1. Cel tematyczny 1. Wspieranie bada naukowych, rozwoju technologicznego i innowacji oraz jego priorytety inwestycyjne (EFRR) 1

2. Priorytet inwestycyjny Priorytet 1.1. (EFRR) wzmacnianie infrastruktury B+R () i moliwoci rozwoju sektora B+I oraz promowanie centrw kompetencji, w szczeglnoci tych o znaczeniu europejskim Priorytet 1.2. (EFRR) promowanie inwestycji przedsibiorstw w B+I, rozwj powiza midzy przedsibiorstwa mi, centrami B+R i szkoami wyszymi (), wspieranie bada technologicznych Poziom krajowy Poziom regionalny Wsparcie infrastruktury sfery B+R oraz bada w jednostkach naukowych wynikajce ze specjalizacji krajowych i regionalnych Wsparcie infrastruktury sfery B+R w jednostkach naukowych wynikajce z regionalnych specjalizacji 1) wsparcie strategicznej infrastruktury badawczej w jednostkach naukowych (finansowanie wybranych projektw umieszczonych w Polskiej Mapie Drogowej Infrastruktury Badawczej) (Polska Wschodnia) Uszczegowienie (gdzie zasadne) 1) wsparcie strategicznej infrastruktury badawczej w jednostkach naukowych (uzgodnionej w trakcie negocjacji KT i zgodnie ze strategi regionalnej inteligentnej specjalizacji). 2) finansowanie bada naukowych realizowanych przez jednostki naukowe, w tym wsparcie wsplnych interdyscyplinarnych projektw badawczych w celu ich sieciowania i konsolidacji podmiotw realizujcych badania, 3) wsparcie regionalnych agend badawczych, umoliwiajcych finansowanie bada naukowych, uzgodnionych przez rzd i samorzd terytorialny z koordynujc rol NCBiR w zakresie ich realizacji. 4) wsparcie powstawania midzynarodowych agend badawczych w Polsce. 5) wsparcie ochrony wasnoci przemysowej w orodkach badawczych w wyniku przeprowadzonych prac B+R jako komponent projektw realizowanych w ramach PO Inteligentny Rozwj, brak osobnego dziaania tego rodzaju. 6) rozwj kadry sektora B+R (wsppraca badawcza polskich uczelni z najlepszymi europejskimi orodkami naukowymi, wsparcie zatrudnienia wybitnych zagranicznych uczonych, krajowe i zagraniczne stypendia naukowe, granty badawcze na projekty B+R) 7) tworzenie i rozwj obiektw popularyzujcych nauk i innowacje w spoeczestwie jako komponent w ramach wikszego projektu dot. rozwoju infrastruktury B+R. W ramach PO IR zakada si finansowanie infrastruktury ICT w jednostkach naukowych tylko wwczas, gdy infrastruktura ta jest niezbdna do efektywnej realizacji projektu badawczego. W PO IR przewiduje si wsparcie regionalnych agend badawczych, uzgodnionych przez rzd i samorzd terytorialny z koordynujc rol NCBiR w zakresie ich realizacji. Zakres tematyczny regionalnych agend badawczych bdzie okrelany przy zaangaowaniu jednostek naukowych z rnych wojewdztw. Celem instrumentu bdzie realizacja wsplnych tematycznie bada, zgodnych z obszarami okrelonymi jako regionalne inteligentne specjalizacje. Projekty wybierane bd w trybie konkursowym. Moliwe jest take finansowanie z PO IR agend badawczych realizowanych przez jedno wojewdztwo, w przypadku, gdy przewidziane w nich badania s zgodne z potencjaami naukowo-badawczymi charakterystycznymi dla jednostek naukowych z jednego wojewdztwa. Wzrost innowacyjnoci przedsibiorstw (MP i due firmy), wspieranie dziaalnoci B+R przedsibiorstw, rozwj powiza pomidzy przedsibiorstwami i innymi uczestnikami systemu innowacji; wsparcie systemowe dla IOB 1) stworzenie lub rozwj istniejcego zaplecza badawczorozwojowego, sucego dziaalnoci innowacyjnej przedsibiorstw 2) wsparcie prac B+R realizowanych przez przedsibiorstwa lub konsorcja naukowo przemysowe, obejmujcych realizacj projektu innowacyjnego od fazy bada, przez prace rozwojowe, Brak dziaa Wzrost innowacyjnoci przedsibiorstw - rozwj infrastruktury B+R oraz prace badawczo-rozwojowe w przedsibiorstwach, suce realizacji regionalnych strategii inteligentnej specjalizacji, wdroenie dostpnych wynikw prac B+R/technologii; wsparcie IOB. Wsparcie na rzecz przedsibiorstw w zakresie dziaalnoci B+R+I 1) stworzenie lub rozwj istniejcego zaplecza badawczo-rozwojowego, sucego dziaalnoci innowacyjnej przedsibiorstw 2 2) wsparcie prac B+R przez przedsibiorstwa umoliwiajcych realizacje regionalnych inteligentnych specjalizacji (w tym dofinansowanie uzyskania poza 1) wdraanie innowacji wymagajce przeprowadzenia prac B+R, 2) wdraanie innowacji wymagajce stworzenia lub rozwoju istniejcego zaplecza badawczorozwojowego, sucego dziaalnoci Proponowana kwotowa demarkacja bdzie suya okreleniu demarkacji pomidzy projektami PO IR oraz RPO, ktre zostay wymienione w pkt. 1 3 (w ramach PO PW przewidziano kompleksowe wsparcie B+R+I przedsibiorstw, uwzgldniajc w jednym typie projektu projekty z pkt. 1 i 2, o ktrych mowa w PO IR oraz RPO). Propozycja demarkacji w przypadku typw projektw:

3. 3

4. Cel tematyczny 2. Zwikszenie dostpnoci, stopnia wykorzystania i jakoci technologii informacyjno-komunikacyjnych (EFRR) Priorytet inwestycyjny Priorytet 2.1. (EFRR) poszerzanie dostpu do sieci szerokopasmowych, rozwj sieci o wysokiej przepustowoci i wspieranie przyjcia nowych technologii i sieci w gospodarce cyfrowej Priorytet 2.2. (EFRR) rozwj produktw i usug opartych na TIK, handlu elektronicznego oraz zwikszanie zapotrzebowania na TIK Poziom krajowy 1) budowa, rozbudowa, przebudowa sieci dostpowych NGN/NGA (czyli o minimalnej przepywnoci na poziomie abonenta 30 Mb/s) 2) budowa, rozbudowa, przebudowa sieci dostpowych na poziomie podstawowym moliwa na obszarach wiejskich i oddalonych/sabo zaludnionych 3) budowa, rozbudowa przebudowa sieci szkieletowych i dystrybucyjnych (w technologii umoliwiajcej przyczenie sieci dostpowej w technologii NGA). Priorytet 2.3. (EFRR) wzmacnianie zastosowania technologii komunikacyjnoinformacyjnych dla eadministracji, e-learningu, e-integracji, e-kultury i ezdrowia Poziom regionalny Projekty zarzdzane przez jednostk administracji rzdowej (projekty administracji zespolonej i niezespolonej bd mogy uzyska wsparcie na poziomie krajowym wycznie w sytuacji, w ktrej projekt bdzie mia zasig krajowy. Brak dziaa 1) Projekty dotyczce upowszechniania wiedzy na temat TIK (np. kampanie medialne o zasigu krajowym) Wsparcie dla przedsibiorcw (gwnie MP, w tym m.in. producentw rolno-spoywczych) w zakresie rozwoju produktw i usug opartych na TIK, sprzeday produktw i usug w Internecie (handel elektroniczny), tworzenia i udostpniania usug elektronicznych odpowiadajcych ich potrzebom, wprowadzania procesw modernizacyjnych, w tym m.in.:. 1) zakup sprztu i oprogramowania umoliwiajcy wprowadzenie nowej e-usugi 2) wdroenie wirtualnego systemu obsugi dziaalnoci MP 3) rozwj dziaalnoci on-line poprzez wdroenie systemu zarzdzania sprzeda i usugami 4) zakup licencji na oprogramowanie 5) wdroenie nowoczesnych rozwiza informatycznych w organizacji i zarzdzaniu przedsibiorstwem 6) uruchomienie portalu multimedialnego 7) stworzenie portalu pracowniczego do zarzdzania zasobami personalnymi on-line, 8) kompleksowe wsparcie szkoleniowe w zakresie handlu elektronicznego Projekty zarzdzane przez jednostk administracji samorzdowej. Projekty administracji rzdowej zespolonej i niezespolonej bd mogy uzyska wsparcie w ramach RPO wycznie w sytuacji, w ktrej projekt nie bdzie mia zasigu krajowego. 1) wsparcie rozwoju elektronicznych usug publicznych szczebla regionalnego/lokalnego oraz zwikszenie do nich dostpu dla obywateli, w tym m.in. projektw z zakresu e-administracji, e-zdrowia, e-edukacji, ekultury, systemw informacji przestrzennej 2) wsparcie digitalizacji zasobw kulturowych, naukowych i edukacyjnych bdcych w posiadaniu instytucji szczebla regionalnego/lokalnego, a take zapewnienie powszechnego, otwartego dostpu w postaci cyfrowej do tych zasobw 3) rozwj infrastruktury informatycznej, w tym aplikacji i systemw bazodanowych, sucych poprawie efektywnoci zarzdzania oraz upowszechnianiu komunikacji elektronicznej w instytucjach publicznych (np. podpis elektroniczny, elektroniczny obieg dokumentw itp.). 1) wsparcie rozwoju elektronicznych usug publicznych szczebla centralnego oraz zwikszenie do nich dostpu dla obywateli, w tym m.in. projektw z zakresu eadministracji, e-zdrowia, e-sdw, e-kultury, e-zamwie publicznych, systemw informacji przestrzennej 2) wsparcie e-integracji osb zagroonych wykluczeniem cyfrowym 3) wsparcie digitalizacji zasobw kulturowych, naukowych i edukacyjnych bdcych w posiadaniu instytucji szczebla centralnego, a take zapewnienie powszechnego, otwartego dostpu w postaci cyfrowej do tych zasobw (w tym wsparcie projektw informatycznych sektora kultury i nauki) 4) rozwj infrastruktury informatycznej, w tym aplikacji i systemw bazodanowych, sucych poprawie efektywnoci zarzdzania oraz upowszechnianiu komunikacji elektronicznej w instytucjach publicznych (np. podpis elektroniczny, elektroniczny obieg dokumentw itp.), a take rozwj infrastruktury informatycznej w ramach integrowania zasobw i organizacji centrw usug wsplnych 4 Uszczegowienie (gdzie zasadne)

