Konsekwencje Zdrowotne Używania Marihuany Oraz Propozycja Ujednolicenia Stanowiska Psychologów

7/25/2019 Konsekwencje Zdrowotne Uywania Marihuany Oraz Propozycja Ujednolicenia Stanowiska Psychologw

1/22

381

P R A C E P R Z E G L D O W E

Alkoholizm i Narkomania 2013, om 26, nr 4, 381401 2013, Instytut Psychiatrii i Neurologii

Artyku przegldowy/Review article

Konsekwencje zdrowotne uywania marihuanyw wietle bada oraz propozycja ujednoliceniastanowiska psychologw wobec problemulegalizacji konopi, sformuowana w oparciuo Kodeks Etyczno-Zawodowy Psychologa

The consequences of marijuana use a review and proposalto unify psychologists position on the legalizationof cannabis formulated on the basis of the Psychologist Ethics Code

Marcin Szulc

Instytut Psychologii Uniwersytetu GdaskiegoZakad Psychologii Sdowej i Psychologii Osobowoci

Abstract

Introduction.

Te aim o this study was to review the literature on the effects o cannabis andits derivates on human unctioning in terms o physical and mental health and social well-being, andprovide ethical standards or the position o psychologists regarding the legalization o marijuana use.Method. Te material includes an analysis o articles rom specialized journals that published the resultso studies and meta-analysis or the differential impact o cannabis on organisms such as the Journal oSubstance Abuse reatment, Drug and Alcohol Dependence, and the Journal o Studies on Alcohol andDrugs and other articles on the consequences o marijuana use outside the area o addiction.Results. Especially long-term marijuana use leads to serious health consequences both in terms o physi-cal health, mental as well as serious social problems. It is important to develop a clear psychologistsposition on the legalization o marijuana based on the principles o the ethical proessional code opsychologists who are obliged to work towards the promotion o healthy behaviours.

Key words:marihuana, cannabis, health consequences, proessional ethics o psychologist

StreszczenieWprowadzenie. Celem artykuu byo dokonanie przegldu literatury na temat konsekwen-cji uywania konopi i jej przetworw oraz ich wpywu na unkcjonowanie czowieka w aspekcie zdrowiaizycznego, psychicznego i spoecznego, a take przedstawienie etycznych standardw regulujcychstanowisko psychologw w kwestii legalizacji marihuany.Materia i metoda. Materia obejmowa analiz artykuw ze specjalistycznych czasopism (takich jakJournal o Substance Abuse reatment, Drug and Alcohol Dependence, czyJournal o Studies on Alco-hol and Drugs), w ktrych publikowane s wyniki bada oraz meta-analizy pod ktem zrnicowa-nego wpywu konopi na organizmy, a take inne artykuy na temat konsekwencji uywania marihuanyz czasopism recenzowanych spoza cisego obszaru uzalenie.

Finansowanie/Financial support: praca inansowana ze rodkw wasnychKonflikt interesw nie wystpuje/No conflict o interest declared


2/22

Marcin Szulc

382

Wyniki. Zwizki uywania marihuany z zaburzeniami maj charakter zoony i wikszo badaczy postu-luje rozwj bada w tym kierunku. Uywanie marihuany, zwaszcza dugotrwae i w okresie dorastania,moe prowadzi do powanych konsekwencji zdrowotnych zarwno w zakresie zdrowia izycznego,psychicznego, jak te pociga za sob powane problemy natury spoecznej. Istotn kwesti jest wypra-

cowanie ujednoliconego stanowiska psychologw na temat legalizacji marihuany opartego o zasadyetyczne zawodu psychologa, ktre zobowizuj do dziaa na rzecz promocji zachowa zdrowotnych.

Sowa kluczowe:marihuana, cannabis, konopie, konsekwencje zdrowotne, etyka zawodu psychologa

WPROWADZENIE

Co jaki czas dyskutowany jest problem zasadnoci utrzymania aktualnych przepi-sw prawnych wobec nielegalnoci niektrych substancji psychoaktywnych, szczegl-nie marihuany. Obecnie w Polsce obowizuj przepisy ustawy z dnia 29 lipca 2005 r.

o przeciwdziaaniu narkomanii, ktre okrelaj marihuan jako rodek nielegalny (1).Polityka legalizacji marihuany opiera si zasadniczo na czterech argumentach. Popierwsze, rygorystyczne zwalczanie wszystkich narkotykw na drodze represji kar-nych niekoniecznie prowadzi do spadku ich konsumpcji, ale zawsze wywouje wzrostich cen. Po drugie, znaczna cze obserwatorw, dziaaczy spoecznych oraz nie-ktrych badaczy naukowych porwnuje szkodliwo haszyszu czy marihuany doakceptowalnych w Europie substancji, takich jak tyto i alkohol. Po trzecie, istot-nym argumentem jest moliwo uzyskania dodatkowego dochodu przez pastwoz tytuu opodatkowania marihuany, podobnie jak ma to miejsce w przypadku alko-

holu i wyrobw tytoniowych. Po czwarte, wskazuje si na terapeutyczne oddziay-wanie konopi (2). W dyskusji podejmuje si take kwestie obecnoci marihuany narynku, podajc przykady krajw, w ktrych rodek ten jest legalny bd nielegalny,lecz tolerowany lub dekryminalizowany czy depenalizowany (2).

Debata publiczna koncentruje si gwnie wok problemu legalizacji narko-tyku, pomijajc problem konsekwencji zdrowotnych jego stosowania. W przegldziespecjalistycznej literatury z obszaru uzalenie, dominuje dowiedziony badaniamipogld o niekorzystnym wpywie marihuany na zdrowie czowieka (3). Uywaniemarihuany, zwaszcza przewleke, moe prowadzi do zaburze psychicznych, chorb

somatycznych i uzalenie (4, 5, 6, 7, 8). Istniej take badania wskazujce na akt, epalenie marihuany jest wstpem do uywania innych narkotykw (9). Szkodliwooddziaywania konopi uzaleniona jest jednak od wielu czynnikw. W rnym testopniu przyjmowanie narkotyku zagraa uytkownikom (10, 11).

Coraz wikszym problemem staje si sormuowanie jasnego i precyzyjnegopogldu take wrd psychologw i studentw nauk spoecznych na temat uy-wania marihuany i udzielania poparcia dla jej legalizacji, czyli dopuszczenia rodkado legalnego obrotu na zasadach podobnych do tych, ktre obowizuj w przy-padku wyrobw tytoniowych i alkoholu. Zasady dziaania psychologw regulujekodeks etyczny zatwierdzony przez Polskie owarzystwo Psychologiczne i cho niema w nim wzmianki o postawie psychologw wobec marihuany, zawiera on jednaktreci pozwalajce na podjcie dyskusji w tej kwestii. Uywanie marihuany przez


3/22

Konsekwencje zdrowotne uywania marihuany

383

studentw psychologii i psychologw oraz popieranie przez nich legalizacji konopistanowi powany dylemat etyczny w naukach psychologicznych, ktry dotychczasnie by poruszany w literaturze.

Celem artykuu jest dokonanie przegldu bada na temat konsekwencji zdrowot-nych oddziaywania marihuany i przedstawienie propozycji ujednolicenia stanowiskapsychologwwobec problemu legalizacji konopi, sormuowanej w oparciu o KodeksEtyczno-Zawodowy Psychologa.

MEODA

Analizowane teksty dotyczyy konsekwencji stosowania przetworw konopi dlazdrowia izycznego, unkcjonowania psychicznego i spoecznego. Autor nie ograni-

czy si jedynie do analizy artykuw ze specjalistycznych czasopism powiconychzjawisku uzalenienia, w ktrych publikowane s midzy innymi wyniki bada orazmeta-analizy konsekwencji zdrowotnych wpywu marihuany na organizmy, takich

jak Journal o Substance Abuse reatment, Drug and Alcohol Dependence, czyJour-nal o Studies on Alcohol and Drugs, Alkoholizm i Narkomania, publikacji NIDA National Institute on Drug Abuse Te Science o Drug Abuse and Addictionuznajc, e warto spojrze na problematyk take z perspektywy autorw publikuj-cych w czasopismach naukowych spoza cisego obszaru uzalenie, ktrzy prezen-tuj zrnicowane wyniki bada nad dziaaniem konopi. Sowa kluczowe wpisywane

w przegldark baz danych ograniczono do poj: cannabis, marihuana, HC, celowounikajc okrele: cannabis harmful, risk of cannabis use, dependent,celem uzyska-nia peniejszego spektrum inormacji naukowej. Miao to na celu zminimalizowanietendencyjnoci doboru artykuw, tak aby uwzgldni nie tylko te badania, ktrepodnosz szkodliwe konsekwencje oddziaywania marihuany. W artykule wykorzy-stano zasadniczo te pozycje, ktre uzyskay liczb cytowa wiksz ni 1 i byy raczejaktualne (wikszo pozycji nie jest starsza ni 2000 rok).

WYNIKI

Marihuana a problem interpretacji danych

Zwolennicy uywania, a zarazem legalizacji konopi korzystaj z naukowych rdew uzasadnianiu swojego stanowiska. W artykule na temat szkodliwoci narkotykww Wielkiej Brytanii zamieszczonym w 376 numerze magazynu Lancet z 2010roku,autorzy przedstawiaj ranking substancji psychoakytywnych ze wzgldu na ichszkodliwo. Wynika z niego, e najbardziej szkodliw substancj jest alkohol, cowydaje si zrozumiae ze wzgldu na jego powszechn dostpno. Dalej w kolejnociwystpuje heroina, crack, metametamina, kokaina, wyroby tytoniowe, ametamina,i cannabis (12). Zwolennicy legalizacji, posugujc si tym argumentem, pomijaj


4/22

Marcin Szulc

384

rwnoczenie akt, e z rankingu wynika take, i s substancje bezpieczniejsze odkonopi, jak w kolejnoci: GHB, benzodiazepiny, ketamina, metadon, meedron,butan, khat, sterydy anaboliczne, ecstasy, LSD, buprenorina i grzyby halucynogenne(12). Gdyby zatem postpowa zgodnie z logik wyboru najmniej szkodliwego dlazdrowia rodka, naleaoby zamiast uywania konopi zachca do stosowania bez-pieczniejszych grzybw halucynogennych.

