krasicki, monachomachia

7/22/2019 krasicki, monachomachia

1/11

KONFRONTACJE:W utworze przystaj wzajemnie dwa obrazy: historycznego i literackiego, ktre

naszkicowac wypada w kategoriach : realiw historycznych, jakich obecnoartystycznie przetworzon odnale potrafimy w poemacie, oraz historycznejwiadomoci na temat roli, funkcji i miejsca zgromadze zakonnych w yciuspoecznycznym kraju, skonfrontowanej z odczytaniem poprzez poemat analogicznej

bd bliskiej analogii wiadomoci autorskiej w tym zakresie. Prbyzlokazlizowania akcji poematu na geograficznej mapie Rzeczpospolitej XVIII wieku byy wielokrotpodejmowane, jednak nie wyznaczono jednoznacznego miejsca akcji. Sam autor pisze : " Wmiecie, ktrego nazwiska nie powiem,/ Nic albowiem do rzeczy nie przyda;/ W miecie, poniewazbir pustek tak zowiem,/ W godnym siedlisku i chopa, i yda...""Zbir pustek", wyludnione miejsce na ziemi, pozbawione waciwych mieszkacw miast - ludnomieszczaskiej, nie byo z niech zupenie ogoocone, rozsiady si w niej bowiek trzy karczmy idziewi klasztorw, sd ziemski i grodzki.

Krgbohaterw poematu wskazuje na to, e kler diecezjalny by w miasteczku reprezentowany wcalegodnie, chocia lokalizacja akcji w miecie pustek nie wymienia ani jednego kocioa, co w pewnsytuacjach utrudnia nawet ledzenie przebiegu wypadkw. Autor nie mia zahamowa, kiedy ywprzekonanie, e sygnalizuje pewne wynaturzenie instytucji, ktrej by reprezentantem.

Ukazaniesytuacji bibliotek to jednen ze sposobw prezentacji bohaterw, ich poziomu umysowego.Biblioteka wynurzajca si z zapomnienia i zaniedbania pokazana zostaa od strony niedobrychtradycji. Co prawda jest ona wiadectwem dawnej wietnoci intelektualnej zgromadze, jednakkiedy ksiki z niej trafiaja w rce bohaterw okazuje si, e tytuy nie mog by przedmiotemchway.

Przedmiotgwny, a zarazem w narastaniu dynamiki jego kulminacja - to dysputa, a nastpnie bitwa jakobezporednie jej przeduenie. Dysputa nie bya tylko pretekstem do bitwy, ale take ukazywaakontrast pomidzy sceneri przygotowa rozbudowan do rozmiarw ceremoniau a nikoci iczczoci samej dysputy, ktrej tre zostaa zatajona.

Nie mapotrzeby poszukiwa jakiego konkretnego wydarzenia, w ktorym mona by upatrywa wzorzecwojny zakonnej. Wystarczy historyczne potwierdzenie, e takie wojny byway i e byy onewspczesne Monachomachii.

Bitwanastpuje po coraz gwatowniej przebiegajcej dyspucie, ktrej wzrastajce napicie oddanezostao przez metaforyk pojedynku dwch ucznikw - nie wiadomo wasciwie czemu wybucha.Sojusznikw ojca oppungnansa ponis zapewne temperament wyadowany w okrzykach dopinglub oburzenia, co stao si hasem do niespodziewanej, powszechnej bitwy. W bitwie tej jako orsuyy oprcz kufli, szklanek, pgarncwek i talerzy, take sanday, trepki, pasy oraz ksiaki.

Szczegewiadczcym o metodzie budowy poematu z elementw wiata realnego, choby nawet w funkcodwrconej, jest epizod z panem wicesgerentem. Peni on rol mecenasa dysputy. cnoty tegojedynego bohatera poematu ze wiata pozaduchownego gosi przybyy na dysput dominikanin podniosym, ornamentowym przemwieniu. Kady pretekst by dobry, eby zoy protektorom

nadty panegiryk, w ktrym nie mogo zabrakn klejnotu rodowego : herbw i kologacji.

BOHATEROWIEBohaterami poematu sa dwa wybrane zakony spord licznych klasztornych

przedstawicieli tej instytucji kocielnej i s to zgromadzenia , tzw. zakony ebrzce,dominikanie i karmelici.

W wojnie mnichw, a wic kulminacji poematu, wzio udzia znacznie wicejbohaterw. Nie potrafimy ich wszystkich rozpozna i nazwa bez ryzyka pomyki.


2/11

Zbiorowo jest masowa, sabo lub w ogle nie zindywidualizowana. Idc ladamikolejnych oktaw poematu rozszerzamy krg bohaterw, wysuwamy propozycjeidentyfikacji poszczeglnych postaci. Prawdopodobnie istniao zgromadzeniedominikanek, jednak nie wziy one udziau w wydarzeniach, pozostaway na uboczu,a tyle o nich wiadomo,e przeor dominikanw bywa obdarowywany przez przeoryszprzysmakami( toruskie pierniki, sucharki z mas cukrow).