5. Cel tematyczny 3. Podnoszenie konkurencyjnoci MP, sektora rolnego oraz sektora rybowstwa i akwakultury (EFRR) Priorytet inwestycyjny Priorytet 3.1. (EFRR) promowanie przedsibiorczoci, w szczeglnoci poprzez uatwianie gospodarczego wykorzystywania nowych pomysw oraz wspieranie tworzenia nowych firm Priorytet 3.2. (EFRR) opracowywanie i wdraanie nowych modeli biznesowych dla MP, w szczeglnoci w celu internacjonalizacji Priorytet 3.3. (EFRR) wspieranie tworzenia i rozszerzania zaawansowanych zdolnoci w zakresie rozwoju produktw i usug Poziom krajowy 1) wsparcie dostpu przedsibiorstw do kapitau na innowacje (venture capital,seed capital, private equity, anioy biznesu) Projekty pilotaowe i systemowe w zakresie: 1) promocja polskiej gospodarki zagranic np. w postaci promocji polskich specjalnoci eksportowych, branowe programy promocji (np. w obszarach zwizanych z inteligentn specjalizacj), 2) promocja internacjonalizacji dziaalnoci polskich firm pilotae, rozwizania/projekty systemowe 3) projekt systemowy w zakresie wsparcia rozwoju wsppracy midzynarodowej przedsibiorstw Brak dziaa Poziom regionalny Wsparcie tworzenia MP (w tym producentw rolnospoywczych): 1) rozwj inkubatorw przedsibiorczoci oraz orodkw wspierajcych przedsibiorczo akademick 2) wsparcie inwestycyjne dla nowopowstaych firm/startup 3) tworzenie nowej i rozwj istniejcej infrastruktury na rzecz rozwoju gospodarczego (w tym na obszarach powojskowych, poprzemysowych, pokolejowych i popegerowskich): uporzdkowanie i przygotowanie terenw inwestycyjnych w celu nadania im nowych funkcji gospodarczych, uzbrojenie terenw inwestycyjnych w media, budowa lub modernizacja ukadu komunikacyjnego terenu inwestycyjnego, kampanie promocyjne. Projekty konkursowe dla przedsibiorstw w zakresie (powizane z rozwizaniami systemowymi organizowanymi na poziomie krajowym): 1) wsparcie dziaalnoci przedsibiorstw nastawionych na wzrost eksportu i zdobywanie nowych rynkw zbytu; 2) wsparcie midzynarodowej wsppracy gospodarczej przedsibiorstw (w tym producentw rolno-spoywczych) 3) promocja przedsibiorstw na rynkach midzynarodowych (w tym m.in. bran rolno-spoywczej) 4) promocja gospodarcza i turystyczna regionu (w wymiarze zarwno krajowym jak i midzynarodowym) Wsparcie rozwoju firm projekty zwikszajce aktywno inwestycyjn MP oraz skutkujce zwikszeniem zatrudnienia i trwaym rozwojem firmy, w szczeglnoci na obszarach wiejskich i obszarach o najniszym poziomie rozwoju gospodarczego: 1) rozbudowa przedsibiorstwa prowadzca do wprowadzenia na rynek nowych produktw/usug (w tym turystycznych), 2) dziaania majce na celu dokonywanie zasadniczych zmian procesu produkcyjnego lub zmian w sposobie wiadczenia usug, skutkujce wprowadzeniem na rynek nowych lub ulepszonych produktw/usug przy jednoczesnym zwikszeniu zatrudnienia, 5 (Polska Wschodnia) Platformy startowe dla nowych pomysw. Kompleksowe wsparcie obejmujce: rozwj pomysu / koncepcji indywidualne specjalistyczne doradztwo w rozwoju nowego, innowacyjnego pomysu (etap dziaalnoci przedbiznesowej) oraz wsparcie zwizane z utworzeniem nowego przedsibiorstwa typu start-up (dla pomysw biznesowych rozwinitych w etapie dziaalnoci przedbiznesowej). Wsparcie kierowane do osb w wieku do 35. roku ycia (gwnie absolwenci szk wyszych), chccych rozwin swj pomys oraz uruchomi wasne przedsibiorstwo typu start-up w Polsce Wschodniej. Projekty systemowe i konkursowe w zakresie internacjonalizacji: 1) Wsparcie internacjonalizacji dziaalnoci MP poprzez kompleksowe indywidualne doradztwo, w tym udzia w midzynarodowych targach branowych (krajowych i zagranicznych) 2) Internacjonalizacja klastrw w zakresie B+R+I 1) Wsparcie rozwoju istniejcych ponadregionalnych klastrw majcych na celu realizacj wsplnych przedsiwzi produktowych i usugowych (nie zwizanych z dziaalnoci B+R tzw. non R&D innovation)), w tym majcych na celu generowanie nowych miejsc pracy. 2) Wsparcie sieciowych przedsiwzi zwizanych z tworzeniem i rozwojem kompleksowych komercyjnych produktw turystycznych o znaczeniu co najmniej ponadregionalnym, w tym generujcych nowe miejsca pracy w sektorze MP. Uszczegowienie (gdzie zasadne)

6. Priorytet 3.4. (EFRR) wspieranie zdolnoci MP do udziau w procesach wzrostu i innowacji Projekty o charakterze systemowym i pilotaowym: 1) wsparcie o charakterze systemowym zwizane z koordynacj Instytucji Otoczenia Biznesu (w tym klastrw), monitorowaniem popytu na usugi IOB, przygotowaniem koncepcji i standardw realizacji usug (w tym testowanie nowych rodzajw usug) 2) promocja wsppracy nauki i biznesu, ksztatowanie postaw innowacyjnych w przedsibiorstwach oraz promocja innowacyjnoci jako rda konkurencyjnoci gospodarki, w tym nowych form innowacji (np. open innovation). 3) inwestycje w nowoczesne maszyny i sprzt produkcyjny, 4) rozwj klastrw regionalnych i lokalnych. Wsparcie dostpu przedsibiorstw do kapitau zewntrznego poprzez rozwj instrumentw finansowych (fundusze poyczkowe i porczeniowe). Wikszo dziaa w zakresie wzmocnienia instytucji otoczenia biznesu: 1) usugi doradcze i szkoleniowe dla podmiotw zarzdzajcych parkami przemysowymi, inkubatorami przedsibiorczoci i innymi instytucjami o podobnym charakterze . 2) projekty doradcze i szkoleniowe zwikszajce zdolno MP i Grup Producentw Rolnych (GPR) do budowania oraz wzrostu przewagi konkurencyjnej na rynku 3) sieciowanie IOB w ramach Regionalnych Systemw Innowacji 6 Brak dziaa

7. Cel tematyczny 4. Wspieranie przejcia na gospodark niskoemisyjn we wszystkich sektorach (FS, EFRR) 7

8. Priorytet inwestycyjny Priorytet 4.1. (FS/EFRR) promowanie produkcji i dystrybucji odnawialnych rde energii Priorytet 4.2. (FS/EFRR) promowanie efektywnoci energetycznej i uycia OZE w przedsibiorstwa ch Priorytet 4.3. (FS/EFRR) wspieranie efektywnoci energetycznej i wykorzystywania odnawialnych rde energii w budynkach publicznych i sektorze mieszkaniowym Poziom krajowy FS 1). wytwarzanie energii pochodzcej ze rde odnawialnych wraz z podczeniem rda do sieci dystrybucyjnej/przesyowej podzia w oparciu o moc instalowanej elektrowni/jednostki Proponowany podzia mocy : - en. wodna (pow. 2 MWe), - en. wiatru (pow. 10 MWe), (ograniczenie mocy dotyczy wniosku mogcego obejmowa wicej ni jedn farm) - en. soneczna (pow. 1 MWe), - en. geotermalna (pow. 2 MWth), - en. biogazu (pow. 1 MWe), (ograniczenie mocy dotyczy wniosku mogcego obejmowa wicej ni jedn instalacj) - en. biomasy (pow. 5 MWth). Brak dziaa Brak dziaa Brak dziaa 2) Budowa oraz modernizacja sieci umoliwiajcych przyczanie jednostek wytwarzania energii elektrycznej ze rde odnawialnych do Krajowego Systemu Elektroenergetycznego Podzia: projekty realizowane przez OSP (operator systemu przesyowego) i OSD (operatorw systemu dystrybucyjnego) w zakresie sieci dystrybucyjnej o napiciu 110kV. Wsparcie duych przedsibiorstw 1) efektywno energetyczna w duych przedsibiorstwach (zmniejszenie strat energii, ciepa, wody) 2) Audyty energetyczne (przemysowe) dla przedsibiorcw (due przedsibiorstwa) 3) Oglnopolski system wsparcia doradczego dla przedsibiorcw (due i MP) w zakresie efektywnoci energetycznego i OZE w formie projektu systemowego 1) Kompleksowa modernizacja energetyczna budynkw uytecznoci publicznej i budynkw mieszkaniowych (czci wsplnych wielorodzinnych budynkw mieszkalnych ) wraz z wymian wyposaenia tych obiektw na energooszczdne w zakresie zwizanym m.in. z: a) ociepleniem obiektu, b) wymian okien, drzwi zewntrznych oraz owietlenia na energooszczdne, c) przebudow systemw grzewczych (wraz z wymian i podczeniem do rda ciepa), systemw wentylacji i klimatyzacji, d) instalacja OZE w modernizowanych energetycznie budynkach, e) instalacja systemw chodzcych, w tym rwnie z OZE Projekty dotyczce budynkw publicznych dla ktrych beneficjentem s pastwowe jednostki budetowe (za wyjtkiem jst oraz ich zwizkw). Poziom regionalny EFRR Brak dziaa 1) wytwarzanie energii pochodzcej ze rde odnawialnych wraz z podczeniem do sieci dystrybucyjnej/przesyowej podzia w oparciu o moc instalowanej elektrowni/jednostki (Polska Wschodnia) Brak dziaa Proponowany podzia mocy: - en. wodna (do 2 MWe), - en. wiatru (do 10 MWe), - en. soneczna (do 1MWe), - en. geotermalna (do 2 MWth), - en. biogazu (do 1 MWe), - en. biomasy (do 5 MWth). Brak dziaa 2) efektywna dystrybucja ciepa z OZE (m.in. pompy ciepa, geotermia, kotownie) Brak dziaa Brak dziaa 3) budowa instalacji do produkcji biokomponentw i biopaliw 4) budowa/modernizacja zakadw do produkcji urzdze OZE 5) Budowa oraz modernizacja sieci umoliwiajcych przyczanie jednostek wytwarzania energii elektrycznej ze rde odnawialnych do Krajowego Systemu Elektroenergetycznego Podzia: projekty realizowane przez OSD (operatorw systemu dystrybucyjnego) dotyczce sieci dystrybucyjnej o napiciu SN i nn. Brak dziaa Wsparcie MP 1) efektywno energetyczna MP (zmniejszenie strat energii, ciepa, wody) Brak dziaa 2) Audyty energetyczne dla MSP jako element kompleksowy projektu Brak dziaa Brak dziaa Brak dziaa 1) Kompleksowa modernizacja energetyczna budynkw uytecznoci publicznej i budynkw mieszkaniowych (czci wsplnych wielorodzinnych budynkw mieszkalnych ) wraz z wymian wyposaenia tych obiektw na energooszczdne w zakresie zwizanym m.in. z: a) ociepleniem obiektu, b) wymian okien, drzwi zewntrznych oraz owietlenia na energooszczdne, c) przebudow systemw grzewczych (wraz z wymian i podczeniem do rda ciepa ), systemw wentylacji i klimatyzacji, d) instalacja OZE w modernizowanych energetycznie budynkach, e) instalacja systemw chodzcych, w tym rwnie z OZE Projekty dotyczce budynkw publicznych realizowane przez jst oraz ich zwizki. Projekty dotyczce budynkw mieszkaniowych poniej 2 mln z 8 kosztw kwalifikowalnych. Brak dziaa Brak dziaa Uszczegowienie (gdzie zasadne)