Jest zrozumiae, e twrcy rankingu nie wzili pod uwag wszystkich kryteriwwpywajcych na uznanie jakiej substancji za bardziej lub mniej szkodliw. Bywa,e stosowanie uywek zaley od regionu i panujcych przyzwyczaje lub chwilowejmody (np. napoje izotoniczne, gaz do zapalniczek, podduszanie si [tzw. chooking

game]). W obszarach sabszych ekonomicznie dominuj, poza alkoholem, substancjepsychoaktywne atwo dostpne w naturze, takie jak bielu dzidzierzawa (Daturastramonium) czy pokrzyk wilcza jagoda(Atropa belladonna). Modzie w gorszej sytu-

acji socjoekonomicznej jest szczeglnie naraona na problem palenia tytoniu, uywa-nia alkoholu, marihuany i innych substancji psychoaktywnych (13). Autorzy badaprzeprowadzonych we Francji na prbie 2235 latkw (n = 1103) s zdania, e naleyprowadzi tak proilaktyk, ktrej celem jest zmniejszenie nierwnoci spoeczno--gospodarczych, dotykajcych osoby we wczesnym okresie ycia (13). Ryzykownebyoby przyjcie zaoenia, e niskie rozpowszechnienie stosowania jakiej substancji(np. grzybw halucynogennych) jest rwnoznaczne z jej nisz szkodliwoci. Bymoe w kontekcie statystycznym ma to znaczenie, ale w znaczeniu psychologicznymchodzi o szkodliwo wpywu na kad jednostk z osobna.Istotn kwesti wydaje

si pominicie sabo kontrolowalnej statystycznie zmiennej, jak jest indywidualna,osobnicza charakterystyka organizmw (14).

W innym artykule, rwnie z czasopisma Lancet, pt. Adverse health effects onon-medical cannabis use autorstwa Wayne Hall i Louisy Degenhardt (3), ktryukaza si rok wczeniej (2009) ni wspomniany ranking szkodliwoci narkotykw,czytamy, e uywanie konopi wywouje dziaania niepodane obejmujce zespuzalenienia, zwikszone ryzyko wypadkw samochodowych, zaburzenia czynnociukadu oddechowego, choroby ukadu krenia oraz inne negatywne skutki regular-nego stosowania majce swoje odbicie w zdrowiu psychicznym i rozwoju psycho-

spoecznym modziey.

Uywanie marihuany a zaburzenia psychiczne

Z bada wynika, e potencjalni uytkownicy marihuany to nie tylko osoby doro-se, ale rwnie modzie (15). Liczne badania dowodz, e wrd osb leczonychz uzalenienia od marihuany czsto pojawiaj si rnorodne objawy zaburze psy-chicznych (4, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 5, 23). Nie ujawnia to jednak relacji przy-czynowo-skutkowych a mniej liczne badania nie wykazuj wystpowania takichzwizkw. Na przykad Fergusson i Horwood (24) pocztkowo potwierdzili relacjepomidzy czstotliwoci uywania konopi u osb w wieku 16 lat a wystpowaniemu nich zaburze depresyjnych, jednak okazay si nieistotne statystycznie, gdy autorzy


5/22


385

uwzgldnili czynniki zakcajce. Badania czterech kohort australijskich wykazay,e czstsze uywanie marihuany wizao si z umiarkowanym wzrostem objawwdepresyjnych. Zwizek ten by silniejszy w okresie dojrzewania, pniej za spada(25). Badanie nad uczniami szk rednich w Nowej Szkocji ujawnio, e konopie nieprzyczyniaj si do wzrostu liczby prb samobjczych i samobjstw, lecz znaczcopodnosz ryzyko pojawienia si depresji (6). Greenblatt (26) ustali, e modziepomidzy 12. a 17. rokiem ycia, ktra uywa marihuany na co dzie, jest trzykrotnieczciej naraona na wystpienie prby samobjczej, za inne wyniki potwierdzajtake czstsze wystpowanie zaburze lkowych. Badania podune wykazuj czte-rokrotnie wysze ryzyko pojawienia si zaburze depresyjnych (27, 28, 29, 30, 31).Problem szkodliwoci substancji trudno bada ze wzgldu na moliwo ujawnieniasi pierwotnych zaburze psychicznych wskutek jej uywania. Duskie badania naprbie ponad 3114 uzalenionych wskazuj, e odsetek pacjentw leczonych psy-

chiatrycznie jest znacznie wyszy wrd osb uzalenionych od konopi indyjskich w stosunku do grupy kontrolnej, a wspwystpujce zaburzenia psychiczne wisi z wyszymi wskanikami nawrotw (15).

Dowiedziono, e substancje psychoaktywne bardziej toksycznie oddziaywaj nadzieci i modzie ni dorosych (32). Marihuana nie jest tu wyjtkiem im wcze-niejsza inicjacja, tym powaniejsze konsekwencje CUD (cannabis use disorders)(33). Przewleke uywanie marihuany moe prowadzi do zaburze pracy mzguu modziey i modych dorosych oraz wpywa negatywnie na prawidowy rozwjmzgu (34, 35, 36). Badania szwedzkie ujawniaj wystpowanie zwizkw midzy

uywaniem marihuany i zwikszonym ryzykiem zachorowa na schizoreni (37,38). Nie istniej jednoznaczne rozstrzygnicia, czy marihuana wywouje, czy przy-spiesza ujawnienie si objaww schizorenii, ale aktualne badania przeprowadzone nareprezentatywnej prbie 145 mczyzn chorych na schizoreni wskazuj, e redniwiek zachorowalnoci pacjentw uywajcych marihuany by znacznie niszy nipacjentw nie stosujcych konopi. Ponadto zarejestrowano u nich wiksz liczbnawrotw i hospitalizacji (39). Badania australijskie na 8 kohortach urodze wyka-zay, e stosowanie cannabis nie wydaje si zwizane przyczynowo z wystpowaniemschizorenii, ale stosowanie rodka przez osoby chore pogarsza przebieg choroby

i ampliikuje psychozy (40). By moe co nierozstrzygnite w niektrych przy-padkach konopie speniaj rol zapalnika, uruchamiajcego istniejcy ju proces cho-robowy, za z ca pewnoci pogarszaj przebieg choroby. Nie wydaje si jednak, bybya to prosta zaleno. Podobne konkluzje wynikaj z dugoalowych prospektyw-nych bada prowadzonych nad zwizkami midzy uywaniem konopi a rozwojemADHD na grupie 1265 dzieci w Nowej Zelandii (41). Uywanie marihuany wiesi ze stosowaniem innych narkotykw, ktre mog nasila symptomy ADHD (41).Badania brytyjskie ujawniaj, e zwizek midzy paleniem marihuany a schizorenimoe by zaaszowany przez oglny wzrost (od 30 lat) tendencji przechodzeniado dugotrwaego uywania konopi przez coraz wiksz liczb Brytyjczykw (42).Badania longitudinalne wykazuj, e marihuana uywana w wieku modzieczymprzyczynia si do czstszego wystpowania psychozy w dorosoci. Autorzy tumacz


6/22

Marcin Szulc

386

to zmianami genetycznymi. Ekspozycja na konopie w okresie dorastania uszkadzagen COM, ktry reguluje enzym O-metylotranseraz katecholow, degradujcydopamin, neurotransmiter zaangaowany w generowanie objaww pozytywnychschizorenii (10). Gen wystpuje w dwch ormach: Val i Met. Osoby posiadajce

jedn lub dwie kopie wariantu Val ponosz wysze ryzyko rozwoju schizorenii, jeliuywaj marihuany w okresie dorastania (10, 11). Uywanie marihuany moe nasilisyndrom prodromalny schizorenii, czyli wczesne zwiastuny choroby. Nie oznacza to

jednak, e tylko ten jeden polimorizm genowy jest patognomonicznym czynnikiemryzyka zachorowalnoci na schizoreni (43).

Niejednoznaczno uzyskiwanych wynikw wiadczy o koniecznoci zaoenia, ekonsekwencje oddziaywania marihuany s heterogeniczne, w porwnaniu do zabu-rze powodowanych alkoholem bardziej niejednorodne i zale od koniguracjiwielu czynnikw, zarwno izycznych, jak i psychicznych (np. styl radzenia sobie ze

stresem) oraz spoecznych (towarzystwo) (44, 45).

Uywanie marihuany a zaburzenia poznawcze

Block i Ghoneim (46) zestawili wyniki standardowych testw umiejtnoci u tychsamych uczniw na przestrzeni kilku lat. Wyniki bada potwierdzaj, e osoby, ktreuyway czsto marihuany (N = 144) (7 lub wicej razy w tygodniu przez duszyokres) wykazyway w porwnaniu z grup kontroln (N = 72) braki w umiejtno-ciach matematycznych, ekspresji werbalnej, jak rwnie cechowaa je niska selek-

tywno uwagi, upoledzenie w procesach przetwarzania i zapamitywania inormacji(46, 47, 48). Badania nad szybkoci identyikacji ekspresji emocjonalnej u czstychuytkownikw konopi ujawniaj deicyty w przetwarzaniu aektywnym, zauwaalnew sabszym dekodowaniu podstawowych emocji podczas interakcji spoecznych (49).Badania prowadzone na grupie osb w wieku 1829 lat wykazay pogorszenie jako-ci procesu decyzyjnego i planw wykonawczych, za hamowanie reakcji, pamiprzestrzenna i cigo uwagi nie ulegy zaburzeniu, ale zdaniem autorw, chokontrolowano zmienne demograiczne, prba badawcza bya zbyt maa (N = 16), bygeneralizowa uzyskane wyniki (50).

