Klasa w muzeumPROGRAMY DLA SZKÓŁ

W MUZEUM NARODOWYM W KRAKOWIE

przewodnik dla nauczycieli

2015 / 2016

Spis treści

1 Wstęp – Marek Świca 2 Być ze szkołą – o współpracy Muzeum Narodowego

w Krakowie z nauczycielami w latach 60. XX wieku 8 Nauczyciel w Muzeum 9 Szkoła interpretacji 2015–2016 – cykl szkoleń dla nauczycieli 14 Nowy projekt edukacyjny 15 Co to jest lekcja muzealna? 16 Ko-lekcja z klasą 16 Lekcje muzealne – informacje 18 Przykładowe scenariusze lekcji 20 Umiejętności i kompetencje realizowane

w ramach lekcji muzealnych 22 Lekcje muzealne dla przedszkoli 27 Lekcje muzealne dla szkół podstawowych 33 Lekcje muzealne dla gimnazjów 39 Lekcje muzealne dla szkół ponadgimnazjalnych 46 Lekcje muzealne do wystaw czasowych 51 Jak zamówić lekcję muzealną lub zwiedzanie 52 Informacje potrzebne do rezerwacji 52 Sposób rezerwacji 52 Ważne informacje 53 Czas trwania 53 Opłata za lekcje muzealne i Ko-lekcję z klasą 54 Karnety dla szkół 54 Opłata za zwiedzanie z przewodnikiem 54 Lekcje dla osób niepełnosprawnych 55 Oddziały Muzeum Narodowego w Krakowie 60 Regulamin zwiedzania w Muzeum Narodowym w Krakowie

[HiS] tematy, które mogą być realizowane w ramach przedmiotu historia i społeczeństwo

[m] tematy szczególnie polecane dla maturzystów

1

Szanowni Państwo!

Grupy szkolne są jednym z najważniejszych odbiorców oferty Muzeum Narodowego w Krakowie. Jak co roku proponujemy bogaty program lek-cji muzealnych zarówno dla dzieci, jak i dla młodzieży szkolnej. Lekcje te – prowadzone we wszystkich oddziałach Muzeum – pomagają poznać sztukę i jej konteksty od starożytności po czasy współczesne.

Lekcje prowadzone przez muzealnych edukatorów mają charakter interdy-scyplinarny. Pracujemy metodą warsztatową, prowadząc zajęcia na wystawach stałych, w nawiązaniu do bogatych kolekcji Muzeum, a także wykorzystując specjalnie w tym celu przygotowane sale edukacyjne. W ramach lekcji sta-ramy się kształtować wrażliwość estetyczną młodych odbiorców; uczymy, jak patrzeć na dzieło, jak je analizować i interpretować.

Równie ważnym jak młodzież odbiorcą oferty Muzeum są nauczyciele. Nasze działania zmierzają w stronę wypracowania wraz ze środowiskiem pedagogów i metodyków takich narzędzi, które pozwolą im na samodzielną pracę z uczniami podczas wizyty w muzeum, a także na przygotowanie mło-dzieży do zwiedzania, jeszcze przed odwiedzeniem naszej instytucji.

W trakcie roku szkolnego zapraszamy nauczycieli do udziału w cyklu szkoleń. Raz w miesiącu spotykamy się w kolejnych oddziałach Muzeum, rozmawiając o różnych możliwych ujęciach interpretacyjnych dzieł, o meto-dologii historii i historii sztuki, założeniach edukacji muzealnej, nietypo-wych pomysłach dotyczących sposobów nauczania.

Jak co roku zapraszamy Państwa do współtworzenia działań edu-kacyjnych Muzeum poprzez realizację autorskich lekcji i projektów ucz-niowskich we współpracy z nami. Zachęcamy również do korzystania ze wszystkich dostępnych działań Muzeum: wystaw, wydarzeń towarzyszą-cych, wykładów popularnonaukowych, projekcji filmów, koncertów, gier miejskich, spacerów.

Do zobaczenia zatem wkrótce w MNK!

Marek ŚwicaWicedyrektor ds. Naukowych i EdukacjiMuzeum Narodowego w Krakowie

2

Być ze szkołą – o współpracy Muzeum Narodowego w Krakowie z nauczycielami w latach 60. XX wieku

Doświadczenie „bycia ze szkołą” na wycieczce w muzeum jest wspomnieniem, które łączy generacje. Wyjście lub wyjazd poza szkolne mury w zaskaku-jący świat ram i gablot, zwykłych-niezwykłych przedmiotów, błyszczących obrazów z narodowych dziejów, konterfektów, średniowiecznych motyk i potłuczonych garnków, wypchanych sów i dzików, pośpiesznego komen-tarza przewodnika – to grupowe zwiedzanie muzeów pozostało w pamięci wielu z nas, uporządkowane w kategorii wydarzeń podniosłych, ciekawych albo dziwacznych. Oprowadzania grup szkolnych obrosły złą sławą, a w każ-dym razie bywały traktowane z przymrużeniem oka (zwłaszcza przez ucz-niów – edukatorom tego dystansu często bowiem brakowało). Z dzisiejszej perspektywy jednak warto oddać nieco sprawiedliwości naszym poprzed-nikom, przyglądając się ich pracy w jej społecznym i ideowym kontekście.

Muzeum – instytucja publiczna o genezie oświeceniowej – z założenia spełnia funkcje dydaktyczne. Jako takie, jak cały obszar kultury, pozosta-wało zawsze w obszarze zainteresowań władzy, ale po 1945 roku dydak-tyczność narodowych instytucji została mocno przyprawiona propagandą. Porządkując i kształtując pewien model świata, muzeum było cennym sprzymierzeńcem w tworzeniu wspólnego punktu odniesienia zmienionego społeczeństwa. Obraz sztuki, jej wartości i zadań społecznych był gotowy i monolityczny, a zadaniem służb naukowo-oświatowych (tak nazywały się działy muzeum zajmujące się edukacją po 1952 roku) była jego efek-tywna transmisja w stronę odbiorców – zwłaszcza młodzieży. W kontakcie szkoła – muzeum stykały się dwie masywne instytucje odpowiedzialne za wykuwanie nowego obywatela socjalistycznego państwa.

Wydaje się, że dyskusja dotycząca edukacyjnej roli muzeów była naj-bardziej intensywna w latach 60. XX wieku. Od 1952 roku, gdy odgórnie ustalono sens i zakres obowiązków działów oświatowych muzeów, pewne rozwiązania zostały już wówczas wypracowane, zebrano jakieś refleksje i doświadczenia. W poodwilżowej rzeczywistości sztuka zaczęła odgrywać istotną rolę w życiu publicznym. Lata 60. to także czas, gdy bardzo rozwi-nęła się refleksja na temat społecznego sensu sztuki, a także socjologiczne badania nad problemami związanymi ze sztukami wizualnymi. To na lata 60. przypada najwięcej ciekawych tekstów teoretycznych, konferencji

3

i dużych akcji edukacyjnych czasów PRL-u. Patrząc dziś na te działania, na język, którym są opisywane organizowane dla młodzieży odczyty, poga-danki i prelekcje, widzimy muzeum jako instytucję skupioną na transmisji wiedzy jednej i niepodważalnej. Widzimy jednak także ciekawe pomysły, autentyczną próbę dotarcia z przesłaniem wysokiej sztuki i wielkiej histo-rii do wszystkich, rozpoznajemy zaangażowanie ludzi, próbę przełamania środowiskowych podziałów i specyfiki różnych dyscyplin: wiedzy o sztuce i estetyki, ale też psychologii, pedagogiki, socjologii.

Muzeum Narodowe w Krakowie należało w okresie powojennym do instytucji o jednym z najciekawszych programów oświatowych, nie tylko w odniesieniu do grup szkolnych. Jeszcze przed wojną organizowano tu oprowadzania i wykłady popularnonaukowe. W latach 60. Muzeum dys-ponowało salą projekcyjną, salą wykładową, świetlicą. Organizowano spotkania, wykłady i dyskusje o sztuce w niewielkich, lokalnie działają-cych małomiasteczkowych i wiejskich domach kultury, przygotowywano cieszące się ogromnym zainteresowaniem publiczności i grup szkolnych wystawy objazdowe (np. w 1970 roku 32 ekspozycje przygotowane przez Muzeum dla wsi i miasteczek powiatu myślenickiego obejrzało 20 tys. osób). Organizowano spotkania z krytykami sztuki i artystami, dyskusje, konkursy (np. konkurs na recenzję zatytułowany: „Patrzymy i oceniamy” w środowisku robotniczym).

4

Od 1962 roku w Muzeum działała kierowana przez Tadeusza Gołaszew-skiego Pracownia Badań Socjologicznych, której zadaniem było naukowe badanie postaw i potrzeb odbiorcy muzeum. Jednym z ważniejszych pro-jektów badawczych Pracowni była analiza zachowań dzieci w przestrzeni muzealnej i ich percepcji sztuki. Wyniki badań zostały opublikowane w 1967 roku w książce Dziecko w muzeum. Funkcje muzeum w wychowaniu este-tycznym dziecka. Na potrzeby badań przygotowano specjalną wystawę dzieł sztuki tradycyjnej i nowoczesnej. Następnie zaproszono młodych widzów: przedszkolaki i uczniów szkoły podstawowej. Obserwowano i rejestrowano ich zachowanie w sali przed usłyszeniem komentarza, podczas przygoto-wanego wykładu, a także po prezentacji na temat eksponowanych prac wygłoszonej przez muzealnego edukatora. Następnie proszono uczniów o spisanie swoich wrażeń i przygotowanie prac plastycznych. Gołaszew-ski starał się opisać także wszystkie inne okoliczności, w których dziecko styka się z estetyką: dekoracje ścienne w mieszkaniach, otoczenie rodzinne, przestrzeń miasta. Najmłodsi odbiorcy okazali się skądinąd dość odporni na muzealny przekaz. Małe dzieci biegały po sali, zaglądały w prześwity pod ściankami, na których eksponowano dzieła, nie potrafiły odnieść się do przekazywanych treści. Sceptycyzm ówczesnych badaczy wobec sensu pokazywania muzeum najmłodszym odbiorcom jest dość charak-terystyczny dla opisanej wcześniej sytuacji ideowej muzeum. Pomimo to

5

badania Gołaszewskiego – sposób, w jaki stawiał pytania dotyczące potrzeb estetycznych dzieci – są nadal inspirujące.

Systematyczna współpraca Muzeum Narodowego ze szkołami odbywa się od 1964 roku. Wbrew utartym przekonaniom obok tradycyjnego zwiedzania przeprowadzano wówczas również lekcje muzealne, w takim rozumieniu, jakie przyjmujemy dziś – jako aktywne działanie z uczniami, ilustrowane slajdami, pokazami filmów, nagraniami. W roku szkolnym 1969/1970 w takich lekcjach w Muzeum wzięło udział 2 tys. uczniów z 15 szkół (dla porównania w roku 2013 było ich 30 673!).

Muzeum współpracowało w tym czasie także ze szkołą podstawową dla uczniów głuchoniemych, dla których organizowano specjalne oprowadza-nia po galeriach oraz zajęcia prowadzone przez muzealnych edukatorów na terenie szkoły (wiemy o takich zajęciach prowadzonych w 1962 roku), a także działania dla uczniów niewidomych (Pracownia Badań Socjologicznych prowadziła wówczas wspólnie z Katedrą Psychologii UJ badania na temat recepcji kultury przez niewidomych). Jeszcze w 1957 roku we współpracy z krakowskim Technikum Kolejowym po serii wykładów pracowników Muzeum w wybranych klasach przeprowadzono w tej szkole – z ponoć bardzo dobrym efektem – eksperymentalną maturę z historii sztuki (właś-ciwie dodano pytania z historii sztuki na egzaminie maturalnym z języka polskiego).

Obok zajęć dla grup szkolnych prowadzono także zajęcia dla młodzie-żowego odbiorcy indywidualnego: specjalne wykłady dla młodzieży szkol-nej dotyczące nie tylko kolekcji muzealnej, ale stanowiące systematyczny kurs historii sztuki (część zajęć odbywała się w muzealnej sali wykładowej, część – dotyczących architektury – poza muzeum, w przestrzeni miasta) oraz cykliczne pokazy filmów. 7 lutego 1965 roku odbyło się pierwsze spot-kanie Klubu Młodych Przyjaciół Muzeum Narodowego w Krakowie – klubu, którego celem było przybliżenie działalności Muzeum młodym widzom, sprawienie, aby byli nie tylko biernymi odbiorcami, ale też aktywnymi współorganizatorami działalności instytucji. Dla młodzieży skupionej w Kole (w 1965 roku były to 102 osoby) organizowano specjalne imprezy: wykłady, wycieczki zabytkoznawcze, konkursy. Członkowie mogli korzy-stać z zajęć kółka fotograficznego prowadzonych przez kierownika muze-alnej Pracowni Mikrofilmów.

W 1958 roku także słuchacze Radia Kraków uczestniczyli w lekcji muzeal-nej. W programie „Błękitna sztafeta” nagrano zajęcia prowadzone na wysta-wie Stanisława Wyspiańskiego: pracownik Muzeum w ramach swobodnej

6

rozmowy z dziećmi 11–12-letnimi prezentował Wyspiańskiego jako artystę plastyka i twórcę teatru.

Muzeum organizowało także różne konkursy dla młodzieży lub brało udział w ogólnopolskich wydarzeniach tego typu, takich jak akcja tygodnika

„Dookoła świata” zatytułowana „Wędrówki przez milenium po muzeach” (w 1960 roku) – rodzaj quizu, którego rozwiązanie wymagało odnalezie-nia prezentowanego przez pismo eksponatu w jednym z uczestniczących w akcji muzeów i wykonanie związanego z nim zadania – czy międzylice-alny konkurs zorganizowany przez nasze Muzeum „Co wiem o sztuce” – zakończony niezwykle widowiskowym turniejem drużyn w krakowskim Teatrze Rozmaitości (w 1962 roku).

Dział Naukowo-Oświatowy organizował też regularne spotkania z nauczycielami i studentami Wyższej Szkoły Pedagogicznej, mające na celu wzbogacenie ich wiedzy z zakresu dydaktyki historii sztuki i roli muzeum w nauczaniu szkolnym.

Tym, co uderza w działaniach oświatowych tego czasu, jest niezwykłe znaczenie prezentacji obrazu. Można spróbować wyobrazić sobie pracę nauczycieli wprowadzających elementy wiedzy o sztuce z reprodukcjami ledwie obecnymi w szkolnych podręcznikach, kiepsko wydrukowanymi i niezbyt dostępnymi. Można sobie wyobrazić, że wycieczka uczniów z nie-wielkiej miejscowości do dużego miasta, w którym znajdowało się muzeum, nie była wtedy łatwym przedsięwzięciem. W tym czasie już samo działanie edukacyjne polegające na umożliwieniu bezpośredniego kontaktu z dziełem lub jego dobrze wykonaną kopią bądź reprodukcją było doniosłym dzia-łaniem społecznym. Muzeum chętnie otwierało zatem swoje magazyny, użyczając pojedynczych eksponatów na specjalne wystawy dydaktyczne, które docierały do szkół i lokalnych domów kultury.

