AUTOREFERAT

DR MONIKA EWA RYBA-STANISŁAWOWSKA

ZAKŁAD IMMUNOLOGII

KATEDRA IMMUNOLOGII

GDAŃSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY

GDAŃSK, 2014

2

1. DANE OSOBOWE

Imię i nazwisko: Monika Ewa Ryba-Stanisławowska

2. WYKSZTAŁCENIE

W 2005 roku uzyskałam tytuł magistra biotechnologii na Międzyuczelnianym Wydziale

Biotechnologii UG-AMG na podstawie pracy pt. ‘Analiza jakościowa i ilościowa aktywności

telomerazy w stymulowanych i spoczynkowych ludzkich komórkach NK’

23 czerwca 2010 roku uchwałą Rady Międzyuczelnianego Wydziału Biotechnologii UG-

GUMed uzyskałam tytuł doktora nauk biologicznych w zakresie biochemii. Tytuł rozprawy

:‘Limfocyty T regulatorowe jako cel terapii w leczeniu cukrzycy typu 1’

3. ZATRUDNIENIE

Październik 2009 - Grudzień 2010 – Zakład Immunologii, Katedra Histologii i Immunologii

GUMed – ASYSTENT

Styczeń 2011 – obecnie – Zakład Immunologii. Katedra Immunologii GUMed - ADIUNKT

4. WYKAZ PUBLIKACJI STANOWIĄCYCH OSIĄGNIĘCIE NAUKOWE,

O KTÓRYM MOWA W ART. 16 UST. 2 USTAWY

4.1. Tytuł osiągnięcia naukowego

Zaburzenia Regulacji Odpowiedzi Zapalnej w Cukrzycy Typu 1

4.2. Publikacje wchodzące w skład osiągnięcia naukowego

1. Ryba M, Marek N, Hak Ł, Rybarczyk-Kapturska K, Myśliwiec M, Trzonkowski P,

Myśliwska J. „Anti-TNF rescue CD4+Foxp3+ regulatory T cells in patients with type

1 diabetes from effects mediated by TNF” Cytokine. 2011;55(3):353-61. IF: 3.019;

MNiSzW: 25. Praca oryginalna, cytowana 11 razy .

3

Mój wkład w powstanie tej publikacji polegał na stworzeniu koncepcji pracy, organizacji

i realizacji części etapów laboratoryjnych pracy, analizie i interpretacji danych

klinicznych i laboratoryjnych, zebraniu i przeglądzie piśmiennictwa, a także

przygotowaniu manuskryptu. Mój udział procentowy szacuję na 70%.

2. Ryba M, Malinowska E, Rybarczyk-Kapturska K, Brandt A, Myśliwiec M,

Myśliwska J. „The association of the IVS1-397T>C estrogen receptor α

polymorphism with the regulatory conditions in longstanding type 1 diabetic girls.”

Mol Immunol. 2011;49(1-2):324-8. IF: 2.897; MNiSzW: 25. Praca oryginalna,

cytowana 2 razy.

Mój wkład w powstanie tej publikacji polegał na stworzeniu koncepcji pracy, organizacji

i realizacji części etapów laboratoryjnych pracy, analizie i interpretacji danych

klinicznych i laboratoryjnych, zebraniu i przeglądzie piśmiennictwa, a także

przygotowaniu manuskryptu. Mój udział procentowy szacuję na 70%.

3. Ryba-Stanisławowska M, Skrzypkowska M, Myśliwiec M, Myśliwska J. „The serum

IL-6 profile and Treg/Th17 peripheral cell populations in patients with type 1

diabetes.” Mediators Inflamm. 2013;2013:205284. IF: 3.882; MNiSzW: 25. Praca

oryginalna, cytowana 7 razy.

Mój wkład w powstanie tej publikacji polegał na stworzeniu koncepcji pracy, organizacji i

realizacji części etapów laboratoryjnych pracy, analizie i interpretacji danych klinicznych

i laboratoryjnych, zebraniu i przeglądzie piśmiennictwa, a także przygotowaniu

manuskryptu. Mój udział procentowy szacuję na 80%.