Wic z dziewiciu klasztorw : dominikanw, karmelitw i dominikanek,pozostao jeszcze sze, ktre pojawiaj si przelotem. Prawdopodobnie mog by tojezuici, serafinianie, bonifraci, augustianie.

W centrum bitwy znaleli si rwnie prowincjonaowie i ich urzdowi doradcy,definitorzy, znaleli si rwnie w centrum bitwy. Midzy bohaterami nie brak iprzedstawicieli kleru diecezjalnego, ukazanych dwojako. Uczestniczyli w dyspucieksidz proboszcz, podkustoszy.

W niepoledniej roli ukazany zosta te pan wicesgerent, ktry by prawnikiemi przypado mu mecenasostwo dysputy. Oprcz niego wystpia te jego ona -dewotka.

Udzia bierny wzili wszyscy.Monachomachia nie bdc epopej tylko schemat konstrukcji braa z wzorw

poematu bohaterskiego. Czynnymi sprawcami ruchu w klasztorach, poza JdzNiezgod, byy waciwie dwie pary dominikanw : Gaudenty i Hiacynt, orazkarmelitw - Rafa i Rajmund. Na nich skupi si cay ciar bitwy.

Trudno by natomiast zaliczy do gwnych bohaterw przeora, bliniaczopodobnego do swego odpowiednika w klasztorze karmelitw. Obaj przeorzy do tegostopnia zostali upodobnieni i zunifikowani, e finalna deklaracja oety mwicego, igdyby z zebranymi przyszo mu oprnia wielki kielich za czyje zdrowie, to : "Pibymza twoje, szacowny przeorze", nie moe by jednoznacznie odczytana.

Nie moe te by uznany za penoprawnego bohatera ojciec Hilary, chocia wpoemacie pierwszy zosta przedstawiony z imienia.

Indywidualizacja bohaterw jest saba, bez adnej ekspresji, skoro nawetautorowi si pomieszali. imiona przestay mie znaczenie jako wyrniki personalne,nie wprowadzaj bohaterw z bezimiennego tumu. Imiona bhaterw w minimalnymstopniu su rozpoznaniu indywidualnemu, bowiem indywidualizacja poza wyjtkaminie odgrywa wikszej roli w konstruowaniu postaci dziaajcych. Imiona rozbudowanes obyczajem zakonnym o prydomki.

JEDNO MIEJSCA, CZASU, AKCJIZwizki narracji epickiej bior si z dziaania Niezgody, ktra " wszczyna

rozruch w klasztorze synw Dominika", dalej nastpuje rada i decyzja, by wezwaadwersarzy na dysput.W Pieni II przypadek ojca Rajmunda o potkniciu informuje nas, e byo to wklasztorze karmelitw, w Pieni III prezentuje rad karmelitw. Oglnie zaniechanolokalizjacji miejsca, by nie uczyni pomyek. Narracja poematu pomija przedstawionna sposb epicki lokalizacj akcji, pojawiaj si tylko przygodne i rozrzuconewzmianki, ktre pozwalayby zrekonstruowa miejsce.

Rozruch za przyczyn Jdz Niezgody wszcz si w ktrym z tych dziewiciuklasztorw.

Akcja Pieni I odbywa si u dominikanw, Pieni II u karmelitw, pocztek IIItake u karmelitw, kocwka znw u dominikanw. Od Pieni IV, tj. poczatku drugiejpoowy poematu - strony przeciwne znalazy si razem, w refektarzu klasztorudominikaskiego. Przez cay czas dysputy i bitwy nie wieadomo, gdzie sceny siodbywaj, dowiadujemy si o tym pno i przypadkiem.

Raz jeden akcja przeniosa si poza obydwa ssiadujce klasztory, wwczas,kiedy Hiacynt porzuci chykiem miejsce dysputy i uda si do pani wicesgerentowej,jak si pniej okazao w towarzystwie brata Cesawa.

Miejsca akcji s w poemacie zaledwie sygnalizowane, bez dbaoci o


3/11

konsekwencj, bez prb nawet dokadniejszesz topografii.Czas akcji wyliczy si daje z jedn luk.Pora roku nie jest znana. Blisze

wyznaczniki ram czasowych to wit - zmierzch, bicie dzwonw na sekst i non,sygna na obiad.

Kiedy si zeszli ojcowie na dysput, poemat przemilcza. Dalsze wypadkipotoczyy si w ciagu nieprzerwanym : dysputa - bitwa - powszechna zgoda a

przyczyn vitrum gloriosum.Nie do jasno tumaczy si pojawienie pewnych akcesoriw sucych za orw bitwie, a mianowcie ksiek. Gaudenty chwyci ksik zza firanki, co znaczyoby,e sta za nia rega z ksiakami, co nie zgadza si z naszymi wyobraeniami owyposaeniu refektarza.

Ksiki jako or to niewtpliwie wiadoma reminiscencja literacka, penicaszczegln role w bitwie. Gaudenty uywa foliaw bardzo jednoznacznejproweniencji kulturalnej.

