

Niższy poziom – c.d.Niższy poziom – c.d.

Relacje są albo zaspokojeniem potrzeb, albo Relacje są albo zaspokojeniem potrzeb, albo zagrożeniem.zagrożeniem.

Brak zdolności empatii w odniesieniu do całego Brak zdolności empatii w odniesieniu do całego obiektu.obiektu.

Brak zintegrowanej tożsamości (dyfuzja tożsamości)Brak zintegrowanej tożsamości (dyfuzja tożsamości)Bardzo małe obszary ego wolne od konfliktu.Bardzo małe obszary ego wolne od konfliktu.Brak tolerancji na lęk, brak kontroli impulsów oraz Brak tolerancji na lęk, brak kontroli impulsów oraz

brak „kanałów sublimacyjnych” powoduje ciągłe brak „kanałów sublimacyjnych” powoduje ciągłe porażki.porażki.

Należy tu większość osob. infantylnych, wiele Należy tu większość osob. infantylnych, wiele narcystycznych, wszystkie antyspołeczne, narcystycznych, wszystkie antyspołeczne, „chaotyczne” impulsywne zab. charakteru, część „chaotyczne” impulsywne zab. charakteru, część dewiacji seksualnych, prepsychotyczne struktury dewiacji seksualnych, prepsychotyczne struktury osob.(schizoidalne, hipomaniakalne, osob.(schizoidalne, hipomaniakalne, paranoidalne) i borderline.paranoidalne) i borderline.

CHARAKTER NORMALNYCHARAKTER NORMALNY Stałość obiektu – integracja dobrych i złych relacji z Stałość obiektu – integracja dobrych i złych relacji z

obiektem, stabilna tożsamość ego zostaje obiektem, stabilna tożsamość ego zostaje osiągnięta poprzez zintegrowanie reprezentacji osiągnięta poprzez zintegrowanie reprezentacji (obrazów self, obrazów obiektu, obrazów idealnego (obrazów self, obrazów obiektu, obrazów idealnego self i idealnego obiektu).self i idealnego obiektu).

Centralny rdzeń ego jest chroniony przed Centralny rdzeń ego jest chroniony przed nieakceptowanymi pochodnymi popędów przez nieakceptowanymi pochodnymi popędów przez trwałą barierę represyjną – te powyższe cechy trwałą barierę represyjną – te powyższe cechy występują już na poziomie wyższym. występują już na poziomie wyższym.

Tutaj super-ego jest mniej surowe i karzące, Tutaj super-ego jest mniej surowe i karzące, wymagania z jego strony są realistyczne, jest wymagania z jego strony są realistyczne, jest harmonia między potrzebami a ideałami –ego i harmonia między potrzebami a ideałami –ego i celami. Wiele obszarów w ego wolnych od konfliktu.celami. Wiele obszarów w ego wolnych od konfliktu.

ROZUMIENIE NARCYZMU PRZEZ ROZUMIENIE NARCYZMU PRZEZ KERNBERGAKERNBERGA

Narcyzm ma wymiar od normalnego do Narcyzm ma wymiar od normalnego do patologicznego.patologicznego.

Normalny narcyzm – Normalny narcyzm – dotyczy prawidłowej dotyczy prawidłowej regulacji poczucia własnej wartości. Jest oparty na regulacji poczucia własnej wartości. Jest oparty na prawidłowej strukturze self wraz z całościowymi prawidłowej strukturze self wraz z całościowymi reprezentacjami obiektów, a potrzeby sa reprezentacjami obiektów, a potrzeby sa zaspokajane w kontekście stabilnych relacji zaspokajane w kontekście stabilnych relacji obiektualnych i systemów wartości.obiektualnych i systemów wartości.

Normalny narcyzm infantylny –Normalny narcyzm infantylny – regulacja regulacja poczucia własnej wartości poprzez stosowne do poczucia własnej wartości poprzez stosowne do wieku gratyfikacje.wieku gratyfikacje.

Patologia charakteru może się wyrażać w regresji Patologia charakteru może się wyrażać w regresji do normalnych, ale infantylnych celów do normalnych, ale infantylnych celów narcystycznych.narcystycznych.