9. Cel tematyczny 5. Promowanie dostosowania do zmian klimatu, zapobiegania ryzyku i zarzdzania ryzykiem (FS, EFRR) Priorytet inwestycyjny Priorytet 5.1. (FS/EFRR) wspieranie wyspecjalizowanych inwestycji sucych dostosowaniu do zmiany klimatu Priorytet 5.2. (FS/EFRR) promowanie inwestycji ukierunkowanych na konkretne rodzaje ryzyka, zapewniajcych odporno na klski ywioowe oraz stworzenie systemw zarzdzania klskami ywioowymi Poziom krajowy (FS) Poziom regionalny Brak dziaa Brak dziaa 1) rozwj form maej retencji kompleksowe projekty realizowane przez beneficjentw o zasigu powyej 1 wojewdztwa 2) organizacja systemw wczesnego reagowania i ratownictwa w sytuacjach nagego wystpienia zjawisk katastrofalnych (gwnie sprzt do powadzenia akcji ratowniczych (wyposaenie jednostek ratowniczych) i usuwania skutkw katastrof (w zalenoci od beneficjenta - na poziomie krajowym Pastwowa Stra Poarna) Inwestycje majce na celu ochron obszarw z wyszym ni rednie ryzyko powodziowe (zgodnie z mapami ryzyka powodziowego). 3) realizacja kompleksowych inwestycji zwizanych z ocen ryzyka wystpienia powodzi i zarzdzania tym ryzykiem 4) wykonanie zabezpiecze obiektw ju istniejcych (kompleksowe remonty, dostosowanie do obowizujcych standardw, rozbirki obiektw, ktrych technologiczna ywotno dobiega koca bd zagraaj bezpieczestwu ekologicznemu i spoecznemu) 1) rozwj form maej retencji kompleksowe projekty realizowane przez beneficjentw na obszarze 1 wojewdztwa 2) organizacja systemw wczesnego reagowania i ratownictwa w sytuacjach nagego wystpienia zjawisk katastrofalnych (gwnie sprzt do powadzenia akcji ratowniczych (wyposaenie jednostek ratowniczych) i usuwania skutkw katastrof (w zalenoci od beneficjenta - na poziomie regionalnym Ochotnicza Stra Poarna) Inwestycje majce na celu ochron obszarw ze rednim ryzykiem powodziowym (zgodnie z mapami ryzyka powodziowego). 3) realizacja kompleksowych inwestycji zwizanych z ocen ryzyka wystpienia powodzi i zarzdzania tym ryzykiem 4) wykonanie zabezpiecze obiektw ju istniejcych (kompleksowe remonty, dostosowanie do obowizujcych standardw, rozbirki obiektw, ktrych technologiczna ywotno dobiega koca bd zagraaj bezpieczestwu ekologicznemu i spoecznemu) 5) opracowanie/aktualizacja dokumentw wymaganych prawem krajowym lub unijnym, 6) wsparcie monitoringu rodowiska 7) realizacja kompleksowych inwestycji zwizanych z ochron przed susz w dorzeczach Wisy i Odry 8) projekty retencjonowania i gospodarowanie wodami opadowymi - dziaania nakierowane na zwikszenie naturalnej retencji dolin rzecznych, zapobieganie suszy i zmniejszenie emisji z przesuszonych torfowisk, prawidowe utrzymanie ciekw wodnych (m.in. rzek i potokw grskich), renaturyzacja przeksztaconych ciekw i ich obszarw zalewowych, obszarw wodno-botnych, prowadzenie odpowiedniej gospodarki lenej 9) rozwj systemu zarzdzania kryzysowego, w tym ratownictwo chemiczno-ekologiczne 10) prowadzenie dziaa informacyjno- edukacyjnych na temat zmian klimatu i adaptacji do nich 11) zabezpieczanie brzegw morskich przed skutkami zmian klimatu z wykorzystaniem metod przyrodniczych 12) dziaania dotyczce zabezpieczenia obszarw miejskich przed niekorzystnymi zjawiskami pogodowymi i ich nastpstwami (np. retencjonowanie wd deszczowych, zapobieganie nadmiernemu spywowi powierzchniowemu, zapobieganie uszczelnianiu gruntu, przeciwdziaanie ruchom masowym) 9 Uszczegowienie (gdzie zasadne)

10. Cel tematyczny 6. Ochrona rodowiska naturalnego i wspieranie efektywnoci wykorzystania zasobw (FS, EFRR) Priorytet inwestycyjny Priorytet 6.1. (FS/EFRR) zaspokojenie znaczcych potrzeb w zakresie inwestycji w sektorze gospodarki odpadami, tak aby wypeni zobowizania wynikajce z prawa unijnego Priorytet 6.2. (FS/EFRR) zaspokojenie znaczcych potrzeb w zakresie inwestycji w sektorze gospodarki wodnej, tak aby wypeni zobowizania wynikajce z prawa unijnego Poziom krajowy FS 1) kompleksowe inwestycje w zakresie Brak dziaa rozwoju systemu gospodarki odpadami komunalnymi realizowane w regionach gospodarki odpadami, w ktrych uwzgldniono komponent dotyczcy termicznego przeksztacania odpadw, zapewniajce zintegrowane podejcie zgodne z hierarchi sposobw postpowania z odpadami na poziomie wynikajcym ze zobowiza akcesyjnych. 2) Brak dziaa Brak dziaa 3) racjonalizacja gospodarki odpadami oraz wykorzystywania zasobw w procesach produkcji przez przedsibiorcw 1) kompleksowe wsparcie gospodarki wodno-ciekowej, z uwzgldnieniem inteligentnych systemw zarzdzania sieciami wodocigowymi, w tym wyposaenie aglomeracji w odpowiednie systemy odbioru ciekw komunalnych, budow oczyszczalni ciekw bd poprawa parametrw ju istniejcych oczyszczalni, wsparcie dla gospodarki osadami ciekowymi podzia interwencji w oparciu o wielko aglomeracji w obecnie aktualizowanym KPOK (na poziomie krajowym aglomeracje co najmniej 10 tys. RLM) Brak dziaa 2) projekty polegajce na podniesieniu efektywnoci procesu oczyszczania ciekw przemysowych oraz racjonalnego wykorzystania wody w procesach produkcji Brak dziaa Poziom regionalny 1) kompleksowe inwestycje w zakresie rozwoju systemu gospodarki odpadami komunalnymi realizowane w regionach gospodarki odpadami komunalnymi, w ktrych nie przewidziano komponentu dotyczcego termicznego przeksztacania odpadw, zapewniajce zintegrowane podejcie zgodne z hierarchi sposobw postpowania z odpadami na poziomie wynikajcym ze zobowiza akcesyjnych 2) kompleksowe projekty skierowane na popraw gospodarki odpadami innymi ni komunalne przez zapobieganie powstawaniu odpadw, promowanie ponownego uycia, wdraanie technologii odzysku, w tym recyklingu i ostatecznego unieszkodliwiania odpadw 3) kompleksowa poprawa gospodarki odpadami niebezpiecznymi, przede wszystkim w zakresie usuwania i unieszkodliwiania azbestu Brak dziaa 1) kompleksowe wsparcie gospodarki wodno-ciekowej, z uwzgldnieniem inteligentnych systemw zarzdzania sieciami wodocigowymi, w tym wyposaenie aglomeracji w odpowiednie systemy odbioru ciekw komunalnych, budow oczyszczalni ciekw bd poprawa parametrw ju istniejcych oczyszczalni, wsparcie dla gospodarki osadami ciekowymi podzia interwencji w oparciu o wielko aglomeracji w obecnie aktualizowanym KPOK (na poziomie regionalnym aglomeracje poniej 10 tys. RLM). Brak dziaa 2) Kompleksowe wsparcie budowy systemw indywidualnych oczyszczania ciekw w terenach zabudowy rozproszonej (budowa przydomowych lub przyzakadowych oczyszczalni ciekw na obszarach gdzie budowa sieci kanalizacyjnej jest ekonomicznie lub technicznie niezasadna). Brak dziaa Brak dziaa Brak dziaa Uszczegowienie (gdzie zasadne) EFRR 3) budowa i modernizacja linii wodocigowych (systemy zaopatrzenia w wod, ujcia i stacje uzdatniania wody) w ramach kompleksowych projektw gospodarki wodno-ciekowych w aglomeracjach poniej 10 tys. RLM lub gdy na danym terenie zapewniona jest sie kanalizacyjna 4) zakup urzdze i aparatury (np. mobilne laboratoria, instalacje kontrolnopomiarowe), zakupu i remontu urzdze sucych gromadzeniu, odprowadzaniu, uzdatnianiu i przesyowi wody 10 Warunkiem wsparcia inwestycji bdzie ich uwzgldnienie w planach inwestycyjnych w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi zatwierdzonych przez Ministra rodowiska. Plany te dopiero powstan.

11. Priorytet 6.3. (EFRR) ochrona promocja i rozwj dziedzictwa kulturowego i naturalnego Priorytet 6.4. (FS/EFRR) ochrona i przywrcenie rnorodnoci biologicznej , ochrona gleby oraz promowanie usug ekosystemowych, w tym programu natura 2000 oraz zielonej infrastruktury Wsparcie projektw na rzecz systemu krajowego, ze szczeglnym uwzgldnieniem obszarw Natura 2000 i Parkw Narodowych 1) podniesienie standardu bazy technicznej i wyposaenia Parkw Narodowych i obszarw Natura 2000. Opracowywanie planw/ programw ochrony dla ww. obszarw cennych przyrodniczo Brak dziaa 2) rozwj zielonej infrastruktury ograniczajcej presj na gatunki i siedliska przyrodnicze (m.in. przejcia dla zwierzt, korytarze ekologiczne, infrastruktura ograniczajca odprowadzanie zanieczyszcze stanowicych istotne zagroenie dla zasobw przyrodniczych) 3) dziaania w zakresie ochrony biornorodnoci, w tym zapewnienie funkcjonowania, ochrony i promocji sieci obszarw Natura 2000, udranianie korytarzy ekologicznych, zwikszenie powierzchni obszarw chronionych, renaturyzacja niekorzystnie przeksztaconych ekosystemw, ochrona gatunkw o zagroonych pulach genowych 1) Ochrona zabytkw minimalna warto kosztw kwalifikowanych projektu 30 mln PLN. 2) Rozwj zasobw kultury (w tym poprawa jakoci funkcjonowania instytucji kultury oraz szkolnictwa artystycznego). Wsparcie ograniczone wycznie do infrastruktury sucej zachowaniu i promocji dziedzictwa kulturowego, (np. sale koncertowe). Minimalna warto kosztw kwalifikowanych projektu 30 mln PLN. W przypadku pastwowych instytucji kultury i wspprowadzonych przez MKiDN, archiww pastwowych oraz publicznych szk artystycznych (prowadzonych przez MKiDN i jednostki samorzdu terytorialnego) oraz uczelni artystycznych (nadzorowanych przez MKiDN) minimalna warto kosztw kwalifikowanych 4 mln PLN. Brak dziaa 1) Ochrona zabytkw maksymalna warto kosztw kwalifikowanych projektu 30 mln PLN. 2) Rozwj zasobw kultury (w tym poprawa jakoci funkcjonowania instytucji kultury ) maksymalna warto kosztw kwalifikowanych projektu 30 mln PLN. W przypadku pastwowych instytucji kultury i wspprowadzonych przez MKiDN, archiww pastwowych oraz publicznych szk artystycznych (prowadzonych przez MKiDN i jednostki samorzdu terytorialnego) oraz uczelni artystycznych (nadzorowanych przez MKiDN) maksymalna warto kosztw kwalifikowanych 4 mln PLN. Brak dziaa 2) projekty w zakresie tworzenia centrw ochrony rnorodnoci biologicznej na obszarach miejskich i pozamiejskich w oparciu o gatunki rodzime np. banki genowe, parki miejskie, ogrody botaniczne, ekoparki 3) projekty dotyczce dziaalnoci wykorzystujcej lokalne zasoby przyrodnicze wraz z promocj np. stawy widokowe, tereny wypoczynkowe, cieki dydaktyczne w tym obszary nadmorskie i przybrzene dla ich zagospodarowania na cele turystyczne 4) budowa i modernizacja niezbdnej infrastruktury zwizanej z ochron, przywrceniem waciwego stanu siedlisk przyrodniczych i gatunkw (rwnie na terenach chronionych) Parki krajobrazowe i rezerwaty przyrody 1) podniesienie standardu bazy technicznej i wyposaenia parkw krajobrazowych i rezerwatw przyrody (w tym pooonych na obszarach Natura 2000). Opracowywanie planw/ programw ochrony dla ww. obszarw cennych przyrodniczo Brak dziaa Brak dziaa 11 W przypadku szkolnictwa artystycznego realizowane bd wycznie dziaania suce zachowaniu i promocji dziedzictwa kulturowego. Natomiast dziaania edukacyjne dotyczce szkolnictwa artystycznego mog by realizowane w ramach CT 10.