Nasi poprzednicy wydawali się być w ciągłym ruchu – Muzeum prze-mieszczało się ze swoim przekazem do miasteczek, wsi, starając się docierać do środowisk, które z trudnością docierały do niego. Był to swoisty „latający dom kultury”. W Archiwum Muzeum zachowało się wiele uroczych foto-grafii dzieci uczestniczących w koloniach letnich organizowanych przez naszą instytucję w latach 60.

Proponując Państwu zapoznanie się z naszą ofertą dla szkół w roku szkolnym 2015/2016 (jak by powiedziano wtedy: „roku oświatowym”), chcie-libyśmy pokazać także tamte interesujące korzenie naszych działań – wska-zać różnice czasów, metod, powodów, dla których wykonujemy naszą pracę, nie wyrzekając się jednak istniejących podobieństw. (DJ)

8

Nauczyciel w Muzeum

Masz pomysł? Chcesz przygotować temat swojej lekcji, wykorzystując eksponaty muzealne? Możesz go zrealizować w sali szkolnej bądź w przestrzeniach galerii stałych i/lub wystaw czasowych Muzeum. Jak?

Przygotuj się. Wejdź na stronę: www.mnk.pl. Pomocne będą: 3 opisy i materiały na temat naszych galerii stałych i wystaw czasowych

3 pliki do pobrania dla nauczycieliwirtualne zwiedzanie www.imnk.pl

3 możesz również przyjść w niedzielę do Muzeum i bezpłatnie zwiedzić ekspozycje stałe (uwaga: na wystawy czasowe także w niedzielę obowiązuje bilet wstępu).

Zaplanuj wizytę. Skontaktuj się z Centrum Rezerwacji MNK i zarezerwuj termin wizyty z grupą, dzwoniąc pod nr tel.: 12 433 54 44 lub pisząc na adres: rezerwacja_mnk@mnk.pl

Przyjdź do Muzeum z klasą w wybranym terminie.

1

2

3

4

1

4

2

3

www

9

„Szkoła interpretacji 2015–2016” –cykl szkoleń dla nauczycieli

„Szkoła interpretacji 2015–2016” to kolejna odsłona cyklu szkoleń dla nauczy-cieli i animatorów kultury organizowanego przez Muzeum Narodowe w Krakowie.

Spotykamy się raz w miesiącu w Galeriach i Oddziałach Muzeum, aby zapoznać się z różnymi kontekstami interpretacyjnymi dzieł z naszej kolek-cji, a także rozmawiać o nietypowych pomysłach dotyczących sposobów nauczania. Program tegorocznego cyklu szkoleń ujęty został w kluczu haseł przedmiotowych: społeczeństwo, literatura, plastyka, wychowanie, filo-zofia, historia, ekonomia, przyroda, muzyka. Podczas spotkań warsztato-wych będziemy przyglądać się obiektom muzealnym z różnych perspektyw, odkrywać ich nieoczywiste oblicza oraz poznawać ciekawe metody pracy z dziełem sztuki, aby skuteczniej wykorzystać je w codziennej działalności dydaktycznej i animatorskiej.

Spotkania poprowadzą pracownicy Muzeum: kustosze, edukatorzy muzealni oraz inni zaproszeni goście i eksperci.

Staramy się, aby szkolenia były nie tylko okazją do kontaktu z dziełem, ale również przestrzenią spotkania, wymiany myśli i inspiracji pomocnych w tworzeniu nowych, ciekawych projektów edukacyjnych. (AG)

Szczegółowy harmonogram spotkań i informacje o rezerwacji na stronie internetowej: www.mnk.pl

3 obowiązuje rejestracja elektroniczna 3 szkolenia płatne: 1 spotkanie – 40 zł 3 karnet na cały cykl: 9 spotkań – 300 zł

Październik 2015

3 Społeczeństwo w przedmiocie Gmach GłównySzkolenie poświęcone zostanie „wiedzy o społeczeństwie” rozumianej bardzo szeroko, jako określony obraz zapisany w zabytkach kultury zgromadzonych w Muzeum. Punktem wyjścia będzie początek XX wieku – moment „przed wielkim jutrem”, symboliczny koniec belle époque i początek nowoczesności.

10

W czasie spotkania postaramy się stworzyć opis społeczeństwa tego czasu na podstawie prezentowanych w Gmachu Głównym kolekcji militariów, rzemiosła artystycznego oraz malarstwa i rzeźby ok. 1900 roku. Zobaczymy ówczesne życie z trzech punktów widzenia: historii ustroju i władzy, histo-rii obyczajów i życia codziennego oraz życia artystycznego i artystycznej wyobraźni. Zajęcia będą mieć formę spotkania z kustoszem w galeriach (przy wybranych obiektach) oraz podsumowującego warsztatu polegającego na wspólnym opracowaniu scenariusza lekcji w oparciu o zbiory muzealne.

Zajęcia z udziałem nauczycieli i zaproszonych uczniów gimnazjum.

Listopad 2015

3 Nie tylko Matejko – obrazy historii Galeria Sztuki XIX wieku w SukiennicachRozmawiając o dziele sztuki w kontekście mówienia o historii, zazwyczaj odwołujemy się do malarstwa historycznego, funkcjonującego w akade-mickiej hierarchii gatunków malarskich na pierwszym miejscu. Zwykle mówiąc o historii w obrazach, myślimy zatem o wielkoformatowych płót-nach przedstawiających wielkie bitwy czy ważne wydarzenia polityczne. Tym razem chcielibyśmy się zastanowić, jaką informację o przeszłości dostarczają nam inne gatunki malarskie, takie jak portret, scena rodza-jowa czy pejzaż – co mówią o zmieniającej się mentalności i obyczajowości? Będziemy mówić o dziele sztuki jako źródle historycznym, a także o wyda-rzeniach i procesach historycznych wpływających na zmianę świadomości osób ukazanych w pracach artystów.

Grudzień 2015

3 Artyści i plastyka Kamienica SzołayskichCzym w XXI wieku jest plastyka i jak o niej myślą współcześni artyści? Czy sztuki plastyczne mają obecnie jakiekolwiek formalne granice? Jak definicje odzwierciedlają rzeczywistość? Podczas spotkania w otoczeniu dzieł ze zbiorów jednego z najciekawszych polskich kolekcjonerów, Feliksa Jasieńskiego, spróbujemy odpowiedzieć na pytanie, co oznacza słowo „pla-styka” dla artysty i nauczyciela. Będziemy twórczo „kraść” i „niszczyć” oraz poznamy ciekawe i proste metody na pobudzenie w uczniach kreatywności.

11

Styczeń 2016

3 Wychowanie przez sztukę? Rzecz o autorytetach Ośrodek Kultury Europejskiej – EUROPEUMKolekcja sztuki zachodnioeuropejskiej prezentowana w EUROPEUM jest zbiorem ukazującym różnorodne wzorce osobowe i postawy społeczne. W czasie spotkania poznamy różne modele życia społecznego, mające odbicie w sztuce i pamiątkach narodowych. Spróbujemy odkryć znacze-nie prezentowanych osób i scen, przesłanie moralne ukryte w scenach rodzajowych, martwych naturach i portretach. Opowiemy o ambitnych planach Izabeli Czartoryskiej, która wielką wagę przywiązywała do edukacji patriotycznej i wychowania poprzez historię. Zastanowimy się, czy dydaktyczna funkcja sztuki, tak ważna niegdyś, jest aktualna rów-nież dzisiaj i w jaki sposób można wykorzystać ten kalejdoskop postaw w codziennej pracy w szkole? Analiza wybranych dzieł sztuki wzbogacona o źródła pisane pozwoli nam uchwycić tę różnorodność.

Luty 2016

3 O czym śnili filozofowie Pałac Biskupa Erazma CiołkaWzorem perypatetyków przechadzając się po galeriach Pałacu, omówimy związki między sztuką a filozofią w średniowieczu i nowożytności – zagad-nienia estetyczne rozpatrywane w traktatach, komentarzach filozoficz-nych oraz podstawowe pojęcia dotyczące sztuki i piękna. Sprawdzimy, w jakim zakresie ustalane były one przez filozofów i teologów, a w jakim także przez artystów – czy teoria sztuki liczyła się ze sztuką, a sztuka liczyła się z teorią? Jakie cele filozofia i teologia stawiały sztuce i arty-stom? W trakcie przechadzki nie zapomnimy oczywiście o antycznych korzeniach średniowiecznej i nowożytnej estetyki.

Marzec 2016

3 Nie taki komiks straszny Dom Jana MatejkiOd najdawniejszych czasów tekst literacki i obraz uzupełniały się: z jed-nej strony najwięksi artyści tworzyli ilustracje do znanych dzieł litera-ckich, z drugiej – już na niektórych średniowiecznych przedstawieniach

12

pojawiają się teksty z wypowiedziami osób ukazanych na obrazie w for-mie podobnej do popularnych obecnie „Sztucznych fiołków”. Medium najpełniej łączącym tekst i ilustracje jest komiks. Przez długie lata niedoceniany, sprowadzany do banalnych historii o superbohaterach dla nastolatków, obecnie zajmuje ważne miejsce zarówno wśród sztuk wizualnych, jak i na rynku wydawniczym. W czasie szkolenia opo-wiemy o historii komiksu, spróbujemy też odpowiedzieć na pytania: czy i kiedy komiks może być sztuką oraz jak możemy go wykorzystać w pracy dydaktycznej.

Kwiecień 2016

3 Kryzys i prosperity Muzeum im. Emeryka Hutten-CzapskiegoProsperity i kryzys gospodarczy naprzemiennie występują na przestrzeni dziejów. W trakcie szkolenia prześledzimy przebieg tych zjawisk ekono-micznych od czasów starożytnej Grecji po realia współczesnej Polski. Nauczymy się charakteryzować zjawiska recesji i dobrej koniunktury w gospodarce, zauważać ich przyczyny i objawy. Podczas szkolenia poru-szymy zagadnienie inflacji oraz pieniądza podwartościowego.

Źródłem do zgłębiania problemów i pojęć ekonomicznych staną się numizmaty z kolekcji Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiego. Na ich podstawie oraz wiedzy o produkcji menniczej postaramy się wysnuwać wnioski co do sytuacji gospodarczej i politycznej.

Na szkolenie zapraszamy nauczycieli historii, podstaw przedsiębior-czości oraz wszystkich zainteresowanych ekonomią, historią gospodar-czą i numizmatyką.

Maj 2016

3 Rośliny w sztuce Dom Józefa MehofferaW sztuce okresu secesji ważne było łączenie różnych dziedzin twórczo-ści artystycznej (malarstwa, aranżacji wnętrz, rzemiosła artystycznego) oraz ornamentacja zwierzęca i roślinna. Dzięki zjednoczeniu tych dwóch tendencji, do wnętrz mieszkalnych wkroczył bujny i różnorodny świat przyrody. Przedmioty codziennego użytku, tkaniny, tapety i meble stały się składowymi wielkiego stylizowanego „ogrodu”.

13

W trakcie szkolenia przyjrzymy się roślinnym i zwierzęcym elementom dekoracyjnym domu oraz inspiracjom przyrodniczym w twórczości Józefa Mehoffera. Przyjrzymy się też naturze prawdziwej, ale „ujętej w karby”, obecnej w przydomowym ogrodzie.

Będziemy mówić o symbolice różnych gatunków roślin i ich popularności w sztuce na przestrzeni wieków. Szczególną uwagę poświęcimy artystom młodopolskim i ich stosunkowi do natury.

Czerwiec 2016

3 Co w duszy gra Muzeum Karola Szymanowskiego w willi „Atma” w ZakopanemNa pytanie „Co w duszy gra?” każdy na pewno odpowie co innego. A co grało w duszy wybitnego kompozytora Karola Szymanowskiego? Skąd czerpał inspirację do tworzenia? Podczas spotkania w zakopiańskiej „duszy” opowiemy o inspiracji kompozytora polskim folklorem, szczególnie pod-halańskim, i o tworzeniu dla „dużych” i „małych” słuchaczy. Na podstawie mazurków, Pieśni kurpiowskich, baletu Harnasie czy Rymów dziecięcych będziemy mówić o marzeniach, baśniowych postaciach, zjawiskach przy-rody, zwierzętach.

Szkolenie dla nauczycieli wychowania przedszkolnego oraz nauczania początkowego.

14

Zapraszamy do udziału w nowym projekcie edukacyjnym

Kryzys i prosperityMuzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiegomarzec 2015 – luty 2016

Projekt ma na celu edukację ekonomiczną młodzieży, popularyzację zbiorów numizmatycznych oraz wykorzystanie filmu jako narzędzia edukacyjnego. Składa się z dwóch części. W ramach pierwszej z nich zaprosiliśmy uczniów gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych do udziału w bezpłatnych warszta-tach filmowych. W ich trakcie młodzież zapoznała się z podstawowymi zasadami tworzenia filmu oraz zagadnieniami związanymi z produkcją. Korzystając z wiedzy przekazanej przez specjalistów z zakresu filmu, historii, ekonomii i numizmatyki, uczniowie napisali własne scenariusze filmowe. Najlepsze z nich zostały wspólnie zrealizowane. Uczestnicy spędzili na pla-nie dwa dni zdjęciowe, dowiedzieli się, co kryje się za słowem „operatorka”, obsługiwali kamerę cyfrową oraz zajmowali się montażem. Celem pracy było stworzenie dwóch krótkich filmów edukacyjnych opowiadających o kryzysie i prosperity. Treść filmów dotyczyła czasów nowożytnych: XVI i XVII wieku w Rzeczypospolitej, a w aspektach ekonomicznych nawiązy-wała także do zagadnień współczesnych. Warsztaty zostały zakończone uroczystą premierową projekcją. Powstałe filmy oraz wypracowane metody pracy zostaną wykorzystane w drugiej części projektu.

W pierwszym semestrze roku szkolnego 2015/2016 zaprosimy grupy szkolne (gimnazjalne i ponadgimnazjalne) do skorzystania ze specjalnej oferty lek-cji muzealnych za złotówkę.

3 temat lekcji: „Kryzys i prosperity” 3 słowa klucze: prosperity, kryzys, złoty XVI wiek, wojny XVII wieku, dualizm gospodarczy, koniunktura, psucie pieniądza, inflacja, pieniądz podwartoś-ciowy, moneta, folwark

3 patroni: Małopolskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli, Małopolski Kurator Oświaty

15

Co to jest lekcja muzealna?

dzieło

Przygotujuczniów do wizyty w muzeum:

• podyskutujcie o tym, co jest w muzeum

• zobaczcie zbiory Oddziału,

do którego idziecie (pomocne będzie wirtualne muzeum – www.imnk.pl)

w muzeum:

lekcja w szkole po wizycie w muzeum

wykorzystaj wiedzę zdobytą w muzeum, by rozwinąć omawiany w szkole temat

a może cykl?

zaplanuj cykl lekcji muzealnych, który może uzupełnić Twój program edukacyjny

* wykorzystaj karty pracy dla nauczycieli info: www.mnk.pl

:) !!!

1

4

5

6

2

3

praca w zespołach

karta pracy

praca z rekwizytami

dyskusja

przed lekcjąmuzealną

?