Mamy 3 typy narcyzmu patologicznego.Mamy 3 typy narcyzmu patologicznego. Regresja do normalnych, ale infantylnych Regresja do normalnych, ale infantylnych

celów narcystycznych. Jest to celów narcystycznych. Jest to najłagodniejsza forma.najłagodniejsza forma.

Narcystyczny wybór obiektu Narcystyczny wybór obiektu – dzieje – dzieje się to u osób, które kochają kogoś tak jak się to u osób, które kochają kogoś tak jak sami chcieliby być kochani.sami chcieliby być kochani.

Właściwa osobowość narcystycznaWłaściwa osobowość narcystyczna (narcystyczne zaburzenia osobowości (narcystyczne zaburzenia osobowości NZO)NZO)

NZO od strony klinicznej cechują się:NZO od strony klinicznej cechują się:1/ patologiczną miłością do siebie samego 1/ patologiczną miłością do siebie samego

(koncentracja na sobie samym, nastawienie (koncentracja na sobie samym, nastawienie wyższościowe, tendencje ekshibicjonistyczne, wyższościowe, tendencje ekshibicjonistyczne, stany wielkościowe, naprzemiennie z poczuciem stany wielkościowe, naprzemiennie z poczuciem niższości)niższości)

2/ patologiczną miłością obiektualną (nadmierna 2/ patologiczną miłością obiektualną (nadmierna zawiść, inkorporacja treści od innych a zawiść, inkorporacja treści od innych a jednocześnie ich dewaluacja, nastawienie jednocześnie ich dewaluacja, nastawienie eksploatatywne, niezdolność do empatii.)eksploatatywne, niezdolność do empatii.)

3/ patologicznym super-ego (w przypadku poważnej 3/ patologicznym super-ego (w przypadku poważnej patologii super-ego mamy do czynienia z patologii super-ego mamy do czynienia z narcyzmem złośliwym) . narcyzmem złośliwym) . Ten ostatni czynnik Ten ostatni czynnik ma b. ważne znaczenie dla prognozy wyników ma b. ważne znaczenie dla prognozy wyników terapii.terapii.

Podstawowym stanem self w narcyzmie jest Podstawowym stanem self w narcyzmie jest pustka i samotność.pustka i samotność.

Osoby narcystyczne funkcjonują na continuum od Osoby narcystyczne funkcjonują na continuum od prawie „normalnej” osobowości do ocierającej się prawie „normalnej” osobowości do ocierającej się o borderline.o borderline.

Na najwyższym poziomie są dość dobrze Na najwyższym poziomie są dość dobrze zaadoptowane i rzadko trafiają do terapii.zaadoptowane i rzadko trafiają do terapii.

Na niższym poziomie – najbardziej (obok Na niższym poziomie – najbardziej (obok wielkościowego self) zaznaczone są cechy wielkościowego self) zaznaczone są cechy borderline: brak kontroli impulsów, borderline: brak kontroli impulsów, nietolerowanie lęku, poważne upośledzenie nietolerowanie lęku, poważne upośledzenie zdolności do sublimacji, eksplozje złości i zdolności do sublimacji, eksplozje złości i dyspozycje do zaburzeń paranoidalnych.dyspozycje do zaburzeń paranoidalnych.

Narcyzm patologicznyNarcyzm patologiczny – – z punktu widzenia z punktu widzenia mechanizmów powstawania stanowi wyraz mechanizmów powstawania stanowi wyraz inwestycji libido w patologiczną, a nie normalną inwestycji libido w patologiczną, a nie normalną strukturę self. Patologiczne, wielkościowe self strukturę self. Patologiczne, wielkościowe self zawiera rzeczywiste reprezentacje self, idealne zawiera rzeczywiste reprezentacje self, idealne reprezentacje self i idealne reprezentacje obiektów. reprezentacje self i idealne reprezentacje obiektów. Zdeawaluowane lub agresywnie zdeterminowane Zdeawaluowane lub agresywnie zdeterminowane reprezentacje self i obiektów zostają odszczepione, reprezentacje self i obiektów zostają odszczepione, zdysocjowane, wyparte lub wyprojektowane. zdysocjowane, wyparte lub wyprojektowane. Sysytematyczna analiza narcystycznych obron i Sysytematyczna analiza narcystycznych obron i praca nad wielkościowym self aktywuje w praca nad wielkościowym self aktywuje w przeniesieniu prymitywne relacje obiektualne przeniesieniu prymitywne relacje obiektualne charakterystyczne dla stadiów poprzedzających charakterystyczne dla stadiów poprzedzających stałość obiektu (podobieństwo do borderline).stałość obiektu (podobieństwo do borderline).

