Elżbieta Firlit, Metodologia badań społecznych, wykład dla IHSD, UW

1

prof. SGH dr hab. Elżbieta Firlit Katedra Socjologii Kolegium Ekonomiczno-Społeczne Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Sylabus wykładu Metodologia bada ń społecznych dla Interdyscyplinarnych Humanistycznych Studiów Doktoranckich –

Uniwersytet Warszawski ; semestr letni, rok ak.2009 / 2010

LICZBA GODZIN : 10 FORMA ZAJĘĆ: Wykład z zastosowaniem środków wizualnych w postaci prezentacji multimedialnych, folii, oraz innych pomocy dydaktycznych FORMA ZALICZENIA: CEL : Zapoznanie słuchaczy z podstawowymi założeniami – poznawczymi,

metodologicznymi i etycznymi – badań społecznych; z rodzajami źródeł

informacji wykorzystywanymi w tych badaniach; pojęciami: metoda naukowa,

m. badawcza, technika, narzędzie; dokonanie przeglądu podstawowych metod

we współczesnych badaniach społecznych, omówienie procesu badawczego.

Szczegółowo omówione będą trzy typy badań: 1. Badania sondażowe wraz ze

stosowanymi w tym typie badań metodami i narzędziami badawczymi; 2.

Badania terenowe i stosowane w nich metody; 3. Badania niereaktywne i

stosowane w nich metody.

EFEKTY KSZTAŁCENIA: Zakres przedmiotu Metodologia bada ń

społecznych (MBS) pozwala słuchaczowi nabyć umiejętności i kompetencje

w zakresie podstawowych procedur projektowania i realizacji badań

empirycznych, wykorzystania źródeł informacji, analizowania danych

urzędowych dotyczących szeroko rozumianego życia społecznego,

zastosowania adekwatnych metod i narzędzi badawczych do poszczególnych

problemów badawczych, przygotowania narzędzi badawczych, a także

umiejętności opracowania i analizy danych empirycznych oraz zasad

formułowania wniosków i ich interpretacji. Nabyta wiedza może być aplikowana

przez słuchaczy w przygotowaniu rozpraw doktorskich oraz użyteczna w ich

praktyce zawodowej.

Elżbieta Firlit, Metodologia badań społecznych, wykład dla IHSD, UW

2

TEMATYCZNA STRUKTURA WYKŁADU

1. Podstawowe zało żenia i cele bada ń społecznych (2 godz.) 1.1. Związek teorii i badań empirycznych. Podstawowe schematy wnioskowania w

nauce 1.2. Założenia poznawcze, metodologiczne i etyczne badań empirycznych.

Zagrożenia i ograniczenia wobec badań społecznych 1.3. Cele badań empirycznych, podstawowe jednostki analizy, czasowy wymiar

badań 1.4. Rodzaje źródeł informacji, zasady ich pozyskiwania, wymóg wiarygodności i

rzetelności 1.5. Podstawowe „elementy” warsztatu badawczego: metoda, technika, narzędzie 1.6. Główne typy badania zjawisk społecznych i stosowane w nich metody

2. Formułowanie problemów badawczych. Struktura pro cesu badawczego (2godz)

2.1. Przesłanki formułowania problemów badawczych. 2.2. Etapy procesu badawczego: konceptualizacja, operacjonalizacja, realizacja

badań, opracowanie zebranego materiału, analiza danych, interpretacja wyników, sporządzenie raportu.

2.3. Sekwencyjność i strukturalne powiązania poszczególnych etapów procesu badawczego.

3. Badania sonda żowe (2 godz.)

3.1. Geneza i rozwój badań sondażowych 3.2. Metodologia badań sondażowych 3.3. Metody zbierania danych w badaniach sondażowych 3.4. Zalety i ograniczenia badań sondażowych 3.5. Przyczyny dominacji paradygmatu badań sondażowych we współczesnych

badaniach społecznych i ekonomicznych 3.6. Przykłady międzynarodowych naukowych projektów badawczych dotyczących

kluczowych problemów politycznych, ekonomicznych i społecznych, stosujące metodę sondażu ( European Values Study - EVS, International Social Survey Programme – ISSP, World Values Survey – WVS, European Social Survey –ESS)