Odnotowano take zwizek pomidzy naraeniem podu na ekspozycj zwizkwzawartych w konopiach a pniejszymi konsekwencjami w 18 miesicu ycia dziecka.Zarejestrowano zwikszone ryzyko wystpienia zachowa agresywnych i problemwze skupieniem uwagi tylko u dziewczynek (51). Podobne zalenoci uzyskano wewczeniejszych pomiarach, u obojga pci pomidzy 13 a 16 rokiem ycia (52).

U nastoletnich uytkownikw konopi ujawniono wystpowanie nieprawidowocistrukturalnych w mzgu, w tym zmniejszenie gruboci kory (53) oraz zmniejszonkorow anizotropi rakcyjn, co moe wskazywa na postpujc demielinizacj (54).

Deicyty poznawcze u modziey mog wynika zarwno z neurotoksycznegooddziaywania konopi, jak te wtrnych eektw oddziaywania, ktre powoduj rezy-gnacj z nauki (55, 56, 57). Zawarte w konopiach indyjskich kannabinoidy dziaajza porednictwem receptorw kannabinoidowych CB1 i CB2. W ostatniej dekadzie


7/22


387

ubiegego wieku wykryto u czowieka i rnych gatunkw zwierzt endogenne kanna-binoidy. Anandamid jest naturalnym endogennym ligandem receptorw kannabino-idowych (58). Receptory CB1 s usytuowane gwnie presynaptycznie na powierzchnineuronw, zarwno orodkowego, jak i obwodowego ukadu nerwowego. Pobudze-nie ich prowadzi do zahamowania uwalniania licznych neuroprzekanikw, midzyinnymi dopaminy i serotoniny. Du gsto receptorw CB1 wykryto w ukadzielimbicznym, hipokampie i korze mzgowej, czyli w strukturach odpowiedzialnychza unkcje poznawcze, co tumaczy waciwoci narkotyczne kannabinoidw (58).Rodriquez de Fonseca z zespoem wykryli podczas bada na szczurach, e dugotrwaepodawanie kannabinoidw zmienia unkcj w ukadzie limbicznym mzgu, w sposbpodobny do obserwowanego w przypadku naduywania innych lekw (59). Mecha-nizm uzalenienia moe by w przypadku marihuany podobny do uzalenienia odinnych substancji (60). Uwaa si, e hipokamp tonicznie hamuje ukad nagrody,

a w zwizku z tym jego dysunkcja lub uszkodzenie prowadzi do odhamowania (61).W chwili obecnej istnieje zbyt mao jednoznacznych dowodw na neurotoksycz-

no konopi prowadzc do stale utrzymujcych si deicytw uwagi. Jednak poja-wiaj si ju doniesienia na temat spadku IQ u dugotrwaych palaczy marihuanyoraz wystpowania subtelnych deicytw poznawczych (62, 63, 57). Wystpieniezaburze sensorycznych, czasu reakcji i koordynacji ruchowej po uyciu marihu-any, przekada si na ryzyko prowadzenia pojazdw pod wpywem cannabis (64,65). Jeden na dziesiciu zatrzymanych kierowcw w Kaliornii w 2010 roku uzyskaw testach pozytywny wynik HC. Problem ten dotyczy zwaszcza tych kierowcw,

ktrzy otrzymali pozwolenie na stosowanie marihuany w celach medycznych. W nie-ktrych dystryktach liczba ta jest jeszcze wysza i wynosi 1 na 5 kierowcw (66).Podobne wyniki uzyskano w badaniach kanadyjskich (67). National Highway raicSaety Administration podaje, e nawet umiarkowane dawki marihuany obniaj bez-pieczestwo prowadzenia pojazdu, pogarszajc czas reakcji i kontrolowanie sytuacjina drodze (68). McCarthy i wsp. badajc studentw ustalili, e s oni przekonani,i jazda pod wpywem marihuany jest bezpieczniejsza ni pod wpywem alkoholu(69). Wart odnotowania jest akt, e u 15% pacjentw z urazami po wypadkachodkryto we krwi HC, za u 17% zarwno HC jak i alkohol (70). Obnienie zdol-

noci percepcyjnych, obserwowane w badaniach eksperymentalnych po dawkach do300 g/kg HC, byo porwnywalne ze skutkami przyjcia dawki o steniu alkoholuwe krwi (BAC blood alcohol concentration) w wysokoci 0.05 g/dl. (71). Powanymograniczeniem tych bada jest ignorowanie aktu, e metabolity HC utrzymujsi duej we krwi, ni aldehyd octowy, co moe oznacza, e kierowcy powodujcywypadki mogli nie uywa konopi bezporednio przed zdarzeniem (71).

Uywanie marihuany a zdrowie fizyczne

W badaniu duskim umieralnoci pacjentw po leczeniu zaburze zwizanychz uywaniem kanabinoli stwierdzono znacznie wysze wspczynniki zgonw (SMR)ni w grupie kontrolnej (72). Regularne zaywanie konopi jest co najmniej tak samo


8/22

Marcin Szulc

388

szkodliwe, jeli nie bardziej, jak uywanie wyrobw tytoniowych ze wzgldu nazawarto substancji smolistych i innych szkodliwych zwizkw chemicznych (73).Na przykad ilo wdychanej smoy i poziom tlenku wgla absorbowany przez palaczymarihuany (niezalenie od zawartoci HC) jest od trzech do piciu razy wyszy niu palcych tyto (74, 75). Badacze z University o Caliornia w Los Angeles szacuj, eszkodliwo wypalania 34 skrtw marihuany dziennie mona porwnywa z wypa-leniem 20 papierosw (74, 75, 76). Potwierdzenia szkodliwoci dostarczyy inne bada-nia. Ustalono, e regularne, ale rekreacyjne stosowanie marihuany, trwajce nawetponiej szeciu lat, powoduje wyrane pogorszenie czynnoci puc, a u palaczy cz-ciej wystpuje przewleke zapalenie oskrzeli (wisty, produkcja plwociny, przewlekykaszel) ni w grupie niepalcych (8, 77). Badacze w kadym z artykuw podkrelaj,e uzyskane wyniki maj charakter przybliony ze wzgldu na trudno wyselek-cjonowania czystej prby. Nie mona bowiem wykluczy, e badani take palili

papierosy i uywali innych substancji wziewnych. Jednak ponad wszelk wtpliwodym konopny zawiera substancje mutagenne i kancerogenne, chocia nie ma jeszczedanych jednoznacznie rozstrzygajcych zakres konsekwencji zdrowotnych. Zhangi wsppracownicy odnotowali u palaczy marihuany wiksze ryzyko pojawienia siraka paskonabonkowego w obrbie gowy i szyi, jednak zaleno ta nie zostaapotwierdzona w kolejnych badaniach (78, 79). Nie zmienia to aktu, e wdychaniedymu o ustalonym chemicznie skadzie, podobnym do dymu papierosowego, przezsam analogi do dymu tytoniowego nie jest korzystne dla zdrowia. Analiza badazawiera konkluzj, e palenie zarwno papierosw, jak i marihuany niesie wiksze

ryzyko zachorowalnoci na raka i inne konsekwencje zdrowotne (zwaszcza u kobiet)ni stosowanie tylko jednego z tych rodkw (7, 80, 81, 82).

Lev-Ran i wsp. stosujc modele regresji liniowej zauwayli wikszy spadek jakociycia i czciej pojawiajce si objawy CUD (cannabis use disorders) u kobiet nimczyzn uywajcych konopi (83). Aktywny skadnik HC wpywa take na sys-tem endokrynologiczny. Dziaa hamujco na sekrecj hormonw reprodukcyjnych,prolaktyny i hormonu wzrostu (84).

Konsekwencje zwizane z wczesn inicjacj konopi

Okazuje si, e dugoterminowych konsekwencji uywania marihuany nie naleyogranicza jedynie do szkd wywoywanych tylko konopiami. Niektrzy badaczetwierdz, e tak jak papierosy s urtk do marihuany (85, 91), tak marihuana jestbram do innych narkotykw (86, 87, 88, 89), np. kokainy (90). Istnieje ku temukilka powodw:

neurobiologiczne skutki uywania konopi mog zwiksza wraliwo na efektydziaania innych substancji psychoaktywnych

uywanie konopi uatwia kontakt z tymi, ktrzy stosuj lub sprzedaj innenarkotyki

uywanie konopi wpywa na funkcjonowanie poznawcze, a zatem na podejmo-wanie decyzji i dokonywanie wyborw, np. czy stosowa inne uywki (9).


9/22


389

Czsto te papierosy i alkohol s przyjmowane rwnoczenie z marihuan. Bada-nia ujawniaj, e etanol moe poprawia wchanianie HC, wywoujc subiektywnezwikszenie dozna, a zarazem przyczynia si do popularnoci tej kombinacji uywek(92). Istniej rwnie dane wskazujce, e znaczc rol w przechodzeniu od uywa-nia wyrobw tytoniowych do stosowania marihuany odgrywa temperament. Pozawczesnym wiekiem inicjacji palenia papierosw, istotna wydaje si wysoka potrzebaposzukiwania przyjemnoci oraz niski poziom niemiaoci (93). Badania donoszrwnie, e czenie tytoniu z marihuan poprzez palenie tak zwanego blunta przy-czynia si do zwikszenia ryzyka uzalenienia od marihuany (94).

Dowiedziono te wystpowania zalenoci pomidzy predykcj uzalenienia odkonopi a dziaaniem systemw mzgowych pozostajcych ze sob w interakcji: BAS behawioralnym systemem aktywacji i BIS behawioralnym systemem hamowa-nia. Wyszy poziom unkcjonowania BAS zwiksza prawdopodobiestwo, e mo-

dzie raczej nie signie po substancje takie jak tyto czy marihuana w cigu ycia.Natomiast niskie unkcjonowanie BIS zwiksza prawdopodobiestwo wielokrotnegouywania konopi. Wysoki BAS wydaje si raczej charakterystyczny dla eksperymen-talnego stosowania substancji, natomiast niski BIS wydaje si mie istotne znaczeniedla przechodzenia do regularnego uywania konopi (95).