4. Ryba-Stanisławowska M, Rybarczyk-Kapturska K, Brandt A, Myśliwiec M,

Myśliwska J. „IVS1-397T>C estrogen receptor α polymorphism is associated with

low-grade systemic inflammatory response in type 1 diabetic girls” Mediators

4

Inflamm. 2014;2014:839585 IF: 3.882; MNiSzW: 30. Praca oryginalna, jeszcze nie

była cytowana.

Mój wkład w powstanie tej publikacji polegał na stworzeniu koncepcji pracy, analizie i

interpretacji danych klinicznych i laboratoryjnych, zebraniu i przeglądzie piśmiennictwa,

a także przygotowaniu manuskryptu. Mój udział procentowy szacuję na 70%.

Mój wkład w powstanie tej publikacji polegał na stworzeniu koncepcji pracy, organizacji

i realizacji części etapów laboratoryjnych pracy, analizie i interpretacji danych klinicznych i

laboratoryjnych, zebraniu i przeglądzie piśmiennictwa, a także przygotowaniu manuskryptu.

Mój udział procentowy szacuję na 80%.

Sumaryczny IF publikacji tworzących osiągnięcie naukowe: 13.680; MNiSzW: 110

4.3. Omówienie celu naukowego ww. prac i osiągniętych wyników wraz z omówieniem

ich ewentualnego wykorzystania

4.3.1. Cukrzyca typu 1 jako przewlekła choroba zapalna

Według danych instytutu NIDDK (National Institute of Diabetes and Digestive and

Kidney Diseases) około 215000 młodych ludzi poniżej 20 roku życia choruje na cukrzycę

typu 1 (DM1, Diabetes Mellitus 1). W populacjach europejskich, takich jak Polska, Niemcy

czy Francja ten odsetek jest największy, a ryzyko zachorowania wynosi około 3 - 9%. W

2005 roku w Europie stwierdzono 15 000 nowych przypadków cukrzycy typu 1 u dzieci

w wieku od 0 do 14 lat. Przypuszcza się, że liczba przypadków cukrzycy typu 1 u dzieci

5

poniżej piętnastego roku życia wzrośnie z 94 000 w 2005 roku do 24 400 w 2020 roku

[Patterson CC 2009].

Nowe przypadki cukrzycy typu 1 wśród dzieci w wieku od 0 do 14 lat. Dane na rok 2011

(liczba zachorowań na 100 000 przypadków)

Wg. International Diabetes Federation

http://www.idf.org/diabetesatlas/5e/diabetes-in-the-young

Cukrzyca typu 1 jest chorobą zapalną, o charakterze postępującym, którą cechuje

obecność licznych biomarkerów stanu zapalnego [Jialal I 2012; Devaraj S 2007; Schramm

MT 2003]. Wśród tych markerów można wymienić między innymi: białko C-reaktywne

(CRP, C-reactive Protein), IL-1, czynnik martwicy nowotworu (TNF, Tumor Necrosis

Factor), IL-6, IL-12 czy naczyniowo-śródbłonkowy czynnik wzrostu (VEGF, Vascular

Endothelial Growth Factor ) [Goldberg RB 2009]. Związek niektórych cytokin prozapalnych

z cukrzycą typu 1 przedstawia tabela.

6

Cytokina Komentarz Źródło

TNF

podwyższony poziom w surowicy; koreluje z poziomem

CRP i VEGF; IL-6

koreluje z poziomem wyrównania metabolicznego;

predyktor rozwoju powikłań naczyniowych

Schramm MT 2003;

Gustavsson C 2008; Yoo SA

2005; Myśliwiec M 2005.

IL-6

podwyższony surowiczy poziom; koreluje z poziomem

CRP i TNF; indukuje ekspresję VEGF; łączony z

rozwojem retino- i nefropatii

Targer G 2001; Schölin A

2004; Galassetti PR 2006;

Shelbaya S 2012

VEGF indukuje produkcję IL-6 I TNF, stymuluje

neowaskularyzację w przebiegu nefro- i retinopatii

Aiello LP 2000; Schrijvers

BF 2004; Yoo SA 2005

IL-18

podwyższony poziom w surowicy; koreluje z sICAM ;

wzrasta wraz z progresją cukrzycy; indukuje produkcję

IFN-γ; rola w patofizjologii późnych powikłań

Mirończuk K 2005; Nicoletti

F 2001; Mahmoud, R.A

2004; Katakami N 2007;