RODOWD LITERACKIW literaturze polskiej poemat heroikomiczny nie posiada ani dowiadcze, ani

tej popularnoci, co w pimiennictwie europejskim. Tradycj - w sumie dokrtkotrwa, chocia obfit w tytuy - zainicjowaa Myszeis Krasickiego, zaraz po niej

przyszy Monachomachia i Antymonachomachia. Miay one wymowe jednoznaczn :powstay w duchu polemiki, opozycji wobec zastanej tradycji literackiej. Rejestrzapoycze Monachomachii i Antymonachomachii od wzorw rzeczywistych iprzypadkowych reminiscencji jest do bogaty. Jako rda uyczjce wojnie mnichwbudulca do koncepcji, intrygi i akcji, poszczeglnych scen, nawet pojedynczychporwna i zwrotw dostarczay : Boileau, Gresset, Pope, Wolter, Iliada, Odyceja,Tasso a take Lukan z Samosaty, Eraz z Rotterdamu i Molier. Jednak jako rdogowne wymienia si Le Lutrin ( Pulpit ) Boileau. Jednak nie mona tezakwestionowa samodzielnoci i oryginalnoci rozwiza literackich stosowanych wpoematach.

Monachomachia wyrosa z przekona i postawy wiatego, zrwnowazonegoracjonalisty, dostrzegajcego w peni anarchizm tej instytucji w ksztacie, jakiwspczenie reprezentowaa.

POEMAT HEROIKOMICZNYKrasicki budowa poematysymetrycznie w stosunku do eposu, cho w samym

zaoeniu byy one tylko miniaturowym odbiciem epopei.1. Wszechogarniajcy narrator rozpoczyna poemat od apostrofy informujcej o

przedmiocie opowieci, jak bdzie wojna mnichowska.2. Przedstawiane zdarzenia rozgrywaj si na dwch planach : w krgu

wydarze ludzkich oraz pozaludzkich ( zostay ten wiat zredukowany do dziaaJdzy Niezgody).

3. Motywacja poematu dokonywa si w krgu si nadprzyrodzonych, JdzaNiezgoda jest motorem i sia sprawcz akcji w obu poematach polskich.

4. Bohaterowie charakteryzowani s przede wszystkim przez okrelonezachowanie i w dziaaniu.

5. Synne homeryckie porwnania.6.Przemwienia nie wodzw, ale mnichw przepijane oczywicie odpowiedniiloci trunkw.

7. Charakterystyczne porwnania, np. zmaga bitewnych do wzburzonych falmorskich, zachowania ranionego lwa czy rannej na polowaniu ani.Nieobecne obszerne opisy realiw, jakimi zazwyczaj bywa przepeniony epos wynikastd, e obydwa poematy sa bardzo krtkie i s swoista kondensacj cech eposu.

W Monachoamchii dostrzegamy komizm satyryczny i humorystyczny.W poemacie nastpio zaamanie wszystkich wobrae o klerze w konfrontacji

z przedstawion artstycznie rzeczywistoci. Zapowiadao je w programowym credo,


4/11

utrzymane w konwencji powanej pierwsze wiersze poematu :Nie wszystko zoto, co si wieci z gry,Ani ten miay, co si z wierzchi sroy,Zewntrzna posta nie czyni natury,Serce, nie odzie, omiela lub trwoy.

Warto maksymy przynalezy do zbioru przysw. Jest to zapowied burzeniapewnych

obiegowych, przyjtych powszechnie prawd, zapowied omylnoci ipowierzchownoci wyobrae, wpajanie sceptycyzmu na temat przyjmowaniazewntrznych pozorw za istot rzeczy. Wiersze te proponoway inne widzenie wiata.

KOMIZMrdem efektu komicznego w Monachomachiijest w pierwszym rzdzie konfliktmidzy wysok form a ostentacyjnie nisk treci, co wynika z dyrektywgatunkowych poematu heroikomicznego. Fakt opowiadania o absurdalnej wojniegnunych mnichw za pomoc patetycznej formy odpowiadajcej eposombohaterskim samo w sobie jest komiczne.

Na poziomie treci komizm zosta zbudowany dziki ukazaniu sprzecznoci midzy

oglnym wyobraeniem o mniszej egzystencji a rzeczywistoci. Modelowemuduchownemu przypisuje si pozytywny wizerunek, na ktry skadaj si nastpujcecechy: pokora, skromno, pogoda ducha, dobro dla innych, tolerancja wobeccudzych bdw i saboci, poza tym w niektrych przypadkach mdro orazwyksztacenie. Duchowni z utworu Krasickiego to dokadne przeciwiestwo ideau.Cay utwr jest zaprzeczeniem pewnego ideau, pokazuje to ju tytu - Wojnamnichw. Prezentacja grupy, ktra z zaoenia powinna charakteryzowa sipokojowym nastawieniem, w sytuacji wojny to wyjcie dla satyrycznej krytykiduchowiestwa:

Wojn domow piewam wic i gosz,Wojn okrutn, bez broni, bez miecza,Rycerzw bosych i nagich po trosze,