Analiza danych, ktre zostay zebrane w latach 19651980 w Amsterdamie wska-zuje, e cho uywanie konopi jest niemal niezbdnym warunkiem stosowania innychnarkotykw, to jednak zasig uzalenienia od konopi ogranicza si tylko do inten-sywnych uytkownikw, tzw.heavy users(96).

Wczesne uywanie marihuany jest silnie zwizane z pniejszym zastosowanieminnych nielegalnych substancji oraz z wikszym ryzykiem naduywania lub uza-lenienia. Okazuje si, e wiek inicjacji uywania marihuany by najwaniejszymwskanikiem pniejszego leczenia uzalenie (97).

Wykazano, e regularne zaywanie marihuany jest zwizane z wystpowaniemw pniejszym yciu innych problemw, np. zych wynikw w nauce, sabej wydaj-noci pracy i wzrostu absencji, (98, 99) deicytw poznawczych (100, 49) i uszkodzepuc oraz czstszym wystpowaniem w tej grupie ryzykownych zachowa seksual-nych, np. posiadania wielu partnerw seksualnych (101, 102, 103, 104), przedwczesnej

inicjacji (105) i niestosowania prezerwatyw (102).

Uzalenienie od marihuany

W kodyikacjach DSM-IV oraz ICD-10 zamieszczono dobrze zdeiniowane zja-wisko uzalenienia od kanabinoli (106). W ICD-10 kanabinole stanowi samodzielnpozycj, omawian oddzielnie od substancji halucynogennych. Do objaww psy-chicznych uzalenienia od kanabinoli nale: mylenie magiczne, zaburzenia pamicii uwagi, upoledzenie zdolnoci rozwizywania problemw i planowania przysz-oci, osabienie zachowa intuicyjnych, apatia z dominujcym brakiem motywacjido dziaania, zobojtnienie uczuciowe, osabienie woli, gd psychiczny, bezczyn-no, dystymia, obnienie nastroju (anhedonia), stany lkowe, zaburzenia snu (65).


10/22

Marcin Szulc

390

Do zaburze somatycznych zalicza si: zaburzenia koordynacji ruchowej (ataksja),przewleke zapalenie krtani i oskrzeli, napady kaszlu, sucho w ustach, przekrwieniebiakwek i spojwek, wysypki skrne, brak apetytu, wychudzenie, niekiedy wynisz-czenie, zaburzenia seksualne, osabienie reakcji odpornociowych (65). W unkcjono-waniu spoecznym wyrnia si: zanik zainteresowania, zaniedbywanie obowizkw,izolacj spoeczn, samotno, degradacj spoeczn, zaburzenia zachowania (65,107). Chroniczne uywanie kanabinoli moe prowadzi do uzalenienia w wicejni jednym na 10 przypadkw (4).

Wprawdzie konsekwencje zdrowotne uywania konopi s powaniejsze dla kobiet,to jednak ryzyko uzalenienia jest wysze u mczyzn. W cigu trzech lat ryzykouzalenienia od konopi u kobiet wynosio stale 1%, za u mczyzn zwikszyo sido 4% (108).

Wiele poprzednich bada kwestionowao istnienie zespou odstawienia konopi

(CWS cannabis withdrawal syndrome), jednak najnowsze dane dostarczaj dowo-dw na coraz wiksz liczb objaww klinicznych pojawiajcych si po zaprzesta-niu czstego spoywania marihuany (109, 110, 111, 112). Wie si to by moe zewzrastajc zawartoci HC w konopiach. Od 30 lat w koniskowanej przez policjmarihuanie w USA zawarto HC z roku na rok sukcesywnie ronie (113). W jed-nym z szacunkw obejmujcych zajt marihuan w latach od 19922006 obliczono,e jej moc wzrosa o 175% (114).

Problem legalizacji konopi na przykadzie Czech, Hiszpanii i Holandii

W celu zwalczania konsumpcji substancji odurzajcych stosuje si czsto wsp-wystpujce ormy polityki represji karnych i ograniczenia szkd. Legalizacja konopi

jest orm odstpstwa od polityki penalizacji i kryminalizacji. W zwizku z ponosze-niem niewspmiernych kosztw walki z narkobiznesem w stosunku do pozytywnycheektw, niektre pastwa zdecydoway si na zagodzenie polityki narkotykowejwobec obywateli. Wielu politykw i osobistoci publicznych zwaszcza z rejonu laty-noamerykaskiego podkrela, e:

...Potne wydatki przeznaczane na kryminalizacj i rodki represji skierowane przeciw produ-

centom, handlarzom i konsumentom nielegalnych substancji psychoaktywnych nie speniy swejroli dostawy i konsumpcja nie zmniejszyy si. Sukcesy w eliminowaniu jednego rda dostawnarkotykw s pozorne, bo w miejscu tego zlikwidowanego natychmiast powstaj nastpne. rodkirepresji stosowane wobec konsumentw nielegalnych substancji psychoaktywnych blokuj wysikipastw, zmierzajce do zmniejszenia liczby zakae HIV i zachorowa na AIDS, zmniejszenialiczby zgonw z powodu przedawkowania narkotykw i innych negatywnych konsekwencji ichuywania. Rzdowe wydatki na nieskuteczne strategie, majce na celu zmniejszenie dostpnocii penalizacj, mona by przeznaczy na oparte na naukowych dowodach strategie ograniczaniapopytu i redukcj szkd (115).

Polityka legalizacji umocowana jest w przekonaniu, e rygoryzm w zwalczaniunarkotykw doprowadza do wzrostu przestpczoci i cen narkotykw, za dziaaniesamych konopi klasyikuje je wrd tak zwanych mikkich uywek. Istotn kwesti


11/22


391

jest take moliwo uzyskania dodatkowego dochodu przez pastwo z tytuu opo-datkowania marihuany podobnie jak ma to miejsce w przypadku alkoholu i wyrobwtytoniowych. Pojawiaj si take argumenty podkrelajce terapeutyczne oddzia-ywanie konopi (2).

Przykadami Pastw, ktre zagodziy polityk narkotykow wobec obywateli sCzechy, Holandia, Hiszpania, Urugwaj a take stan Kaliornia.

W Czechach zgodnie z nowelizacj kodeksu karnego z 1990 roku posiadanienarkotykw na wasny uytek nie jest przestpstwem, lecz wykroczeniem admini-stracyjnym. Kolejna nowelizacja z 1998 roku z powrotem uznaa za przestpstwoposiadanie narkotykw ale w ilociach wikszych ni mae. Obecna nowelizacjaze stycznia 2010 roku wprowadzia nisze kary pozbawienia wolnoci za posiadaniewikszej ni maa iloci konopi (do roku pozbawienia wolnoci), ni za posiadanieinnych narkotykw (do dwch lat pozbawienia wolnoci). Jednak posiadanie maych

iloci jakichkolwiek narkotykw pozostao nadal wykroczeniem. Reasumujc, posia-danie w Czechach konopi w maych ilociach, czy ich uprawa na wasny uytek sormalnie zdekryminalizowane (nie s klasyikowane jako przestpstwo), cho nadalstanowi naruszenie prawa i podlegaj karze grzywny (116). Odpowiednie rozporz-dzenie reguluje, co oznacza ilo wiksza ni maa. W przypadku suszu konopnegowielkoci graniczn jest 15 g. (116). Ustawa o wykroczeniach stanowi, e posiadaniemaych iloci narkotykw, w tym w szczeglnoci marihuany, jest wykroczeniemi podlega karze grzywny do 15 tys. koron (ok. 600 euro) (2).

Prawo hiszpaskie od 1982 ormalnie zdekryminalizowao posiadanie narkotykw

do uytku osobistego. Wprowadzono rozrnienie midzy narkotykami mikkimia twardymi (w opinii ustawodawcy mniej szkodliwymi a bardziej szkodliwymi),w zwizku z czym handel marihuan sta si prze stpstwem zagroonym mniej suro-wymi karami. Od 1992 r. podlegaj karom administracyjnym pewne zachowaniao charakterze konsumenckim jak np. publiczne zaywanie narkotykw. Od 2001 rokupopularne staj si tak zwane kluby konopne, ktrych czonkowie uprawiaj na wasnyuytek marihuan a plony dziel miedzy sob, co zwalnia ich z zarzutu handlu (2, 117).

MacCoun i Reuter (118) ocenili holendersk polityk wobec narkotykw jakocechujc si daleko posunit liberalizacj. Sprzeda jak i uprawa konopi s w Holan-

dii nielegalne i stanowi ormalnie drobne wykroczenie a nie przestpstwo, a ich obrtw niewielkich ilociach (do 5 gramw i do 5 rolin) jest tolerowany. W tak zwanychcoffee shopsmaksymalna ilo marihuany nie moe przekracza 500 gram. Od 1 maja2013 roku, na mocy przeorsowanego przez rzd premiera Marka Ruttego prawa,z coffee shopw korzysta mog tylko penoletni obywatele Holandii posiadajcy kartklubow1. Celem zmiany podejcia byo ograniczenie turystyki narkotykowej (2, 118).

Zdaniem MacCoun i Reuter dowiadczenia z wprowadzeniem depenalizacjimarihuany w 13 stanach USA, Woszech i Hiszpanii w latach 70. nie przyniosy jed-noznacznych korzyci. Nie spowodoway jednak gwatownego zwikszenia spoyciatego rodka (118). Autorzy sugeruj jednak, e legalizacja wszystkich narkotykw

1 www.rijksoverheid.nl


12/22

Marcin Szulc

392

doprowadziaby do znacznego spadku ich cen a zarazem wzrostu spoycia i zastrze-gaj si, e trudno generalizowa dowiadczenia spoeczestwa holenderskiego nainne kraje.

W adnym z powyszych pastw posiadanie i produkcja marihuany nie s zale-galizowane, lecz do pewnego stopnia zdekryminalizowane. W niektrych sytuacjachzdekryminalizowane dziaania mog jednak podlega karom administracyjnym (2).