IL-12

podwyższony poziom w surowicy i cieczy wodnistej;

indukuje produkcję IFN-γ; wzrasta wraz z progresją

cukrzycy; udział w rozwoju retinopatii

synergizes in action with IL-18 and TNF

increases along with the disease progression

linked to retinopathy development

Blazhev A 2006; Gverović

Antunica A 2012

TNF, tumor necrosis factor; CRP, c-reactive protein; VEGF, vascular endothelial growth factor; IL, interleukin;

sICAM, soluble intercellular adhesion molecule; IFN-γ, interferon-γ.

Wykazano, że pacjenci z cukrzycą typu 1 mają znacznie wyższy poziom białka CRP

w porównaniu do osób zdrowych [Picardi MG 2007], co wiąże się ze zwiększoną produkcją

cytokin o charakterze prozapalnym [Goldberg RB 2009]. Podobnie wygląda produkcja TNF

i IL-6 [Goldberg RB 2009, Myśliwiec M 2008, Wiśniewski P 2005], które mają zdolność do

indukcji ekspresji VEGF [Aiello LP]. VEGF, będąc regulatorem neowaskularyzacji, zwiększa

przepuszczalność naczyń, wzmaga chemotaksję monocytów, makrofagów i komórek

śródbłonka. Poza tym, VEGF zwrotnie indukuje monocyty do produkcji IL-6 i TNF [Yoo SA

2005]. Konsekwencją nadmiernej produkcji czynników prowadzących do nasilenia lokalnych

reakcji zapalnych może być uszkodzenie naczyń, a dalej rozwój późnych powikłań

cukrzycowych, które stanowią duże zagrożenie dla zdrowia i życia [King GL 2008].

7

Głównym powodem znacznie obniżonej długości życia u pacjentów z cukrzycą typu 1 jest

rozwój nefro i/lub retinopatii [Rask-Madsen C 2013].

Dlatego tak ważne są próby modulacji stanu zapalnego w cukrzycy typu 1, by móc

efektywnie zapobiegać rozwojowi i progresji późnych powikłań cukrzycowych - retinopatii,

nefropatii, neuropatii oraz chorób układu sercowo-naczyniowego.

4.3.2. Limfocyty regulatorowe Treg vs efektorowe Th17 i regulacja odpowiedzi zapalnej

Utrzymanie homeostazy w układzie odpornościowym jest warunkiem niezbędnym do

jego prawidłowego funkcjonowania. Wszelkie zaburzenia tej zdolności mogą prowadzić do

rozwoju chorób – od autoimmunizacyjnych do tych o podłożu nowotworowym [Crimeen-

Irwin B 2005]. Układ odpornościowy musi dysponować prawidłowymi mechanizmami

regulacji odpowiedzi immunologicznej, które powinny być dostosowane do warunków

aktualnie panujących w ustroju.

Limfocyty T zdolne do hamowania odpowiedzi immunologicznej opisano po raz

pierwszy w 1970 roku. [Gershon RK 1970, 1971]. Uznano je wówczas

za wyspecjalizowaną subpopulację komórek, która poprzez produkcję odpowiednich

czynników jest zdolna do immunosupresji. Z racji tego, że nie udało się zidentyfikować

czynników odpowiedzialnych za funkcje tych komórek, badania na tym polu ustały na

początku lat 80. W połowie lat 90. Sakaguchi i wsp. wykazali istnienie subpopulacji komórek

stanowiącej około 10% wszystkich limfocytów CD4+, która charakteryzowała się ekspresją

podjednostki α receptora dla IL-2 (CD25), i była zdolna kontrolować aktywność

autoreaktywnych limfocytów T w warunkach in vivo [Sakaguchi S 1995]. Okazało się, że

opisane wówczas limfocyty T regulatorowe (Tregs, Regulatory T cells) są niezbędne

w utrzymaniu prawidłowej odpowiedzi immunologicznej.