Wg Kernberga Wg Kernberga wyidealizowane, wyidealizowane, wielkościowe self wielkościowe self powstaje między 3- powstaje między 3-cim, a 5-tym rokiem życia jeśli zamiast cim, a 5-tym rokiem życia jeśli zamiast integrowania pozytywnych i negatywnych integrowania pozytywnych i negatywnych reprezentacji self i obiektu dziecko łączy reprezentacji self i obiektu dziecko łączy ze sobą wszystkie pozytywne ze sobą wszystkie pozytywne reprezentacje.reprezentacje.

Rozwój takiego self pobudzają rodzice, Rozwój takiego self pobudzają rodzice, którzy sa zimni i odrzucający, a którzy sa zimni i odrzucający, a jednocześnie wyrażają uwielbienie.jednocześnie wyrażają uwielbienie.

Idealne reprezentacje self i obiektu, które Idealne reprezentacje self i obiektu, które normalnie stałyby się częścią super-ego normalnie stałyby się częścią super-ego zostają inkorporowane do wielkościowego zostają inkorporowane do wielkościowego self – prowadzi to do rozwoju super-ego self – prowadzi to do rozwoju super-ego zawierającego tylko agresywne zawierającego tylko agresywne komponenty.komponenty.

Staje się ono następnie przedmiotem Staje się ono następnie przedmiotem dysocjacji i projekcji co prowadzi do rozwoju dysocjacji i projekcji co prowadzi do rozwoju ‘prześladujących” obiektów zewnętrznych, a ‘prześladujących” obiektów zewnętrznych, a super-ego traci swoje normalne, regulujące super-ego traci swoje normalne, regulujące poczucie własnej wartości funkcje, takie jak poczucie własnej wartości funkcje, takie jak monitorowanie i akceptacja.monitorowanie i akceptacja.

Osobowość antyspołeczna Osobowość antyspołeczna stanowi stanowi najostrzejszą postać patologicznego najostrzejszą postać patologicznego narcyzmu – mamy tu deteriorację systemu narcyzmu – mamy tu deteriorację systemu super-ego, patologiczne, wielkościowe self super-ego, patologiczne, wielkościowe self jest przepełnione agresją i jest najbardziej jest przepełnione agresją i jest najbardziej prymitywną postacią „identyfikacji z prymitywną postacią „identyfikacji z agresorem”.agresorem”.

Narcyzm złośliwy Narcyzm złośliwy też zawiera istotne też zawiera istotne cechy aspołeczne i paranoidalne jednak nie cechy aspołeczne i paranoidalne jednak nie mamy tu do czynienia z totalną destrukcją mamy tu do czynienia z totalną destrukcją funkcji super-ego.funkcji super-ego.

Heinz Kohut (1913-1981)Heinz Kohut (1913-1981)

Koncepcje Heinza Kohuta.Koncepcje Heinza Kohuta.

Stworzył Stworzył psychologię selfpsychologię self – pojęciem – pojęciem nadrzędnym jest self, a podstawową nadrzędnym jest self, a podstawową potrzebą człowieka jest ukształtowanie potrzebą człowieka jest ukształtowanie swojej psychiki w spójną konfigurację self swojej psychiki w spójną konfigurację self oraz to, aby utrzymywać związki z oraz to, aby utrzymywać związki z otoczeniem w taki sposób, aby otoczeniem w taki sposób, aby podtrzymywały one harmonię i żywotność podtrzymywały one harmonię i żywotność self.self.

Rodzące się self dziecka wymaga Rodzące się self dziecka wymaga empatycznego, reagującego na jego empatycznego, reagującego na jego potrzeby otoczenia, czyli potrzeby otoczenia, czyli obiektu self .obiektu self .

Obiekt self Obiekt self to subiektywneto subiektywne przeżywanie przeżywanie drugiej osoby, która w ramach relacji spełnia drugiej osoby, która w ramach relacji spełnia podtrzymującą funkcję wobec self.podtrzymującą funkcję wobec self.