Same ich tylko mstwo ubezpiecza

Poeta w swoim dziele odsania prawdziwe oblicze polskich klasztorw, w ktrympanuje wielebne gupstwo, wita prostota (w znaczeniu prostactwo). Dzikiniespjnej kompozycji mnisi zostali ukazani w rnych sytuacjach, poza scenamizbiorowymi, odnajdujemy tu take zblienia na ycie codzienne jednostek. Widzimyojca Hilarego, ktry troszczy si jedynie o zasb klasztornych piwniczek, przesdnegoojca Rajmunda, skorego do bijatyk ojca Gaudentego, itd. Imiona mnichw rwniepracuj na komiczn wymow utworu, same w sobie niezbyt bawi, ale wymienionenaraz w jednej oktawie, czasem z dwuznacznie brzmicymi przydomkami(Hermenegildus od siedmiu boleci), stanowi ju powd do miechu.Charakterystyczne dla wszystkich mnichw jest wysypianie si na puchu,podnoszenie kielicha przy kadej okazji oraz nieuctwo. Przypomnijmy choby wielk

wypraw na poszukiwanie klasztornej biblioteki. Gorce dyskusje w klasztorze niezostay przerwane przez dwik dzwonu wzywajcego na modlitw, ale przezogoszenie posiku. Ciekawym przykadem komizmu s przemowy poszczeglnychwitych ojcw, ktre parodiuj styl retoryczny saskiego baroku.S jego parodi, nie przestajc by take w sensie szerszym parodi eposuheroicznego. Podstawowym grzechem przeciw prostocie, jednoci, zwizoci, logice w zawiociach, zagmatwaniu, rozwlekoci, nieprzydatnemu, i przeciwko rozumowi,przystrajaniu, w sileniu si na erudycj, zwaszcza w rozbudowanych porwnaniach te wszystkie cechy w zagszczeniu, doprowadzonym do granic pojemnoci jzykowej,


5/11

day efekty komiczne, czasem a pozbawione odcienia satyrycznego. (Goliski,LXVIII)

Warto wspomnie rwnie o parodii wiata Bogw, ktry w utworze zostazminimalizowany do Jdzy Niezgody to ona jest przyczyn (niesprecyzowan)zatargw midzy karmelitami i dominikanami. To dziki niej w klasztorach zapanowa

nieustajcy ruch i niepokj, ktry obnaa wszystkie przywary mniszej braci.

REPLIKA KRASICKIEGO

Antymonachomachia jest odpowiedzi na polemik i wypowiedzi antagonistwMonachomachii, szczeglnie Reskryptu. Jest ona formalnie zwierciadlanym odbiciemWojny mnichw: liczy tyle samo oktaw podzielonych na sze pieni. Odnajdywano wtym paralelnym poemacie jakby usprawiedliwienie pisarza w tym, e zachowakonsekwentnie postaw krytyczn, ze ten wtrnick Monachomachii by jednoczeniewe wszystkich zasadniczych wyznacznikach wyrazem staosci pogladw Krasickiego.

PIE PIERWSZA

Pie rozpoczyna si od czterowiersza wypenionego sentencjami:Nie wszystko zoto, co si wieci z gry,Ani ten miay, co si zwierzchnie sroy,Zewntrzna posta nie czyni natury,Serce, nie odzie, omiela lub trworzy.To jak wymieniono we wstpie zapowied nowego widzenia swiata, zerwanie zomylnoci i powierzchownoci. Narrator poematu w inwokacji zapowiada, e bdzieopowiada histori o rycerzach bosych i nagich po trosze, ktrzy brali udzia wwojnie mnichowskiej.

Nie miejcie si, prosz,Godna litoci uomno czowiecza.miejcie si wreszcie, ja mimo te miechyPrzecie opowiem, co robiy mnichy.

W niewielkim miasteczku (podmiot nie ujawnia jego nazwy), w ktrym mieszkali ichopi, i ydzi, poza starym, rozwalajcym si zamczyskiem (tu swoj siedzib miasd ziemski), trzema karczami, czterema uomkami bram, kilkoma domkami,znajdowao si dziewi klasztorw,.(mwic o okolicy narrator zawoa : "witaprostoto", epitet "wity" uywany w poemacie bdzie czsto, jest on tuodsakralizowany i nacechowany pejoratywnie) bya to wic istna siedziba witejprostoty, w ktrej mnisi, wici prniacy prowadzili szczliwy - peen przepychu,

dobrego jada i godnego napitku - ywot. Zakony byy pojednane. Jednak w kocuzakonnicy od dawna ju nie wikajcy si w adne wojny, padli ofiar zego Losu,Jdzy Niezgody (w poemacie wystpuj personifikacje ) :

Sodki raj mnichw, gdy w locie postrzega,Jkna z zoci i zatrzymaa si.Widzc fortunny los spokojnych mwwisna da najeonych ww


6/11

Pewnego poranka, tu przed wschodem soca, w klasztorze dominikanw zapanowanagy ruch. Pobudzili si wszyscy przeoeni ( " Wtenczas ksidz przeor, porwawszysi z puchu,/ Pierwszy raz w yciu Jutrzenk obaczy ":D ), wszyscy mnisi zebrali si wrefektarzu i poczli dyskutowa, przy okazji si posilajc. Ojciec Hilary wystpi zobaw, czy aby kto nie chcia okra klasztornej piwnicy, czy aby wszystkie trunki sna swoim miejscu ( to parodiowanie, zbudzonego ze snu, ledwie przytomnego

Doktora wywoa moga tylko jedna myl, czy nikt nie skrad trunkw z piwnicy) Jegolki rozwia przeor, ktry zacz rozlewa trunki, ktre przegryzali pierniczkami isucharkami zcukrem.