16

Ko-lekcja z klasą

Ko-lekcja z klasą to możliwość aktywnego zwiedzania całej kolekcji wybranej Galerii Muzeum Narodowego w Krakowie. Zamiast tradycyjnego oprowa-dzania proponujemy wspólną przygodę, polegającą na dyskusji, wymianie spostrzeżeń, rozwiązywaniu zadań. Wyobraźnia i zaangażowanie zwie-dzającego stają się prawdziwym muzealnym przewodnikiem. Ta forma zwiedzania nie jest skoncentrowana na jednym, wybranym zagadnieniu czy temacie, ale prezentuje całość zbiorów danej galerii.

Lekcje muzealne – informacje

Zajęcia zostały opracowane z uwzględnieniem podstawy programowej i stanowią znakomite uzupełnienie i rozszerzenie lekcji w szkole. Pozwalają uczniom pracować z dziełami sztuki i cennymi zabytkami bezpośrednio w galeriach. W trakcie zajęć wykorzystujemy techniki aktywizujące, mające pobudzić uczestników do samodzielnego myślenia i tworzenia własnych opinii (karty pracy, dyskusja, praca w grupach). Duży nacisk kładziemy na argumentowanie wypowiedzi i interaktywną formę zwiedzania. Staramy się, aby lekcje dla grup przedszkolnych i uczniów szkół podstawowych były w uzasadnionych wypadkach wzbogacane przez zajęcia plastyczne. W niektórych Oddziałach dysponujemy specjalnymi salami edukacyjnymi.

Zajęcia dostosowujemy do wieku uczestników. Z tego względu nasza oferta jest skierowana osobno do przedszkoli, szkół podstawowych, gim-nazjów lub szkół ponadgimnazjalnych.

W ofercie dla przedszkoli i szkół podstawowych wyróżniliśmy kilka blo-ków tematycznych. Blok Sztuka prezentuje różne oblicza sztuk wizualnych. Zajęcia wprowadzają w świat sztuki poprzez obserwację i kreację. Dzieci zapoznają się z podstawowymi pojęciami, materiałami i tworzywami arty-stycznymi oraz narzędziami malarskimi. Poznają strukturę dzieła i tajniki różnych pracowni artystycznych. W bloku Czas i przestrzeń umieściliśmy tematy przybliżające historię – zarówno tę związaną z baśniami i legen-dami, jak i tę opartą na faktach historycznych. Zajęcia, rozwijając wyob-raźnię, będą okazją do kształtowania postaw szacunku wobec przeszłości i pamiątek historycznych. Blok Przyroda zawiera tematy wprowadzające w barwny świat natury, jej dźwięków, kolorów pór roku, zjawisk atmosfe-rycznych oraz zachowań zwierząt domowych, rodzimych i egzotycznych. Blok Barwy muzyki ma za zadanie wprowadzić uczniów w świat muzyki,

17

rytmu i dźwięków oraz pozwolić im odkryć zasady rządzące obrazem i dźwiękiem. Uczestnicy dowiedzą się, czym jest harmonia i nastrój oraz poznają dawne instrumenty i wysłuchają fragmentów utworów muzycz-nych. Zajęcia pomogą im rozwijać wyobraźnię emocjonalną, przeżywać sztukę i ją tworzyć.

Do dzieci skierowana jest również oferta świąteczna, w której tematy lek-cji wiążą się z chrześcijańskim rokiem liturgicznym (świętami Wielkiej Nocy i Bożym Narodzeniem) oraz towarzyszącymi im tradycjami i obyczajami.

Ofertę lekcji dla gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych podzieliliśmy na trzy bloki: Epoki, Tematy przekrojowe, Analiza dzieła sztuki. Wszyst-kie zajęcia zostały opracowane z uwzględnieniem podstawy programowej dla gimnazjum (przedmioty: język polski, historia, wiedza o społeczeństwie, plastyka) oraz szkół ponadgimnazjalnych (przedmioty: język polski, historia, podstawy przedsiębiorczości, historia sztuki). Blok Epoki obejmuje tematy ułożone w porządku chronologicznym, od starożytności do współczesności. Tematy przekrojowe to zbiór tematów lekcji, dzięki którym możemy prze-śledzić rozwój pewnych zagadnień na przestrzeni czasu. W bloku Analiza i interpretacja kładziemy szczególny nacisk na zdobycie przez uczestników umiejętności pracy z dziełem sztuki i jego opisu.

Tematy, które zostały oznaczone skrótem „HiS”, dodatkowo wpisują się w założenia przedmiotu „Historia i społeczeństwo”.

Tematy oznaczone literą „m” rekomendujemy jako dobre przygotowanie do egzaminu maturalnego.

18

Przykładowy scenariusz lekcji dla przedszkolakówi uczniów szkół podstawowych

3 temat lekcji: „Kto Ty jesteś? Muzealna lekcja patriotyzmu” 3 miejsce: Gmach Główny, Galeria „Broń i Barwa w Polsce” 3 autor: Marta Wojtyś-Kipiel 3 główna teza lekcji: znamy różne oblicza patriotyzmu. Patriotyzm jest ponadczasowy.

3 cel: zapoznanie uczniów z obiektami znajdującymi się w Galerii „Broń i Barwa w Polsce” oraz przedstawienie im ich wartości historycznej i arty-stycznej. Wspólne poszukiwanie kontekstów, w jakich te obiekty mogą zaistnieć.

3 słowa klucze: państwo, symbol narodowy, hymn, godło, flaga, naród, niepod-ległość, wojna, pamiątka narodowa, bohater, patriotyzm, ojczyzna, władca, obywatel, obowiązki, prawa, granica, terytorium

3 jak, czyli metody: Korzystając z zeszytu ćwiczeń „Kto Ty jesteś? Muzealna lekcja patriotyzmu” uczniowie zwiedzają Galerię „Broń i Barwa w Polsce” pod kątem hasła „patriotyzm”. W rozmowie z edukatorem uczestnicy wspól-nie proponują inne przykłady ścieżek tematycznego zwiedzania galerii, wykorzystując swoją wiedzę i pobudzając w ten sposób zainteresowania. Pytania, zadania oraz wyjaśnienia zawarte w zeszycie ćwiczeń to pro-pozycje rozmowy z grupą, które można rozwijać w zależności od etapu rozwoju uczniów, omawianych w szkole treści, a także indywidualnych zainteresowań. Zajęcia mają formę dyskusji, podczas której uczestnicy sami, z niewielką pomocą prowadzącego poznają historię państwa polskiego, jego rolę i znaczenie w historii Europy. Odpowiadają sobie na pytanie, jaką formę może przybrać postawa patriotyzmu i od czego to zależy oraz w jaki sposób dzisiaj każdy Polak może pokazać, że jest prawdziwym patriotą. Na każ-dym etapie zwiedzania Galerii uczestnicy korzystają z zeszytów ćwiczeń, w których nie tylko rozwiązują przykładowe zadania, ale również mogą dać upust wyobraźni, tworząc szybkie notatki, rysunki czy komentarze do omawianych treści.

3 umiejętności zdobywane podczas zajęć: uczniowie dowiadują się, że patrio-tyzm to postawa, którą może przyjąć każdy człowiek bez względu na czas, w jakim żyje, i kraj, w którym mieszka, a odpowiednio rozumiana i realizo-wana nie musi ludzi na świecie dzielić, a może ich łączyć. (MWK)

19

Przykładowy scenariusz lekcji dla uczniówgimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych

3 temat lekcji: „Sztuka aktualna a rzeczywistość medialna – jak poprawnie odczytywać teksty kultury współczesnej”

3 miejsce: Gmach Główny, Galeria Sztuki Polskiej XX wieku 3 autor: Maria Masternak 3 główna teza lekcji: dzieła sztuki współczesnej to teksty kultury, które można czytać, analizować i interpretować.

3 cel: zapoznanie uczniów z narzędziami niezbędnymi do poprawnego prze-prowadzenia powyższych działań. Przedstawienie uczestnikom wybranych metod badania dzieł sztuki oraz ukazanie relacji łączących różne teksty kultury wizualnej i nie tylko.

3 słowa klucze: sztuka aktualna, media, analiza i interpretacja dzieła sztuki, metodologia badań nad sztuką, ikonografia, kultura masowa, wizerunek ciała w kulturze współczesnej, feminizm, transgresja, postmodernizm, sztuka krytyczna, symbol, znak

3 jak, czyli metody: na podstawie kart pracy, materiałów dodatkowych (takich jak teksty wizualne i pisane, nagrania muzyczne, filmy) oraz analizy dzieł sztuki uczniowie w grupach, w konsultacji z prowadzącym, będą odpo-wiadać na pytania: Czym jest interpretacja i jak unikać nadinterpretacji? Czym jest sztuka aktualna – jak jest odbierana, jakie tematy porusza, czy jest ważna/łatwa/zrozumiała? Co wpływa na twórczość artystów współ-czesnych? Czym jest intertekstualność (Julia Kristeva) i korespondująca z nią preposteryjność (Mieke Bal)? Jaki jest wpływ kultury masowej na rozbijanie stereotypów zakorzenionych w społecznej świadomości? Każda z grup zaprezentuje wyniki swojej pracy. W drugiej części spotkania ucz-niowie będą opisywać, analizować i interpretować wybrane dzieła sztuki, używając terminologii i narzędzi stosowanych w pracy historyka sztuki.

3 umiejętności zdobywane podczas zajęć: uczniowie poznają najważniejsze kierunki i tendencje w sztuce współczesnej (przede wszystkim polskiej), uczą się prawidłowo opisywać dzieło sztuki oraz pracować metodą porów-nawczą (analiza różnych tekstów kultury). (MM)

20

Umiejętności i kompetencje realizowane w ramach lekcji muzealnych

PrzedSzkole podstawa programowa:wprowadzenie w świat wartości estetycznych / wspieranie ciekawości, aktywności i samodzielności / umiejętność zachowania się w instytucjach kultury / zainteresowanie zabytkami i dziełami sztuki oraz tradycjami regionu / wypowiedzi w różnych technikach plastycznych i przy użyciu elementarnych środków wyrazu

Szkoła PodStawowa podstawa programowa:rozwijanie zdolności poznawczych / sprzyjanie rozwojowi cech osobo-wości / wypowiedzi w wybranych technikach plastycznych / kształcenie poczucia przynależności kulturowej przez kontakt z dziełami sztuki / rozpoznanie wybranych dzieł architektury i sztuk plastycznych nale-żących do polskiego i europejskiego dziedzictwa kultury, wypowiedź na ich temat / określenia czasu historycznego, wypowiedź na temat źródeł historycznych

Gimnazjum podstawa programowa:rozumienie, wykorzystywanie i refleksyjne przetwarzanie tekstów kul-tury / wyszukiwanie, selekcjonowanie i krytyczna analiza informacji / praca zespołowa / odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji / percepcja sztuki: rozróżnianie stylów i kierunków architektury i sztuk plastycznych, umieszczanie ich w odpowiednim porządku chronolo-gicznym / rozpoznawanie cech kultury swojego regionu z uwzględnieniem wielonarodowych tradycji Polski / tworzenie wypowiedzi, uczestnictwo w dyskusji, wyrażanie i uzasadnianie własnego zdania, argumentowanie / chronologia i narracja historyczna

liceum podstawa programowa:poznanie dziedzictwa narodowego i światowego / analiza i interpretacja tekstów kultury / historia sztuki i kultury, periodyzacja dziejów, cechy epoki / kształtowanie postawy odbiorcy kultury / dyskusja, argumentacja, twórcze działanie za pomocą różnych dostępnych mediów / współdziała-nie w zespole / rozwiązywanie problemów w twórczy sposób / rozwijanie osobistych zainteresowań / kształtowanie hierarchii wartości na podsta-wie wybitnych dzieł kultury

22

Lekcje muzealne dla przedszkoli

Sztuka

3 Przygody ze sztuką. Pierwsza wizyta w muzeum Gmach Główny, Galeria Sztuki Polskiej XX wiekumuzeum – jego działanie i historia, kolekcja, kolekcjonowanie, sztuka współczesna, gra, architektura muzeum 3 Czy woda jest niebieska? O kolorze Gmach Główny, Galeria Sztuki Polskiej XX wiekukolor, malarstwo, kolory zimne i ciepłe, podstawowe i pochodne, koło barw, koloryzm, realizm, abstrakcja

3 O kształtach i figurach geometrycznych w sztuce Gmach Główny, Galeria Sztuki Polskiej XX wiekugeometria, figury geometryczne: koło, trójkąt, kwadrat, prostokąt, kompozycja, dostrzeganie figur przestrzennych i płaskich w przedmiotach oraz pracach artystów, abstrakcja

3 W pracowni artysty Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicachartysta, szkic, projekt, model, pracownia, obraz, płótno, podobrazie, sztaluga, paleta malarska, farby, olej lniany, rama, werniks, faktura, glina, dłuto, metal, kamień, odlew

3 Zmysły artysty – w pracowni malarza Dom Jana Matejkiartysta, Jan Matejko, pracownia (atelier), światłocień, faktura, podmalówka, szkic, inspiracja, plama, podobrazie, akcesoria malarskie: sztaluga, blejtram, paleta 3 W pracowni współczesnego artysty Gmach Główny, Galeria Sztuki Polskiej XX wiekupracownia, pędzel, szkic, szkicownik, kopia, podłoże malarskie (podobrazie), płótno, deska, papier, szpachelka, paleta, farba, pigment, kolaż, asamblaż, happening, instalacja

3 Co się robi z gliny Gmach Główny, Galeria Rzemiosła Artystycznegowykorzystanie gliny w życiu codziennym na przestrzeni wieków, sztuka użytkowa, ceramika, glina, porcelana, fajans, manufaktura, techniki dekoracyjne

23

3 Opowieść o witrażu Dom Józefa Mehofferatechnika i historia witrażu, kolor, kompozycja, karton, konserwacja, Józef Mehoffer, Stanisław Wyspiański

3 Słońcem malowane. Witraże Gmach Główny, Galeria Sztuki Polskiej XX wieku, Galeria Rzemiosła Artystycznegohistoria i technika witrażu, projekt (karton), światło, kolor, kompozycja, sztuka monumentalna

3„Co ja zrobię z tej twarzy?” – zabawy z portretem Dom Jana Matejkiportret, autoportret, portret zbiorowy, reprezentacyjny, wizerunek, podobizna, poczet, karykatura, rekwizyt, gest

3 Jak cię widzą… sztuka portretowania Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicachpozowanie, model, atrybut, ubiór, portret realistyczny, reprezentacyjny, oficjalny, prywatny, autoportret

Przyroda

3 Bestiariusz. Jakie zwierzęta kryją się w dawnych obrazach i rzeźbach Pałac Biskupa Erazma Ciołka, Galeria „Sztuka Dawnej Polski. XII–XVIII wiek”, Galeria „Sztuka Cerkiewna Dawnej Rzeczypospolitej”średniowiecze, legenda, bestiariusz, baśń, fantastyczne stwory, lew, gryf, smok

3 Co się chowa w cieniu wiązu? Zwierzęta i rośliny z ogrodu Józefa Mehoffera Dom Józefa Mehoffera (uwaga: od maja do października zajęcia mogą odbywać się także w ogrodzie Muzeum)przyroda, rośliny, zwierzęta, ogród, prace w ogrodzie, ekologia, pory roku, inspiracja przyrodą, dekoracja 3 Kot Leonarda. Zwierzęta w sztuce Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicachprzyroda, zwierzęta dzikie, hodowlane i domowe, zwyczaje