Niepokój dziecka, jego potrzeby popędowe, Niepokój dziecka, jego potrzeby popędowe, gniew znajdują empatyczną odpowiedź u gniew znajdują empatyczną odpowiedź u matki (matki (matczyny obiekt selfmatczyny obiekt self). ).

Doświadczanie sekwencji zdarzeń – od Doświadczanie sekwencji zdarzeń – od frustracji do ukojenia poprzez jedność z frustracji do ukojenia poprzez jedność z omnipotentnym self-obiektem, ustanawia omnipotentnym self-obiektem, ustanawia podstawową linię rozwojową, od której podstawową linię rozwojową, od której optymalne frustracje (braki obiektu self) optymalne frustracje (braki obiektu self) prowadzą do budowy self poprzezprowadzą do budowy self poprzez przekształcającą internalizacjęprzekształcającą internalizację

DEFEKTY SELF POWSTAJĄ GŁÓWNIE NA DEFEKTY SELF POWSTAJĄ GŁÓWNIE NA SKUTEK EMPATYCZNYCH BRAKÓW ZE STRONY SKUTEK EMPATYCZNYCH BRAKÓW ZE STRONY OBIEKTÓW SELF.OBIEKTÓW SELF.

Kohut wyróżnia Kohut wyróżnia agresją destrukcyjną i nie agresją destrukcyjną i nie destrukcyjną.destrukcyjną. Odrzuca pogląd o popędowej, Odrzuca pogląd o popędowej, pierwotnej naturze agresji. A. nie destrukcyjna pierwotnej naturze agresji. A. nie destrukcyjna należy do zdrowego self, natomiast należy do zdrowego self, natomiast destrukcyjna ma charakter reaktywny.destrukcyjna ma charakter reaktywny.

Pierwowzorem agresji destrukcyjnej jest Pierwowzorem agresji destrukcyjnej jest narcystyczny gniewnarcystyczny gniew rodzący się we rodzący się we wczesnej fazie potrzeby omnipotentnej wczesnej fazie potrzeby omnipotentnej kontroli nad self obiektem gdy ma miejsce kontroli nad self obiektem gdy ma miejsce chroniczna, (nadmierna) frustracja tej chroniczna, (nadmierna) frustracja tej potrzeby.potrzeby.

Narcyzmu nie można definiować w Narcyzmu nie można definiować w kategoriach pejoratywnych. Narcyzm i miłość kategoriach pejoratywnych. Narcyzm i miłość do obiektu rozwijają się wg. odrębnych linii. do obiektu rozwijają się wg. odrębnych linii. (odmienność od poglądów Freuda).(odmienność od poglądów Freuda).

Dojrzałe przekształcenia narcyzmu to Dojrzałe przekształcenia narcyzmu to mądrość, poczucie humoru i możliwości mądrość, poczucie humoru i możliwości twórcze.twórcze.

Defekty rozwoju wynikają głównie z Defekty rozwoju wynikają głównie z deficytów, a nie konfliktów.deficytów, a nie konfliktów.

Struktury obronne (głównie struktury Struktury obronne (głównie struktury kompensacyjne) mogą rozwijając się kompensacyjne) mogą rozwijając się naprawiać defekty i przywracać wartość self..naprawiać defekty i przywracać wartość self..

Ważnym procesem obronnym jest Ważnym procesem obronnym jest rozszczepienie. Są jego dwa typy.rozszczepienie. Są jego dwa typy.

Rozszczepienie podłużne Rozszczepienie podłużne – – spostrzeganie wewnętrznej lub spostrzeganie wewnętrznej lub zewnętrznej rzeczywistości ulega zewnętrznej rzeczywistości ulega zaprzeczeniu – np. ktoś może mieć zaprzeczeniu – np. ktoś może mieć wielkościowe fantazje, którym zaprzecza.wielkościowe fantazje, którym zaprzecza.

Rozszczepienie poprzeczne Rozszczepienie poprzeczne – jest ono – jest ono porównywalne do bariery wyparcia, chroni porównywalne do bariery wyparcia, chroni ono self przed świadomością niemożliwych ono self przed świadomością niemożliwych do zaakceptowania potrzeb i dążeń wobec do zaakceptowania potrzeb i dążeń wobec self obiektów.self obiektów.

Self maSelf ma części składowe części składowe lub lub sektory sektory selfself..