Pomysy na dekryminalizacj i depenalizacj marihuany s dyskutowane nie tylkow Polsce. rudno zaj w tej kwestii jednoznaczne stanowisko ze wzgldu na nie-liczne wyniki bada. W 2001 roku przeprowadzono eksperyment policyjny w LondonBorough o Lambeth dzielnicy Londynu polegajcy na depenalizacji marihuany.Dziaania te doprowadziy do wzrostu przestpstw zwizanych z posiadaniem konopi,ktre utrzymyway si rwnie po zakoczeniu eksperymentu. Jednak poowa z nichbya wynikiem turystyki narkotykowej z inny dzielnic lub krajw (119).

Problem etyczny podejcia do legalizacji i uywania marihuanyprzez psychologw

Coraz czciej mona spotka si z wtpliwociami studentw psychologii i innychkierunkw humanistycznych, dotyczcymi szkodliwoci marihuany oraz ich pree-rencji, co do stosowania rnych uywek w yciu towarzyskim. Wydaje si, e poru-szana kwestia wymaga szczeglnie ostronego podejcia. Proesje speniajce kryte-ria zawodu zauania publicznego takie jak lekarz, pedagog, psycholog, czy prawnik

(art. 17 ust. 1 Konstytucji RP, 120), oprcz zasad prakseologicznych postpowaniai dobrej praktyki, kieruj si take reguami etyki zawodowej. Specyika zawodwzauania publicznego oznacza, e osobom takim stawia si wysze wymagania, niakceptowane przez wikszo spoeczestw kanony postpowania etycznego. Psy-chologowie zobowizani s w swojej pracy kierowa si etyk zawodu psychologa.Bywa, e psycholog staje si osob publiczn poprzez prowadzenie wykadw lubobecno w mediach, gdy zapraszany jest w celu komentowania rnych zjawiski problemw. Konieczne wydaje si zatem wypracowanie czytelnego stanowiska psy-chologw w sprawie legalizacji marihuany. Brak jest bowiem publikacji z zakresu

etyki zawodu psychologa w Polsce (121, 122), ktra regulowaaby problem paleniatytoniu, uywania alkoholu i stosowania innych substancji psychoaktywnych przezpsychologw. Autor artykuu proponuje sormuowanie takiego stanowiska w oparciuo kodeks etyczny zawodu psychologa. W wietle analizy dostpnych zbiorw zasadetyki zawodu psychologa wydaje si, e propagowanie przez psychologw legalizacjimarihuany staoby w sprzecznoci z zasadami etycznymi zawodu. Sprzeczne jestz zasad pierwsz nieszkodzenia oraz zasad dziewit odpowiedzialnoci,zawartymi w podrczniku Ethics in psychology. Professional standards and cases(123). W myl zasady dziewitej, nie mona przewidzie konsekwencji legalizacjidla caej spoecznoci (w tym dzieci i modziey).

Popieranie uywania konopi przez psychologw stoi w sprzecznoci z reguamizawartymi w podrczniku Ethics for psychologists: A handbook(124), a mianowi-


13/22


393

cie zasady drugiej sprawiedliwego traktowania bezstronnoci i zasady trzeciej wymogu roztropnoci obowizku bilansowania potencjalnych korzyci i strat(primum non nocere)oraz zasady czwartej nakazu uczciwoci prawdomwnoci.

Poparcie legalizacji marihuany i goszenie pozytywnych aspektw uywania konopistoi w sprzecznoci z zasadami Kodeksu Etyczno-Zawodowego Psychologa zatwier-dzonego przez Walne Zgromadzenie Delegatw Polskiego owarzystwa Psychologicz-nego w 1991 roku2. Artyku drugi brzmi: psycholog jest wiadomy szczeglnej odpo-wiedzialnoci wynikajcej ze specyiki wykonywanego zawodu. Powinien zna graniceswoich kompetencji (...) (125: 838). Psycholog jest zobowizany gosi przekonaniapoparte rzeteln wiedz i by osob aktywn w promowaniu zachowa zdrowotnych.

Artyku trzeci kodeksu etyczno-zawodowego psychologa zatwierdzonego przezPP brzmi (...) psycholog zdaje sobie spraw, e jego decyzje w sprawach osobistych(...) mog rzutowa na zauanie spoeczne do psychologii i psychologw (125: 838).

Implikacj tego artykuu jest stanowisko, e pogldy i sposb ycia prowadzonyprzez psychologw wykraczaj daleko poza ser zawodow i oznaczaj przenika-nie si sery prywatnej z proesjonaln. Sposb zachowania psychologa, rwniew yciu prywatnym, wpywa na jego wiarygodno i zauanie a kada niegodnalub nieodpowiedzialna postawa moe powodowa utrat zauania do psychologiii psychologw w ogle.

Artyku czwarty omawianego kodeksu mwi: przyjmowanie twierdze i metodwypracowanych w innych warunkach spoecznych i kulturowych powinna poprze-dza krytyczna analiza moliwoci ich wykorzystania w naszych warunkach (125:

838), co oznacza, e naley zapozna si z rzeczywistymi dowiadczeniami na tematlegalizacji marihuany w innych krajach i rozway, czy taki model byby moliwyi bezpieczny do zastosowania w polskich warunkach.

Artyku dwudziesty dziewity mwi, e psychologia ze wzgldu na sw bli-sko z yciem spoecznym jest t dziedzin nauki, ktrej wyniki mog by nad-uywane w celu ksztatowania przekona i zachowania ludzi. Podejmujc badanianaukowe psycholog starannie rozwaa ich stron etyczn, a zwaszcza moliwe pozy-tywne i negatywne konsekwencje udostpnienia wynikw bada i ich wykorzystaniaw praktyce spoecznej (125: 841). Koresponduje z nim artyku trzydziesty sidmy:

psycholog dba o rzetelne przedstawienie wynikw swych bada i stara si zapobiecich niewaciwemu wykorzystaniu. Dlatego naley zawsze uwzgldnia wyniki, ktrenie potwierdzaj hipotez badawczych, istnienie alternatywnych hipotez i alterna-tywnych sposobw interpretacji wynikw oraz ograniczenia zasigu generalizacjiuzyskanych rezultatw. Szczegln ostrono naley zachowa przy ormuowaniupraktycznych wnioskw z bada (125: 842). Bliski wymienionym jest artyku pi-dziesity tego samego dokumentu ktry mwi, e: (...) psycholog dba o zgodnoprzekazywanych treci ze wspczesnym stanem nauki (125: 844). Doniesieniaz bada nad uytecznoci armakologiczn niektrych zwizkw psychoaktywnychzawartych w konopiach nie ami regu etycznych, przekraczaj je wwczas, gdy ich

2 http://www.ptp.org.pl/modules.php?name=News&ile=article&sid=29


14/22

Marcin Szulc

394

autor wyciga uproszczone wnioski. Istotne zatem jest ormuowanie rozwanychi ostronych refleksji z prowadzonych przez siebie lub innych bada nad konsekwen-cjami uywania marihuany.

Jedn z wanych kwestii w psychologii jest promocja zdrowia rozumiana jako...zesp dziaa proesjonalnych psychologw, ktrych celem jest ksztatowaniei utrwalanie zachowa potrzebnych do rozwoju i utrzymania zdrowia jednostki(126) oraz kierowanie si naczeln zasad dobra drugiego czowieka (120). Poja-wia si w zwizku z powyszym zasadne pytanie, jak powinno brzmie stanowiskopsychologw wobec zastosowania medycznej marihuany poprawiajcej jako yciachorych? Istotn kwesti w psychologii jest bowiem zapewnienie pacjentowi, na tyleile to moliwe, penego izycznego, psychicznego i spoecznego dobrostanu. Z drugiejstrony istnieje ryzyko zastosowania medycznej marihuany w celach niemedycznych.Salomonsen-Sautel i in. (127) dowodz, e 74% nastolatkw uywao w ten sposb

cudzej medycznej marihuany.Powysze rozwaania nie powinny w adnym razie zmienia postawy obowizu-

jcej kadego psychologa do podejcia holistycznego, penego szacunku i empatii wobecdrugiego czowieka (pacjenta, klienta, studenta, kolegi), ktry ma prawo reprezen-towa odmienne, ni nasze pogldy i nastawienie do ycia i uywek. akie podejcie

jest zgodne z duchem humanizmu.

PODSUMOWANIE

Pierwszym celem artykuu byo przedstawienie przegldu bada nad wpywemkonopi i ich przetworw na zdrowie uytkownikw w aspekcie zdrowia izycznego,psychicznego i unkcjonowania spoecznego. Wydaje si, e pomimo niejednoznacz-nych wynikw bada na temat gbokoci szkodliwego wpywu na organizmy, monaustali zasadnicze kwestie. Marihuana jest szkodliwa, cho naley bra pod uwagaspekty indywidualne, okres inicjacji i czsto jej przyjmowania. Prowadzone snadal badania nad wpywem konopi na organizmy take w kontekcie zmiennychdemograicznych. Szkody wynikajce z uywania marihuany uzalenione s od wielu

czynnikw: izjologicznych, psychologicznych, spoecznych, jak i demograicznych.Zakres jej oddziaywania nie jest w peni poznany. Rozwaania czy marihuana jesttroch mniej szkodliwa od tytoniu i zdecydowanie mniej od alkoholu, jak dotd nieprzyniosy jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, w jaki sposb uregulowa pro-blem legalizacji konopi (128, 12). Przymiotnik bezpieczniejszy nie jest tosamyz bezpieczny. Problem uywania marihuany podobny jest do problemu uywaniawyrobw alkoholowych. Wielu pije nie naduywajc, co jednakowo nie zmieniaaktu, e alkohol jest szkodliwy, za liczb osb uzalenionych w Polsce szacuje sina okoo 800 tysicy (PARPA, 2012)3. Nieoicjalnie mwi si, e jest ich czterokrotniewicej. Sporadyczna ekspozycja na dym cannabis i uywanie przetworw konopi

3 http://www.parpa.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=155&Itemid=16


15/22


395

by moe nie jest bardzo ryzykowne, problem polega jednak na tym, e nie ma pew-noci, czy, kiedy i w jakich okolicznociach uywanie okazjonalne przeksztaci siw zaywanie permanentne.