12. 4) rozbudowa, modernizacja i doposaenie orodkw prowadzcych dziaalno w zakresie edukacji ekologicznej (w Parkach Narodowych) 5) prowadzenie dziaa informacyjnoedukacyjnych Priorytet 6.5. (FS/EFRR) dziaania majce na celu popraw stanu rodowiska miejskiego, w tym rekultywacja terenw zdegradowanych i redukcja zanieczyszczenia powietrza Priorytet 6.6. (EFRR) promowanie technologii innowacyjnych w celu poprawy ochrony rodowiska i efektywnego gospodarowania zasobami w sektorze gospodarowania odpadami, gospodarki wodnej i ochrony gleby w celu redukcji zanieczyszczenia powietrza Priorytet 6.7. (EFRR) wspieranie przemian przemysowych w kierunku gospodarki zasobooszczdnej i promowanie ekologicznego wzrostu gospodarczego Brak dziaa 5) rozbudowa, modernizacja i doposaenie orodkw prowadzcych dziaalno w zakresie edukacji ekologicznej (m.in. w parkach krajobrazowych) oraz prowadzenie, komplementarnych i uzupeniajcych do oglnopolskich, dziaa/ kampanii informacyjno-edukacyjnych Brak dziaa Wsparcie duych przedsibiorstw 1) wsparcie inwestycji dotyczcych poprawy jakoci powietrza dla duych przedsibiorstw, w tym instalacje i urzdzenia (np. filtry) do redukcji zanieczyszcze powietrza (pyowe, gazowe) 2) Brak dziaa 3) rekultywacja lub remediacja1 terenw zdegradowanych majca na celu zmian dotychczasowych funkcji przez nie penionych na cele rodowiskowe, umoliwiajca powtrne wykorzystanie terenu Brak dziaa Brak dziaa Brak dziaa 6) projekty dotyczce sporzdzenia inwentaryzacji przyrodniczej gmin Wsparcie MP 1) wsparcie inwestycji dotyczcych poprawy jakoci powietrza dla sektora MP, w tym instalacje i urzdzenia (np. filtry) do redukcji zanieczyszcze powietrza (pyowe, gazowe), systemy monitoringu powietrza Brak dziaa Brak dziaa 2) inwestycje dotyczce haasu (monitoringu haasu) 3) rekultywacja lub remediacja terenw zdegradowanych majca na celu zmian dotychczasowych funkcji przez nie penionych na cele inne ni rodowiskowe, umoliwiajca powtrne wykorzystanie terenu Brak dziaa 4) systemy pomiaru zanieczyszcze w miastach oraz systemy informowania mieszkacw o poziomach zanieczyszcze Dziaania tego typu mog wynika ze wskazanych na poziomie krajowym inteligentnych specjalizacji i mog by realizowane w ramach celu tematycznego 1. 1) technologie bezodpadowe oraz niskoodpadowe technologie produkcji, technologie wykorzystujce surowe wtrne zamiast surowcw pierwotnych, energetyczne zagospodarowanie odpadw i osadw ciekowych w ramach rde wasnych przedsibiorstw. 2) technologie ograniczajce zuycie jednostkowe surowcw pierwotnych w tym zuycie wody w procesach produkcyjnych i systemy zamknitych obiegw wody. Dziaania tego typu mog wynika ze wskazanych na poziomie krajowym inteligentnych specjalizacji i mog by realizowane w ramach celu tematycznego 1. Podobne typy projektw jak w PI 6.6. 1 rozumie si przez to poddanie gleby, ziemi i wd gruntowych dziaaniom majcym na celu usunicie lub zmniejszenie iloci, kontrolowanie oraz ograniczenie rozprzestrzeniania si substancji powodujcych ryzyko, tak, aby teren zanieczyszczony przesta stwarza zagroenie dla zdrowia ludzi lub stanu rodowiska, z uwzgldnieniem obecnego i planowanego w przyszoci sposobu uytkowania terenu 12

13. Cel tematyczny 7. Promowanie zrwnowaonego transportu i usuwanie niedoborw przepustowoci w dziaaniu najwaniejszych infrastruktur sieciowych (FS, EFRR) Priorytet inwestycyjny Priorytet 7.1. (FS) wspieranie rozwoju multimodalnego Jednolitego Europejskiego Obszaru Transportowego (Single European Transport Area SEA) poprzez inwestycje w sieci TEN-T Priorytet 7.2. (EFRR) zwikszanie mobilnoci regionalnej poprzez czenie wzw drugorzdnych i trzeciorzdnych z infrastruktur TEN-T Priorytet 7.3. (FS/EFRR) rozwj przyjaznych dla rodowiska i niskoemisyjnych systemw transportu, wczajc transport rdldowy, morski, porty i poczenia multimodalne Poziom krajowy FS EFRR 1) budowa, przebudowa drg znajdujcych 1) budowa, przebudowa drg si w sieci TEN-T, w tym inwestycje na rzecz znajdujcych si w sieci TEN-T, w tym poprawy bezpieczestwa ruchu na tych inwestycje na rzecz poprawy drogach (BRD, ITS) bezpieczestwa ruchu na tych drogach (BRD, ITS) 2) budowa, modernizacja i rehabilitacja sieci kolejowej (podniesienie parametrw do standardw sieci TEN-T) i infrastruktury dworcowej w TEN-T, zakup, modernizacja taboru dla pocze midzynarodowych i midzyregionalnych 3) inwestycje na rzecz zwikszenia przepustowoci przestrzeni powietrznej i bezpieczestwa ruchu lotniczego 1) budowa, przebudowa drg krajowych (w tym ekspresowych)poprawiajcych mobilno regionaln, , w tym inwestycje na rzecz poprawy bezpieczestwa i przepustowoci ruchu na tych drogach (BRD, ITS) 2) drogi wyprowadzajce ruch z miast na prawach powiatu w cigu drg krajowych (w tym obwodnice) 1) budowa, przebudowa, modernizacja infrastruktury oraz wdraanie rozwiza i technik zarzdzania i monitorowania ruchu: gwnych rdldowych drg wodnych (w tym portw rdldowych); portw morskich objtych Dokumentem Implementacyjnym i polskiego obszaru morskiego; centrw logistycznych i terminali przeadunkowych znajdujcych si w sieci TEN-T Brak dziaa Poziom regionalny (Polska Wschodnia) Brak dziaa Brak dziaa 1) budowa, przebudowa drg wojewdzkich, na odcinkach lecych w cigach komunikacyjnych stanowicych poczenie z sieci TEN-T, w tym inwestycje na rzecz poprawy bezpieczestwa i przepustowoci ruchu na tych drogach (BRD, ITS) 2) pozostae drogi, zgodnie z kontraktem terytorialnym oraz w przypadku drg lokalnych zgodnie z zapisami Umowy Partnerstwa. Wspierane bd projekty z zakresu budowy bd przebudowy szczeglnie istotnych odcinkw drg, ktre w znaczcym stopniu wpyn na zwikszenie poziomu spjnoci sieci drogowej w obrbie miast wojewdzkich i obszarw powizanych z nimi funkcjonalnie w obrbie 5 miast wojewdzkich Polski Wschodniej, tj. Biaegostoku, Lublina, Kielc, Rzeszowa i Olsztyna, i obszarw powizanych z nimi funkcjonalnie. Przykadowe typy operacji: przebudowa istniejcej sieci drogowo-ulicznej, budowa obwodnic wewntrznych, budowa/przebudowa odcinkw drg wyprowadzajcych ruch z miasta. 1) budowa, przebudowa, modernizacja infrastruktury oraz wdraanie rozwiza i technik zarzdzania i monitorowania ruchu: rdldowych drg wodnych (w tym portw rdldowych); portw morskich; centrw logistycznych i terminali przeadunkowych nie nalecych do sieci TEN-T Brak dziaa Uszczegowienie (gdzie zasadne) 13 Generalna zasada przy wsparciu drg po statusie drg a nie zarzdcy. Drogi powiatowe i gminne bd mogy uzyska dofinansowanie w trybie konkursowym, jeeli bd spenia warunki zapisane w UP tj. inwestycje w drogi lokalne (gminne i powiatowe) bd moliwe jedynie, gdy stanowi element szerszej koncepcji zwizanej z rewitalizacj obszarw miejskich i wiejskich, zrwnowaon mobilnoci miejsk (przebudowa infrastruktury transportu miejskiego), usprawniaj poczenia midzy orodkami ycia spoecznogospodarczego (w tym orodkw aktywnoci gospodarczej, rozwijajcych si obszarw inwestycyjnych, centrw logistycznych, lotnisk) lub gdy zapewniaj konieczne poczenie z sieci autostrad i drg krajowych lub gdy uzupeniaj luki w poczeniach transgranicznych.

14. Priorytet 7.4. (FS/EFRR) rozwj i rehabilitacja kompleksowego, nowoczesnego i interoperacyjnego systemu transportu kolejowego 1) budowa, modernizacja, rehabilitacja sieci kolejowej i infrastruktury dworcowej poza sieci TEN-T, ktrej zarzdc jest PKP PLK SA oraz zakup i modernizacja taboru kolejowego dla pocze midzynarodowych i midzywojewdzkich 2) budowa, przebudowa, modernizacja infrastruktury, zakup, modernizacja taboru dla publicznego transportu kolejowego na obszarach funkcjonalnych miast (kolej aglomeracyjna, metro) Priorytet 7.5 Rozwj inteligentnych systemw dystrybuowania, magazynowania i przesyu gazu i energii elektrycznej Brak dziaa 1) budowa, modernizacja, rehabilitacja sieci kolejowej i infrastruktury dworcowej poza sieci TEN-T o znaczeniu regionalnym, ktrej zarzdc jest samorzd lub PKP PLK SA oraz zakup i modernizacja taboru kolejowego dla pocze wojewdzkich Wsparcie tylko na poziomie krajowym. 14 1) Realizowane bd inwestycje w infrastruktur liniow (przebudowa torowisk oraz sieci trakcyjnej wraz z infrastruktur towarzyszc), infrastruktur punktow (obiekty obsugi podrnych, m.in. przystanki, wiaty, kadki dla pieszych). Ponadto przewiduje si monta elementw systemw zarzdzania ruchem. Planowane inwestycje bd prowadzone na istniejcych liniach kolejowych, ktrych zarzdc jest PKP PLK S.A., w ramach makroregionalnego korytarza transportowego. Ustalono, moliwo negocjacji w Kontrakcie Terytorialnym linii kolejowych PLK istotnych z pkt widzenia regionw.