3 Cztery pory roku. O kolorach i nastrojach w obrazach Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicachpory roku, barwy przyrody, zjawiska atmosferyczne, tęcza, koło barw, mieszanie się barw, barwy ciepłe i zimne, nasycone i pastelowe, nastrój, uczucia

24

3 Baśń zimowa. Wokół pejzażu Gmach Główny, Galeria Sztuki Polskiej XX wiekuprzyroda w malarstwie, pejzaż, nastrój, kolor, wyobraźnia, symbolizm, Młoda Polska, sztuka polska XIX i XX wieku

Czas i przestrzeń. Historia, obyczaje, legendy

3 Zabytki w muzeum świadectwem dawnych kultur Arsenał Muzeum Książąt Czartoryskich, Galeria Sztuki Starożytnejmitologia egipska, grecka, rzymska, sztuka starożytna, antyk, atrybuty bogów, życie w starożytnych miastach, materiał a zabytek, stanowiska archeologiczne

3 Kto Ty jesteś? Muzealna lekcja patriotyzmu Gmach Główny, Galeria „Broń i Barwa w Polsce”państwo, symbol narodowy, hymn, naród, niepodległość, wojna, pamiątka narodowa, bohater, patriotyzm

3 Rycerz i jego zbroja Gmach Główny, Galeria „Broń i Barwa w Polsce”źródła historyczne, wzór osobowy rycerza, „rycerskość” dzisiaj, pasowanie na rycerza, turnieje rycerskie, symbol, budowa i elementy zbroi, broń

3 Na średniowiecznym zamku. Dzieje i obyczaje Gmach Główny, Galeria „Broń i Barwa w Polsce”średniowiecze, zamek, fortyfikacje, kultura rycerska, turnieje rycerskie, uzbrojenie rycerza, zbroja, życie dworu, dawne gry i rozrywki

3 Historia mierzenia czasu. Zegary przez wieki Gmach Główny, Galeria Rzemiosła Artystycznegoczas, przeszłość, mierzenie czasu, chronologia, epoka, rodzaje zegarów, rzemiosło artystyczne

3 Zagadki starego domu, czyli jak żyło się dawniej Dom Józefa Mehofferahistoria domu, przeznaczenie wnętrz, meble, sprzęty, obyczajowość, savoir-vivre, rodzina, wychowanie dzieci, pamiątki rodzinne, spędzanie wolnego czasu, zabawy

3 Eleganci i strojnisie – jak kiedyś ubierano się w Krakowie Dom Józefa Mehofferamoda, elementy stroju, akcesoria mody, biżuteria, inspiracje naturą, „modowe skandale” końca XIX wieku, dyktator mody

25

3 Jak powstają ubrania? Historia mody Gmach Główny, Galeria Rzemiosła Artystycznegorzemiosło artystyczne, moda, rozpoznawanie elementów stroju, przemiany w sposobie ubierania się na przestrzeni wieków

3 Legendy krakowskie Gmach Główny, Galeria Sztuki Polskiej XX wiekuhistoria, tradycja, zwyczaje, mit, podanie, legenda, morał, królowie polscy, Stańczyk, Wanda, Smok Wawelski

3 Święci, anioły i legendy Pałac Biskupa Erazma Ciołka, Galeria „Sztuka Dawnej Polski. XII–XVIII wiek”, Galeria „Sztuka Cerkiewna Dawnej Rzeczypospolitej”średniowiecze, święty, atrybut, anioł, Złota Legenda

3 Dwie wieże i Stańczyk – krakowskie legendy w Domu Jana Matejki Dom Jana Matejkilegenda, Kraków, rzemieślnik, rzemiosło, kupiec, cech, godło

3 Namaluj mi bajkę. Legendy, baśnie, mity w obrazach Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicachbaśń, legenda, mit, opowieść, pieśń, lirnik, tradycja,Smok Wawelski, Lajkonik, Wanda, uczta u Wierzynka, symbol, atrybut, bogowie, mitologia

Barwy muzyki

3 Gdzie się chowa muzyka? Historia muzyki Gmach Główny, Galeria Rzemiosła Artystycznegomuzyka, historia muzyki, dźwięk, dźwięki w życiu codziennym, instrumenty muzyczne i ich historia, instrumenty dęte, perkusyjne i strunowe, inspiracja muzyką w sztukach plastycznych, muzyka klasyczna, ludowa i współczesna

3 Namalujmy muzykę Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w SukiennicachFryderyk Chopin, podróż, folklor, tradycja, rytm, nastrój, ilustracja, barwa, harmonia kolorów i dźwięków, nokturn w malarstwie i muzyce, miniatura, impresja muzyczna, faktura

3 Muzyczny dom Muzeum im. Karola Szymanowskiego w willi „Atma” w Zakopanemkompozytor, muzeum biograficzne, Karol Szymanowski, inspiracja sztuką góralską, folklor

26

3 Kim byli harnasie – opowieść muzyczna Muzeum im. Karola Szymanowskiego w willi „Atma” w Zakopanemharnaś, siuchaj, baca, juhas, gwara, folklor, legendy góralskie, balet, taniec, kostiumy

Oferta świąteczna

Boże Narodzenie

3 Anielskie witanie – polichromia kościoła Mariackiego Dom Jana Matejkianioł (posłaniec, pośrednik, opiekun, strażnik), atrybut, polichromia, fresk, dekoracja, prezbiterium, nawa

3 Boże Narodzenie w malarstwie i w rzeźbie Pałac Biskupa Erazma Ciołka, Galeria „Sztuka Dawnej Polski. XII–XVIII wiek”, Galeria „Sztuka Cerkiewna Dawnej Rzeczypospolitej”ikona, malarstwo tablicowe, Biblia, Boże Narodzenie, Złota Legenda, apokryf

3 Opowieść o Świętym Mikołaju Pałac Biskupa Erazma Ciołka, Galeria „Sztuka Dawnej Polski. XII–XVIII wiek”, Galeria „Sztuka Cerkiewna Dawnej Rzeczypospolitej”Święty Mikołaj, Złota Legenda, atrybut, ikona, malarstwo tablicowe

Boże Narodzenie / Wielkanoc

3 Przy polskim stole. Historia kuchni, świąteczne obyczaje Gmach Główny, Galeria Rzemiosła Artystycznegozwyczaje świąteczne, savoir-vivre, tradycja, święta, zastawa stołowa, dawne naczynia, życie codzienne w dawnych epokach

27

Lekcje muzealne dla szkół podstawowych

Sztuka

3 Przygody ze sztuką. Pierwsza wizyta w muzeum Gmach Główny, Galeria Sztuki Polskiej XX wiekumuzeum – jego działanie i historia, kolekcja, kolekcjonowanie, sztuka współczesna, gra, architektura muzeum

3 W pracowni artysty Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicachartysta, szkic, projekt, model, pracownia, obraz, płótno, podobrazie, sztaluga, paleta malarska, farby, olej lniany, rama, werniks, faktura, glina, dłuto, metal, kamień, odlew

3 Zmysły artysty – w pracowni malarza Dom Jana Matejkiartysta, Jan Matejko, pracownia (atelier), światłocień, faktura, podmalówka, szkic, inspiracja, plama, podobrazie, akcesoria malarskie: sztaluga, blejtram, paleta 3 W pracowni współczesnego artysty Gmach Główny, Galeria Sztuki Polskiej XX wiekupracownia, pędzel, szkic, szkicownik, kopia, podłoże malarskie (podobrazie) – płótno, deska, papier, szpachelka, paleta, farba, pigment, malarstwo materii, malarstwo gestu, kolaż, asamblaż, happening, instalacja

3 Co się robi z gliny Gmach Główny, Galeria Rzemiosła Artystycznegowykorzystanie gliny w życiu codziennym na przestrzeni wieków, sztuka użytkowa, ceramika, glina, porcelana, fajans, manufaktura, techniki dekoracyjne

3 Opowieść o witrażu Dom Józefa Mehofferatechnika i historia witrażu, kolor, kompozycja, karton, konserwacja, Józef Mehoffer, Stanisław Wyspiański

3 Słońcem malowane. Witraże Gmach Główny – Galeria Sztuki Polskiej XX wieku, Galeria Rzemiosła Artystycznegohistoria i technika witrażu, projekt (karton), światło, kolor, kompozycja, sztuka monumentalna

28

3„Co ja zrobię z tej twarzy?” – zabawy z portretem Dom Jana Matejkiportret, autoportret, portret zbiorowy, reprezentacyjny, wizerunek, podobizna, poczet, karykatura, rekwizyt, gest

3 Jak cię widzą… sztuka portretowania Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicachpozowanie, model, atrybut, ubiór, portret realistyczny, reprezentacyjny, oficjalny i prywatny, autoportret

Przyroda

3 Bestiariusz. Jakie zwierzęta kryją się w dawnych obrazach i rzeźbach Pałac Biskupa Erazma Ciołka, Galeria „Sztuka Dawnej Polski. XII–XVIII wiek”, Galeria „Sztuka Cerkiewna Dawnej Rzeczypospolitej”średniowiecze, legenda, bestiariusz, baśń, fantastyczne stwory, lew, gryf, smok

3 Co się chowa w cieniu wiązu? Zwierzęta i rośliny z ogrodu Józefa Mehoffera Dom Józefa Mehoffera (uwaga: od maja do października zajęcia mogą odbywać się także w ogrodzie Muzeum)przyroda, rośliny, zwierzęta, ogród, prace w ogrodzie, ekologia, pory roku, inspiracja przyrodą, dekoracja 3 Walka koguta z kotem. Muzealna lekcja przyrody Ośrodek Kultury Europejskiej – EUROPEUMnatura, środowisko życia zwierząt, zwierzęta dzikie, hodowlane i domowe, rośliny, pory roku, zmiany w przyrodzie, pejzaż, scena animalistyczna

3 Kot Leonarda. Zwierzęta w sztuce Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicachprzyroda, zwierzęta dzikie, hodowlane i domowe, zwyczaje

3 Cztery pory roku. O kolorach i nastrojach w obrazach Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicachpory roku, barwy przyrody, zjawiska atmosferyczne, tęcza, koło barw, mieszanie się barw, barwy ciepłe i zimne, nasycone i pastelowe, nastrój, uczucia

3 Baśń zimowa. Wokół pejzażu Gmach Główny, Galeria Sztuki Polskiej XX wiekuprzyroda w malarstwie, pejzaż, nastrój, kolor, wyobraźnia, symbolizm, Młoda Polska, sztuka polska XIX i XX wieku

29

Czas i przestrzeń. Historia, obyczaje, legendy

3 Zabytki w muzeum świadectwem dawnych kultur Arsenał Muzeum Książąt Czartoryskich, Galeria Sztuki Starożytnejmitologia egipska, grecka, rzymska, sztuka starożytna, antyk, atrybuty bogów, życie w starożytnych miastach, materiał a zabytek, stanowiska archeologiczne

3 Bogowie olimpijscy Arsenał Muzeum Książąt Czartoryskich, Galeria Sztuki Starożytnejmitologia egipska, grecka, rzymska, atrybuty bogów, dzieje herosów

3 Kto Ty jesteś? Muzealna lekcja patriotyzmu Gmach Główny, Galeria „Broń i Barwa w Polsce”państwo, symbol narodowy, hymn, naród, niepodległość, wojna, pamiątka narodowa, bohater, patriotyzm

3 Muzeum i jego tajemnice Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiegomuzeum, kolekcjoner, numizmatyk, zabytek, kolekcja, pieniądz, moneta, klipa, banknot, awers, rewers, znak wodny

3 Rycerz i jego zbroja Gmach Główny, Galeria „Broń i Barwa w Polsce”źródła historyczne, wzór osobowy rycerza, „rycerskość” dzisiaj, pasowanie na rycerza, turnieje rycerskie, symbol, budowa i elementy zbroi, broń

3 Na średniowiecznym zamku. Dzieje i obyczaje Gmach Główny, Galeria „Broń i Barwa w Polsce”średniowiecze, zamek, fortyfikacje, kultura rycerska, turnieje rycerskie, uzbrojenie rycerza, zbroja, życie dworu, dawne gry i rozrywki

3 Co nam mówią herby dawnej Polski Pałac Biskupa Erazma Ciołka, Galeria „Sztuka Dawnej Polski. XII–XVIII wiek”, wystawa „Kraków na wyciągnięcie ręki”heraldyka, herb, godło, kartusz, rodzina herbowa

3 Komu bije dzwon Zygmunta. Historia w obrazach Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicachhistoria, kronikarz, archeologia, ojczyzna, bohater narodowy, bitwa, hołd, krakowski Rynek, król Zygmunt I Stary, Stańczyk, zabory, Tadeusz Kościuszko, Napoleon Bonaparte, powstania

3 Historia mierzenia czasu. Zegary przez wieki Gmach Główny, Galeria Rzemiosła Artystycznego

30

czas, przeszłość, mierzenie czasu, chronologia, epoka, rodzaje zegarów, rzemiosło artystyczne

3 Zagadki starego domu, czyli jak żyło się dawniej Dom Józefa Mehofferahistoria domu, przeznaczenie wnętrz, meble, sprzęty, obyczajowość, savoir-vivre, rodzina, wychowanie dzieci, pamiątki rodzinne, spędzanie wolnego czasu, zabawy

3 Eleganci i strojnisie – jak kiedyś ubierano się w Krakowie Dom Józefa Mehofferamoda, elementy stroju, akcesoria, biżuteria, inspiracje naturą,

„modowe skandale” końca XIX wieku, dyktator mody 3 Jak powstają ubrania? Historia mody Gmach Główny, Galeria Rzemiosła Artystycznegorzemiosło artystyczne, moda, rozpoznawanie elementów stroju, przemiany w sposobie ubierania się od średniowiecza do secesji, krynolina, tiurniura, ubiór kontuszowy, frak

3 Legendy krakowskie Gmach Główny, Galeria Sztuki Polskiej XX wiekuhistoria, tradycja, zwyczaje, mit, podanie, legenda, morał, królowie polscy, Stańczyk, Wanda, Smok Wawelski

3 Święci, anioły i legendy Pałac Biskupa Erazma Ciołka, Galeria „Sztuka Dawnej Polski. XII–XVIII wiek”, Galeria „Sztuka Cerkiewna Dawnej Rzeczypospolitej”średniowiecze, święty, atrybut, anioł, Złota Legenda

3 Dwie wieże i Stańczyk – krakowskie legendy w Domu Jana Matejki Dom Jana Matejkilegenda, Kraków, rzemieślnik, rzemiosło, kupiec, cech, godło

3 Namaluj mi bajkę. Legendy, baśnie, mity w obrazach Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicachbaśń, legenda, mit, opowieść, pieśń, lirnik, tradycja, Smok Wawelski, Lajkonik, Wanda, uczta u Wierzynka, symbol, atrybut, bogowie, mitologia

3 Porwanie Europy – mity, legendy, baśnie Ośrodek Kultury Europejskiej – EUROPEUMmit, mitologia, tradycja, legenda, baśń, symbol, atrybut, Olimp, bogowie i bohaterowie mitologiczni: Zeus, Europa, Merkury, Narcyz

3 Pocztówki z podróży Ośrodek Kultury Europejskiej – EUROPEUMpejzaż, krajobraz, kultura i obyczaje krajów europejskich,

31

mapa Europy, formy spędzania czasu wolnego, orientacja w terenie, wspomnienia z podróży