1/ 1/ Biegun celów i ambicjiBiegun celów i ambicji 2/ 2/ Biegun ideałów i normBiegun ideałów i norm 33/ Łuk napięcia/ Łuk napięcia pomiędzy powyższymi pomiędzy powyższymi

dwoma biegunamidwoma biegunami Właśnie napięcie aktywizuje talenty i Właśnie napięcie aktywizuje talenty i

umiejętności.umiejętności. Zdrowe self to self dwubiegunowe, które Zdrowe self to self dwubiegunowe, które

jest zrównoważonym i funkcjonalnym jest zrównoważonym i funkcjonalnym continuum pomiędzy tymi biegunami.continuum pomiędzy tymi biegunami.

Kohut wyróżnia następujące typy selfKohut wyróżnia następujące typy self

1.self potencjalne – 1.self potencjalne – jest to obraz self jest to obraz self istniejący w chwili narodzin w istniejący w chwili narodzin w wyobrażeniach rodziców.wyobrażeniach rodziców.

2.self rdzenne(jądrowe) - 2.self rdzenne(jądrowe) - zwarta struktura zwarta struktura wyłaniająca się w czasie drugiego roku życiawyłaniająca się w czasie drugiego roku życia

3.self zwarte –3.self zwarte – względnie spójna struktura względnie spójna struktura zdrowo funkcjonującego selfzdrowo funkcjonującego self

4.self wielkościowe –4.self wielkościowe – rozwojowo normalne, rozwojowo normalne, wczesnodziecięce selfwczesnodziecięce self

Patologiczne stany self to:Patologiczne stany self to:1.self archaiczne1.self archaiczne – gdy jądrowa, wczesnodziecięca – gdy jądrowa, wczesnodziecięca

konfiguracja self przetrwa do wieku dorosłegokonfiguracja self przetrwa do wieku dorosłego2.self pokawałkowane2.self pokawałkowane – o osłabionej spójności, – o osłabionej spójności,

sfragmentaryzowanesfragmentaryzowane3.puste self 3.puste self – utrata żywotności, depresja– utrata żywotności, depresja4.przeciążone self 4.przeciążone self – defekt w zakresie zdolności do – defekt w zakresie zdolności do

samouspokojeniasamouspokojenia5.self nadmiernie pobudzone 5.self nadmiernie pobudzone – w wyniku – w wyniku

doświadczenia nadmiernej emocjonalności i doświadczenia nadmiernej emocjonalności i pobudzenia ze strony obiektów selfpobudzenia ze strony obiektów self

6.self niezrównoważone 6.self niezrównoważone – polega na – polega na wyolbrzymieniu jednej z jego części składowych wyolbrzymieniu jednej z jego części składowych kosztem dwóch pozostałychkosztem dwóch pozostałych

Patologiczne i normalne struktury self są Patologiczne i normalne struktury self są związane z uwewnętrznionymi związane z uwewnętrznionymi interakcjami między self a obiektami self. interakcjami między self a obiektami self. Odnosi się to również do wyobrażeń tych Odnosi się to również do wyobrażeń tych obiektów (imago), których self potrzebuje obiektów (imago), których self potrzebuje do swego istnienia.do swego istnienia.

Różnego rodzaju obiekty self to:Różnego rodzaju obiekty self to: 1.1.Archaiczne obiekty selfArchaiczne obiekty self 2. Odzwierciedlające obiekty self2. Odzwierciedlające obiekty self 3. Wyidealizowane obiekty self3. Wyidealizowane obiekty self 4. Obiekty self typu alter ego4. Obiekty self typu alter ego 5. Oponujące obiekty self5. Oponujące obiekty self

ZABURZENIA SELF.ZABURZENIA SELF.

Występują gdy self ponosi porażkę w Występują gdy self ponosi porażkę w osiąganiu spójności, żywotności lub osiąganiu spójności, żywotności lub harmonii lub gdy cechy te traci po harmonii lub gdy cechy te traci po ich tymczasowym osiągnięciu. ich tymczasowym osiągnięciu. Polegają na uszkodzeniu Polegają na uszkodzeniu strukturalnej integralności i siły self, strukturalnej integralności i siły self, które następuje w wyniku które następuje w wyniku doświadczenia nieprawidłowego doświadczenia nieprawidłowego reagowania ze strony obiektów self.reagowania ze strony obiektów self.