W wietle tych danych, a take opierajc si na zasadach etycznych pracy psy-chologa przedstawiono propozycj ujednolicenia stanowiska psychologw wobeclegalizacji konopi oraz ich propagowania. Naley podkreli, e kodeks etyczny niewyczerpuje moliwoci dyskusji, czasem te stoi w sprzecznoci wobec naczelnejzasady kierowania si deniem do dobra drugiego czowieka. Poniewa jednymz zada psychologw jest promocja zdrowia w szerokim tego sowa znaczeniu, dlategoautor proponuje zajcie stanowiska prozdrowotnego w dyskusji na temat uyweka take zachowywanie si zgodnie z zasadami etyki zawodu zauania publicznego,ktry rozciga si daleko poza ramy proesjonalnej aktywnoci. Autor nie widzi pod-staw zdrowotnych ani wskaza etycznych do tego by legalizowa (upowszechnia

a zarazem legitymizowa) kolejny szkodliwy rodek psychoaktywny.

PIMIENNICWO

1. Dz.U. 2005 Nr 179 poz. 1485 2. Mrz M (2012) Marihuana: midzy dekryminalizacj a legalizacj. Przegld wybranych rozwiza

Czechy, Holandia, Hiszpania, Urugwaj i Kaliornia. Biuro Analiz Sejmowych. Analizy, 20 (87),s. 16.

3. Hall W, Degenhardt L (2009) Adverse health effects o non-medical cannabis use. Lancet, 374,

13831391. 4. Stephens RS, Roffman RA, Simpson EE (1994) reating adult marijuana dependence: A test o therelapse prevention model.Journal of Consulting and Clinical Psychology,62, 9299.

5. Arendt, M, Munk-Jrgensen P (2004) Cannabis users seeking treatment: Prevalence o psychiatricdisorders. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology,39, 97105.

6. Rasic D, Weerasinghe S, Asbridge M, Langille DB (2013) Longitudinal associations o cannabisand illicit drug use with depression, suicidal ideation and suicidal attempts among Nova Scotiahigh school students. Drug and Alcohol Dependence, 129(1), 4953.

7. Berthiller J, Strai K, Boniol M, Voirin N, Benham-Luzon V, Ayoub WB, Dari I, Laouamri S,Hamdi-Cheri M, Bartal M, Ayed FB, Sasco AJ (2008) Cannabis smoking and risk o lung cancerin men: a pooled analysis o three studies in Maghreb. Journal of Toracic Oncology, 3, 13981403.

8. Nuttall SL, Raczi JL, Manney S, Torpe GH, Kendall MJ (2003) Effects of smoking and cannabis useon markers of oxidative stress in exhaled breath condensate . Birmingham, UK: Division o MedicalSciences, University o Birmingham.

9. Budney AJ, Stanger C (2012) Cannabis use and misuse. W: Rey JM (red.), IACAPAP e-extbookof Child and Adolescent Mental Health. Geneva: International Association or Child and Ado-lescent Psychiatry and Allied Proessions. http://iacapap.org/wp-content/uploads/G.2-CANNA-BIS-072012.pd

10. Caspi A, Moitt E, Cannon M, McClay J, Murray R, Harrington H, aylor A, Arseneault L, Wil-liams B, Braithwaite A, Poulton R, Craig IW (2005) Moderation o the effect o adolescent-onsetcannabis use on adult psychosis by a unctional polymorphism in the catechol-Omethyltranserasegene: Longitudinal evidence o a gene X environment interaction. Biological Psychiatry,57(10),

11171127.11. Casadio P, Fernandes C, Murray RM, Forti DM (2011) Cannabis use in young people: Te risk orschizophrenia. Neuroscience and Biobehavioral Reviews,35 (2011) 17791787.


16/22

Marcin Szulc

396

12. Nutt DJ, King LA, Phillips LD (2010) Drug harms in the UK: a multicriteria decision analysis.Lancet, 376, 15581565.

13. Redonnet B, Chollet A, Fombonne E, Bowes L, Melchior M, (2012) obacco, alcohol, cannabis andother illegal drug use among young adults: Te socioeconomic context. Drug and Alcohol Depend-

ence, 121(3), 231239.14. Barcus E (2008) Personality and Cannabis Use: A Review o the Current Literature. Advances inSchizophrenia and Clinical Psychiatry,3(3), 8489.

15. Arendt M, Rosenberg R, Foldager L, Perto G, Munk-Jrgensen P (2007) Psychopathology amongcannabis-dependent treatment seekers and association with later substance abuse treatment.Jour-nal of Substance Abuse reatment, 32, 113119.

16. Tomas H A (1996) A community survey o adverse effects o cannabis use. Drug and AlcoholDependence, 42(3), 201207.

17. Budney AJ, Radonovich KJ, Higgins S, Wong CJ (1998) Adults seeking treatment or marijuanadependence: A comparison with cocaine-dependent treatment seekers. Experimental and ClinicalPsychopharmacology, 6, 419426.

18. Budney AJ, Higgins S, Radonovich KJ, Novy PL (2000) Adding voucher-based incentives tocoping skills and motivational enhancement improves outcomes during treatment or marijuanadependence.Journal of Consulting and Clinical Psychology, 68, 10511061.

19. Copeland J, Swif W, Rees V (2001) Clinical proile o participants in a brie intervention programor cannabis use disorder.Journal of Substance Abuse reatment, 20, 4552.

20. Grella CE, Hser YI, Joshi, V, Rounds-Bryant, J (2001) Drug treatment outcomes or adolescentswith comorbid mental and substance use disorders. Journal of Nervous and Mental Disease, 189,384392.21.

21. Copeland J, Swif W, Hoffman R, Stephens R, (2001) A randomized controlled trial o brie cogni-tive behavioral interventions or cannabis use disorder.Journal of Substance Abuse reatment, 21,556422.

22. Stephens R, Babor F, Kadden R, Miller M (2002) Te marihuana treatment project: Rationale,

design and participant characteristics.Addiction,97, 109124.23. Dennis M, Godley SH, Diamond G, ims FM, Babor , Donaldson J, Liddle H, itus JC,

Kaminer Y, Webb C, Hamilton N, Funk R (2004). Te Cannabis Youth reatment (CY) Study:main indings rom two randomized trials.Journal of Substance Abuse reatment, 27, 197213.

24. Fergusson DM, Horwood LJ (1997) Early onset cannabis use and psychosocial adjustment inyoung adults.Addiction,92, 279296.

25. Horwood LJ, Fergusson DM, Coffey C, Patton GC, ait R, Smart D, Letcher P, Silins E, HutchinsonDM (2012) Cannabis and depression: An integrative data analysis o our Australasian cohorts.Drug and Alcohol Dependence, 126(3), 369378.

26. Greenblatt J (1998) Adolescent sel-reported behaviors and their association with marijuana use.Based on data rom the National Household Survey on Drug Abuse 19941996, Oice o Applied

Studies, SAMHSA http://www.samhsa.gov/data/27. Brook JS, Rosen Z, Brook DW (2001) Te effect o early marijuana use on later anxiety and depres-

sive symptoms. New York States Psychologist,13, 3540.28. Green BE, Ritter C (2000) Marijuana use and depression. Journal of Healthand Social Behavior,

41(1), 4049.29. Brook JS, Cohen P, Brook DW (1998) Longitudinal study o co-occurring psychiatric disorders and

substance use.Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 37, 322330.30. Bovasso GB (2001) Cannabis abuse as a risk actor or depressive symptoms.American Journal of

Psychiatry,158, 20332037.31. Patton GC, Coffey C, Carlin JB, Degenhardt L, Lynskey M, Hall W (2002) Cannabis use and men-

tal health in young people: Cohort study. British Medical Journal, 32, 11951198.

32. Scherrer JF, Grant JD, Duncan AE, Sartor CE, Haber JR, Jacob , Bucholz KK (2009) Subjectiveeffects to cannabis are associated with use, abuse and dependence afer adjusting or genetic andenvironmental influences. Drug and Alcohol Dependence,105(1), 7682.


17/22


397

33. Behrendt S, Beesdo-Baum K, Hfler M, Perkonigg A, Bhringer G, Lieb R, Wittchen HU (2012)Te relevance o age at irst alcohol and nicotine use or initiation o cannabis use and progressionto cannabis use disorders. Drug and Alcohol Dependence, 123(1), 4856.

34. Substance Abuse and Mental Health Services Administration (1998) Analyses o Substance Abuse

and reatment Need Issues. (Oice o Applied Studies, OAS Analytic Series #A-7, DHHS Publica-tion No. (SMA) 983227). Rockville, MD.35. Childrens Hospital o Philadelphia (2009) Heavy Marijuana Use May Damage Developing Brain in

eens, Young Adults. Science Daily. http://www.sciencedaily.com/releases/2009/02/090202175105.htm36. Above the Influence National Youth Anti-Drug Media Campaign. (n.d.) What are the long-term

effects o smoking pot? Dostp 5.07.2011 http://www.abovetheinfluence.com/help/askthedoc/37. Andrasson S, Engstrom A, Allebeck P, Rydberg U (1987) Cannabis and schizophrenia: a longitu-

dinal study o Swedish conscripts. Lancet, 2, 148386.38. Zammit S, Allebeck P, Andrasson S, Lundberg I, Lewis G (2002) Sel reported cannabis use as

a risk actor or schizophrenia in Swedish conscripts o 1969: historical cohort study. British Medi-cal Journal,325, 11991201.39. van Dijk D, Koeter MWJ, Hijman R, Kahn RS, van den Brink W (2012) Effect o cannabis use on

the course o schizophrenia in male patients: A prospective cohort study. Schizophrenia Research,137(1), 5057.

40. Degenhardt L, Hall W, Lynskey M (2003) esting hypotheses about the relationship between can-nabis use and psychosis. Drug and Alcohol Dependence,71(1), 3748.

