Katowice 2008 1

Ocena nauki i uczonych w systemie komunikacji

naukowej

dr Marek NahotkoIINiB UJ

Katowice 2008 2

Komunikacja w naucel Cel: akumulacja wiedzy naukowej;l Potrzebny system ocen poziomu (jakości) pracy

naukowej;l Czasopismo naukowe od stuleci podstawowym

narzędziem komunikacji naukowej i oceny prac;l Zmiany w nauce XX w.:l Wzrost liczby uczonych i publikacji;l Komercjalizacja publikowania naukowego;l Trudności z oceną jakości pracy uczonych opartą na

wskaźnikach ilościowych.

Katowice 2008 3

Komercjalizacja informacjil Wydawcy publikacji naukowych: wielkie,

międzynarodowe koncerny, wydające tysiące tytułów czasopism;

l Zjawiska negatywne: komasacja rynku, podnoszenie cen, b. wysoki zysk wydawnictw, słaba pozycja bibliotek;

l Efekty: wysokie ceny, utrudniona dostępność, niższa efektywność prac naukowych, łączenie różnych dziedzin działalności przez wydawców.

Katowice 2008 4

Ceny czasopism

Katowice 2008 5

Efekt zmian cen czasopism

Biblioteka, która powiększała swój budżet corocznie o wskaźnik inflacji, w 2002 r. mogła kupićtylko 20% tych tytułów, na które stać ją było w 1967 r. (nauki biologiczne)

Katowice 2008 6

Kryzys?l Możliwości bibliotek: l Liczba czytanych

artykułów:

(przez uczonego w USA, średnio rocznie)

Katowice 2008 7

Sytuacja bibliotekl Big deal:l Wzrost wydatków na całe zestawy czasopism;l Utrudnianie konkurencji małych wydawców;

l Ograniczanie prenumeraty powodujący likwidacjęczęści tytułów i wzrost cen pozostałych (spirala inflacji);

l W efekcie następuje wzrost opłat za studia, kosztów administracyjnych grantów, trudności w opublikowaniu tekstów naukowych (wieloletnie kolejki).

Katowice 2008 8

Spirala inflacjiBiblioteki ograniczająprenumeratę

Wydawcy podnoszą ceny

Redukcja dochodów wydawcy

Spirala inflacji

Katowice 2008 9

Paradoksy obecnej sytuacjil Coraz łatwiej jest stworzyć tekst (elektroniczny) i

coraz trudniej go opublikować (bariery kosztowe i prawne);

l Nierealne koszty publikacji: od 100 do 4.000$ za tęsamą jakość;

l Trudna sytuacja uczonych:l Oddają swoje prace (teksty, recenzje) bezpłatnie;l Instytucje nauki finansują tworzenie ok. 750.000 artykułów

publikowanych co roku w ok. 24.000 czasopism, a potem nie są w stanie ich odkupić od wydawców;

l Mimo spadku kosztów dystrybucji czasopism online o ok. 17%, ich ceny nie spadają.

Katowice 2008 10

Ocena nauki i uczonychl Pomysł Eugene Garfielda na ocenę wpływu artykułu

na inne prace przy użyciu liczby cytowań;l Ocena czasopism: Journal Impact Factor:

JIFt=Ct-2/Pt-2;l Ocena uczonych: JIF mało przydatny, gdyż rozkład

cytowań nie jest normalny, przypomina zjawisko „long tail”;

l Krytyka JIF: uzależnienie od typu publikacji, trudności w porównywaniu różnych dyscyplin, subiektywny dobór tytułów przez Thomson, konieczność zastosowania miar wieloparametrowych (np. Index Copernicus).

Katowice 2008 11

Long tail

Katowice 2008 12

Long tail w bibliotekachl 15% artykułów dotyczy 50%

cytowań:

l 10% rekordów WorldCatdotyczy 80% zasobu;

l 10% zasobów dotyczy 75% wypożyczeń;

l 25% sprzedaży Amazonapochodzi z long tail.

Long tail cytowań

0

10

20

30

40

5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 100

Odsetek artykułów

Ods

etek

cyt

owań

Katowice 2008 13

Open Access (OA)l Próby uzdrowienia sytuacji przez pomijanie

wydawców komercyjnych;l Połączenie możliwości technologicznych (Internet) z

zasadami wolnego dostępu;l Pozytywny wpływ OA na liczbę cytowań publikacji

recenzowanych;l Nowe sposobu oceny jakości (np. wykorzystujące

sieci społeczne i technologię Web 2.0);l Korzyści z OA (Harnad): szybszy dostęp, wyższa

jakość, wyższe wykorzystanie, konkurencyjność, autoselekcja.

Katowice 2008 14

Wnioskil Wkrótce wszystkie czasopisma dostępne online;l Coraz pełniejsze uwidacznianie powiązań typu

cytowany/cytujący;l Nowe formy publikowania OA: repozytoria;l Dążenie do 100% OA;l Rady dla autorów: unikać zbyt drogich czasopism,

nie świadczyć bezpłatnych usług wydawcom komercyjnym, współpraca z czasopismami pozwalającymi na archiwizację, współpraca z czasopismami OA i tworzenie repozytoriów, nowe zasady oceny jakości.

Katowice 2008 15

Dziękuję za uwagę

nahotko@inib.uj.edu.pl