4. Badania terenowe (2 godz.) 4.1. Specyfika badań terenowych i ich rodzaje 4.2. Typowe problemy badawcze, w których stosujemy badania terenowe 4.3. Problemy pracy badawczej w terenie 4.4. Procedura triangulacji 4.5. Źródła informacji i metody badawcze stosowane w badaniach terenowych i 4.6. Szczegółowe omówienie metody obserwacji (założenia, rodzaje, zasady

stosowania) oraz metody wywiadu ( założenia, rodzaje, zastosowanie)

Elżbieta Firlit, Metodologia badań społecznych, wykład dla IHSD, UW

3

5. Badania niereaktywne (2 godz.) 5.1. Pojęcie badań niereaktywnych. 5.2. Specyfika źródeł wykorzystywanych w badaniach niereaktywnych. 5.3. Metody stosowane w badaniach niereaktywnych: metoda analizy danych

urzędowych ( badania dokumentarne), metoda biograficzna, metoda analizy treści, metoda porównawcza, metoda historyczna.

5.4. Szczegółowe omówienie wybranej metody badawczej stosowanej w badaniach niereaktywnych

5.5. Zastosowanie badań niereaktywnych LITERATURA:

Podstawowa: 1. Stefan Nowak, Metodologia badań społecznych, PWN, Warszawa 2008 2. Earl Babbie, Badania społeczne w praktyce, PWN, Warszawa 2004 3. Antoni Sułek, Sondaż polski, wyd. IFiS PAN, Warszawa 2001, s.13-33, 144-

173, 274-281 4. Antoni Sułek, Ogród metodologii socjologicznej, wyd. Scholar 2002, s. 103-147 5. David Silverman, Prowadzenie badań jakościowych, PWN, Warszawa 2009 6. David Silverman, Interpretacja badań jakościowych, PWN, Warszawa 2009

Uzupełniaj ąca: 1. Paweł.B.Sztabiński, Z.Sawiński, F.Sztabiński(red.), Fieldwork jest sztuką. Jak dobrać

respondenta, skłonić do udziału w wywiadzie, rzetelnie i sprawnie zrealizować badania , wyd. IFiS PAN, Warszawa 2005, s. 79-235, 299-326.

2. Thomas W.Mangione, Ankietowanie pocztowe w badaniach marketingowych i socjologicznych, PWN, Warszawa 1999, s.13-20, 80-125.

3. Martyn Hammersley, Paul Atkinson, Metody badań terenowych, wyd. Zyski S-ka, Poznań 2000, s.34-162

4. Krzysztof Konecki, Studia z metodologii badań jakościowych. Teoria ugruntowana, PWN, Warszawa 2000, s.144-192.

5. Marie Jahoda, Paul F Lazarsfeld., Hans Zeisel, Bezrobotni Marienthalu, Oficyna Naukowa, Warszawa, 2007

6. Dominika Maison, Zogniskowane wywiady grupowe, PWN, Warszawa 2001 7. Mirosław Szreder, Metody i techniki sondażowych badań opinii, PWE 2004 8. Kazimierz Słomczyński, Europejski sondaż społeczny a inne międzynarodowe badania

surveyowe. Czego można nauczyć się z analiz porównawczych?, /w:/ „ASK – Społeczeństwo, badania, metody”, 2004, nr 13, s.9-25

9. Elżbieta Firlit, Badania socjologiczne i rozwój społeczny, /w:/ Nauki ekonomiczno-społeczne i rozwój, red.: K. Żukrowska, wyd. Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2008, s. 437-449.

10. Międzynarodowy Kodeks Postępowania przy Publikacji Wyników Sondaży Opinii Publicznej, /w:/ Badania opinii publicznej. Poradnik ESOMAR, wyd. OBOP, Warszawa 1994.

11. Przydatne adresy stron internetowych z ogólnodostępnymi projektami badawczymi: • European Values Study(EVS) http://www.europeanvaluesstudy.eu/ • Europejski Sondaż Społeczny (ESS) http://ess.nsd.uib.no • Polski Generalny Sondaż Społeczny (PGSS) http//pgss.iss.uw.edu.pl • cykliczny monitoring społeczny Diagnoza www.diagnoza.com