KŁOPOTLIWE WYRAZY

Opracowała Elżbieta Anioła

Czarnków, 28 lutego 2007 roku

Klasyfikacja wyrazów – części mowy• rzeczowniki,• przymiotniki,• liczebniki,• czasowniki,• przysłówki,• zaimki,• przyimki,• spójniki,• partykuły,• wykrzykniki,

Co brać pod uwagę przy klasyfikowaniu wyrazów?

• znaczenie wyrazu,

• forma (czy jest odmienny, czy nieodmienny),

• funkcja w zdaniu,

Wyrazy sprawiające trudności przy klasyfikowaniu

• przysłówki,

• przyimki,

• spójniki,

• partykuły,

Przysłówki

• proste – rano, jutro, raz, wcześnie…

• złożone – do dnia, od rana, w poprzek, u góry, nadzwyczaj, do szczętu…(są najczęściej wyrażeniami przyimkowymi, odpowiadają na pytania przysłówka: jak?, gdzie?, kiedy?),

Przyimki

• proste – bez, do nad, w, z, po, przez…

• złożone – pochodzące od przysłówków i wyrażeń przyimkowych, np. wzdłuż, naprzeciw, naokoło…; przyimki w postaci wyrażeń złożonych z przyimka i rzeczownika, np. na rzecz, ze względu na to…

Przyimki jako przyimki i przyimki jako przysłówki

• naokoło klombu -przyimek• latać naokoło – przysłówek

• naprzeciw domu - przyimek• wyjść naprzeciw – przysłówek

• wzdłuż rzeki - przyimek• rozciąć wzdłuż - przysłówek

Spójniki

• proste – a, bo, i, ni, że, gdy, jak, to…

• złożone – ani, dlatego, jakby, gdyby, toteż, przeto…

Partykuły• pytające – czy, li,• twierdzące – wszak, tak,• przeczące – nie, wcale,• przypuszczające – bym, byś, by,• wątpiące – chyba, może,• rozkazujące – niech, oby,• wzmacniające – ci, tam też,• ograniczające – tylko, jedynie,• mnożne – kroć, razy,• nieokreślone – bądź, tyle,

Jakie to części mowy?• onegdajWidziałam go onegdaj.• ongiś (ongi)Ongiś bywało lepiej.• podeByłem tak ciężki, że schody ugięły się pode mną. • podługSądził ludzi podług siebie.• po stokroćPo stokroć prosił go, by zaprzestał sportu wyczynowego.

Jakie to części mowy?• onegdaj – przysłówek (przedwczoraj);• ongiś (ongi) – przysłówek (dawniej, kiedyś);• pode – przyimek;• podług – przyimek (tworzy wyrażenia

przyimkowe o znaczeniu przysłówków; stosownie do czego, zależnie od czego);

• po stokroć – przysłówek (wiele razy);

Jakie to części mowy?• skądinądDowiedział się o tym skądinąd.• w bródRzekę zamierzał przejść w bród.• w przódWysunął nogę w przód.• wprzódWprzód zjadł śniadanie, potem poszedł do pracy.• ze wszech miarZe wszech miar zadowoliły go bory sosnowe.

Jakie to części mowy?• skądinąd – przysłówek (oznacza miejsce,

źródło czegoś, inne, niż to, o którym mowa);• w bród – przysłówek (oznacza w porę, na

czas; dużo, obficie);• w przód – przysłówek (do przodu);• wprzód – przysłówek (najpierw);• ze wszech miar – przysłówek (pod każdym

względem; w najwyższym stopniu)

Jakie to części mowy?

• sponad• co najmniej• cośkolwiek• spode• żleb• certa• brzana

Jakie to części mowy? Co oznaczają?• sponad – przyimek złożonySponad gór świeciło słońce.(Z ponad dziesięciu kandydatów wyłoniono trzech do

finału.)• co najmniej –przysłówekMiał co najmniej osiem lat.• cośkolwiek – zaimek Zjem cośkolwiek i będę pisać.• spode – przyimekPatrzył na wszystkich spode łba.

Jakie to części mowy? Co oznaczają?

• żleb – rzeczownik (wąska rozpadlina w zboczu, strome wgłębienie wyżłobione przez wodę);

• certa – rzeczownik (ryba);

• brzana - rzeczownik (ryba);

Bibliografia

• „Nowy słownik ortograficzny PWN z zasadami pisowni i interpunkcji”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999.

• Halina Makówczyńska-Góźdź, „Podręczny słownik kłopotliwych części mowy”, Kielce 2002.