15. Cel tematyczny 8. Wspieranie zatrudnienia i mobilnoci pracownikw (EFS, EFRR) Interwencja na szczeblu krajowym powinna skupia si na wspieraniu przygotowania i przeprowadzenia reform w obszarze zatrudnienia, np. poprawie efektywnoci usug wiadczonych na rzecz klientw instytucji rynku pracy czy modernizacji systemu zarzdzania informacjami wykorzystywanymi w usugach rynku pracy. Wikszo dziaa na poziomie regionalnym - wsparcie powinno by kierowane do poszczeglnych osb (w tym mieszkacw obszarw wiejskich i rolnikw w zakresie innym ni dziaalno rolnicza) w celu poprawy ich sytuacji na rynku pracy, np. poprawa dostpu do zatrudnienia, w tym podnoszenie kwalifikacji i kompetencji zawodowych, podejmowanie lokalnych inicjatyw, wspieranie przedsibiorczoci i samozatrudnienia, wspieranie zdolnoci przystosowania si przedsibiorstw i pracownikw do zmian. Wyjtki od ww. logiki podziau interwencji pomidzy szczebel krajowy i regionalny przedstawiono w tabeli. Wiodcym funduszem dla celu tematycznego 8. jest EFS. EFRR peni rol pomocnicz - powinien by wykorzystywany wycznie w sytuacji, gdy inwestycje sfinansowane z jego udziaem su bezporednio realizacji celw spoecznych wynikajcych z interwencji EFS. Zapisy tabeli w zakresie EFRR co do zasady wskazuj na logik programowania interwencji a tym samym nie wyznaczaj katalogu dziaa, chyba e w konkretnym priorytecie inwestycyjnym wskazano inaczej. Dziaania EFS wskazane w tabeli nie stanowi zamknitej listy typw operacji obowizkowych na danym poziomie interwencji - maj one charakter przykadowy, co oznacza, e mog by modyfikowane, rozszerzane oraz dopasowywane w zalenoci od potrzeb danego regionu lub obszaru tematycznego, o ile wpisuj si w opisan powyej logik podziau interwencji. Ponadto, nie odnosz si do projektw innowacyjnych i ponadnarodowych EFS zaplanowanych do realizacji w ramach wydzielonej osi priorytetowej PO krajowego. Szczegowy zakres interwencji, w tym katalog dziaa podejmowanych w ramach poszczeglnych celw tematycznych, bdzie ustalany indywidualnie w odniesieniu do kadego programu operacyjnego. Priorytet inwestycyjny Priorytet 8.1. (EFRR) rozwj inkubatorw przedsibiorczoci oraz wsparcie inwestycyjne dla samozatrudnienia, mikroprzedsibiorstw oraz rozwoju firm Priorytet 8.2. (EFRR) wspieranie rozwoju przyjaznego dla zatrudnienia poprzez rozwj potencjaw endogenicznych jako elementu strategii terytorialnej dla obszarw ze specyficznymi potrzebami, cznie z przeksztaceniem upadajcych regionw przemysowych oraz dziaaniami na rzecz zwikszenia dostpnoci i rozwoju zasobw naturalnych i kulturowych Priorytet 8.3. (EFRR) inicjatywy w zakresie rozwoju lokalnego oraz pomoc dla struktur wiadczcych usugi lokalne w tworzeniu nowych miejsc pracy, o ile takie dziaania s poza zakresem rozporzdzenia dot. EFS Priorytet 8.5. (EFS) zapewnianie dostpu do zatrudnienia osobom poszukujcym pracy i nieaktywnym zawodowo, w tym podejmowanie lokalnych inicjatyw na rzecz zatrudnienia oraz wspieranie mobilnoci pracownikw Poziom krajowy Poziom regionalny Priorytet inwestycyjny nie bdzie realizowany w sposb bezporedni. Dziaania w tym zakresie mog by wdraane w ramach priorytetu inwestycyjnego 8.7. (samozatrudnienie) oraz celu tematycznego 3 (IOB). Brak dziaa w tym PI. Brak dziaa EFRROW/EFMR EFRROW do ustalenia zakres komplementarnoci EFMR wstpna demarkacja Wsparcie wycznie na poziomie regionalnym wynikajce ze strategii dla terytoriw ze specyficznymi potrzebami. Wsparcie rodkami EFRR uwarunkowane prozatrudnieniowym charakterem i istnieniem jasnej wizji i strategii co do powizania dziaa EFRR z zasadniczym wsparciem, ktre bdzie udzielane w ramach EFS (EFRR jako uzupenienie EFS). KE rekomenduje zaprojektowanie/ udzielanie wsparcia w sposb skoncentrowany na najwaniejszych, dobrze zdiagnozowanych potrzebach. Brak moliwoci zaprojektowania szerokiego spektrum wsparcia / wsparcia nie uzasadnionego wczeniejsz solidn analiz. Elementem pomocnym do wyznaczania zakresu interwencji powinien by SMART Specialisation oraz diagnoza w wymiarze terytorialnym. Tego typu dziaania mog by realizowane w ramach innych priorytetw inwestycyjnych, np. 8.2. Co do zasady zakres wsparcia okrelony w tym PI dotyczy wspierania CLLD, ktre pozostaj domen wsparcia EFS. Brak dziaa w tym PI. Brak dziaa Wsparcie usug skierowanych do osb bezrobotnych, poszukujcych pracy i nieaktywnych zawodowo w celu zwikszenia ich szans na znalezienie zatrudnienia. Przykadowe dziaania mog obejmowa: 1) pomoc w aktywnym poszukiwaniu pracy 2) dziaania na rzecz podnoszenia kwalifikacji zawodowych oraz ich lepszego dopasowania do potrzeb rynku pracy 3) pomoc w zdobyciu dowiadczenia zawodowego 4) wspieranie mobilnoci zawodowej 15 Dywersyfikacja dziaalnoci osb do tej pory zwizanych z sektorem rybackim przewidziana do wsparcia w ramach EFMR

16. Priorytet 8.6. (EFS) trwaa integracja na rynku pracy ludzi modych bez pracy, zwaszcza tych ktrzy nie uczestnicz w ksztaceniu lub szkoleniu (NEET) Wsparcie usug skierowanych do osb modych poniej 25 roku ycia (z wyjtkiem wskazanym poniej) w celu zwikszenia ich szans na znalezienie zatrudnienia. Przykadowe dziaania mog obejmowa: 1) pomoc w aktywnym poszukiwaniu pracy 2) dziaania na rzecz podnoszenia kwalifikacji zawodowych osb modych oraz ich lepszego dopasowania do potrzeb rynku pracy 3) pomoc w zdobyciu dowiadczenia zawodowego przez osoby wchodzce na rynek pracy 4) wspieranie mobilnoci zawodowej osb modych 5)dziaania EURES zwizane z bezporednim wiadczeniem usug dla bezrobotnych, poszukujcych pracy i pracodawcw Brak dziaa. Wsparcie osb powyej 25 roku ycia (z wyjtkiem wsparcia w formie instrumentw zwrotnych na rozpoczcie dziaalnoci gospodarczej udzielanego osobom modym poniej 30 roku ycia wspieranych na poziomie krajowym) wdraane na poziomie regionalnym w ramach PI 8.5 . Wyjtkiem co do wieku grupy docelowej bdzie wsparcie udzielane w formie instrumentw zwrotnych na rozpoczcie dziaalnoci gospodarczej udzielane osobom modym poniej 30 roku ycia. Priorytet 8.7. (EFS) samozatrudnienie, przedsibiorczo oraz tworzenie nowych miejsc pracy Brak dziaa Priorytet 8.8. (EFS) rwnouprawnienie pci oraz godzenie ycia zawodowego i prywatnego Wsparcie poprawy ram funkcjonowania polityki w obszarze objtym priorytetem inwestycyjnym m.in. poprzez nastpujce przykadowe dziaania: 1) dziaania systemowe na rzecz rwnoci kobiet i mczyzn i godzenia ycia zawodowego i prywatnego 2) ograniczanie segregacji pod ktem pci i zwalczanie stereotypw zwizanych z pci na rynku pracy i w obszarze podnoszenia kwalifikacji Priorytet 8.9. (EFS) adaptacja pracownikw, przedsibiorstw i przedsibiorcw do zmian Wsparcie poprawy ram funkcjonowania polityki w obszarze objtym priorytetem inwestycyjnym, obejmujce przykadowo nastpujce dziaania: 1) budowa systemu wczesnego ostrzegania i szybkiego reagowania na zmiany gospodarcze 2) podnoszenie wiadomoci pracownikw i kadr zarzdzajcych modernizowanych firm w zakresie moliwoci i potrzeby realizacji projektw wspierajcych procesy zmian 3) upowszechnienie zarzdzania strategicznego i zarzdzania zasobami ludzkimi w MMP 16 Wsparcie usug adresowanych do indywidualnych osb ukierunkowanych na rozwj przedsibiorczoci. Przykadowe dziaania mog obejmowa: 1) instrumenty finansowe, w tym preferencyjne poyczki dla osb planujcych rozpoczcie dziaalnoci gospodarczej 2) bezzwrotne dotacje na rozpoczcie dziaalnoci gospodarczej dla osb w najtrudniejszej sytuacji na rynku pracy 3) dotacje na spat odsetek (interest rate subsidy) 4) grany zwrotne (repayable grants) 5) wsparcie doradczo-szkoleniowe dla osb planujcych rozpoczcie dziaalnoci gospodarczej przez wyspecjalizowane instytucje oraz zgodnie z wypracowanymi i obowizujcymi standardami wiadczenia usug Wsparcie usug ukierunkowanych na zapewnienie rwnych szans pci oraz godzenia ycia zawodowego i prywatnego. Przykadowe dziaania mog obejmowa: 1) wspieranie usug opieki nad dziemi do 3 roku ycia, seniorami i osobami niepenosprawnymi oraz poprawa dostpu do usug opiekuczych w wymiarze jakociowym i ilociowym 2) wdroenie elastycznych form zatrudnienia (work sharing, telepraca, elastyczne godziny pracy, wypoyczanie pracownikw) 3) wspieranie aktywizacji osb powracajcych na rynek pracy po urlopach macierzyskich/wychowawczych oraz po okresie opieki nad osobami zalenymi Wsparcie usug adresowanych do przedsibiorstw z sektora MSP i ich pracownikw. Przykadowe dziaania mog obejmowa: a) wspieranie rozwoju kwalifikacji pracownikw zgodnie ze zdiagnozowanymi potrzebami przedsibiorstw, b) dostarczanie kompleksowych usug (szkoleniowych, doradczych, diagnostycznych) odpowiadajcych na potrzeby przedsibiorstw c) wdraanie zarzdzania strategicznego i nowoczesnych metod zarzdzania przedsibiorstwem. Wsparcie usug adresowanych do przedsibiorstw z sektora MSP przechodzcych procesy restrukturyzacyjne i modernizacyjne oraz ich pracownikw ukierunkowane na dostosowanie si do zmian gospodarczych. Przykadowe dziaania mog obejmowa: a) wsparcie na rzecz zapobiegania sytuacjom kryzysowym przedsibiorstw, ktre odczuwaj negatywne skutki zmiany gospodarczej b) zapewnianie przedsibiorcy, ktry znalaz si w sytuacji kryzysowej wsparcia doradczego w zakresie opracowania i wraenia planu rozwoju dziaalnoci / planu restrukturyzacji Dywersyfikacja dziaalnoci osb do tej pory zwizanych z sektorem rybackim przewidziana do wsparcia w ramach EFMR

17. Priorytet 8.10. (EFS) aktywne i zdrowe starzenie si Wsparcie poprawy ram funkcjonowania polityki w obszarze objtym priorytetem inwestycyjnym, obejmujce przykadowo nastpujce dziaania: 1) projekty pilotaowe i testujce w zakresie programw profilaktycznych - zawierajce m.in. komponent badawczy, edukacyjny oraz wspierajcy wspprac pomidzy wysokospecjalistycznym orodkiem a lekarzami podstawowej opieki zdrowotnej oraz szpitalami oglnymi, w celu przeciwdziaania zjawisku fragmentacji opieki nad pacjentem 2) oglnokrajowe programy w zakresie edukacji zdrowotnej i promocji zdrowego stylu ycia 3) szkolenia oraz doradztwo w zakresie dostosowania szpitali/oddziaw do odpowiedniego standardu hospitalizacji osb starszych oraz pilotaowa realizacja projektw wspierajcych zakup niezbdnego wyposaenia Priorytet 8.11. (EFS) modernizacja i wzmocnienie roli instytucji dziaajcych na rynku pracy, w tym dziaania majce na celu zwikszenie transnarodowej mobilnoci pracownikw Wsparcie poprawy ram funkcjonowania polityki w obszarze objtym priorytetem inwestycyjnym, obejmujce przykadowo nastpujce dziaania: 1) wdraanie rozwiza systemowych zwikszajcych efektywno usug wiadczonych na rzecz klientw instytucji rynku pracy (m.in. modernizacja struktur organizacyjnych, podnoszenie kwalifikacji kadr instytucji rynku pracy, zastosowanie nowoczesnych technologii komunikacyjnych i informacyjnych) 2) modernizacja systemu zarzdzania informacjami wykorzystywanymi w usugach rynku pracy 3) wsparcie sieci EURES niezwizanych z bezporednim wiadczeniem usug dla bezrobotnych, poszukujcych pracy i pracodawcw Wsparcie wycznie na poziomie krajowym w ramach finansowania krzyowego Priorytet 8.4 (EFRR) inwestowanie w rozwj infrastruktury dla publicznych sub zatrudnienia 17 c) wsparcie outplacementowe Wsparcie usug wiadczonych indywidualnym osobom ukierunkowanych na wyduenie wieku aktywnoci zawodowej. Przykadowe dziaania mog obejmowa: 1) programy przekwalifikowania pracownikw dugotrwale pracujcych w warunkach negatywnie wpywajcych na zdrowie, przygotowujce do kontynuowania pracy na innych stanowiskach o mniejszym obcieniu dla zdrowia 2) realizacja populacyjnych programw profilaktycznych w kierunku wczesnego wykrywania nowotworu jelita grubego, piersi i szyjki macicy; 3) opracowanie i wdroenie projektw profilaktycznych dot. chorb bdcych istotnym problemem zdrowotnym regionu; 4) opracowanie i wdroenie programw rehabilitacji leczniczej uatwiajcych powroty do pracy oraz umoliwiajcych wyduenie aktywnoci zawodowej; 5) opracowanie i wdroenie programw ukierunkowanych na eliminowanie zdrowotnych czynnikw ryzyka w miejscu pracy. 6) programy zdrowotne dla osb zagroonych przerwaniem aktywnoci zawodowej ze wzgldw zdrowotnych, w zakresie wykraczajcym poza finansowanie w ramach systemu powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego Brak dziaa Brak dziaa