Barwy muzyki

3 Gdzie się chowa muzyka? Historia muzyki Gmach Główny, Galeria Rzemiosła Artystycznegomuzyka, historia muzyki, dźwięk, dźwięki w życiu codziennym, instrumenty muzyczne i ich historia, instrumenty dęte, perkusyjne i strunowe, inspiracja muzyką w sztukach plastycznych, muzyka klasyczna, ludowa i współczesna

3 Namalujmy muzykę Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w SukiennicachFryderyk Chopin, podróż, folklor, tradycja, rytm, nastrój, ilustracja, barwa, harmonia kolorów i dźwięków, nokturn w malarstwie i muzyce, miniatura, impresja muzyczna, faktura

3 Muzyczny dom Muzeum im. Karola Szymanowskiego w willi „Atma” w Zakopanemkompozytor, muzeum biograficzne, Karol Szymanowski, inspiracja sztuką góralską, folklor

3 Kim byli harnasie – opowieść muzyczna Muzeum im. Karola Szymanowskiego w willi „Atma” w Zakopanemharnaś, siuchaj, baca, juhas, gwara, folklor, legendy góralskie, balet, taniec, kostiumy

32

Oferta świąteczna

Boże Narodzenie

3 Anielskie witanie – polichromia kościoła Mariackiego Dom Jana Matejkianioł (posłaniec, pośrednik, opiekun, strażnik), atrybut, polichromia, fresk, dekoracja, prezbiterium, nawa

3 Boże Narodzenie w malarstwie i rzeźbie Pałac Biskupa Erazma Ciołka, Galeria „Sztuka Dawnej Polski. XII–XVIII wiek”, Galeria „Sztuka Cerkiewna Dawnej Rzeczypospolitej”ikona, malarstwo tablicowe, Biblia, Boże Narodzenie, Złota Legenda, apokryf

3 Opowieść o Świętym Mikołaju Pałac Biskupa Erazma Ciołka, Galeria „Sztuka Dawnej Polski. XII–XVIII wiek”, Galeria „Sztuka Cerkiewna Dawnej Rzeczypospolitej”Święty Mikołaj, Złota Legenda, atrybut, ikona, malarstwo tablicowe

Boże Narodzenie / Wielkanoc

3 Przy polskim stole. Historia kuchni, świąteczne obyczaje Gmach Główny, Galeria Rzemiosła Artystycznego zwyczaje świąteczne, savoir-vivre, tradycja, święta, zastawa stołowa, dawne naczynia, życie codzienne w dawnych epokach

33

Lekcje muzealne dla gimnazjów

Starożytność

3 Starożytne cywilizacje Arsenał Muzeum Książąt Czartoryskich, Galeria Sztuki Starożytnejmitologia egipska, grecka i rzymska, sztuka starożytna, antyk, atrybuty bogów, życie w starożytnych miastach, rzeźba, fresk, mozaika

3 Bogowie i herosi. Wątki mitologiczne w sztuce antycznej Arsenał Muzeum Książąt Czartoryskich, Galeria Sztuki Starożytnejkultura i cywilizacja starożytnego Egiptu, Grecji i Rzymu, mitologia egipska, grecka i rzymska, malarstwo wazowe, płaskorzeźby, sarkofagi, dzieje herosów, atrybuty bogów, rola mitologii greckiej i rzymskiej w kulturze europejskiej

3 Starożytny pieniądz wehikułem czasu Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiegostarożytność, kultura śródziemnomorska, starożytni władcy, mitologia grecka, atrybuty bogów, republika, cesarstwo, barbarzyńcy, pieniądz, moneta

Średniowiecze

3 Świat średniowiecznej sztuki Pałac Biskupa Erazma Ciołka, Galeria „Sztuka Dawnej Polski.XII–XVIII wiek”kultura dworska, kultura mieszczańska, symbol, alegoria, atrybut, kanon, ikonografia, malarstwo tablicowe 3 Święci, symbole i legendy Pałac Biskupa Erazma Ciołka, Galeria „Sztuka Dawnej Polski. XII–XVIII wiek”, Galeria „Sztuka Cerkiewna Dawnej Rzeczypospolitej”ikonografia, średniowiecze, Biblia, atrybut, symbol, apokryf, źródła obrazowania

3 Wzorce osobowe średniowiecza Pałac Biskupa Erazma Ciołka, Galeria „Sztuka Dawnej Polski. XII–XVIII wiek”, wystawa „Kraków na wyciągnięcie ręki”kultura rycerska, chanson de geste, misterium, asceta, święty, hagiografia

3 Rycerze okrągłego stołu – wzorzec osobowy rycerza w kulturze średniowiecznej

34

Gmach Główny, Galeria „Broń i Barwa w Polsce”, Galeria Rzemiosła Artystycznegoetos, kultura rycerska i kodeks rycerski, legenda, podanie, źródła historyczne, uzbrojenie, turnieje, społeczeństwo i życie codzienne w epoce średniowiecza

Nowożytność

3 Wielcy wodzowie i dowódcy dawnej Polski Gmach Główny, Galeria „Broń i Barwa w Polsce”historia, hetman (polny, koronny), sylwetki hetmanów, wojny, taktyka, uzbrojenie, buzdygan, buława, jazda pancerna, kopia, skrzydła husarskie

3 Przez dziurkę od klucza. Jacy byli polscy władcy Gmach Główny, Galeria Rzemiosła Artystycznegodynastia, elekcja, dwór królewski, kultura dworska, sylwetki władców, obyczajowość i styl życia epoki nowożytnej, hobby, moda, turniej, insygnia królewskie, order, pieczęć

3 Kultura polskiego baroku Pałac Biskupa Erazma Ciołka, Galeria „Sztuka Dawnej Polski. XII–XVIII wiek”ornamentyka, heraldyka, kontrreformacja, portret sarmacki, vanitas, epitafium, światło i cień, dynamizm, ekspresja, figura serpentinata 3 Kultura szlachecka. Sarmatyzm Gmach Główny, Galeria Rzemiosła Artystycznegomit sarmacki, cechy sarmaty, „złota wolność”, ideologia, obyczajowość i styl życia epoki nowożytnej, barok, orientalizm, dworek szlachecki, polski ubiór narodowy (kontuszowy)

3 Cienie i blaski kultury sarmackiej Pałac Biskupa Erazma Ciołka, Galeria „Sztuka Dawnej Polski. XII–XVIII wiek”barok, sarmatyzm, portret sarmacki, portret trumienny, ubiór szlachecki, sylwetki polskich władców i hetmanów Rzeczypospolitej Obojga Narodów

3 Analiza dzieła sztuki nowożytnej Ośrodek Kultury Europejskiej – EUROPEUMmalarstwo biblijne, mitologiczne i rodzajowe, portret, pejzaż, martwa natura, kompozycja, perspektywa, światłocień, linia, walor, faktura, laserunek, impast, caravaggionizm

35

XiX wiek oraz przełom wieków XiX i XX

3 Malarscy kronikarze historii Polski Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicachmalarstwo historyczne, batalistyka, kronikarz, historyzm, tradycja, źródła ikonograficzne i historyczne, akademizm, kostium historyczny, powstania i mity narodowe, sztuka „ku pokrzepieniu serc”, propaganda, anegdota, alegoria, idealizacja, konwencja

3 Powstania narodowe – legenda powstań i codzienność powstańcza Gmach Główny, Galeria „Broń i Barwa w Polsce”, Galeria Rzemiosła Artystycznegopowstania, insurekcja, naród, patriotyzm, mity narodowe, niepodległość, polityka, uniwersał, codzienność żołnierska, kobiety a powstania, ubiór i uzbrojenie, militaria, sukmana, żałoba narodowa, biżuteria patriotyczna, pieśni

3 Artysta. Obiektywny komentator rzeczywistości czy aktywny uczestnik Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicachmisja i rola artysty, obiektywizm, subiektywizm, romantyzm, realizm, naturalizm, impresjonizm, symbolizm, ekspresjonizm, malarstwo historyczne, rodzajowe, portret, autoportret, alter ego, krytyka artystyczna, wystawy i kolonie artystyczne w XIX wieku

3„Ku pokrzepieniu serc” czy rozrachunek z historią Dom Jana Matejkisztuka w służbie walki o niepodległość, historia, rola artysty w XIX wieku, ojczyzna, patriotyzm, kultura narodowa, tradycja, świadomość społeczna, pamięć

3„Piekło życia” i „zaczarowany zamek” – XiX-wieczny model małżeństwa i rodziny na przykładzie domu Jana i Teodory Matejków Dom Jana Matejkimiejsce, role i obowiązki społeczne członków rodziny, modele wychowania do ról społecznych, wychowanie dzieci, model ojcostwa i macierzyństwa w XIX-wiecznej rodzinie mieszczańskiej, obyczajowość, powołanie, tradycja, pozycja społeczna, majątek,

„polskość”, patriotyzm, wzorce kulturowe, epistolografia 3 Zrozumieć malarstwo. Analiza dzieła sztuki Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicachanaliza formalna, ikonograficzna, interpretacja, kontekst kulturowy,

36

kompozycja, światłocień, perspektywa, przestrzeń, linia, barwa, walor, ekspresja, tworzywo, faktura, laserunek, impast, szkic, fini, luminizm, klasycyzm, romantyzm, akademizm, realizm, impresjonizm, symbolizm, ekspresjonizm

3 Kultura i obyczaje Młodej Polski Dom Józefa Mehofferamodernizm, secesja, symbolizm, „polskość”, miasto, przyroda, inspiracja naturą, ogrody, obyczajowość i styl życia, życie domowe, towarzyskie i salonowe, fascynacja Wschodem, rzemiosło artystyczne, moda

3 Mehoffer i Wyspiański – oblicza polskiej secesji Dom Józefa MehofferaMłoda Polska, modernizm, secesja, dekoracyjność, symbolizm, korespondencja sztuk, inspiracje przyrodą, folklor, stylizacja, akwarela, pastel, witraż

Współczesność

3 Widzieć i rozumieć – ćwiczenia z patrzenia Gmach Główny, Galeria Sztuki Polskiej XX wiekuanaliza formalna, ikonograficzna, interpretacja, kontekst kulturowy, abstrakcja, figuracja, symbol a symbolizm, ekspresja, kompozycja, światłocień, perspektywa, przestrzeń, linia, kształt, barwa, walor, ekspresja, tworzywo, faktura, impast, kolaż

3 Czas honoru. Historia Legionów i droga do niepodległości Gmach Główny, Galeria „Broń i Barwa w Polsce”I wojna światowa, Legiony, Józef Piłsudski, Związek Strzelecki, I Kompania Kadrowa, Akt 5 listopada, bitwa warszawska, Polska Partia Socjalistyczna, Narodowa Demokracja, przewrót majowy, rządy sanacji

3 O co chodzi w awangardzie Gmach Główny, Galeria Sztuki Polskiej XX wiekuawangarda w sztuce i literaturze, nowoczesność, prowokacja i rewolucja artystyczna, abstrakcja, kubizm, futuryzm, ekspresjonizm, formizm, Pablo Picasso, Georges Braque, Zbigniew Pronaszko, Leon Chwistek, Witkacy i Czysta Forma, I Grupa Krakowska

3 Kierunki i tendencje w polskiej sztuce XX wieku Gmach Główny, Galeria Sztuki Polskiej XX wiekuawangarda, abstrakcja, kubizm, futuryzm, ekspresjonizm, formizm, surrealizm, Witkacy i Czysta Forma, koloryzm, neoawangarda,

37

Tadeusz Kantor i Grupa Krakowska, informel, wizualizm, sztuka kinetyczna, akcjonizm, konceptualizm, happening, performance, environment, instalacja, figuracja

3 Między bykiem a niedźwiedziem – krótki kurs ekonomii Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiegokapitalizm, giełda, makler, notowania giełdowe, akcje, papiery wartościowe, obligacje, spółka akcyjna, indeks giełdowy, hossa, bessa, inflacja, denominacja, recesja

Tematy przekrojowe

3 Płacidło, moneta, karta kredytowa, czyli historia pieniądza Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiegonumizmatyka, pieniądz, płacidło, barter, moneta, klipa, banknot, papiery wartościowe, awers, rewers, znak wodny, mincerz, mennica, giełda, inflacja

3 O modzie. Historia ubioru Gmach Główny, Galeria Rzemiosła Artystycznegomoda, przemiany w sposobie ubierania się od średniowiecza do secesji, obyczajowość i styl życia, ubiór, strój, kostium, ubiór kontuszowy, frak, krynolina, tiurniura, biżuteria i akcesoria

3 Sztuka i obyczaje żydowskie Gmach Główny, Galeria Rzemiosła Artystycznegojudaizm, święta żydowskie (Szabat, Chanuka, Purim, Pesach), tradycje żydowskie, judaika, sztuka żydowska, synagoga i jej wyposażenie (menora, aron-ha-kodesz), dzielnica Kazimierz, diaspora

3 Jak czytać dzieło sztuki? Średniowiecze, renesans, barok Pałac Biskupa Erazma Ciołka, Galeria „Sztuka Dawnej Polski. XII–XVIII wiek”malarstwo tablicowe, techniki artystyczne, ikonografia, źródła obrazowania, symbol, alegoria, światło, cień, perspektywa, kolorystyka

3 W zakopiańskim stylu – podhalańskie inspiracje Muzeum Karola Szymanowskiego w willi „Atma” w ZakopanemPodhale, Zakopane, budownictwo podhalańskie, styl zakopiański, pensjonat, Karol Szymanowski, willa „Atma”, Witkacy w „Atmie”, Państwowa Szkoła Przemysłu Drzewnego, Stanisław Witkiewicz, Karol Stryjeński

38

Analiza i interpretacja dzieła sztuki

3 Jak czytać dzieło sztuki? Średniowiecze, renesans, barok Pałac Biskupa Erazma Ciołka, Galeria „Sztuka Dawnej Polski. XII–XVIII wiek”malarstwo tablicowe, techniki artystyczne, ikonografia, źródła obrazowania, symbol, alegoria, światło, cień, perspektywa, kolorystyka 3 Analiza dzieła sztuki nowożytnej Ośrodek Kultury Europejskiej – EUROPEUMmalarstwo biblijne, mitologiczne, rodzajowe, gatunki malarskie (portret, pejzaż, martwa natura), kompozycja, światłocień, walor, faktura, laserunek, impast, caravaggionizm

3 Zrozumieć malarstwo. Analiza dzieła sztuki Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicachanaliza formalna, ikonograficzna, interpretacja, kontekst kulturowy, kompozycja, światłocień, perspektywa, przestrzeń, linia, barwa, walor, ekspresja, tworzywo, faktura, laserunek, impast, szkic, fini, luminizm, klasycyzm, romantyzm, akademizm, realizm, impresjonizm, symbolizm, ekspresjonizm

3 Widzieć i rozumieć – ćwiczenia z patrzenia Gmach Główny, Galeria Sztuki Polskiej XX wiekuanaliza formalna, ikonograficzna, interpretacja, kontekst kulturowy, abstrakcja, figuracja, symbol a symbolizm, ekspresja, kompozycja, światłocień, perspektywa, przestrzeń, linia, kształt, barwa, walor, ekspresja, tworzywo, faktura, impast, kolaż

