Linie, liczby i znaki wymiarowe - zsk.ict.pwr.wroc.pl · technicznym. 16.Liczby wymiarowe ......

Jacek Jarnicki Politechnika Wrocławska

1

Wymiarowanie, tolerowanie wymiarów, oznaczanie

chropowatości

Wykład 4


Plan wykładu

1. Linie, znaki i liczby stosowane w wymiarowaniu

2. Zasady wymiarowania

3. Układy wymiarów

4. Tolerowanie wymiarów

5. Oznaczanie chropowatości i stanupowierzchni


Linie, liczby i znaki wymiarowe

linia wymiarowa

Φ 50

liczba wymiarowa

znak wymiarowy(np. symbol średnicy Φ)

linia odnosząca

znak ograniczający (np. grot)

Elementy graficzne stosowane do wymiarowania



1. Linie wymiarowe i linie pomocnicze rysuje się liniącienką.

2. Linie wymiarowe kończy się znakami ograniczającymi opartymi na liniach odnoszących, liniach oznaczających

krawędzie przedmiotu lub osiach.

Kilka sposobów kończenia linii wymiarowych

Zasady dotyczące linii, znaków i liczb wymiarowych


2



3. Jeśli linia wymiarowa jest ograniczona linią odnoszącą (lub osią), to linia odnosząca (lub oś) powinna być przedłużona

o około 2 mm.

4. Linie wymiarowe należy rysować prostopadle do linii ograniczających, jednak dopuszcza się nachylenie 60°.

około 2 mm



5. Linia wymiarowa może przybrać kształt łuku.

6. Linie wymiarowe nie powinny przecinać innych linii rysunku i przecinać się nawzajem. Przecięcie linii wymiarowych jest dopuszczalne jedynie w przypadku

oznaczania średnic okręgów współosiowych.



7. W przypadku kolizji z liczbą wymiarową linie rysunku należy przerwać.

8. Linia wymiarowa przedmiotu przerwanego nie może byćprzerwana

9. Gdy liczba wymiarowa nie odpowiada podziałce rysunku należy ją podkreślić

1000



10. Pomiędzy liniami wymiarowymi, krawędziami i innymiliniami wymiarowymi należy zachować odpowiednie

odległości.

11. Znaki ograniczające to:

min. 10 mm

min. 7 mm

3,5

15÷20°

3,5

3,5

linia wymiarowa

linia odnosząca

linia wymiarowa

linia odnosząca

~1,0


3



12. Kropkę jako znak ograniczający stosuje się tylko wtedy,

gdy brak miejsca na znak innego rodzaju.

13. Groty strzałek umieszcza się pomiędzy liniami

ograniczającymi, a gdy brak miejsca na zewnątrz.

14. Liczby wymiarowe określające wymiary liniowepodawane są w milimetrach, a kąty w stopniach.

20

10

8

4



15. Liczby wymiarowe należy pisać pismemtechnicznym.

16. Liczby wymiarowe należy umieszczać nad liniami wymiarowymi w odległości 0,5 do 1,5 mm od linii,mniej więcej na środku. Nie należy umieszczać liczbwymiarowych jedna nad drugą.

17. Liczby wymiarowe są zazwyczaj liczbamicałkowitymi. W przypadku konieczności użyciaułamka należy stosować ułamki dziesiętne z niewięcej niż dwoma liczbami po przecinku.



Przykłady umieszczania liczb wymiarowych

20

10

8

4

10

20

30

40

R 1

0



nq 10=

Wartości liczb wymiarowych

Wartości liczb wymiarowych wynikają zazwyczaj z idei konstruktora oraz obliczeń. Zaleca sięjednak stosowanie pewnych standaryzowanych wartości zwanych liczbami normalnymi.

Liczby normalne (Preferred numbers)(Ch. Renard, 1870) są kolejnymi wyrazami ciągu geometrycznego o ilorazie

gdzie:

n = 5, 10, 20, 40, 80

Normy zalecają korzystanie w pierwszej kolejności z ciągu R5 a następnie R10, R20, itd..