Jako po smutnej chwili, ktra mroczy,W pierwszym witaniu rumieni si zorze,Uwide zika wdziczna rosa moczyI rzekie kwiatki w tak przyjemnej porze,Wyiskrzyy si przewielebne oczyPo sodno-dzielnym wdczanym likworze.Odchrzkn wawo, niby si umiechn,Przymry oczy, nad si i kichn

Na co ojcowie zawiwatowali, a szacowny ojciec Honorat pocz uspokaja braci,zapewnia, e szczcie jest po ich stronie. Nastpnie ojciec Gaudenty przepowiadazagroenie od strony innych klasztorw i proponuje: Pkimy w siach, na wszystkichuderzmy. Ojciec Pankracy wychodzi z bezkrwawym rozwizaniem, chce wyzwa nadysput przeciwnikw. Koczy swoj przemow zapowiedzi wielkiego sukcesu:Wyjdziemy sawni z niesusznej potwarzy,/ Zgnbimy potwarcw tak rozbili starzy.Mnisi, ktrzy w midzy czasie znueni suchaniem pousypiali, nagle si przebudzili iudali zgodnie do swoich cel, by dokoczy przerwany rozruchem sen.

PIE DRUGA

Ranek w klasztorze karmelitw, bracia si ju krztaj, u bram pojawiaj si dewotki.

Nagle Ojciec Rajmund idc zamylony (kto wie, czy o Panu Bogu), zgubi pantofel iupad na progu, co poczyta za przepowiednie jakiego nieszczcia. Tymczasemprzyby ssiad, ojciec Rafa, ktry zakaza wiary w takie wrki i zachci doskorzystania z zaproszenia panny Doroty (to obwieci przechodzcy brat Kanty),czekajcej przy furcie. Jednak Rajmund w dziwnej panice nie moe przekroczy progu,na co bezsilny Rafa zaczyna zwoywa starszych i definitory.

Zeszo si ojcw wicej ni trzydzieci, wszyscy si porozsiadali, czekaj na posw.Wchodz biaokapturni, pierwszy dzielny ojciec Gaudenty, drugi pikny ojciecHijacynt. Dominikanie oznajmili, e zapraszaj karmelitw na dysput, ktra marozstrzygn, kto ma lepsze do nauki prawo. Przeor klasztoru dumnie przyjwyzwanie:Przyjmujem chtnie uczone wyzwanie,Stawim si w miejscu, ktre mianujecie.Jeszcze nam siy na t wojn stanie,Jeszcze bro dobra, ktrej sprbujecie:Hardym w przegranej bdzie ukaranie,Bdzie pokuta, kiedy tego chcecie.Nie zna zazdroci, kto przesta na swoim;Pochlebstw nie chcemy, a grb si nie boim"

Skory do bijatyki Gaudenty chcia odpowiedzie sia na tak zuchwao, ale


7/11

szczliwie zosta powstrzymany przez towarzysza, ktry - wyprowadziwszygniewliwego kompana zrcznie utrzyma poselstwa wspaniao. Tymczasem wkarmelu zapanowa oglny harmider, trwaa dysputa o ewentualnej wojnie. Z tegowszystkiego zapomniano o sekscie i nonie. Gwarliwe dysputy przerway dopierodzwony wzywajce na obiad( taa, na sekst i non to nie syszeli,ale na obiadowszem ;P)

PIE TRZECIA

W klasztorze karmelitw po sytym obiedzie dalej toczy si narada. Ojciec Gerwazydoradza, by zamiast przystpowa do dysputy (zawsze mona paln gupstwo)zaprosi dominikanw na uczt, spi i potem pokona. Ojciec Hilary studzi zapaGerwazego stwierdzeniem Pijem my niele, ale lepiej oni. Spord wielu goswwybija si rozsdna przemowa , ktry twierdzi, e trzeba porzuci kufle i zaczczyta. Caej winy za ten przykry stan rzeczy upatruje w dziwnych zwyczajach krla(aluzja do Stanisawa Augusta, ktry by znany z tego, e nie lubi mocnych trunkw):Z gry zy przykad idzie w kadej stronie,Z gry naszego nieszczcia przyczyna.O ty, na polskim co osiadszy tronie,

Wzgardzie miodem i nie lubisz wina!Cierpisz pijastwo, e w ostatnim zgonie,Z ciebie gust ksiek, a piwnic ruina.Ty nard z kuflw, szklenic, beczek zupi;Bodaje w yciu nigdy si nie upi!