39

Lekcje muzealne dla szkół ponadgimnazjalnych

Starożytność

3 Starożytne cywilizacje [HiS]Arsenał Muzeum Książąt Czartoryskich, Galeria Sztuki Starożytnejmitologia egipska, grecka i rzymska, sztuka starożytna, antyk, atrybuty bogów, życie w starożytnych miastach, rzeźba, fresk, mozaika

3 Bogowie i herosi. Wątki mitologiczne w sztuce antycznej Arsenał Muzeum Książąt Czartoryskich, Galeria Sztuki Starożytnejkultura i cywilizacja starożytnego Egiptu, Grecji i Rzymu, mitologia egipska, grecka i rzymska, malarstwo wazowe, płaskorzeźby, sarkofagi, dzieje herosów, atrybuty bogów, rola mitologii greckiej i rzymskiej w kulturze europejskiej

3 Starożytny pieniądz wehikułem czasu Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiegostarożytność, Basen Morza Śródziemnego, starożytni władcy, mitologia grecka, atrybuty bogów, republika, cesarstwo, barbarzyńcy, pieniądz, moneta

Średniowiecze

3 Świat średniowiecznej sztuki Pałac Biskupa Erazma Ciołka, Galeria „Sztuka Dawnej Polski. XII–XVIII wiek”kultura dworska, kultura mieszczańska, symbol, alegoria, atrybut, kanon, ikonografia, malarstwo tablicowe 3 Wzorce osobowe średniowiecza Pałac Biskupa Erazma Ciołka, Galeria „Sztuka Dawnej Polski. XII–XVIII wiek”, wystawa „Kraków na wyciągnięcie ręki”kultura rycerska, chanson de geste, misterium, asceta, święty, hagiografia

3 Rycerze okrągłego stołu – wzorzec osobowy rycerza w kulturze średniowiecznej [HiS]Gmach Główny, Galeria „Broń i Barwa w Polsce”, Galeria Rzemiosła Artystycznegokultura, etos i kodeks rycerski, legenda, podanie, źródła historyczne, chanson de geste, drużynnicy książęcy, uzbrojenie, turnieje, społeczeństwo i życie codzienne w epoce średniowiecza

40

Nowożytność

3 Kryzys i prosperity Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiegoprosperity, kryzys, złoty wiek, wojny XVII wieku, dualizm gospodarczy, koniunktura, psucie pieniądza, inflacja, pieniądz podwartościowy, moneta, folwark

3 Wielcy wodzowie i dowódcy dawnej Polski [HiS]Gmach Główny, Galeria „Broń i Barwa w Polsce”historia, hetman (polny, koronny), sylwetki hetmanów, wojny XVII wieku, taktyka, uzbrojenie, buzdygan, buława, jazda pancerna, kopia, skrzydła husarskie

3 Przez dziurkę od klucza. Jacy byli polscy władcy [HiS]Gmach Główny, Galeria Rzemiosła Artystycznegodynastia, elekcja, dwór królewski, kultura dworska, sylwetki władców, obyczajowość i styl życia epoki nowożytnej, hobby, moda, turniej, insygnia królewskie, order, pieczęć

3 Kultura szlachecka. Sarmatyzm Gmach Główny, Galeria Rzemiosła Artystycznegomit sarmacki, cechy sarmaty, „złota wolność”, ideologia, obyczajowość i styl życia, barok, orientalizm, dworek szlachecki, polski ubiór narodowy (kontuszowy)

3 Cienie i blaski kultury sarmackiej Pałac Biskupa Erazma Ciołka, Galeria „Sztuka Dawnej Polski. XII–XVIII wiek”barok, sarmatyzm, portret sarmacki, portret trumienny, ubiór szlachecki, sylwetki polskich władców i hetmanów Rzeczypospolitej Obojga Narodów

3 Kultura polskiego baroku Pałac Biskupa Erazma Ciołka, Galeria „Sztuka Dawnej Polski. XII–XVIII wiek”ornamentyka, heraldyka, kontrreformacja, portret sarmacki, vanitas, epitafium, światło i cień, dynamizm, ekspresja, figura serpentinata 3 Ars moriendi w kulturze polskiego średniowiecza i baroku Pałac Biskupa Erazma Ciołka, Galeria „Sztuka Dawnej Polski. XII–XVIII wiek”vanitas, epitafium, obraz wotywny, portret trumienny,literatura wanitatywna, ceremoniał pogrzebowy, taniec śmierci, pompa funebris

41

3 Analiza dzieła sztuki nowożytnej Ośrodek Kultury Europejskiej – EUROPEUMmalarstwo biblijne, mitologiczne i rodzajowe, portret, pejzaż, martwa natura, kompozycja, perspektywa, światłocień, linia, walor, faktura, laserunek, impast, caravaggionizm

XiX wiek oraz przełom wieków XiX i XX

3 Malarscy kronikarze historii Polski Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicachmalarstwo historyczne, batalistyka, kronikarz, historiografia, historiozofia, historyzm, tradycja, źródła ikonograficzne i historyczne, akademizm, kostium historyczny, powstania i mity narodowe, sztuka ku pokrzepieniu serc, propaganda, anegdota, alegoria, idealizacja, konwencja

3 Powstania narodowe – legenda powstań i codzienność powstańcza [HiS]Gmach Główny, Galeria „Broń i Barwa w Polsce”, Galeria Rzemiosła Artystycznegopowstania, insurekcja, naród, patriotyzm, mity narodowe, niepodległość, polityka, uniwersał, codzienność żołnierska, kobiety a powstania, ubiór i uzbrojenie, militaria, sukmana, żałoba narodowa, biżuteria patriotyczna, pieśni

3 Romantyzm w kontekście literackim [m]Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicachkorespondencja sztuk, tradycja i mity romantyczne, natchnienie, wieszcz, symbolizm, nastrojowość, nastrój, natura, pejzaż, melancholia, ludowość, motywy fantastyczne, powstania narodowe, ikonografia powstańcza

3 Starzy i młodzi – konflikt pokoleń w sztuce i literaturze XiX wieku Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicachklasycyzm, romantyzm, akademizm, realizm, naturalizm, pozytywizm, impresjonizm, symbolizm, ekspresjonizm, uczeń, mistrz, krytyka artystyczna, konflikt pokoleń, edukacja artystyczna kobiet 3 Artysta. Obiektywny komentator rzeczywistości czy aktywny uczestnik Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicachmisja i rola artysty, obiektywizm, subiektywizm, romantyzm, realizm, naturalizm, impresjonizm, symbolizm, ekspresjonizm, malarstwo historyczne, rodzajowe, portret, autoportret, alter ego, krytyka artystyczna, wystawy i kolonie artystyczne w XIX wieku

42

3„Ku pokrzepieniu serc” czy rozrachunek z historią [HiS] Dom Jana Matejkisztuka w służbie walki o niepodległość, historia, rola artysty w XIX wieku, ojczyzna, patriotyzm, kultura narodowa, tradycja, świadomość społeczna, pamięć

3„Piekło życia” i „zaczarowany zamek” – XiX-wieczny model małżeństwa i rodziny na przykładzie domu Jana i Teodory Matejków [HiS] Dom Jana Matejkimiejsce, role i obowiązki społeczne członków rodziny, modele wychowania do ról społecznych, wychowanie dzieci, model ojcostwa i macierzyństwa w XIX-wiecznej rodzinie mieszczańskiej, powołanie, tradycja, obyczajowość, pozycja społeczna, majątek, polskość, patriotyzm, wzorce kulturowe, epistolografia

3 Zrozumieć malarstwo. Analiza dzieła sztuki [m] Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicachanaliza formalna, ikonograficzna, interpretacja, kontekst kulturowy, kompozycja, światłocień, perspektywa, przestrzeń, linia, barwa, walor, ekspresja, tworzywo, faktura, laserunek, impast, szkic, fini, luminizm, klasycyzm, romantyzm, akademizm, realizm, impresjonizm, symbolizm, ekspresjonizm

3 Młoda Polska i symbolizm [m] Gmach Główny, Galeria Sztuki Polskiej XX wiekuMłoda Polska, fin de siècle, belle époque, modernizm, symbol a symbolizm, ekspresjonizm, secesja, nastrój, natura, miasto, schopenhaueryzm, nietzscheanizm, bergsonizm, Stanisław Przybyszewski, sztuka dla sztuki, melancholia, dekadentyzm, chłopomania

3 Kultura i obyczaje Młodej Polski [HiS] Dom Józefa Mehofferamodernizm, secesja, symbolizm, polskość, miasto, przyroda, inspiracja naturą, ogrody, obyczajowość i styl życia, życie domowe, towarzyskie i salonowe, fascynacja Wschodem, rzemiosło artystyczne, moda

3 Mehoffer i Wyspiański – oblicza polskiej secesji Dom Józefa MehofferaMłoda Polska, modernizm, secesja, dekoracyjność, symbolizm, korespondencja sztuk, inspiracje przyrodą, folklor, stylizacja, akwarela, pastel, witraż

43

Współczesność

3 Czas honoru. Historia Legionów i droga do niepodległości [HiS]Gmach Główny, Galeria „Broń i Barwa w Polsce”I wojna światowa, Legiony, Józef Piłsudski, Związek Strzelecki, I Kompania Kadrowa, Akt 5 listopada, bitwa warszawska, Polska Partia Socjalistyczna, Narodowa Demokracja, przewrót majowy, rządy sanacji

3 O co chodzi w awangardzie [m]Gmach Główny, Galeria Sztuki Polskiej XX wiekuawangarda w sztuce i literaturze, nowoczesność, prowokacja i rewolucja artystyczna, abstrakcja, kubizm, futuryzm, ekspresjonizm, formizm, Pablo Picasso, Georges Braque, Zbigniew Pronaszko, Leon Chwistek, Witkacy i Czysta Forma, I Grupa Krakowska

3 Zakopiańska bohema – międzywojnie pod Tatrami Muzeum Karola Szymanowskiego w willi „Atma” w Zakopanemawangarda w sztuce i literaturze, literatura okresu międzywojennego, Karol Szymanowski, Stanisława Szymanowska, Witkacy i Firma Portretowa, Jarosław Iwaszkiewicz, Maria Kasprowiczowa, Antoni Słonimski, Zdzisław Jachimecki, Rafał Malczewski, Julian Tuwim, Jan Lechoń, Emil Młynarski, Zofia Nałkowska 3 Kierunki i tendencje w polskiej sztuce XX wieku [m]Gmach Główny, Galeria Sztuki Polskiej XX wiekuawangarda, abstrakcja, kubizm, futuryzm, ekspresjonizm, formizm, surrealizm, Witkacy i Czysta Forma, koloryzm, neoawangarda, Tadeusz Kantor i Grupa Krakowska, informel, wizualizm, sztuka kinetyczna, akcjonizm, konceptualizm, happening, performance, environment, instalacja, figuracja

3 Tak to widzę. Analiza dzieła sztuki w kontekście literackim [m]Gmach Główny, Galeria Sztuki Polskiej XX wiekuanaliza formalna, ikonograficzna, interpretacja, kontekst kulturowy, korespondencja sztuk, teksty kultury, abstrakcja, figuracja, symbol, kompozycja, światłocień, perspektywa, przestrzeń, linia, kształt, barwa, walor, ekspresja, tworzywo, faktura, impast

3 Interpretacja czy nadinterpretacja – jak poprawnie odczytywać teksty kultury współczesnej Gmach Główny, Galeria Sztuki Polskiej XX wieku [HiS], [m]sztuka aktualna, media, kultura masowa, wizerunek ciała w kulturze współczesnej, feminizm, transgresja, postmodernizm, sztuka

44

krytyczna, język, komunikacja, metodologia badań nad sztuką, analiza i interpretacja dzieła sztuki, ikonografia, symbol, znak 3 Między bykiem a niedźwiedziem – krótki kurs ekonomii [HiS]Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiegokapitalizm, giełda, makler, notowania giełdowe, akcje, papiery wartościowe, obligacje, spółka akcyjna, indeks giełdowy, hossa, bessa, inflacja, denominacja, recesja

Tematy przekrojowe

3 Płacidło, moneta, karta kredytowa, czyli historia pieniądza [HiS]Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiegonumizmatyka, pieniądz, płacidło, barter, moneta, klipa, banknot, papiery wartościowe, znak wodny, mincerz, mennica, giełda, inflacja

3 O modzie. Historia ubioru [HiS] Gmach Główny, Galeria Rzemiosła Artystycznegomoda, przemiany w sposobie ubierania się od średniowiecza do secesji, obyczajowość i styl życia, ubiór, strój, kostium, ubiór kontuszowy, frak, krynolina, tiurniura, biżuteria i akcesoria

3 W wielowyznaniowej Rzeczypospolitej Pałac Biskupa Erazma Ciołka, Galeria „Sztuka Dawnej Polski. XII–XVIII wiek”, Galeria „Sztuka Cerkiewna Dawnej Rzeczypospolitej”katolicyzm, prawosławie, Kościół unicki, sztuka ikony, sztuka sakralna Kościoła łacińskiego, wielokulturowość

3 Sztuka i obyczaje żydowskie [HiS]Gmach Główny, Galeria Rzemiosła Artystycznegojudaizm, święta żydowskie (szabat, Chanuka, Purim, Pesach), tradycje żydowskie, judaika, sztuka żydowska, synagoga i jej wyposażenie (menora, aron ha-kodesz), dzielnica Kazimierz, diaspora

3 Jak czytać dzieło sztuki? Średniowiecze, renesans, barok [m] Pałac Biskupa Erazma Ciołka, Galeria „Sztuka Dawnej Polski. XII–XVIII wiek”malarstwo tablicowe, techniki artystyczne, ikonografia,źródła obrazowania, symbol, alegoria, światło, cień, perspektywa, kolorystyka 3 Ikona – odkrywanie tajemnicy Pałac Biskupa Erazma Ciołka, Galeria „Sztuka Dawnej Polski. XII–XVIII wiek”prawosławie, łemkowszczyzna, cerkiew, ikona, ikonostas, Hodegetria, mandylion, apokryf

45

3 W zakopiańskim stylu – podhalańskie inspiracje Muzeum Karola Szymanowskiego w willi „Atma” w ZakopanemPodhale, Zakopane, budownictwo podhalańskie, styl zakopiański, pensjonat, Karol Szymanowski, willa „Atma”, Witkacy w „Atmie”, Państwowa Szkoła Przemysłu Drzewnego, Stanisław Witkiewicz, Karol Stryjeński

Analiza i interpretacja dzieła sztuki

3 Jak czytać dzieło sztuki? Średniowiecze, renesans, barok [m] Pałac Biskupa Erazma Ciołka, Galeria „Sztuka Dawnej Polski. XII–XVIII wiek”malarstwo tablicowe, techniki artystyczne, ikonografia, źródła obrazowania, symbol, alegoria, światło, cień, perspektywa, kolorystyka 3 Analiza dzieła sztuki nowożytnej Ośrodek Kultury Europejskiej – EUROPEUMmalarstwo biblijne, mitologiczne i rodzajowe, portret, pejzaż, martwa natura, kompozycja, perspektywa, światłocień, linia, walor, faktura, laserunek, impast, caravaggionizm