41. Fergusson DM, Boden JM, (2008) Cannabis use and adult ADHD symptoms. Drug and AlcoholDependence, 95(1), 9096.

42. Hickman M, Vickerman P, Macleod J, Kirkbride J, Jones PB (2007) Cannabis and schizophre-nia: model projections o the impact o the rise in cannabis use on historical and uture trends in

schizophrenia in England and Wales.Addiction,102, 597606.43. ylec A, Stryjecka-Zimmer M, Kucharska-Pietura K (2007) Polimorizm genu COM w zaburze-niach psychicznych. Psychiatria Polska,41(4), 473483.

44. Hall W, Solowij N, (1998) Adverse effects o cannabis. Lancet,352, 16111116.45. Blanco C, Ogburn E, Prez de Los Cobos J, Lujan J, Nunes EV, Grant B, Liu SM, Hasin DS (2008)

DSM-IV criteria-based clinical subtypes o cannabis use disorders: Results rom the National Epi-demiological Survey on Alcohol and Related Conditions (NESARC). Drug and Alcohol Depend-ence,96(12), 136144.

46. Block RI, Ghoneim MM (1993) Effects o chronic marijuana use on human cognition. Psychophar-macology, 110(12), 219228.

47. Field M, Eastwood B, Bradley BP, Mogg K (2006) Selective processing o cannabis cues in regular

cannabis users. Drug and Alcohol Dependence, 85(1), 7582.48. Wadsworth EJK, Moss SC, Simpson SA, Smith AP (2006) Cannabis use, cognitive perormanceand mood in a sample o workers.Journal of Psychopharmacology,20(1), 1423.

49. Platt B, Kamboj S, Morgan CJA, Curran HV (2010) Processing dynamic acial affect in requentcannabis-users: Evidence o deicits in the speed o identiying emotional expressions. Drug andAlcohol Dependence, 112(1), 2732.

50. Grant JE, Chamberlain SR, Schreiber L, Odlaug BL (2012) Neuropsychological deicits associatedwith cannabis use in young adults. Drug and Alcohol Dependence, 121(1), 159162.

51. El Marroun H, Hudziak JJ, iemeier H, Creemers H, Steegers EAP, Jaddoe VWV, Homan A,Verhulst FC, van den Brink W, Huizink AC (2011) Intrauterine cannabis exposure leads to moreaggressive behavior and attention problems in 18-month-old girls. Drug and Alcohol Dependence,

118(2), 470474.52. Fried P, Watkinson B, Gray R, (2003) Differential effects on cognitive unctioning in 13- to 16-yearolds prenatally exposed to cigarettes and marihuana. Neurotoxicology and eratology, 25, 427436.


18/22

Marcin Szulc

398

53. Lopez-Larson MP, Bogorodzki P, Rogowska J, McGlade E, King JB, erry J, Yurgelun-odd D(2011) Altered prerontal and insular cortical thickness in adolescent marijuana users. BehaviouralBrain Research, 220, 164172.

54. Ashtari M, Cervellione K, Cottone J, Ardekani BA, Kumra S (2009). Diffusion abnormalities in

adolescents and young adults with a history o heavy cannabis use.Journal of Psychiatric Research,43, 189204.55. Pope HG, Gruber AJ, Hudson JI, Cohane G, Huestis MA, Yurgelun-odd D (2003) Early-onset

cannabis use and cognitive deicits: what is the nature o the association? Drug and AlcoholDependence,69(3), 303310.

56. Egerton A, Allison C, Brett RR, Pratt J (2006) Cannabinoids and prerontal cortical unction:Insights rom preclinical studies. Neuroscience and Biobehavioral Reviews30, 680695.

57. Meier MH, Caspi A, Ambler A, Houts R, Keee RSE, McDonald K, Ward A, Poulton R, MoittE (2012) Persistent cannabis users show neuropsychological decline from childhood to midlife. Pro-ceedings o the National Academy o Sciences Plus 109, 26572664, http://www.pnas.org/content/early/2012/08/22/1206820109.abstract

58. Kwolek G, Zakrzeska A, Kozowska H, Malinowska B (2005) Wpyw anandamidu, endogennegoagonisty receptorw kannabinoidowych na ukad krenia. Postpy Higieny i Medycyny Dowiad-czalnej, 59, 208218.

59. Rodriguez de Fonseca F, Carrera MR, Navarro M, Koob GF, Weiss F (1997) Activation o cortico-trophin releasing actor in the limbic system during cannabinoid withdrawal. Science, 276,20502064.

60. Gonzalez R, (2007)Acute and Non-acute Effects o Cannabis on Brain Functioning and Neuro-psychological Perormance. Neuropsychology Reviev,17, 347361.

61. Mierzejewski P, Kostowski W (2002) Rola hipokampa w patogenezie uzalenie i dziaaniu pozy-tywnie wzmacniajcym substancji psychoaktywnych.Alkoholizm i Narkomania, 15(2), 207219.

62. Pope HG, Gruber AJ, Yurgelun-odd D (1995) Te residual neuropsychological effects o canna-

bis: the current status o research. Drug and Alcohol Dependence,38(1), 2534.63. Malhotra A, Biswas P, (2006) Cannabis Use and Perormance in Adolescents. Journal of IndianAssociation for Child and Adolescent Mental Health, 2(2), 5967.

64. Herkenham M, Lynn AB, Little MD, Johnson MR, Melvin LS, de Costa BR, Rice KC (1990). Can-nabinoid receptor localization in brain. Proceedings of the National Academy of Sciences of theUnited States of America, 87, 19321936.

65. Baran-Furga H, Steinbarth-Chmielewska K (2012) Zespoy uzalenie od substancji psychoakty-wnych, W: Jaboski P, Bukowska B, Czabaa C (red.) Uzalenienie od narkotykw. Podrcznik dlaterapeutw. Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziaania Narkomanii, 5172.

66. Johnson MB, Kelley-Baker , Voas RB, Lacey JH (2012) Te prevalence o cannabis-involved driv-ing in Caliornia. Drug and Alcohol Dependence,123(1), 105109.

67. Adla, E., Mann, R.E., & Paglia, A. (2003). Drinking, cannabis use and driving among Ontariostudents. Canadian Medical Association Journal, 168(5) 565566 http://www.cmaj.ca/cgi/content/ull/168/5/56568. NHSA National Highway raic Saety Administration Notes (2000) Marijuana and alcohol

combined severely impede driving perormance.Annals of Emergency Medicine, 35, 398400.69. McCarthy, D.M., Lynch, A.M., Pederson, S.L. (2007). Driving afer use o alcohol and marijuana in

college students. Psychology of Addictive Behaviors,21, 425430.70. Soderstrom CA, Dischinger PC, Kerns J, riillis AL. (1995) Marijuana and other drug use

among automobile and motorcycle drivers treated at a trauma center. Accident Analysis and Pre-vention, 27(1), 131135.

71. Ramaekers JG, Berghaus G, van Laar M, Drummer OH (2004) Dose related risk o motor vehicle

crashes afer cannabis use. Drug and Alcohol Dependence, 73(2), 109119.72. Arendt M, Munk-Jrgensen P, Sher L, Olrik S, Jensen W (2013) Mortality ollowing treatment or can-nabis use disorders: Predictors and causes.Journal of Substance Abuse reatment, 44(4), 400406.


19/22


399

73. American Chemical Society (2007, December 18) Marijuana Smoke Contains Higher Levels oCertain oxins than obacco Smoke. Science Daily.

http://www.sciencedaily.com/releases/2007/12/071217110328.htm74. ashkin DP (1990) Pulmonary complications o smoked substance abuse. Western Journal of

Medicine, 152(5), 525530.75. Wu C, ashkin DP, Djahed B, Rose JE (1988) Pulmonary hazards o smoking marijuana as com-pared with tobacco. New England Journal of Medicine, 318(6), 347351.

76. Roth MD, Arora A, Barsky SH, Kleerup EC, Simmons M, ashkin DP (1998) Airway inflamma-tion in young marijuana and tobacco smokers.American Journal of Respiratory Critical Care Medi-cine, 157(3), 928937.

77. etrault JM, Crothers K, Moore BA, Mehra R, Concato J, Fiellin DA (2007) Effects o marijuanasmoking on pulmonary unction and respiratory complications: a systematic review. Archives ofInternal Medicine, 167, 221228.

78. Zhang ZF, Morgenstern H, Spitz MR, ashkin DP, Yu GP, Marshall JR, Hsu C, Schantz SP (1999)Marijuana use and increased risk o squamous cell carcinoma o the head and neck.Cancer Epide-

miology, Biomarkers and Prevention,8, 10711078.79. Hashibe M, Strai K, ashkin DP, Morgenstern H, Greenland S, Zhang ZF (2005) Epidemiologicreview o marijuana use and cancer risk.Alcohol,35, 265275.

80. Agrawal A, Madden PAF, Bucholz KK, Heath A.C., Lynskey M.. (2008) ransitions to regularsmoking and to nicotine dependence in women using cannabis. Drug and Alcohol Dependence,95(1), 107114.

81. Agrawal A, Lynskey M, Madden PAF, Pergadia ML, Bucholz KK, Heath AC (2009) Simultane-ous cannabis and tobacco use and cannabis-related outcomes in young women. Drug and AlcoholDependence, 101 (1), 812.

82. Agrawal A, Madden PAF, Martin NG, Lynskey M (2013) Do early experiences with cannabisvary in cigarette smokers? Drug and Alcohol Dependence, 128 (3), 255259.

83. Lev-Ran S, Imtiaz S, aylor BJ, Shield KD, Rehm J, Le Foll B (2012) Gender differences in health-related quality o lie among cannabis users: Results rom the national epidemiologic survey onalcohol and related conditions. Drug and Alcohol Dependence, 123(1), 190200.

84. Brown , Dobs AS (2002) Endocrine Effects o Marijuana. Te Journal of Clinical Pharmacology,42, 90S96S.

85. Griin KW, Botvin GJ, Scheier LM, Nichols R (2002) Factors associated with regular marijuanause among high school students: A long-term ollow-up study. Substance Use and Misuse, 37(2),225238.

86. Degenhardt L, Hall W, Lynskey M, (2001) Te relationship between cannabis use and other sub-stance use in the general population. Drug and Alcohol Dependence, 64(3), 319327.