18. Cel tematyczny 9. Wspieranie wczenia spoecznego i walka z ubstwem (EFS, EFRR) Na poziomie krajowym interwencja bdzie si koncentrowa na wspieraniu przygotowania i przeprowadzenia reform w obszarze wczenia spoecznego . Na tym poziomie realizowane bd rwnie dziaania na rzecz wysokospecjalistycznej opieki zdrowotnej (jednostki chorobowe majce najwikszy wpyw na aktywno zawodow) oraz zwizane z ratownictwem medycznym. Na poziomie regionalnym wsparcie powinno obejmowa zapewnie usug indywidualnym osobom majcych na celu przeciwdziaanie wykluczeniu spoecznemu. Z tego poziomu realizowane bd rwnie interwencje zwizane z ochron zdrowia i infrastruktur spoeczn wyrwnujce nierwnoci w dostpie do usug na poziomie regionalnym i lokalnym. Wspierana bdzie rewitalizacja w oparciu o LPR czca tzw. dziaania mikkie z inwestycjami infrastrukturalnymi. Wyjtki od ww. logiki podziau interwencji pomidzy szczebel krajowy i regionalny przedstawiono w tabeli. Wiodcym funduszem dla celu tematycznego 9. jest EFS. EFRR peni rol pomocnicz - powinien by wykorzystywany wcznie w sytuacji, gdy inwestycje sfinansowane z jego udziaem su bezporednio realizacji celw spoecznych wynikajcych z interwencji EFS. Zapisy tabeli w zakresie EFRR co do zasady wskazuj na logik programowania interwencji a tym samym nie wyznaczaj katalogu dziaa chyba e w konkretnym priorytecie inwestycyjnym wskazano inaczej. Dziaania EFS wskazane w tabeli nie stanowi zamknitej listy obowizkowych na danym poziomie interwencji - maj one charakter przykadowy, co oznacza, e mog by modyfikowane, rozszerzane oraz dopasowywane w zalenoci od potrzeb danego regionu lub obszaru tematycznego, o ile wpisuj si w opisan powyej logik podziau interwencji. Ponadto, nie odnosz si do projektw innowacyjnych i ponadnarodowych EFS zaplanowanych do realizacji w ramach wydzielonej osi priorytetowej PO krajowego. Szczegowy zakres interwencji, w tym katalog dziaa podejmowanych w ramach poszczeglnych celw tematycznych, bdzie ustalany indywidualnie w odniesieniu do kadego programu operacyjnego. Priorytet inwestycyjny Priorytet 9.1. (EFRR) inwestycje w infrastruktur zdrowotn i spoeczn, ktre przyczyniaj si do rozwoju krajowego, regionalnego i lokalnego, zmniejszania nierwnoci w zakresie stanu zdrowia oraz przejcia z usug instytucjonalnych do usug na poziomie spoecznoci lokalnych Poziom krajowy Infrastruktura ochrony zdrowia 1) inwestycje w infrastruktur Pastwowego Ratownictwa Medycznego (Szpitalne Oddziay Ratunkowe, Lotnicze Pogotowie Ratunkowe) i jednostek wsppracujcych z systemem ratownictwa medycznego (Centra Urazowe); 2) wzmocnienie infrastruktury szpitali ponadregionalnych: - jednostki udzielajce wiadcze na rzecz osb dorosych w zakresie chorb ukadu krenia, nowotworowych, ukadu kostno-stawowo-miniowe go , ukadu oddechowego, chorb psychicznych, - jednostki udzielajce wiadcze w zakresie ginekologii, poonictwa, neonatologii, pediatrii oraz inne jednostki zajmujce si leczeniem dzieci Linia demarkacyjna w ramach pkt 2. oparta jest o organ zaoycielski (na poziomie krajowym minister, centralny organ administracji rzdowej, publiczna uczelnia medyczna lub publiczna uczelnia prowadzca dziaalno dydaktyczn i badawcz w dziedzinie nauk medycznych). Kwestia logiki i podziau interwencji w obszarze zdrowia jest nadal otwarta w zwizku z prowadzonym nieformalnym dialogiem z KE. Zakres wsparcia tego obszaru, w tym linia demarkacyjna, bd podlega dalszym pracom. Brak dziaa Poziom regionalny Brak dziaa Infrastruktura ochrony zdrowia wycznie inwestycje: - odnoszce si do zidentyfikowanych na poziomie krajowym obszarw deficytowych (choroby ukadu krenia, nowotworowe, ukadu kostno-stawowo-miniowego, ukadu oddechowego, choroby psychiczne) oraz - odzwierciedlajce specyficzne zdiagnozowane potrzeby regionalne. Linia demarkacyjna oparta jest o organ zaoycielski (na poziomie regionalnym jednostki samorzdu terytorialnego z wyczeniem Pastwowego Ratownictwa Medycznego) Kwestia logiki i podziau interwencji w obszarze zdrowia jest nadal otwarta w zwizku z prowadzonym nieformalnym dialogiem z KE. Zakres wsparcia tego obszaru, w tym linia demarkacyjna, bd podlega dalszym pracom. Infrastruktura usug spoecznych inwestycje bezporednio wykorzystywane przez osoby zagroone wykluczeniem spoecznym i powizane z procesem aktywizacji spoeczno-zawodowej i deinstystucjonalizacji usug. Inwestycje przyczyniajce si do rozwoju regionalnego i lokalnego poprzez 18 EFRROW/EFMR Do ustalenia zakres komplementarnoci

19. Priorytet 9.2. (EFRR) wspieranie rewitalizacji fizycznej, gospodarczej i spoecznej ubogich spoecznoci i obszarw miejskich i wiejskich Priorytet 9.3. (EFRR) wspieranie przedsibiorstw spoecznych Priorytet 9.4. (EFS) aktywna integracja, w szczeglnoci w celu poprawy zatrudnialnoci Priorytet 9.5. (EFS) integracja spoecznoci marginalizowanych takich jak Romowie eliminowanie barier przyczyniajcych si do wykluczenia - w odniesieniu do zidentyfikowanych obszarw i deficytw lokalnych -w ramach operacji kompleksowych w powizaniu ze wsparciem EFS. Wsparcie na rzecz rozwoju mieszkalnictwa wspomaganego, chronionego i socjalnego (w powizaniu z procesem aktywizacji zawodowej i do momentu osignicia samodzielnoci ekonomicznej) w ramach kompleksowych projektw w powizaniu ze wsparciem EFS na rzecz osb zagroonych wykluczeniem spoecznym (jako wsparcie dla procesu deinstytucjonalizacji usug) z zastrzeeniem koniecznoci zapewnienia trwaoci infrastruktury oraz co do zasady w oparciu o istniejc infrastruktur (co do zasady brak zgody na budow nowych obiektw). Wsparcie wycznie na operacje dotyczce kompleksowej rewitalizacji wspieranej z dwch funduszy wybierane w oparciu o Lokalne Plany Rewitalizacji lub inne dokumenty z powyszego zakresu (dziaania inwestycyjne z EFRR podporzdkowane rozwizywaniu zdiagnozowanych problemw spoecznych - dziaania inwestycyjne powinny suy realizacji CT 9 (obowizkowo), a dodatkowo mog by powizane ze wsparciem w ramach CT 8 i CT 10.. Projekty z zakresu rewitalizacji musz by realizowane jako zintegrowane przedsiwzicia dotyczce wszystkich aspektw rewitalizacji danego obszaru. Brak dziaa Ograniczenia dotyczce realizacji wybranych typw interwencji: 1) uzbrojenie terenw pod inwestycje i tworzenie/rozbudowa terenw inwestycyjnych, inwestycje dotyczce infrastruktury komunalnej: dopuszczalne jedynie w wyjtkowych sytuacjach (uzasadnionych spjnoci realizowanej operacji - brakiem moliwoci osignicia zaoonych rezultatw bez realizacji danego elementu; konieczno wykazania spjnoci inwestycji z realizacj celw CT9 oraz oddziaywaniem caoci operacji). Co do zasady wsparcie w powyszym zakresie powinno by realizowane w odpowiednich CT 1 -7. 2) rewitalizacja tkanki mieszkaniowej - jedynie w wskim zakresie (czci wsplne wielorodzinnych budynkw mieszkalnych).). Co do zasady brak zgody na budow nowych obiektw. Dotacje inwestycyjne dla funkcjonujcych PES w powizaniu z dziaaniami realizowanymi z EFS (priorytet inwestycyjny 9.8). Brak dziaa Wsparcie poprawy ram funkcjonowania polityki w obszarze objtym priorytetem inwestycyjnym, obejmujce przykadowo nastpujce dziaania: 1) wypracowanie rozwiza systemowych i przygotowanie zmian systemowych w obszarze pomocy i integracji spoecznej, sucych aktywizacji spoeczno-zawodowej osb i rodzin wykluczonych lub zagroonych wykluczeniem spoecznym oraz spoecznoci marginalizowanych 2) podnoszenie kwalifikacji pracownikw pomocy i integracji spoecznej w zakresie aktywnej integracji i ekonomii spoecznej Dziaania skierowane do osb odbywajcych kar pozbawienia wolnoci oraz dziaania na rzecz spoecznoci romskiej. Brak dziaa. Dziaania z zakresu tego priorytetu inwestycyjnego bd czci dziaa realizowanych w ramach 9.4. 19 Dziaania skierowane do indywidualnych osb (za wyjtkiem osb odbywajcych kar pozbawiania wolnoci) majce na celu ich aktywizacj spoeczno-zawodow. Przykadowy zakres dziaa moe obejmowa: 1) programy na rzecz integracji osb i rodzin wykluczonych i zagroonych wykluczeniem spoecznym ukierunkowane na aktywizacj spoeczno-zawodow wykorzystujc instrumenty aktywizacji edukacyjnej, zdrowotnej, spoecznej, zawodowej. 2) usugi reintegracji i rehabilitacji spoeczno-zawodowej w szczeglnoci w CIS, KIS, ZAZ, WTZ. Dziaania skierowane do indywidualnych osb (za wyjtkiem spoecznoci romskiej ) majce na celu ich aktywizacj spoeczno-zawodow. Przykadowy zakres dziaa moe obejmowa: 1) programy na rzecz integracji spoecznoci marginalizowanych obejmujce kompleksowe dziaania z zakresu edukacji, zdrowia, zatrudnienia, pomocy spoecznej prowadzce do aktywizacji spoecznej i zawodowej spoecznoci marginalizowanych.