Trzeba si uczy, wic potrzebne s ksigi. Podobno na klasztornym strychu jestbiblioteka (ostatni raz odwiedza j brat Arnolf trzydzieci lat temu), ale nikt nie wie,jak tam trafi. Na poszukiwania, ktrych aden mnich nie chcia si podj, wysanodomowe osy , to znaczy krawca i aptekarza, ktrzy po wielkich trudach,sforsowawszy sprchniae zamki odnaleli zaginion ksigarni.

Tymczasem ojciec przeor dla dobrej myli reszt kufla dusi i kiedy wszed pose z

dobr nowin, przelkniony mnich a si z wraenia zakrztusi. Tutaj jako dygresjapojawia si sawnaparodia Hymnu o mioci ojczyznyKrasickiego (poeta parodiujeswoj wasn twrczo, jedn ze strof wyjtych z Myszeis):Wdziczna mioci kochanej szklanice!Czuje ci kady i saby, i zdrowy;Dla ciebie mie s ciemne piwnice,Dla ciebie znona duszno i bl gowy,Sodzisz frasunki, umierzasz tsknice,W tobie pociecha, w tobie zysk gotowy.Byle ci mona znale, byle kupi,Nie al skosztowa, nie al si i upi

Nie wiadomo, co znaleli mnisi na strychu, nie wiadomo, co usysza doktor, ktry

uda si po rad do wielebnej matki, czytelnikowi musi wystarczy to, e po tym jakdoktor powrci od kraty i zwoa zgromadzenie, wszyscy bracia pozamykali si wswoich komnatach, i w ciszy oddali lekturze.

O miejsce niegdy szczsliwe prostor !Jaka Fatalno z gruntu ci odmienia?Ksiki nieszczsne, wasz zjad cnotDwa przewielebne cierpi zgromadzenia !Oochej dysputy zudzeni ochot,


8/11

Zamiast sodkiego z pracy odpocznicia,Przemoga Zazdro, Zemsta duch spokojny:Bracia pokoju bior si do wojny.

PIE CZWARTA

Pie rozpoczyna si apostrof do Arystotelesa boka bw twardych i prnejmozoy oraz krtkim, artobliwym lamentem nad ludzk gupot. Tymczasem zeszlisi mdrcy ze wszystkich okolicznych klasztorw na dysput zgodnie z zasadamischolastyki. Defendens (obroca) wypowiedzia dug, obfit w ozdobniki tez. Padajkolejne odpowiedzi. Kiedy mnisi prowadz swoj walk wrd wrzaw, Hijacynt zajtyjest pikna dewotk. Czarujcy mnich syszc nagle wrzaski, zatrwoony opuszczaniechtn tej rozce dam.

PIE PITA

Hijacynt w miejscu dysputy zastaje prawdziw bitw z uyciem sandaw, trepkw ipasw. Przeraony, pragnie si wycofa, ale nagle dostaje kuflem od wina i oguszonypada na ziemi. Widzc to waleczny Gaudenty z jeszcze wiksz zoci wzi si dobijatyki. Lec kufle, kielichy do wina, talerze i szklanki. Wrd zgieku ojciec Rafaauje, e nie posucha porannej wrki. Gaudenty cho ranny, walczy coraz dzielniej.Wojna powszechna! Jak zabiey zemu,W kcie z proboszczem vicegerent radz,A chcc usuy dobru powszechnemu,Doktora tame do siebie prowadz.Kady z nich daje zdanie po swojemu.Praat, gdy postrzeg, e si darmo wadz,Biorc wzgbsz rzeczy przez swj wielki rozum,Rozkaza przynie vitrum gloriosum.

Ten godny czci puchar bierze w swe rce i niesie w kierunku miejsca strasznychwydarze.

PIE SZSTA

W pierwszej strofie narrator zapowiada, e to bdzie ju ostatnia pie, prosi ocierpliwo wysuchania do koca, "jeli czujecie niesmak w przykrej mowie, / Znalazsi krytuk znajdzie si obroca" Puchar ustawiony w odpowiednim miejscu wzbudzitak wielki podziw i zachwyt, e mnisi zapomnieli o walce. Na kielichu wyryte byycztery czci roku, ktre teraz oyy za spraw sowa poety przed oczami czytelnika(dygresja). Za spraw szacownego skarbu oraz wina mnisi nawet Gaudentywalczcy najduej i najzajadlej - krzyknli Zgoda!

Czytaj i pozwl, niech czytaj twoi,Niech si z nich nich kady niewinie rozmieje.aden nagany sobie nie przyswoi,Nicht si nie zgorszy, mam pewn nadziej.Prawdziwa cnota krytyk si nie boi,Niechaj wsytpek jczy i boleje.Winien odwoa, kto zmysla zuchwale:Przeczytaj - osd. Nie pochwalisz - spal.