3 Zrozumieć malarstwo. Analiza dzieła sztuki [m]Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicachanaliza formalna, ikonograficzna, interpretacja, kontekst kulturowy, kompozycja, światłocień, perspektywa, przestrzeń, linia, barwa, walor, ekspresja, tworzywo, faktura, laserunek, impast, szkic, fini, klasycyzm, romantyzm, akademizm, realizm, impresjonizm, luminizm, symbolizm, ekspresjonizm

3 Tak to widzę. Analiza dzieła sztuki w kontekście literackim Gmach Główny, Galeria Sztuki Polskiej XX wieku [m]analiza formalna, ikonograficzna, interpretacja, kontekst kulturowy, korespondencja sztuk, teksty kultury, abstrakcja, figuracja, symbol, kompozycja, światłocień, perspektywa, przestrzeń, linia, kształt, barwa, walor, ekspresja, tworzywo, faktura, impast

3 Interpretacja czy nadinterpretacja – jak poprawnie odczytywać teksty kultury współczesnej Gmach Główny, Galeria Sztuki Polskiej XX wieku [HiS], [m]sztuka aktualna, media, kultura masowa, wizerunek ciała w kulturze współczesnej, feminizm, transgresja, postmodernizm, sztuka krytyczna, język, komunikacja, metodologia badań nad sztuką, analiza i interpretacja dzieła sztuki, ikonografia, symbol, znak

46

Lekcje muzealne do wystaw czasowych

Legiony Polskie 1914–1918. Wystawa w stulecie wybuchu wielkiej wojny i Czynu Legionowego6 sierpnia 2014 – 30 września 2015Gmach Główny, Galeria „Broń i Barwa w Polsce”, wystawa „Legiony Polskie 1914–1918”Wystawa otwarta w setną rocznicę wymarszu I Kompanii Kadrowej z krakowskich Oleandrów przybliża historię formacji wojskowej „Legiony”, jej wkład w wydarzenia wielkiej wojny i odzyskanie przez państwo polskie niepodległości w 1918 roku.

lekcje muzealne

Przedszkola i szkoły podstawowe: 3 Kto ty jesteś? Muzealna lekcja patriotyzmu państwo, symbol narodowy, hymn, naród, niepodległość, wojna, pamiątka narodowa, bohater, patriotyzm

Gimnazja i szkoły ponadgimnazjalne: 3 Czas honoru. Historia Legionów i droga do niepodległości I wojna światowa, Legiony, Józef Piłsudski, Związek Strzelecki, I Kompania Kadrowa, Akt 5 listopada, bitwa warszawska, Polska Partia Socjalistyczna, Narodowa Demokracja, przewrót majowy, rządy sanacji

W przestrzeni smoka. Sztuka chińska w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie19 lutego – 5 lipca 2015Gmach Główny, Sala Wystaw Zmiennych, I piętroWystawa prezentuje 400 szczególnie interesujących dzieł wybranych z bezcennej, liczącej ponad 3000 obiektów kolekcji sztuki chińskiej Muzeum Narodowego w Krakowie. Najstarsze z nich powstały w epoce Han (206 p.n.e.–220 n.e.), większość pochodzi z drugiej połowy panowania mandżurskiej dynastii Qing (1644–1911). Na wystawie znajdują się przykłady wszystkich dziedzin chińskiej sztuki i rzemiosła: malarstwo, grafika, rzeźba, ceramika, wyroby z brązu, laki i szkła, dekoracyjne tkaniny użytkowe, ubiory, akcesoria, meble, zabawki i instrumenty muzyczne.

47

lekcje muzealne

Przedszkola i szkoły podstawowe: 3 Chiński smok – władca wód, nieba i szczęściaChiny, porcelana, kaligrafia, smok chiński, cesarz, symbol, legenda

Od Damaszku do Andaluzji. Pieniądz islamski w wiekach średnich23 kwietnia – 22 listopada 2015Muzeum im. Emeryka Hutten-CzapskiegoWystawa przybliża mennictwo różnorodnych dynastii islamskich Bliskiego i Środkowego Wschodu w wiekach średnich. Obejmuje czasy od narodzenia islamu w roku 622 po upadek kalifatu abbasydzkiego w roku 1258. Na wystawie zostały pokazane monety złote (dinary), srebrne (dirhemy) i miedziane (falsy). Ekspozycję wzbogacają obiekty nienumizmatyczne (m.in. wyroby szklane, ceramika).

lekcje muzealne

Szkoły podstawowe: 3 W świecie baśni z tysiąca i jednej nocybaśń, islam, sułtan, arabeska, kaligrafia, moneta epigraficzna, Bliski Wschód, Szeherezada

Gimnazja i szkoły ponadgimnazjalne: 3 Arabowie. Między Wschodem a Zachodemislam, podboje arabskie, kalifat, emirat, oddziaływania międzykulturowe, Koran, Bliski Wschód, Europa Zachodnia, Bizancjum, moneta epigraficzna, „dolar średniowieczny”

Niech żyje sztuka! Kolekcja Feliksa Jasieńskiego. Od Japonii do Europy. Rzeczy piękne i użyteczne12 czerwca 2015 – 3 lipca 2016Kamienica Szołayskich im. Feliksa JasieńskiegoNa wystawie prezentowane są dzieła z ogromnie różnorodnego zbioru Feliksa „Mangghi” Jasieńskiego – słynnego krakowskiego mecenasa sztuki i kolekcjonera. Przedstawiono szeroki wybór

48

malarstwa, rzeźby, rysunku i grafiki artystów Młodej Polski oraz sztuki wschodniej, reprezentowanej przez tkaniny pochodzące z Bliskiego i Dalekiego Wschodu i sztukę japońską – przedmiot szczególnej pasji kolekcjonerskiej Jasieńskiego – pokazaną głównie na przykładzie drzeworytów japońskich i mistrzowsko wykonanych przedmiotów użytkowych. Wystawa poszerzona jest o prezentację sztuki zachodnioeuropejskiej – m.in. dzieła graficzne Francisca Goi, Edvarda Muncha, Maurice’a Denisa czy Pierre’a Bonnarda.

Niech żyje sztuka! Kolekcja Feliksa Jasieńskiego. Grafika francuska od impresjonizmu do Art Nouveau12 czerwca 2015 – 3 stycznia 2016Kamienica Szołayskich im. Feliksa JasieńskiegoCelem ekspozycji jest prezentacja nowoczesnej grafiki francuskiej z kolekcji Feliksa Jasieńskiego z okresu od 2. połowy XIX wieku do początku XX wieku, z charakterystycznymi dla niej zjawiskami i kierunkami (odnowa grafiki artystycznej, popularyzacja litografii barwnej, grafika związana z preimpresjonizmem, impresjonizmem, symbolizmem, postimpresjonizmem, Art Nouveau) oraz wybitnymi przedstawicielami, takimi jak Édouard Manet, Pierre Bonnard, Camille Pissarro, Odilon Redon, Henri Toulouse-Lautrec. Wystawa będzie uzupełniona także dziełami innych sławnych twórców działających wówczas we Francji (m.in. Féliciena Ropsa, Johana Bartholda Jongkinda, Jamesa Whistlera).

lekcje muzealne (towarzyszące obydwu wystawom)

Przedszkola i szkoły podstawowe: 3 Pejzaż natury i pejzaż miastpejzaż, plan, perspektywa, plener, kolor i światło, przyroda w malarstwie i grafice, paryska ulica, życie codzienne w XIX wieku

3 Portretmalarstwo, rzeźba, portret dziecięcy, autoportret, portrety artystów i pisarzy, portret oficjalny i nieoficjalny, model 3 Mania zbierania – o kolekcjonowaniukolekcjonerstwo, kolekcja, przedmiot, dzieło sztuki, muzeum, Kraków, Feliks Manggha Jasieński

49

Gimnazja i szkoły ponadgimnazjalne: 3 Młoda Polska i Art Nouveau w malarstwie i graficedekadentyzm, symbolizm, secesja, melancholia, cyganeria, korespondencja sztuk, środki wyrazu, analiza formy, techniki malarskie i graficzne, Leon Wyczółkowski, Jan Stanisławski, Józef Pankiewicz, Jacek Malczewski, japonizm 3 Symbolizm w sztuce polskiej i europejskiejsztuki plastyczne a poezja i literatura, symbol, alegoria, nastrojowość, świat realny i fantastyczny, Odilon Redon, Félicien Rops, Edvard Munch, Jacek Malczewski, Leon Wyczółkowski, Jan Stanisławski, Wojciech Weiss 3 Zbieracze i osobliwości – o kolekcjach i kolekcjonerachkolekcjonerstwo, kolekcja, sztuka, muzeum, życie i środowisko artystyczne Krakowa, japonizmy, Feliks Manggha Jasieński

Ottomania. Osmański Orient w sztuce renesansu25 czerwca – 27 września 2015Gmach GłównyWystawa ma na celu przyjrzenie się wieloaspektowemu wizerunkowi Turków osmańskich zachowanemu w sztuce Włoch, Niemiec, Holandii, Polski i Węgier epoki renesansu. Wymienione kraje, dzięki silnym związkom handlowym i licznym podróżom dyplomatów, były w szczególnie bliskim kontakcie z imperium osmańskim. Zgromadzone na wystawie obrazy olejne, rysunki, starodruki, grafiki, zbroje, kobierce, monety i inne obiekty rzemiosła artystycznego zilustrują różnice i podobieństwa we wzajemnym postrzeganiu wschodniej i zachodniej cywilizacji. Zobaczymy m.in. dzieła Giovanni Belliniego, Albrechta Dürera, Hansa Memlinga, Tycjana, Jacopa Tintoretta i Paola Veronesego.

Na każdej z wystaw odbywają się zajęcia: Ko-lekcja z klasą dla uczniów szkół podstawowych, gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych

51

Jak zamówić lekcję muzealną lub zwiedzanie

Zapoznaj się ze stroną internetową MNK: www.mnk.pllub naszymi materiałami informacyjnymi.Wybierz odpowiedni dla Twoich uczniów etap nauczania.Wybierz temat lekcji (pomogą Ci w tym zagadnienia przedstawione w formie słów kluczy).Zanim zadzwonisz, przygotuj listę niezbędnych informacji.Zadzwoń lub wyślij e-mail, by dokonać rezerwacji.

1

23

45

pon. – pt., 9.00–15.0012 433 54 44rezerwacja_mnk@mnk.pl

1

4

5

2

3

www

52

Informacje potrzebne do rezerwacji

1. termin wizyty2. rodzaj usługi, np.: lekcja muzealna, Ko-lekcja z klasą, oprowadzanie itd.3. wielkość grupy (liczba uczestników, liczba opiekunów), wiek uczestników4. dane kontaktowe: adres instytucji, telefon i e-mail opiekuna grupy5. uwagi dodatkowe, które pozwolą nam lepiej przygotować się

do Państwa wizyty w Muzeum

Sposób rezerwacji

1. Przez Centrum Rezerwacji Muzeum Narodowego w Krakowie (w godzinach 9.00–15.00) pod numerem telefonu: 12 433 54 44 lub pod adresem e-mail: rezerwacja_mnk@mnk.pl

2. W Oddziale Muzeum Karola Szymanowskiego w willi „Atma” w Zakopanem, pod numerem telefonu: 18 202 00 40 lub pod adresem e-mail: agiewont@mnk.pl

Centrum Rezerwacji przyjmuje zapisy na zwiedzanie grup z przewodni-kiem, lekcje muzealne i Ko-lekcje z klasą oraz wejścia grup zorganizowanych z przewodnikiem miejskim lub bez przewodnika.

Ważne informacje

3 Bardzo prosimy o zapoznanie się z ofertą lekcji muzealnych udostępnioną na stronie internetowej MNK oraz w naszych materiałach informacyjnych.

3 Grupa uczestników lekcji powinna liczyć minimum 10 osób, maksymalnie 30 osób. Grupy liczące więcej niż 30 osób dzielone są odpowiednio na 2, 3, 4 grupy… i wchodzą do Galerii w odstępach czasowych uzależnionych od wielkości konkretnej galerii (wyjątkiem jest Pałac Biskupa Erazma Ciołka, gdzie grupa może liczyć maksymalnie 20 osób).

3 Rezerwacje zwiedzania z przewodnikiem, lekcji muzealnych i Ko-lekcji z klasą przyjmowane są najpóźniej dwa tygodnie przed planowaną wizytą. Można dokonać rezerwacji również z większym (kilkumiesięcznym) wyprzedzeniem.

3 Rezerwacje do Galerii Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach przyjmo-wane są minimum dwa tygodnie, a maksimum miesiąc przed planowaną wizytą.

53

3 W wypadku rezygnacji z rezerwacji później niż dwa dni przed ustalonym terminem wizyty zamawiający zobowiązany jest do zwrotu 50 procent kosztów oprowadzania zamówionej lekcji bądź Ko-lekcji z klasą.

3 Nie ma możliwości rozpoczęcia zajęć przed wyznaczoną godziną. 3 Na zajęcia prosimy przychodzić punktualnie. 3 Na grupy, które nie uprzedziły o spóźnieniu, czekamy 30 minut od chwili planowanego rozpoczęcia zajęć.

3 W wyjątkowych wypadkach zastrzegamy sobie prawo do odwołania zajęć po wcześniejszym powiadomieniu zamawiającego.

Czas trwania

lekcje muzealne, Ko-lekcja z klasą: 3 przedszkola – do 60 min. 3 szkoły podstawowe, gimnazjum, szkoły ponadgimnazjalne – od 60 do 90 min.

Lekcje muzealne oraz Ko-lekcję z klasą prowadzimy od wtorku do piątku w godzinach otwarcia poszczególnych Oddziałów. Ostatnie grupy wpusz-czane są 90 min. przed zamknięciem Oddziału. oprowadzanie grup:Od 60 do 90 min., od wtorku do niedzieli, w godzinach otwarcia poszcze-gólnych Oddziałów. Ostatnie grupy wpuszczane są 90 min. przed zamknię-ciem Oddziału.

Opłata za lekcje muzealne i Ko-lekcję z klasą

Opłata za lekcję muzealną zawiera koszt biletu wstępu oraz bezpłatny wstęp dla trzech opiekunów na grupę.

3 lekcja w języku polskim – 10 zł od ucznia 3 lekcja w języku obcym – 20 zł od ucznia

54

Karnety dla szkół

Istnieje możliwość zakupu karnetów dla szkółna 3, 5 lub 10 lekcji muzealnych w promocyjnej cenie:

3 karnet na 3 lekcje – 21 zł od ucznia 3 karnet na 5 lekcji – 35 zł od ucznia 3 karnet na 10 lekcji – 60 zł od ucznia

Opłata za zwiedzanie z przewodnikiem bilet wstępu do galerii + usługa przewodnickaprzewodnik w języku polskim:

3 1 galeria – 100 zł 3 2 galerie* – 130 zł 3 3 galerie* – 180 zł przewodnik w języku obcym:

3 1 galeria – 130 zł 3 2 galerie* – 180 zł 3 3 galerie* – 200 zł

* Usługa obowiązuje w Oddziałach, w których udostępnione są dwie lub trzy galerie.

Honorujemy Kartę Dużej Rodziny oraz Krakowską Kartę Rodzinną 3+.