20. Priorytet 9.6. (EFS) zwalczanie dyskryminacji ze wzgldu na pe, ras lub pochodzenie etniczne, religi lub wiatopogld, niepenosprawno, wiek lub orientacj seksualn Priorytet 9.7. (EFS) uatwianie dostpu do niedrogich, trwaych oraz wysokiej jakoci usug, w tym opieki zdrowotnej i usug spoecznych wiadczonych w interesie oglnym Priorytet 9.8. (EFS) wspieranie gospodarki spoecznej i przedsibiorstw spoecznych Priorytet 9.9. (EFS) lokalne strategie rozwoju realizowane przez spoeczno Priorytet inwestycyjny na poziomie krajowym nie bdzie bezporednio realizowany z uwagi na potrzeb koncentracji tematycznej. Wsparcie dziaa antydyskryminacyjnych na poziomie krajowym bdzie si odbywao poprzez interwencj w innych priorytetach inwestycyjnych. Priorytet inwestycyjny na poziomie regionalnym nie bdzie bezporednio realizowany z uwagi na potrzeby koncentracji tematycznej. Wsparcie dziaa antydyskryminacyjnych na poziomie regionalnym bdzie si odbywao poprzez interwencj w innych priorytetach inwestycyjnych. Wsparcie poprawy ram funkcjonowania polityki w obszarze objtym priorytetem inwestycyjnym, obejmujce przykadowo nastpujce dziaania: 1) wypracowanie rozwiza systemowych majcych na celu zwikszenie jakoci usug spoecznych (m.in. usug pomocy spoecznej, wsparcia rodziny i pieczy zastpczej, opiekuczych i zdrowotnych) i ich dostpno dla osb i rodzin wykluczonych i zagroonych wykluczeniem spoecznym, w tym opracowanie standardw i metod dystrybucji tych usug 2) zwikszenie bezpieczestwa i efektywnoci systemu opieki zdrowotnej poprzez wdroenie dziaa projakociowych Wsparcie poprawy ram funkcjonowania polityki w obszarze objtym priorytetem inwestycyjnym, obejmujce przykadowo nastpujce dziaania: 1) wypracowanie rozwiza systemowych w zakresie ekonomii spoecznej majcych na celu stworzenie przyjaznego rodowiska do rozwoju ekonomii spoecznej 2) koordynacja dziaa podejmowanych przez regiony na rzecz ekonomii spoecznej, w tym w szczeglnoci koordynacja dziaa w zakresie wdraania rozwiza systemowych w obszarze ekonomii spoecznej 3) zwikszenie dostpu do kapitau zwrotnego dla podmiotw ekonomii spoecznej (dostp do poyczek i porcze) Brak dziaa Dziaania skierowane do indywidualnych osb lub podmiotw/jednostek majce na celu zwikszenie dostpnoci i jakoci usug. Przykadowy zakres dziaa moe obejmowa: 1) wiadczenie spersonalizowanych i zintegrowanych usug spoecznych (m.in. pomocy spoecznej, wsparcia rodziny i pieczy zastpczej, opiekuczych i zdrowotnych) w celu zwikszenia ich dostpnoci. 2) dziaania na rzecz zwikszenia jakoci i dostpnoci usug spoecznych i zdrowotnych. Wsparcie usug na rzecz podmiotw ekonomii spoecznej. Przykadowe dziaania mog obejmowa: 1) wiadczenie usug doradczych na rzecz podmiotw ekonomii spoecznej 2) tworzenie regionalnych i lokalnych partnerstw na rzecz rozwoju ekonomii spoecznej 3) wsparcie dla osb wykluczonych lub zagroonych wykluczeniem spoecznym za porednictwem podmiotw ekonomii spoecznej 20 Dziaania w zakresie tworzenia CLLD.

21. Cel tematyczny 10. Inwestowanie w edukacj, umiejtnoci i uczenie si przez cae ycie (EFS, EFRR) Z poziomu krajowego interwencja skupia si bdzie na wspieraniu przygotowania i przeprowadzenia reform w obszarze szeroko pojtej edukacji. W ramach EFS tylko na tym poziomie realizowane bd dziaania na rzecz szkolnictwa wyszego. Na poziomie regionalnym wsparcie powinno by kierowane do indywidualnych osb uczestniczcych w procesie ksztacenia przez cae ycie. Na tym poziomie wspierana bdzie infrastruktura edukacyjna i szkoleniowa wsparcie szk zawodowych wynikajce z inteligentnych specjalizacji danego regionu; infrastruktura zwizana z prowadzeniem ksztacenia ustawicznego w formach pozaszkolnych; infrastruktura przedszkolna. Wyjtki od ww. logiki podziau interwencji pomidzy szczebel krajowy i regionalny przedstawiono w tabeli. Wiodcym funduszem dla celu tematycznego 10. jest EFS. EFRR peni rol pomocnicz - powinien by wykorzystywany wcznie w sytuacji, gdy inwestycje sfinansowane z jego udziaem su bezporednio realizacji celw spoecznych wynikajcych z interwencji EFS. Zapisy tabeli w zakresie EFRR co do zasady wskazuj na logik programowania interwencji a tym samym nie wyznaczaj katalogu dziaa chyba e w konkretnym priorytecie inwestycyjnym wskazano inaczej. Dziaania EFS wskazane w tabeli nie stanowi zamknitej listy obowizkowych na danym poziomie interwencji - maj one charakter przykadowy, co oznacza, e mog by modyfikowane, rozszerzane oraz dopasowywane w zalenoci od potrzeb danego regionu lub obszaru tematycznego, o ile wpisuj si w opisan powyej logik podziau interwencji. Ponadto, nie odnosz si do projektw innowacyjnych i ponadnarodowych EFS zaplanowanych do realizacji w ramach wydzielonej osi priorytetowej PO krajowego. Szczegowy zakres interwencji, w tym katalog dziaa podejmowanych w ramach poszczeglnych celw tematycznych, bdzie ustalany indywidualnie w odniesieniu do kadego programu operacyjnego. Priorytet inwestycyjny Priorytet 10.1. (EFS) ograniczenie przedwczesnego koczenia nauki szkolnej oraz zapewnienie rwnego dostpu do dobrej jakoci edukacji elementarnej, ksztacenia podstawowego i ponadpodstawowego Priorytet 10.2. (EFS) poprawa jakoci, skutecznoci i dostpnoci szkolnictwa wyszego oraz ksztacenia na poziomie rwnowanym w celu zwikszenia udziau i poziomu osigni Poziom krajowy Wsparcie poprawy ram funkcjonowania polityki w obszarze objtym priorytetem inwestycyjnym, obejmujce przykadowo nastpujce dziaania: 1) tworzenie warunkw dla nowoczesnego nauczania m. in poprzez rozwijanie metod aktywnego i praktycznego uczenia si na wszystkich etapach edukacyjnych oraz wykorzystanie nowoczesnych technologii w nauczaniu: kontynuacja wdraania rozwiza w obszarze e-edukacji w zakresie opracowania materiaw metodycznych i dydaktycznych z wykorzystaniem ICT, modernizacja treci i metod ksztacenia, doskonalenie podstaw programowych, 2) wzmocnienie jakoci pracy przedszkoli, szk i placwek, w tym ich oceny, kontroli i monitoringu (rozwj narzdzi monitoringu i ewaluacji, wsparcie dziaa instytucji nadzoru pedagogicznego, modernizacja systemu egzaminw zewntrznych, wzmocnienie zdolnoci systemu edukacji do wykorzystywania wynikw i wnioskw z bada edukacyjnych, nadzoru pedagogicznego oraz wynikw egzaminw zewntrznych) 3) wzmocnienie wybranych mechanizmw i procesw zarzdzania w owiacie 4) podwyszanie kwalifikacji i umiejtnoci kadr systemu owiaty, w tym kadry zarzdzajcej owiat (kuratoriw owiaty, organw prowadzcych); 5) wzmocnienie systemu wspierania szk i placwek ukierunkowanego na ich rozwj, 6) przeciwdziaanie rozwarstwieniu spoecznemu w edukacji dziaania systemowe Wsparcie szkolnictwa wyszego. Przykadowy zakres interwencji moe obejmowa nastpujce dziaania: 1) poprawa jakoci programw ksztacenia w zakresie ich lepszego dostosowania do potrzeb spoeczno-gospodarczych (ze szczeglnym uwzgldnieniem rozwoju umiejtnoci praktycznych i kompetencji mikkich, wsporganizowaniem i realizacj programw ksztacenia we wsppracy z pracodawcami) 2) zamawianie ksztacenia: - przez ministra ds. szkolnictwa wyszego/ministra ds. zdrowia w obszarach kluczowych dla gospodarki i rozwoju kraju - na wniosek pracodawcw lub organizacji pracodawcw przy aktywnym ich wspuczestnictwie w realizacji ksztacenia zamawianego 3) wspieranie wysokiej jakoci stay dla studentw i doktorantw 4) zwikszanie efektywnoci i jakoci usug wiadczonych przez instytucje wspierajce studentw w zakresie ich wejcia i aktywnego uczestnictwa w rynku pracy 5) wsparcie mobilnoci i otwartoci midzynarodowej rodowisk akademickich (np. programy midzynarodowych studiw doktoranckich, przyjazdy visiting professors z zagranicy i prowadzenie zaj przez wykadowcw z zagranicy, prowadzenie studiw w j. angielskim, wspieranie moliwoci studiowania w Polsce przez cudzoziemcw) 6) wspieranie uzyskiwania zagranicznych akredytacji przez polskie uczelnie i programy Poziom regionalny Wsparcie skierowane do placwek przedszkolnych i szk. Przykadowy zakres dziaa moe obejmowa: 1) wsparcie nauczycieli prowadzcych ksztacenie oglne, specjalne i zawodowe w zakresie ksztacenia i doskonalenia zawodowego jako element wsparcia szkoy 2) przeciwdziaanie rozwarstwieniu spoecznemu w edukacji, w tym wsparcie placwek z terenw defaworyzowanych 3) upowszechnienie wysokiej jakoci edukacji przedszkolnej 4) wyrwnywanie szans edukacyjnych uczniw, w tym poprzez dziaania suce indywidualizacji podejcia do ucznia 5) poprawa jakoci edukacji w szkoach prowadzcych ksztacenie oglne 6) doposaenie bazy dydaktycznej i naukowej szk i palcwek owiatowych 8) kontynuacja wdraania zaoe rzdowego programu ,,Cyfrowa szkoa w obszarach enauczyciel i e-szkoa, Brak dziaa 21 EFRROW/EFMR Do ustalenia zakres komplementarnoci. EFMR nie bdzie realizowa celu 10