8

Badania na zwierzętach pokazały, że adoptywny transfer limfocytów

T regulatorowych może zapobiegać lub nawet leczyć wiele chorób autoimmunizacyjnych,

alergie, czy reakcje nadwrażliwości. Może także przyczyniać się do wykształcenia

i utrzymania tolerancji dla przeszczepionej tkanki lub komórek oraz zapobiega reakcji

przeszczep przeciwko gospodarzowi (GvH, Graft versus Host). Niedobór limfocytów T

regulatorowych jest natomiast związany z zaburzeniami na tle autoimmunizacyjnym

[Bluestone JA 2005]. Ich obecność wiąże się z występowaniem tolerancji, natomiast

nadmierna aktywność jest odpowiedzialna za zwiększoną wrażliwość na rozwój nowotworów

i infekcji [Cools N 2007].

Limfocyty Treg są odpowiedzialne za hamowanie nadmiernej zdolności wielu typów

komórek do proliferacji i/lub produkcji cytokin prozapalnych [Fehérvari Z 2004; Prado C

2013]. Charakteryzują się ko-ekspresją cząsteczek CD4, CD25 i czynnika transkrypcyjnego

Foxp3, który odpowiada za ich aktywność immunosupresyjną [Baecher-Allan C 2001; Miyara

M 2011]. Defekty w populacji limfocytów Treg zaobserwowano u pacjentów z niektórymi

chorobami zapalnymi i/lub autoimmunizacyjnymi, jak młodzieńcze zapalenie stawów [de

Kleer 2004], przewlekłe zapalenie wątroby typu C [Boyer O 2004], autoimmunologiczne

zapalenie wątroby [Longhi MS 2004], toczeń układowy [Liu MF 2004; Bonelli M 2008],

i inne [Liu MF 2008; Furuno K 2004]. Niekiedy niski odsetek tych komórek korelował

z cięższym przebiegiem choroby, bądź gorszymi rokowaniami. Badania pacjentów z cukrzycą

typu 1 w naszym ośrodku potwierdziły wyniki uzyskane przez innych, że w cukrzycy typu 1

dochodzi do zaburzeń ilościowych i/lub jakościowych w populacji Treg [Kukreja A 2002;

Brusko TM 2005; Lindley S 2005; Ryba M 2009; 2010; 2011; ] Wart odnotowania jest

również fakt, że w takich chorobach autoimmunizacyjnych jak reumatoidalne zapalenie

stawów, stwardnienie rozsiane czy cukrzyca myszy NOD (non obese diabetic) stwierdzono,

że stan zapalny manifestujący się wysokim poziomem TNF upośledza populację limfocytów

9

Treg pod względem jakościowym i/lub ilościowym [Zhang Q 2013; Ehrenstein MR 2004;

Valencia X 2006; Viglietta V 2004; Wu AJ 2002].

Jak się okazuje regulacja odpowiedzi zapalnej i autoimmunizacyjnej nie zależy tylko

od limfocytów Treg, ale również od związanej z nią populacji komórek Th17. Opisane zostały

po raz pierwszy w 2000 roku jako limfocyty wchodzące w interakcje z neutrofilami podczas

infekcji bakteryjnych i grzybiczych [Infante-Duarte C 2000]. Analiza ich funkcji efektorowej

wykazała, że stanowią odrębną populację efektorowych limfocytów T pomocniczych

o silnych właściwościach prozapalnych [Harrington LE 2005]. Posiadają słabe właściwości

proliferacyjne i cytotoksyczne, produkują wiele cytokin, z których najważniejszą jest IL-17

[Harrington LE 2005]. Bierze ona udział w promowaniu odpowiedzi zapalnej poprzez

indukcję produkcji cytokin i chemokin tej odpowiedzi, takich jak TNF, IL-1, IL-6, IL-22,

CXCL1 czy CXCL8 i innych [Cook A 2006; Korn T 2007]. Nadmierna aktywność

limfocytów Th17 wiąże się z patogenezą chorób zapalnych i autoimmunizacyjnych [Cook A

2006; Cobb D 2012; Zhang L 2012; Wilke CM 2011; Montes M 2009], a zaburzenie

równowagi Th17/Treg zostało już opisane w wielu chorobach [Marwaha AK 2010; Alunno A

2012; Shao XS 2009; Cheng X 2008], w tym w świeżej cukrzycy typu 1 [Honkanen J 2010].