58.1105 ≈=q

Fragment tablicy liczb normalnych


4



Wyjaśnienie idei liczb normalnych

Odcinek [1, 10] należy podzielić na pięć przedziałów, tak

aby względny błąd ε powstały w wyniku przybliżenia dowolnej

liczby z tego odcinka, do najbliższej granicy przedziału byłminimalny.

1,0 1,6 10,04,0 6,32,5

Lx

∆

min→∆

=xL

ε



Znaki wymiarowe



Najważniejsze znaki wymiarowe i ich zastosowanie

Znak wymiarowy średnicy - Φ

Φ10

Φ8

Φ15



Znak wymiarowy promienia krzywizny - R

20

R 2

0

R 20

R 10


5



Znaki wymiarowe średnic i promieni powierzchni kulistych - SΦ i SR

SΦ

10

SR15



Zasady rozmieszczania wymiarów na rysunkach

1. Wymiary powinny być tak rozmieszczone, aby najłatwiej było je czytać, patrząc na rysunek z dołu, lub z prawej strony.

2. Linie wymiarowe nie powinny się przecinać(w uzasadnionych przypadkach dopuszczalne jest przecinanie się linii pomocniczych).

3. Wymiary należy umieszczać na tych rzutach, na których wymiarowane elementy są najlepiej widoczne (zwykle lepiej jest umieszczać wymiary na przekrojach niż na

widokach).



4. Linie wymiarowe średnic powinny przecinać się w ich środku.

5. Nie należy odnosić wymiarów do krawędzi niewidocznych (rysowanych linią kreskową).


Zasady wymiarowania

1. Na rysunku muszą być umieszczone wszystkie wymiary konieczne do wykonania obiektu. Innych wymiarów nie wolno podawać, (zasada wymiarów koniecznych).

2. Wymiar umieszczony na jednym z rzutów obiektu nie może być powtórzony na innym rzucie. Dotyczy to także przypadku, gdy rzuty znajdują się na różnych arkuszach rysunkowych (zasada niepowtarzania wymiarów).

3. Nie wolno umieszczać na rysunkach wymiarów oczywistych, które mogą być ustalone w sposób jednoznaczny, bez dokonywania jakichkolwiek obliczeń,

(zasada pomijania wymiarów oczywistych).


6


Zasady wymiarowania

Przykłady wymiarów oczywistych

50

50

Nie podaje się informacji, że kąt pomiędzy krawędziami wynosi 90°(krawędzie prostopadłe)

Nie podaje się informacji, że kąt pomiędzy krawędziami wynosi 0°(krawędzie równoległe).

Nie podaje się informacji, że średnica okręgu wyznaczającego łuk wynosi 50 mm.


Zasady wymiarowania

4. Wymiarowanie należy wykonać tak, żeby żadnego z podanych wymiarów nie można było obliczyć z innych podanych wymiarów, (zasada niezamykania wymiarów)

50

100

5050

100

5050

(100)

Wymiar orientacyjny (dopuszczalny)


Układy wymiarów

Wymienione powyżej cztery zasady wymiarowania nie definiują jednoznacznie układu wymiarów na rysunku. Nie naruszając zasad można więc wymiarować rysunek na kilka sposobów. Zwykle wybiera się sposób najlepiej związany z technologią wykonania rysowanego obiektu.

Wyróżnia się trzy układy wymiarów:

• równoległy

• szeregowy

• mieszany


Układy wymiarów – układ równoległy

Wymiarowanie w układzie równoległym polega na podawaniu kolejnych wymiarów względem ustalonej bazy.

20

30

40

50

20

30

40

50

30°

60°

3020


7


Układy wymiarów – układ szeregowy

Wymiarowanie w układzie szeregowym polega na podawaniu kolejnych wymiarów jeden za drugim.

2010

20

10

1010

10

10

30°

3020

30°


Wymiarowanie elementów typowych połączeń

- gwintowe- klinowe i wpustowe- wielokarbowe- nitowe- spawane- zgrzewane - lutowane i klejone

Wyróżnia się następujące rodzaje typowych połączeń:

Normy podają także szereg sposobów upraszczania rysunków typowych elementów i połączeń, zwanych stopniami uproszczenia (cztery stopnie I, II, III i IV).