9/11

PLAN ANTYMONACHOMACHII ( znajduje si przed tekstem waciwympoematu; w nawiasie uzupenienie)

PIE PIERWSZA

Wstp. Doktor, rzucon od Niezgody, zastaje na swoim stoliku Monacheidos .Zwoywa zgromadzenie - opowiada. Zamieszanie powszechne : radz bracia, ebyodpisa, a tymczasem odnosz do biblioteki.(We wstpie o pozorach mylcych oczy, apostrofa do Jdzy Niezgody, ktra zaprawiasodycz gorycz, to ona spowodowaa tragiczne wydarzenia w zakonie, gdzie wczenijby spokj i cnota. Jdza mylaa, e kiedy stanie przed drzwiami, starzec bdzie spa,ale si pomylia, podobnie jak wtedy, gdy mylaa, e zastanie w jego pokojubogactwo, a ujrzaa skromno i ubstwo.Rzucia ksig i powrcia do swego"oyska" a za ni personbifikacje : Zazdro, Zemsta, Fanatyzm.Doktor czytajcpismo zamia si, bo : "Prawdziwa cnota krytyk si nie boi".Kiedy wchodzi Honorat iprzeczyta kawaek, rzuci pismem o cian i rozgniewa si, w czym pohamowa godoktor. Przeklina autora, unosi si. Doktor mwi : "cierpie a milcze - podzia

zakonnika".)

PIE DRUGA

Opisanie biblioteki : w niej osobna szafka, gdzie na samym dnie spoczywaErazm; tam wrzucona gbiej jeszcze ni heretyki. Radz niektrzy, eby jniecierpie, ale e odpisa maj, zatrzymana wic dopty, pki suy bdzie naodpis. Doktor i z odpisaniem nie kae si spieszy, pki si i inni w tej ksicewytknici nie zgromadz.(Honorat obieg wszystkie korytarze, by przekaza wie, nalega o zemst, wszyscyrzucaj zajcia i gromadnie si rzesz. Zaczyna si krzyk, wrzask i haasy. Doktorubolewa nad nieuszananiem ksig, wiat si zepsu, kiedy nawet nazwiska uczonychs niegodne. "Druk nie jest pitnem chway lub nagany" - "niejedn gupi bywydrukowany". )

PIE TRZECIA

Hijacynt radzi sposoby sodkie, Gaudenty extrema (najostrzej). Dysputa - jusi ku witaniu zbierao, rozchodz si. Gaudenty we nie widzi pod postaciZarliwoci Fanatzyzm; ten go chwali, zachca, etc.( Narrator prosi o sen, w apostrofie apoteozuje myl, po ktrej przychodzi odpoczynekzasilany dobrymi snami. Jdza widzi, e w Gaudentym dalej tkwi zapalczywy jad, wicpod postaci Zarliwoci udaje si do niego i mwi : "Jeli masz serce, porwij si iwzmagaj, /Jeli syn jeszcze, wsta, ratuj, wspomagaj!" Teraz w Gaudentym zwikszya si zo,

powikszona strachem. Pownie wybieg i zwouje na bitw, cho nie ma przeciwnika.Bracia sysz krzyk, powstaje nowe strwoenie. Wyszed Honorat ze swoimi, ale oniuciekli, Gaudenty zamachn si na Honorata, ale pozna ojca. Duch zmarej Jdzyopanowa umys Gaudentego, nad czym struchla si Honorat )

PIE CZWARTA

Los tymczasem rozmaity tego pisma : jedni jako fraszk, i e wierszami,gardz - drudzy nadto chwal; niektrzy eb dobry w autorze wielbi; zbyt trwonoci


10/11

pozorem obmowy zraaj si. Proboszcz si smieje. Zjadliwi bior std pochop dodyskredytowania zakonw i zajtrzaj umylnie. Hipokryci krzycz o blunierstwo.Komparacja zych do szerszeni.( Pierwsze dwie oktawy sugeruj, ze Wojna mnichw zostaa wykradziona autorwi.Narrator zwraca si do utworu, mwi, e rnie j przyjmowano.Wystpujebezporednie nawizanie do Reskryptu. Gerwazy uda si po pomoc do dominikanw,

przy furtce klasztoru zatrzymaa go dewotka, panna Dorota, co nie odpowiadalokalizacji poprzedniej w Monachomachii, gdzie staa przy furcie karmelitw.Rzek, emimo rnic powinni si czy przeciw nieprzyjacielowi, "Z maych zczonych rzeczwielka si rodzi".)

PIE PITA

Ciekawo powszechna daje importacj (znaczenie) fraszcze. Sawa wieroznosi. Dewotka widziaa autora w acuchach brzkajcego. Schodz si na koniecwszyscy do klasztoru. Niezgoda si cieszy z nowych ktni i z tego, e jej Fanatyzmsprzyja.(Narrator pyta kog wzywac na pomoc, wymienia postaci mitologiczne, potem pisze,e kreli cudz i wasna zabaw , " Czytelnikowi nie broni ziewania: / Chc spa