22. Priorytet 10.3. (EFS) poprawa dostpnoci i wspieranie uczenia si przez cae ycie, podniesienie umiejtnoci i kwalifikacji pracownikw i osb poszukujcych pracy, zwikszenie dopasowania systemw ksztacenia i szkolenia do potrzeb rynku pracy m.in. przez popraw jakoci ksztacenia i szkolenia zawodowego oraz utworzenia i rozwijanie systemw uczenia si poprzez praktyczn nauk zawodu realizowan w cisej wsppracy z pracodawcami Priorytet 10.4. (EFRR) inwestycje w edukacj, umiejtnoci i uczenie si przez cae ycie poprzez rozwj infrastruktury edukacyjnej i szkoleniowej ksztacenia 7) zagraniczne i krajowe stae dydaktyczne i szkolenia dla nauczycieli akademickich i doktorantw 8) rozwj potencjau dydaktycznego uczelni 9) wdraanie modeli zarzdzania jakoci przez uczelnie 10) wsparcie ksztacenia przeddyplomowego na kierunku lekarskim i lekarskodentystycznym 11) podniesienie atrakcyjnoci ksztacenia na kierunkach pielgniarstwo i poonictwo Wsparcie poprawy ram funkcjonowania polityki w obszarze objtym priorytetem inwestycyjnym, obejmujce przykadowo nastpujce dziaania: 1) rozwj krajowego systemu kwalifikacji, w tym m.in. prowadzenie zintegrowanego rejestru kwalifikacji 2) dostosowanie ksztacenia i szkolenia do wymaga gospodarki i rynku pracy poprzez rozwijanie wsppracy przedstawicieli pracodawcw z instytucjami edukacyjnymi 3) wsparcie instytucji dostarczajcych usugi edukacyjne dla osb dorosych w zakresie podnoszenia jakoci, trwaoci ich oferty oraz powiza z gospodark 4) stworzenie i rozwj systemu zapewniania jakoci usug rozwojowych, w tym wypracowanie mechanizmw umoliwiajcych ocen jakoci usug wiadczonych przez instytucje szkoleniowe, edukacyjne 5) wsparcie ksztacenia i doskonalenia zawodowego kadr systemu ochrony zdrowia Brak dziaa Wsparcie skierowane do indywidualnych osb majce na celu zdobycie nowych, zmian lub podniesienie ich kwalifikacji i umiejtnoci oraz do szk zawodowych. Przykadowy zakres dziaa moe obejmowa: 1) wsparcie dla osb dorosych, w zakresie ksztacenia formalnego i pozaformalnego 2) rozwj wysokiej jakoci szkolnictwa zawodowego Wsparcie inwestycyjne z EFRR moliwe wycznie w powizaniu z dziaaniami realizowanymi z EFS w ramach priorytetu inwestycyjnego 10.1. i 10.3 (oraz 10.2 w zakresie wyszego szkolnictwa zawodowego) i jako element uzupeniajcy interwencj EFS prowadzcy do osignicia celw wynikajcych z CT10. Konieczny warunek realizacji: posiadanie jasnej wizji i kompleksowych planw wykorzystania powstaej infrastruktury i jej powizania z dziaaniami EFS (konieczno uwzgldnienia kwestii demograficznych, analizy ekonomicznej inwestycji po zakoczeniu projektu; ponadto w przypadku szkolnictwa zawodowego konieczno uwzgldnienia wymiaru dopasowania do potrzeb rynku pracy i Smart specialisation). 1) infrastruktura szkolnictwa zawodowego (poza szkolnictwem wyszym) - zgodnie z krajowymi priorytetami polityki szkolnictwa zawodowego, w oparciu o zdiagnozowane potrzeby regionalnych rynkw pracy i Smart specialisation 2) komplementarne i zintegrowane inwestycje w infrastruktur suc do szkole zawodowych i uczenia si przez cae ycie wedug jasno okrelonych potrzeb (w przypadku uczenia si przez cae ycie, jeeli jest to moliwe, poprzez przystosowanie istniejcych placwek) 3) wskazane na etapie przygotowania programu inwestycje w infrastruktur pastwowych wyszych szk zawodowych pod warunkiem uzyskania przez samorzd wojewdztwa kadorazowej pozytywnej opinii MNiSzW (opinia powinna uwzgldnia m. in. priorytety krajowej polityki szkolnictwa wyszego, kwestie demograficzne, moliwoci utrzymania infrastruktury po zakoczeniu finansowania funduszy strukturalnych oraz komplementarno z dziaaniami EFS podejmowanymi w ramach PO WER.). Wsparcie takie powinno zosta zaprojektowane w odniesieniu do kierunkw/dziaa wynikajcych z Inteligentnych Specjalizacji i/lub Strategii Rozwoju Regionalnego (w ramach realizacji programw rozwojowych szk) dla danego regionu oraz w odpowiedzi na zidentyfikowane deficyty w ww. zakresie poparte stosownymi analizami. 4) infrastruktura przedszkolna wycznie w uzasadnionych przypadkach, dla wyrwnania 22

23. dostpu do ww. usug (w tym uwzgldniajc komplementarno wsparcia EFS, przy czym budowa nowych obiektw jedynie przy udokumentowanym braku moliwoci wykorzystania/adaptacji istniejcych budynkw) 5) Rozwj usug dydaktycznych wiadczonych przez instytucje popularyzujcych nauk i innowacje dla osb uczcych si. 23

24. Cel tematyczny 11. Wzmacnianie potencjau instytucjonalnego i skutecznoci administracji publicznej Cel realizowany wycznie z poziomu krajowego. Priorytet inwestycyjny Priorytet 11.1. (EFS) inwestycje w zdolnoci instytucjonalne i w skuteczno administracji publicznych oraz usug publicznych w celu przeprowadzenia reform, z uwzgldnieniem lepszego stanowienia prawa i dobrych rzdw Priorytet 11.4. (EFS) budowanie potencjau podmiotw ksztatujcych polityk w zakresie zatrudnienia i edukacji oraz polityk spoeczn i wspieranie paktw sektorowych i terytorialnych na rzecz realizacji reform na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym Poziom krajowy Poziom regionalny Priorytet w caoci realizowany w programie krajowym z uwzgldnieniem wsparcia dla administracji samorzdowej. Przykadowy zakres dziaa: 1) poprawa procesu stanowienia prawa oraz jakoci regulacji (w tym poprawa jakoci dialogu spoecznego i obywatelskiego na etapie tworzenia polityk i przygotowania regulacji); 2) usunicie barier dla przedsibiorczoci poprzez wprowadzenie zmian instytucjonalnych i prawnych w zakresie kluczowych dla funkcjonowania gospodarki obszarach (sprawiedliwo, przedsibiorczo, prawo wasnoci intelektualnej, planowanie przestrzenne, itp.), skrcenia czasu trwania postpowa administracyjnych; zmniejszenia ogranicze w wiadczeniu usug w ramach wolnych zawodw oraz uproszczenia procedur prawnych zwizanych z egzekwowaniem umw i wymogw dotyczcych pozwole na budow. 3) Poprawa skutecznoci oraz uatwienie dostpu do wymiaru sprawiedliwoci, w szczeglnoci dla przedsibiorstw 4) wprowadzenie standardw i mechanizmw wykonywania zada publicznych na poziomie krajowym; wprowadzenie systemu monitorowania jakoci dostarczanych usug publicznych oraz efektywnego zarzdzania usugami publicznymi; interwencje ukierunkowane na zwikszenie udziau podmiotw niepublicznych w wykonywaniu zada administracji 5) Poprawa zarzdzania strategicznego i finansowego pastwem i samorzdem (uporzdkowanie systemu planowania i zarzdzania przestrzennego, z uwzgldnieniem potrzeb rozwoju gospodarki; przygotowanie i wdroenie kompleksowego systemu monitorowania procesw rozwojowych w kraju i regionach wprowadzenie systemu oceny efektywnoci wydatkw publicznych powizanie wydatkw z efektami Priorytet w caoci realizowany w programie krajowym Brak dziaa EFRROW/EFMR Do ustalenia zakres komplementarnoci Brak dziaa Akceptacja linii demarkacyjnej podpis: Akceptacja linii demarkacyjnej podpis: Dnia: .. Dnia: .. 24

25. Zacznik do linii demarkacyjnej Indykatywna lista miast regionalnych i subregionalnych wskazanych do wsparcia w ramach specjalnie wydzielonej alokacji PO I 2014-2020. Lista zostaa skonstruowana w oparciu o zapisy Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 (KPZK 2030) , w ktrej okrelona zostaa hierarchia systemu osadniczego kraju. KPZK 2030 wyznacza orodki regionalne i orodki subregionalne liczce, co do zasady, pomidzy 50 tysicy a 300 tysicy mieszkacw, dopuszczajc w uzasadnionych przypadkach rwnie mniejsze orodki. Zastosowane zostay dwa kryteria: 1) liczba ludnoci w miastach, zasadniczo midzy 50 tysicy a 300 tysicy mieszkacw /rdo: Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 przyjta przez Rad Ministrw na posiedzeniu w dniu 13 grudnia 2011 r., str. 191-194. rdo danych: Gwny Urzd Statystyczny: Bank danych lokalnych. Stan ludnoci i ruch naturalny. Ludno wedug miejsc zameldowania/zamieszkania i pci. W miastach ogem wedug stanu na dzie 31 grudnia 2012 r./ 2) orodki regionalne i subregionalne wchodzce w skad miejskich i wiejskich obszarw funkcjonalnych wskazanych KPZK 20 /rdo: Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 przyjta przez Rad Ministrw na posiedzeniu w dniu 13 grudnia 2011 r., rys. 40, s. 196/ Celem uniknicia wtpliwoci, zastosowano metodologi obejmujc sum obydwu zbiorw okrelonych w oparciu o dwa powysze kryteria. Zgodnie z KPZK 2030 obszary funkcjonalne orodkw regionalnych tworzone s wok orodkw niepenicych funkcji orodkw wojewdzkich, ale majcych duy potencja i due znaczenie dla rozwoju kraju z punktu widzenia celw polityki przestrzennego zagospodarowania kraju, zasadniczo, liczcych midzy 100 tysicy a 300 tysicy mieszkacw. Natomiast obszary funkcjonalne orodkw subregionalnych wyznaczane s wok miast liczcych zasadniczo pomidzy 50 tysicy a 100 tysicy mieszkacw. Dodatkowo, ze wzgldu na znaczenie gospodarcze do tej kategorii miast moliwe byo doczenie rwnie miast poniej 50 tysicy mieszkacw, stanowicych istotne centra rozwoju, wzy transportowe lub orodki przemysowe i naukowe (rys 40. Miejskie i wiejskie obszary funkcjonalne, str. 196 KPZK 2030. Indykatywna lista miast regionalnych i subregionalnych zostanie poddana weryfikacji po zawizaniu Zwizkw ZIT miast wojewdzkich, przygotowaniu Strategii ZIT dla miast wojewdzkich oraz wskazaniu miast i gmin wchodzcych w obszar funkcjonalny ZIT. Dodatkowo wwczas doprecyzowane zostan kryteria demarkacji dla miast regionalnych i subregionalnych dla programw krajowych i regionalnych. 25

26. l.p. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. Miasto Gdynia* Czstochowa Radom Sosnowiec* Gliwice* Zabrze* Bytom* Bielsko-Biaa Ruda lska* Rybnik Tychy* Dbrowa Grnicza* Elblg Pock Wabrzych Wocawek Tarnw Chorzw* Koszalin Kalisz Legnica Grudzidz Supsk Jaworzno* Jastrzbie-Zdrj Nowy Scz Jelenia Gra Konin Piotrkw Trybunalski Siedlce Inowrocaw Mysowice* Pia Lubin Ostrw Wielkopolski Ostrowiec witokrzyski Gniezno liczba ludnoci 248 726 234 472 219 703 213 513 186 210 179 452 174 724 174 370 142 346 140 789 129 112 124 701 123 659 123 627 119 171 115 546 112 952 111 168 109 343 104 676 102 422 97 971 94 849 94 305 91 723 84 129 82 846 77 847 76 404 76 393 75 517 75 305 74 930 74 669 72 933 72 871 70 141 26

27. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 74. 75. Stargard Szczeciski Siemianowice lskie* Suwaki Gogw Pabianice* Chem Zamo Tomaszw Mazowiecki Leszno Przemyl Stalowa Wola Kdzierzyn-Kole oma ory Mielec Tarnowskie Gry* Tczew Bechatw widnica Ek Pruszkw* Bdzin* Biaa Podlaska Zgierz* Piekary lskie* Racibrz Legionowo* Ostroka witochowice* Starachowice Zawiercie Wejherowo* Puawy Skierniewice Tarnobrzeg Krosno Koobrzeg Kutno 69 724 69 539 69 404 69 185 68 321 65 897 65 612 65 454 64 722 64 276 64 189 63 635 62 812 62 052 61 238 61 002 60 769 60 032 59 737 59 646 59 025 58 735 57 990 57 803 57 502 56 084 54 109 53 287 52 372 51 695 51 688 50 375 49 456 48 695 48 558 47 307 46 951 45 975 27

28. 76. Ciechanw 77. Sieradz 78. winoujcie 44 974 43 651 41 509 Zastrzeenie: * Jeeli zaproponowane miasta wyrnione w powyszej tabeli (tj. Bdzin, Bytom, Chorzw, Dbrowa Grnicza, Gdynia, Gliwice, Jaworzno, Legionowo, Mysowice, Pabianice, Piekary lskie, Pruszkw, Ruda lska, Siemianowice lskie, Sosnowiec, witochowice, Tarnowskie Gry, Tychy, Wejherowo, Zabrze, Zgierz) znajd si na obszarze objtym realizacj instrumentu pn. Zintegrowane Inwestycje Terytorialne, a tym samym wejd w skad Zwizku ZIT, nie bd mogy by jednoczenie objte wsparciem w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i rodowisko na lata 2014-2020, w czci Programu przeznaczonej dla orodkw miejskich innych ni wojewdzkie (w dziaaniach, w ktrych przedmiotowa lista stanowi demarkacj). Akceptacja linii demarkacyjnej podpis: Akceptacja linii demarkacyjnej podpis: Dnia: .. Dnia: .. 28