Do rysowania i wymiarowania typowych połączeńelementów przewidziano w normach specjalne konwencje.


Tolerowanie wymiarów

W praktyce, z wyjątkiem przypadku, nigdy nie jesteśmy w stanie idealnie dokładnie wykonać obiektu o wymiarach umieszczonych na rysunku. Wymiary rzeczywiste (uzyskane w procesie technologicznym) będą z reguły różne od wymiarów nominalnych podanych na rysunku.

Rozróżnia dwa typy wymiarów:

Wymiary swobodne – dokładność odtworzenia wymiaru zależy od przyjętej technologii (dla tych wymiarów nie podaje się odchyłek).

Wymiary tolerowane – wymiar rzeczywisty musi sięzawierać w określonym przedziale.



W przypadku wymiarów tolerowanych na rysunkach podaje się wymiar nominalny oraz górną i dolną odchyłkę od wymiaru nominalnego.

Obiekt za duży

Wymiar nominalny

Wymiar największy

Wymiar najmniejszy

Obiekt za mały

Odchyłka górnaOdchyłka dolna


8



1050 ,±φ 1050 ,+φ

10

2050 ,

,

+

−φ

Normy przewidują cztery rodzaje tolerowania wymiarów.

102050 ,

,

+

+φ

tolerowanie symetryczne tolerowanie asymetryczne

tolerowanie asymetryczne dwustronne tolerowanie jednostronne



Rozróżnia się dwa sposoby tolerowania wymiarów.

Swobodne – wartości odchyłek są dowolne.

Normalne – wartości odchyłek są obierane na podstawie tabel znajdujących się w normach.

W tolerowaniu normalnym nie podaje się wartości odchyłek, ale symbole złożone z litery i liczby. Duże litery dotyczą otworów a małe wałków. Litery te określają położenie tzw. pola tolerancji względem wymiaru nominalnego.



Fragment tabeli z normy:

Φ15h5Φ15H5

x 0.001 mm


Oznaczanie chropowatości i stanu powierzchni

Pojęcie i miara chropowatości

[ ]myn

Rn

i

iaµ∑

=

=1

1

Pomiaru dokonuje się na odcinku lc, którego długość została

znormalizowana i wynosi 0,08; 0,25; 0,8; 2,5; 8 lub 25 mm, lub wielokrotność długości tego odcinka.

Linia średnia – linia taka, że suma kwadratów odchyleń w górę

i w dół jest najmniejsza. Miarą chropowatości jest liczba:

x

y(x)

lcobiekt

linia średnia

yśr

yi


9



[ ]mDDDDDWWWWW

Rz µ55

5432154321++++

−++++

=

54321,,, WWWWW

Chropowatość może być także oceniana w sposób uproszczony, na podstawie pomiaru wysokości w pewnej liczbie punktów odcinka

lc. Miara chropowatości jest wtedy obliczana ze wzoru.

W obecnej praktyce chropowatość (Ra i Rz) mierzy się przy

pomocy specjalnych przyrządów zwanych profilometrami.

54321,,, DDDDD

- pięć największych ponad linią średnią

- pięć najniższych wgłębień poniżej linii średniej



Polska Norma definiuje tzw. klasy chropowatości i wiąże je z typem obróbki.



Oznaczenie chropowatości na rysunkach.

a

d

(b) c

e/f

a – wartość chropowatości poprzedzona symbolem Ra lub Rz

b – naddatek materiału na obróbkę

c – symbol kierunkowości struktury powierzchni

d – informacja o rodzaju obróbki

e – informacja o falistości

f – chropowatość wyrażona w innej skali niż (a)



Oznaczenie chropowatości - przykłady

Tabliczka

10Oznaczenie umieszczone

w tym miejscu dotyczy

całego rysunku

0,08

polerować

Rz 101,25

Linie, liczby i znaki wymiarowe - zsk.ict.pwr.wroc.pl · technicznym. 16.Liczby wymiarowe ......

Documents

Transcript of Linie, liczby i znaki wymiarowe - zsk.ict.pwr.wroc.pl · technicznym. 16.Liczby wymiarowe ......