Lekcje dla osób niepełnosprawnych

Oferta lekcji muzealnych jest dostępna dla osób niepełnosprawnych. O szczegóły prosimy pytać w Centrum Rezerwacji MNK dzwoniąc pod nr tel.: 12 433 54 44 lub pisząc na adres: rezerwacja_mnk@mnk.pl

Lekcja dla uczniów niepełnosprawnych z Zespołów Szkół Specjalnych i klas integracyjnych – 2 zł od ucznia

55

Oddziały Muzeum Narodowego w Krakowie

3 Arsenał Muzeum Książąt Czartoryskich, Galeria Sztuki Starożytnejul. Pijarska 8, 31 -015 Krakówwtorek–niedziela: 10.00–16.00

Galeria Sztuki Starożytnej mieści się w dawnym Arsenale miejskim.

tu zobaczysz: zabytki związane z wielkimi cywilizacjami starożytnymi – bliskowschodnią, egipską, grecką, etruską i rzymską, m.in.: znaleziska z terenów Palestyny, Cypru i Kartaginy oraz zabytki z terenów blisko-wschodnich, sarkofagi egipskie i fragmenty papirusów, przedmioty kul-towe i codziennego użytku ze starożytnego Egiptu, wazy greckie, sztukę etruską, fragmenty sarkofagów wczesnochrześcijańskich, portrety fajum-skie, reliefy rzymskie, fresk pompejański, przedmioty codziennego użytku z okresu rzymskiego, a także zabytki inspirowane antykiem powstałe od okresu renesansu do XIX wieku.

3 Pałac Biskupa Erazma Ciołkaul. Kanonicza 17, 31-002 Krakówwtorek–sobota: 10.00–18.00, niedziela: 10.00–16.00

Galerie „Sztuka Dawnej Polski. XII–XVIII wiek” i „Sztuka Cerkiewna Daw-nej Rzeczypospolitej” oraz wystawa „Kraków na wyciągnięcie ręki” zgro-madzone są w pałacu wzniesionym na początku XVI wieku dla biskupa płockiego Erazma Ciołka.

tu zobaczysz: dzieła polskiej sztuki średniowiecznej, renesansowej i baroko-wej, m.in.: sławną gotycką figurę Madonny z Krużlowej, dzieła Wita Stwo-sza, zbiór dawnego polskiego malarstwa portretowego (w tym portrety trumienne i wizerunki Jana III Sobieskiego), wysokiej klasy ikony z terenu Małopolski i Rusi Czerwonej, ikonostas, utensylia oraz tkaniny liturgiczne używane w Kościele wschodnim oraz gipsowe odlewy fragmentów najcen-niejszych rzeźb architektonicznych z całej Polski.

3 Dom Józefa Mehofferaul. Krupnicza 26, 30-062 Krakówwtorek–niedziela: 10.00–16.00

56

Muzeum biograficzne Józefa Mehoffera w domu wzniesionym w 1852 roku dla rodziny Marii z Rogowskich Wyspiańskiej, w którym przyszedł na świat Stanisław Wyspiański.

tu zobaczysz: wnętrza domu artysty w dużej części zaprojektowane przez samego Józefa Mehoffera, z zabytkowymi meblami, tkaninami, książkami, a także pamiątkami rodzinnymi, fotografiami i dziełami artysty, przede wszystkim: witrażem Vita somnium breve oraz licznymi projektami do polichromii i witraży, rysunkami, grafikami i obrazami olejnymi (w tym portretami żony). Oryginalny wygląd zachował pokój japoński – dowód na panującą na początku XX wieku modę na sztukę orientalną. Ogród przy muzeum, odtworzony w nawiązaniu do ogrodu założonego w tym miejscu przez Mehoffera, jest otwarty i dostępny dla zwiedzających przez cały rok.

3 Kamienica Szołayskich im. Feliksa Jasieńskiegoul. Szczepańska 11, 31-011 Krakówwtorek–sobota: 10.00–18.00, niedziela: 10.00–16.00

Dom ten został podarowany Muzeum Narodowemu w Krakowie w 1904 roku przez Włodzimierę z Jelitów Kraińskich i Adama Starżę Szołayskich.

tu zobaczysz: wystawy czasowe: „Niech żyje sztuka! Kolekcja Feliksa Jasień-skiego. Grafika francuska od impresjonizmu do Art Nouveau”, prezentującą grafiki m.in. Paula Gauguina, Auguste Renoira czy Édouarda Maneta, oraz

„Niech żyje sztuka! Kolekcja Feliksa Jasieńskiego. Od Japonii do Europy. Rze-czy piękne i użyteczne”.

3 Dom Jana Matejkiul. Floriańska 41, 31 - 019 Krakówwtorek–sobota: 10.00–18.00, niedziela: 10.00–16.00

Pierwsze muzeum biograficzne w Polsce – w domu, w którym Jan Matejko spędził większość swojego życia.

tu zobaczysz: obrazy olejne, akwarele i szkice rysunkowe Jana Matejki, pamiątki rodzinne oraz prezentowane w czasie cyklicznych wystaw zmien-nych bogate zbiory rzemiosła, tkanin i uzbrojenia, w ogromnej części sta-nowiące niegdyś prywatną „rekwizytornię” artysty, a także zabytkowe

57

wnętrza: pomieszczenie, w którym Matejko przyszedł na świat, zacho-wany w autentycznym stanie salon oraz sypialnię, w której w 1893 roku zmarł, jak również zaprojektowaną przez niego pracownię, gdzie znajdują się m.in. rekwizyty i utensylia malarskie używane przez artystę podczas codziennej pracy.

3 Galeria Sztuki Polskiej XiX wieku w SukiennicachRynek Główny 3, 31 -042 Krakówwtorek–niedziela: 10.00–18.00

Po przebudowie średniowiecznej hali targowej, według projektu Tomasza Prylińskiego, w 1879 roku w Sukiennicach powstała pierwsza na ziemiach polskich narodowa instytucja muzealna Polaków pozbawionych własnego państwa. Dziś mieści się tu galeria malarstwa i rzeźby końca XVIII i XIX wieku.

tu zobaczysz: przykłady malarstwa i rzeźby reprezentujące tendencje w sztuce czasów oświecenia, romantyzmu, akademizmu, realizmu, impre-sjonizmu i początków symbolizmu, m.in. Somosierrę Piotra Michałowskiego, Pochodnie Nerona Henryka Siemiradzkiego, Hołd Pruski Jana Matejki, Czwórkę Józefa Chełmońskiego, Święto Trąbek Aleksandra Gierymskiego, Szał uniesień Władysława Podkowińskiego, Introdukcję Jacka Malczewskiego.

3 Gmach Głównyal. 3 Maja 1, 30-062 Krakówwtorek–sobota: 10.00–18.00, niedziela: 10.00–16.00

Monumentalny gmach, zaprojektowany w latach 30. XX wieku jako realizacja idei świątyni narodowych skarbów i pomnika niepodległości. Mieści trzy ekspozycje stałe: Galerię Sztuki Polskiej XX wieku, Galerię „Broń i Barwa w Polsce” i Galerię Rzemiosła Artystycznego oraz sale wystaw zmiennych.

tu zobaczysz: przegląd najważniejszych zjawisk w sztuce polskiej od końca XIX wieku po wiek XXI, m.in. prace: Jacka Malczewskiego, Stanisława Wyspiań-skiego, Olgi Boznańskiej, Józefa Pankiewicza, Jana Cybisa, Zbigniewa Pronaszki, Witkacego, Andrzeja Wróblewskiego, Marii Jaremy, Jerzego Nowosielskiego, Tadeusza Kantora, Jerzego Beresia, a także artystów młodszego pokolenia: Katarzyny Kozyry, Leona Tarasewicza, Marcina Maciejowskiego, Wilhelma Sasnala. Zbiór wyrobów rzemiosła artystycznego ukazujący, jak zmieniała się

58

moda, ponadto biżuterię, wystrój wnętrz, przedmioty codziennego użytku, naczynia liturgiczne, kolekcję instrumentów muzycznych oraz judaików, kolekcję militariów od X wieku po czasy II wojny światowej: przykłady ryn-sztunku, począwszy od średniowiecza, przedmioty związane z hetmanami Rzeczypospolitej Obojga Narodów i pamiątki po wodzach (m.in. sukmana Tadeusza Kościuszki, Gwiazda Orderu Virtuti Militari po księciu Józefie Poniatowskim oraz kurtka mundurowa Józefa Piłsudskiego), kolekcje broni palnej, mundurów różnych formacji wojskowych oraz kolekcję falerystyki, obejmującą najważniejsze polskie odznaczenia i odznaki wojskowe.

3 Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiegoul. Piłsudskiego 12, 31- 109 Krakówwtorek–sobota: 10.00–18.00, niedziela: 10.00–16.00

Pałacyk Czapskich i Pawilon Muzealny, pierwotnie prezentujące kolekcję numizmatów hrabiego Emeryka Hutten-Czapskiego, w 1903 roku stały się pierwszym oddziałem Muzeum Narodowego w Krakowie.

tu zobaczysz: zbiór monet starożytnych (m.in. greckich i rzymskich), celty-ckich, bizantyńskich i arabskich, mennictwo średniowiecznej Polski oraz ekspozycję mennictwa i medalierstwa polskiego od XVI do XVIII wieku, kolekcję starodruków, zabytki kartograficzne, kolekcję monet, medali oraz pieniądza papierowego od końca XVIII wieku do 1939 roku, a także ekspozy-cję poświęconą Emerykowi Hutten-Czapskiemu i przedstawicielom rodu Czapskich. Pałac otoczony jest ogrodem otwartym dla publiczności, w któ-rym znajduje się lapidarium – kolekcja detalu architektonicznego pocho-dzącego z krakowskich kościołów i kamienic.

3 Ośrodek Kultury Europejskiej – euroPeumpl. Sikorskiego 6, 31-115 Krakówwtorek–sobota: 10.00–18.00, niedziela: 10.00–16.00

EUROPEUM mieści się w budynku starego spichlerza, wzniesionego w XVII wieku tuż za murami obronnymi Krakowa, a w 2013 roku przystosowanego do celów ekspozycyjnych.

tu zobaczysz: przykłady nowożytnego europejskiego malarstwa i rzeźby, średniowieczną i renesansową sztukę sakralną (m.in. XII-wieczne katalońskie

59

drewniane rzeźby Madonn z Dzieciątkiem, obrazy Lorenza Lotta, Petera Breughla młodszego), manierystyczne i barokowe malarstwo portretowe (Lucasa Cranacha, Nicolasa Maesa), XVII-wieczne niderlandzkie malarstwo pejzażowe (Jana van Goyena, Gérarda Dubois), rodzajowe i martwą naturę, XVIII-wieczną rzeźbę i malarstwo rodzajowe, rzeźby Antonia Canovy, Bertela Thorvaldsena, portrety ważnych dla historii Polski osobistości (np. Portret Izabeli z Flemingów ks. Czartoryskiej i inne, autorstwa m.in. Elisabeth Vigée-

-Lebrun czy Davida d’Angers), a także przykłady obrazów XX-wiecznych (m.in. Martwa natura Maurice’a Vlamincka).

3 Muzeum Karola Szymanowskiego w willi „Atma” w ZakopanemZakopane, ul. Kasprusie 19, 34-500 Zakopanewtorek–sobota: 10.00–17.00

Nazwa willi, wzniesionej po 1890 roku w stylu zakopiańskim, oznacza w san-skrycie „duszę”. „Atma” była ostatnim domem wybitnego polskiego kompo-zytora Karola Szymanowskiego, mieszkającego tu w latach 1930–1935. Dziś mieści muzeum biograficzne artysty.

tu zobaczysz: gabinet kompozytora z pianinem, na którym często grywał i komponował, osobiste pamiątki, łącznie z frakiem koncertowym Szyma-nowskiego, liczne fotografie rodziny i przyjaciół, nuty, książki, autografy, multimedialną opowieść o życiu Szymanowskiego, a także filmy prezen-tujące postać kompozytora i historię „Atmy”. Na uwagę zasługują portrety Karola Szymanowskiego autorstwa jego przyjaciela Stanisława Ignacego Witkiewicza.

tu usłyszysz: najwybitniejsze dzieła kompozytora – podczas zwiedzania oraz podczas organizowanych tu koncertów.

uwaga: w poniedziałki wszystkie Oddziały Muzeum Narodowego w Krakowie są nieczynne dla zwiedzających

60

Regulamin zwiedzania w Muzeum Narodowym w Krakowie

Zasady zwiedzania 3 Na terenie Muzeum należy stosować się do uwag i poleceń obsługi Muzeum oraz pracowników służb ochrony Muzeum.

3 Za osoby niepełnoletnie odpowiedzialność ponoszą rodzice lub opiekunowie. 3 Osoby nietrzeźwe, będące pod wpływem narkotyków oraz zachowujące się w sposób, który zagraża bezpieczeństwu zbiorów czy osób, zakłócające porządek zwiedzania innym, naruszające ogólnie przyjęte normy zachowa-nia w miejscach publicznych – mogą być poproszone o opuszczenie Muzeum.

3 Duże plecaki, torby, walizki, parasole oraz odzież wierzchnią należy zosta-wić w szatni lub w szafkach depozytowych, z których korzystanie jest bezpłatne.

3 Muzeum nie ponosi odpowiedzialności za rzeczy wartościowe i delikatne pozostawione w odzieży lub plecakach oddanych do szatni, a także w innych miejscach ogólnodostępnych na terenie oddziałów Muzeum.

3 Muzeum nie ponosi odpowiedzialności za pozostawione na jego terenie rowery.

3 Zwiedzający są proszeni o opuszczenie Muzeum do godziny zamknięcia obowiązującej w oddziale.

3 Na terenie ekspozycji muzealnej obowiązują zakazy: 3 wprowadzania i wnoszenia zwierząt (z wyłączeniem psa przewodnika), 3 palenia tytoniu oraz używania otwartego ognia, 3 wnoszenia i spożywania artykułów spożywczych i napojów, 3 wnoszenia broni palnej i ostrych przedmiotów, 3 fotografowania z użyciem statywu. 3 Prosimy o nierozmawianie przez telefony komórkowe podczas zwiedzania ekspozycji.

teksty

Edyta Bochnak [EB], Monika Dylewska-Libera [MDL], Anna Grzelak [AG],

Dorota Jędruch [DJ], Danuta Macheta [DM], Maria Masternak [MM],

Anna Walczyk [AW], Marta Wojtyś-Kipiel [MWK], Marek Świca

redakcja

Marta Kołpanowicz

opracowanie graficzne

Wojciech Kwiecień-Janikowski

fotografie

Pracownia Fotograficzna Muzeum Narodowego w Krakowie

oraz Archiwum Sekcji Edukacji

zespół Sekcji Edukacji

Dominika Bartik-Osikowicz, Edyta Bochnak, Monika Dylewska-Libera,

Agnieszka Fluder, Marta Graczyńska, Anna Grzelak, Jagoda Gumińska-Oleksy,

Dorota Jędruch, Danuta Macheta, Maria Masternak, Katarzyna Mrugała,

Katarzyna Szczygieł, Anna Walczyk, Monika Wlezień, Marta Wojtyś-Kipiel

ilustracja na okładce

Marcin Maciejowski, Sytuacja się zmieniła, 2010

druk

System-Graf

ISBN 978-83-7581-188-9

Marcin Maciejowski, Sytuacja się zmieniła, 2010