87. Poikolainen K, uulio-Henriksson A, Aalto-Setl , Marttunen M, Anttila , Lnnqvist J (2001)

Correlates o initiation to cannabis use: a 5-year ollow-up o 1519-year-old adolescents. Drugand Alcohol Dependence, 62(3), 175180.88. Martin, KR (2003) Youths opportunities to experiment influence later use o illegal drugs. NIDA

Notes, 17(3). http://archives.drugabuse.gov/NIDA_Notes/NNVol17N5/Youths.html89. Zimmermann P, Wittchen HA, Waszak F, Nocon A, Hfler M, Lieb R (2005) Pathways into ecstasy

use: Te role o prior cannabis use and ecstasy availability. Drug and Alcohol Dependence, 79(3),331341.

90. Kalayasiri R, Gelernter J, Farrer L, Weiss R, Brady K, Gueorguieva R, Kranzler H R, Malison R(2010) Adolescent cannabis use increases risk or cocaine-induced paranoia. Drug and AlcoholDependence, 107(2), 196201.

91. Korhonen , Huizink AC, Dick DM, Pulkkinen L, Rose RJ, Kaprio J (2008) Role o individual, peerand amily actors in the use o cannabis and other illicit drugs: A longitudinal analysis amongFinnish adolescent twins. Drug and Alcohol Dependence, 97(1), 3343.


20/22

Marcin Szulc

400

92. Lukas SE, Ozorco S (2001) Ethanol increases plasma 9-tetrahydrocannabinol (HC) levels andsubjective effects afer marihuana smoking in human volunteers. Drug and Alcohol Dependence,64(2), 143149.

93. Creemers HE, Korhonen , Kaprio J, Vollebergh WAM, Ormel J, Verhulst FC, Huizink AC

(2009) Te role o temperament in the relationship between early onset o tobacco and cannabisuse: Te RAILS study. Drug and Alcohol Dependence, 104(1), 113118. 94. Ream GL, Benoit E, Johnson BD, Dunlap E (2008) Smoking tobacco along with marijuana

increases symptoms o cannabis dependence. Drug and Alcohol Dependence, 95(3), 199208. 95. Prince van Leeuwen A, Creemers HE, Verhulst FC, Ormel J, Huizink AC (2011) Are Adolescents

Gambling With Cannabis Use? A Longitudinal Study o Impulsivity Measures and AdolescentSubstance Use: Te RAILS Study.Journal of Study on Alcohol and Drugs, 72, 7078.

96. Cohen P, Sas A (1997) Cannabis use, a stepping stone to other drugs? Te case o Amsterdam.W: Bllinger L. (red.), Cannabis Science. From prohibition to human right. Frankurt am Main:Peter Lang Eurpascher Verlag der Wissenschafen, 4982.

http://www.ukcia.org/research/CannabisUseASteppingStone.pd

97. Groerer JC, Epstein JF (1999) Marijuana initiates and their impact on uture drug abuse treat-ment need. Drug and Alcohol Dependence,54(3), 229237. 98. Lehman WE, Simpson DD (1992) Employee substance use and on-the-job behaviors.Journal of

Applied Psychology, 77(3), 309321. 99. Horwood LJ, Fergusson DM, Hayatbakhsh MR, Najman JM, Coffey C, Patton GC, Silins E,

Hutchinson DM (2010) Cannabis use and educational achievement: Findings rom three Aus-tralasian cohort studies. Drug and Alcohol Dependence,110(3), 247253.

100. Bolla KI, Brown K, Eldreth D, ate K, Cadet JL (2002) Doserelated neurocognitive effects o mari-juana use. Neurology,59(9), 13371343.

101. Valois RF, Oeltmann JE, Waller J, Hussey JR (1999) Relationship between number o sexual inter-course partners and selected health risk behaviors among public high school adolescents.Journal

of Adolescent Health,25(5), 328335.102. Guo J, Chung IJ, Hill KG, Hawkins JD, Catalano RF, Abbott RD (2002) Developmental relation-ships between adolescent substance use and risky sexual behavior in young adulthood.Journal ofAdolescent Health,31(4), 354362.

103. Graves K, Leigh BC (1995) Te relationship o substance use to sexual activity among youngadults in the United States. Family Planning Perspectives, 27, 1822.

104. Brook JS, Balka EB, Whiteman M (1999) Te risks or late adolescence o early adolescent mari-juana use.American Journal of Public Health, 89 (10), 15491554.

105. Rosenbaum E, Kandel DB (1990) Early onset o adolescent sexual behavior and drug involve-ment.Journal of Marriage and Family, 52, 783798.

106. APA (1994) American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Dis-

orders Fourth Edition. DSM-IV, Washington, DC: APA.107. Crowley J, Macdonald MJ, Whitmore EA, Mikulich SK (1998) Cannabis dependence, with-drawal, and reinorcing effects among adolescents with conduct symptoms and substance usedisorders. Drug and Alcohol Dependence, 50(1), 2737.

108. Fernando A, Wagner A, Anthony JC (2007) Male-emale differences in the risk o progressionrom irst use to dependence upon cannabis, cocaine, and alcohol. Drug and Alcohol Dependence,86(2), 191198.

109. Budney AJ, Moore, BA (2002) Development and Consequences o Cannabis Dependence. Jour-nal of Clinical Pharmacology, 42, 28S38S.

110. Vandrey R, Budney AJ, Kamon JL, Stanger C (2005) Cannabis withdrawal in adolescent treat-ment seekers. Drug and Alcohol Dependence, 78(2), 205210.

111. Preuss UW, Watzke AB, Zimmermann J, Wong JWM, Schmidt CO (2010) Cannabis withdrawalseverity and short-term course among cannabis-dependent adolescent and young adult inpa-tients. Drug and Alcohol Dependence, 106(2), 133141.


21/22


401

112. Gorelick DA, Levin KH, Copersino ML, Heishman SJ, Liu F, Boggs DL, Kelly DL (2012) Diagnos-tic criteria or cannabis withdrawal syndrome. Drug and Alcohol Dependence, 123(1), 141147.

113. Mehmedic Z, Chandra S, Slade D, Denham H, Foster S, Patel A, Ross S, Khan I, ElSohly M(2010) Potency trends o 9-HC and other cannabinoids in coniscated cannabis preparations

rom 1993 to 2008.Journal of Forensic Sciences, 55(5), 12091217.114. National Center on Addiction and Substance Abuse at Columbia University (2008) Non-MedicalMarijuana III: Rite of Passage or Russian Roulette?A CASA White Paper. New York, NY: NationalCenter on Addiction and Substance Abuse at Columbia University.

http://www.casacolumbia.org/articleiles/380-Non-Medical Marijuana 111.pd115. Raport wiatowej Komisji do spraw Polityki Narkotykowej (2011) Wojna z narkotykami, 122,

www.globalcommissionondrugs.org116. Csete J (2012) A Balancing Act: Policymaking on Illicit Drugs in the Czech Republic.New York:

Open Society Foundations.117. Alonso MB (2011) Cannabis Social Clubs in Spain: A Normalising Alternative Underway: rans-

national Institute and Federation o Cannabis Associations: Series on Legislative Reorm o DrugPolicies no 9 http://www.druglawreorm.ino/images/stories/documents/dlr9.pd

http://reormdrugpolicy.com/beckley-main-content/new-approaches/uture-directions-or-drug-policy-reorm/spain/#sthash.VCOmLW1.dpu

118. Brodniak WA (2002), Midzynarodowe i krajowe programy i strategie rozwizywania pro-blemw zwizanych z narkotykami.Alkoholizm i Narkomania, 15(2), 121136.

119. Adda J, McConnell, B, Rasul, I (2011) Crime and the Depenalization o Cannabis Possession:Evidence rom a Policing Experiment. Working paper, in revision or the Journal o PoliticalEconomy, http://discovery.ucl.ac.uk/1361584/

120. oeplitz-Winiewska M (2002) Etyczne aspekty uprawiania zawodu psychologa. W: Strelau J(red.) Psychologia, tom 3. Gdask: Gdaskie Wydawnictwo Psychologiczne, 823836.

121. Brzeziski J, oeplitz-Winiewska M (red.) (2004) Praktyka psychologiczna w wietle standardwetycznych. Warszawa: Wydawnictwo SWPS Academica.

122. Brzeziski J, Chyrowicz B, Poznaniak W, oeplitz-Winiewska M, (2008) Etyka zawodu psy-chologa. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

123. Koocher GP, Spiegel KP (1998) Ethics in psychology. Professional standards and cases. Oxord, NY:Oxord University Press.

124. Francisa RD (1999) Ethics for psychologists: A handbook.Leister, UK: Te British PsychologicalSociety.

125. Strelau J (red.) (2002) Psychologia, tom 3. Gdask: Gdaskie Wydawnictwo Psychologiczne.126. Czabaa JC, Sk H (2002) Pomoc psychologiczna. W: Strelau J (red.) Psychologia, tom 3.Gdask:

Gdaskie Wydawnictwo Psychologiczne, 605621.127. Salomonsen-Sautel S, Sakai J, Turstone C, Corley R, Hoper C (2012) Medical Marijuana Use

Among Adolescents in Substance Abuse reatment. Journal of the American Academy of Child

and Adolescent Psychiatry, 51(7), 694702.128. Nutt D, King LA, Saulsbury W, Blakmore C (2007) Development o a rational scale to assess the

harm o drugs o potential misuse. Lancet, 369, 10471053.

Adres do korespondencji:Marcin SzulcZakad Psychologii Sdowej i Psychologii OsobowociInstytut Psychologii Uniwersytetu Gdaskiegoul. Bayskiego 4, 80-952 Gdaskeleon: +48 604 91 45 40e-mail: [email protected]

Otrzymano: 09.04.2013Przyjto do druku: 20.09.2013


22/22

Konsekwencje Zdrowotne Używania Marihuany Oraz Propozycja Ujednolicenia Stanowiska Psychologów

Documents

Transcript of Konsekwencje Zdrowotne Używania Marihuany Oraz Propozycja Ujednolicenia Stanowiska Psychologów