Kohut wyróżnia następujące grupy zaburzeń:Kohut wyróżnia następujące grupy zaburzeń: - Psychozy- Psychozy - Stany z pogranicza- Stany z pogranicza - Narcystyczne zaburzenia zachowania (m.in. - Narcystyczne zaburzenia zachowania (m.in.

uzaleznienia, perwersje i zachowania przestępcze)uzaleznienia, perwersje i zachowania przestępcze) - Narcystyczne zaburzenia osobowości - Narcystyczne zaburzenia osobowości

(hipochondria, depresja, nadwrażliwość)(hipochondria, depresja, nadwrażliwość) Depresje dzieli na 3 typy:Depresje dzieli na 3 typy:1.Depresja prewerbalna1.Depresja prewerbalna2.Pusta depresja2.Pusta depresja3.Depresja oparta na poczuciu winy3.Depresja oparta na poczuciu winy

TerapiaTerapia Najważniejsza jest Najważniejsza jest empatia.empatia. Analityk pełni rolę obiektu self.Analityk pełni rolę obiektu self. Każda interpretacja i rekonstrukcja składa się z dwóch Każda interpretacja i rekonstrukcja składa się z dwóch

faz:faz:1. Pacjent musi poczuć, że jest rozumiany1. Pacjent musi poczuć, że jest rozumiany2. Później szuka się wyjaśnień i dynamiki uchwyconych 2. Później szuka się wyjaśnień i dynamiki uchwyconych

treścitreści Rolą analityka jest doprowadzenie do Rolą analityka jest doprowadzenie do

przekształcającej internalizacji. przekształcającej internalizacji. (inaczej: (inaczej: uwewnętrznienie przeobrażające)uwewnętrznienie przeobrażające)

W terapii jest to proces skutecznego uwewnętrzniania, W terapii jest to proces skutecznego uwewnętrzniania, zapoczątkowany przez optymalne, nie urazowe zapoczątkowany przez optymalne, nie urazowe frustrowanie pacjenta przez analityka. frustrowanie pacjenta przez analityka.

Prowadzi to do „nadrabiania” deficytów wynikających z Prowadzi to do „nadrabiania” deficytów wynikających z poprzednich, niewystarczających relacji z obiektem self.poprzednich, niewystarczających relacji z obiektem self.

Dokonuje się przemieszczenie funkcji z analityka Dokonuje się przemieszczenie funkcji z analityka jako obiektu self na pacjenta.jako obiektu self na pacjenta.

Przeniesienie obiektu self – Przeniesienie obiektu self – to to przeniesienie na analityka potrzeb wobec przeniesienie na analityka potrzeb wobec obiektu self.obiektu self.

Kohut wyróżnia 3 główne kategorie Kohut wyróżnia 3 główne kategorie przeniesienia i 1 podkategorięprzeniesienia i 1 podkategorię

1.Przeniesienie lustrzane1.Przeniesienie lustrzane2.Przeniesienie idealizujące2.Przeniesienie idealizujące3.Przeniesienie alter ego (lub bliźniacze)3.Przeniesienie alter ego (lub bliźniacze) Podkategoria to Podkategoria to przeniesienie stapiające –przeniesienie stapiające –

może ono stanowić aspekt każdego z w.w. może ono stanowić aspekt każdego z w.w. przeniesień.przeniesień.

Psychoterapia leczy poprze odtwarzanie Psychoterapia leczy poprze odtwarzanie procesu optymalnej frustracji i procesu optymalnej frustracji i internalizacji przekształcającej. internalizacji przekształcającej.

Przekształcenie oznacza zmianę jednego Przekształcenie oznacza zmianę jednego rodzaju formy lub treści na inny. rodzaju formy lub treści na inny. Powtarzająca się optymalna frustracja Powtarzająca się optymalna frustracja przekształca niedojrzałe self w dojrzalsze.przekształca niedojrzałe self w dojrzalsze.

Proces frustracji i przekształcania musi Proces frustracji i przekształcania musi przebiegać stopniowo i powtarzać się, by przebiegać stopniowo i powtarzać się, by mogła mieć miejsce budowa funkcji ego.mogła mieć miejsce budowa funkcji ego.

Dziękuję za uwagęDziękuję za uwagę