czytajc, niechaje zasn" Zeszli si zakonnicy i chc wysun odpowied autorowi.vicesgerent : " Jeliplebeius, zbi go bez litoci,/ Jeeli szlachcic, pozwajegomoci !", mwi te, e zbrodnie stanu woli odda w rce wysze - sdowisejmowemu, lektorzy niech myl o szkole, duchowni o dzieicinie, vitrum glosariumoddaje w rce praata, jeli chodzi o niego, to "Pozna jegomo..." i machnobuchem, Odezwa si Gaudenty, mwic, e gadanie nic nie da, e obuch jestsposobem. Kolej sza dalej, kady obstawa za swoim zakonem. W kocu gos"grzmotliwy" podnis Pankracy ( franciszkanin), kompan go stonowa, Pankracyoniemia, spuci kaptur i usiad. Cisza. Do mowy zabra si Doktor i zacza mwi ozgodzie, jednak obruszyo to zgromadzonych i zguszony, umilk. Praat uderzy w st.Pyta po co sie gniewa< " Jeli ze pismo, to go i nie czyta (...) jeeli ksztatnie,dobrze pisane,/ Czytajmy, artu nie biorc do siebie./Byo podobnie niegdyudziaane/ I na praaty. W takowej potrzebie/ Ci si rozmieli, ci dali nagan,/ A czas,

zwyczaj co urazy grzebie,/ To zdziaa, co si pospolicie dzieje:/ Nikt si nie gniewa, akady si mieje/ I ja tak radz, a em w tych dniach prawie/ Przypadkiem pismo o tejwojnie czyta, / e posuyo ku mojej zabawie,/ miaem si i ja, o reszt nie pyta"Na te sowa, zgromadzeni zagodnieli, inny widok cign zaraz oczy.)

PIE SZSTA

Mowa poprzednia Honorata. Zdania : Vicesgerent i prawie, kontrakty ztaktw, on z regestru swego, z arianisimi, na koniec kl ( jeden wyraz nieczytelny)cromen status. Proboszcz usprawiedliwia, kae nie dawa importacji. Przeor - pokrycmioci bratersk i darowa. Gaudenty - spali dzieo i autora. Wrzawa powszechna.Prawda si ukazuje. Chwali zakony i upewnia, e im to nie szkodzi i szkodzi nie

bdzie, a jeliby si w czym poczuwali, yczy si poprawi. Znika.(W pierwszej strofie zadaje pytania, co to si dzieje i w kocu w wersie ostatnim tejstrofy informuje, ze opowie. Dzrwi otworzyy si z trzaskiem, zerwano si z miejscbiegnc ku drzwiom, postrzegli tam "dzban czworogarcowy". Gaudenty krzycza "dobroni", Gerwazy i Pankracy byli przygotowani. Praat kaza go postawi, by on innytroch ni opisywano w Monachomachii, by wielki i widniay na nim nie obrazki prroku, ale wizerunki polskich krlw, narrator nazywa ich krlami : "uprzejmymi,szczliwymi i sprawnymi". Narrator opowiada chwile o przeszoci, ze z takicg pijanokiedy, e smutek ich nie zajmowa, dzielili sie dzbanem. " O dobre czasy, gdy trwaa


11/11

prostota!" - stay motyw przywoywania dawnych cnt jako wzorca obyczajw wtwrczoci Krasickiego. " Lecz nazbyt dugo ju ten dzban na stole,/ Czas si go ima :Ze czci winn wzity, / Aby naprawi uprzykrzone dole" Wszyscy pili, doktor siedziaw koncie, w kocu i on podszed do dzbana, wypijajc resztk, na dnie ukazaa si muPrawda. St przysowie : "Prawda w winie siedzi!", Doktor si przelk, nie mia siruszy, Kto pyta co sie stao, ten mwi, by kto si chce dowiedzie, spojrza na dno

dzbana. Wszystkich olepia jej blask, stana przed nimi widocznie. Przemwia, erzadko si komu ukazuje, bo ludzie si jej wstydz, ale oni s godni jej widzenia isuchu.Skd wasza rozpacz? skd chci zemszczenia?Za lada pismo, ktre bajki plecie?Mnie wierzcie, wszystkie przenikam wzruszenia,Znam tego, co go dzi przeladujecie,Wie on, jak wite wasze zgromadzenia;Lecz chcc osoby postawi w zaleciePrzychylno jego, ktra nie jest pocha,Tym si obwieszcza, i was szczerze kocha.art bro jest czsto zdradna i szkodliwa.

Ale te czasem i jej trzeba zay:W miechu przestroga zdatna si ukrywa,

A ten, ktry simia na nie odway,Nie zasuguje, aby zemsta mciwaMiaa go gnbic, miaa go znieway.Porzucie zjado , u mierzajcie ale: Wszak i wy ludzie, i on nie bez ale.Sam si o wiadczy, i chtnie odwoa,I, je li szkodzi, gotw pismo spali.Jeden wam wszystkim nigdy nie wydoa;Na c go gnbi, lepiej si uali.My l moe bya zbytecznie wesoa;Sposb - osd cie, czy gani, czy chwali?

Jeeli potwarz, sama pezn zwyka;Jeeli prawda, poprawcie si! - Znika.

krasicki, monachomachia

Documents

Transcript of krasicki, monachomachia