Ciekawe wnioski uzyskano z badań na mysim modelu cukrzycy, kiedy to zaobserwowano

wysokie stężenia transkryptu genu kodującego IL-17 u tych myszy, co wiązało się

z przyspieszeniem procesu chorobowego [Emamaullee JA 2009]. Z kolei badania Jain R et al

wykazały, że terapia myszy NOD sekwencją 206-220 peptydu GAD (glutamic acid

decarboxylase) – GAD2 skoniugowanego z cząsteczką immunoglobuliny – Ig-GAD2, chroni

przed rozwojem cukrzycy i wiąże się ze obniżeniem odsetka komórek Th17 [Jain R 2008].

Jak już wspomniano istnieje powiązanie pomiędzy limfocytami Treg a Th17. Czynnik

transkrypcyjny Foxp3 może działać jako represor lub aktywator wielu genów [Li B 2008].

Badania na myszach pokazały, że wiązanie Foxp3 do genu kodującego czynnik

10

transkrypcyjny Stat3, kluczowy w inicjowaniu różnicowania linii Th17, znacznie ogranicza

odpowiedź zależną od tych komórek [Chaudhry A 2009]. W innym badaniu pokazano, że

nadprodukcja Foxp3 skutkuje silnym obniżeniem ekspresji genu il17a [Ichiyama K 2008].

Foxp3 nie wiąże się bezpośrednio z promotorem genu il17a, ale działa w wyniku wiązania do

czynnika transkrypcyjnego RORγt, który jest niezbędny do aktywacji transkrypcji il17a

[Ichiyama K 2008]. Powiązanie pomiędzy limfocytami Treg i Th17 w warunkach in vivo

zostało potwierdzone przez wielu autorów. Wykazano, że w środowisku zapalnym aktywność

immunosupresyjna limfocytów Treg może zostać utracona, a te komórki zaczynają

produkować IL-17 [Kuchroo VK 2012; Beriou G 2009; Croxford AL. 2012; Lee Y 2012]. Z

drugiej strony, limfocyty Th17 mają zdolność różnicowania w kierunku tzw.

‘regulatorowych’ Th17, które kontrolują przebieg reakcji zapalnej [Marwaha AK 2012;

Sallusto F 2012; Lee Y 2012]. Wykazano, że IL-17 jest produkowana we wczesnych etapach

odpowiedzi na stymulację antygenową, natomiast później gdy włączane są mechanizmy

antyzapalne, jej produkcja ulega zahamowaniu [Sallusto F 2012].

4.3.3. Cel pracy

Celem pracy była analiza właściwości dwóch subpopulacji limfocytów

T pomocniczych: regulatorowych Treg i efektorowych Th17, odpowiedzialnych za regulację

przebiegu odpowiedzi immunologicznej w aspekcie zapobiegania rozwoju powikłań

naczyniowych związanych z przewlekłym stanem zapalnym towarzyszącym cukrzycy typu 1.

Limfocyty regulatorowe Treg kontrolują komórki zapalne i nadreaktywne, zatem

zaburzenia równowagi pomiędzy Treg a prozapalnymi Th17 na korzyść Th17 jest być może

jednym z czynników, który przyczynia się do rozwoju późnych powikłań cukrzycowych.

Badania populacji limfocytów regulujących odpowiedź immunologiczną i biorących udział

11

w patogenezie chorób zapalnych i autoimmunizacyjnych mogłyby pomóc w opracowaniu

modelu modulacji aktywności komórek zapalnych/patogennych w celu jego zastosowania

w profilaktyce i terapii ewentualnych powikłań cukrzycowych.

Badania były realizowane w ramach pracy statutowej ST-28 Zakładu Immunologii, Katedry

Immunologii GUMed oraz grantu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego pt. „Limfocyty

T regulatorowe CD4+CD25+ jako cel terapii w leczeniu cukrzycy typu 1” (nr N N402 0975

33). Projekty badawcze uzyskały pozytywną opinię Niezależnej Komisji Bioetycznej ds.

Badań Naukowych przy Gdańskim Uniwersytecie Medycznym.

Współautorzy wszystkich publikacji wyrazili zgodę na ich wykorzystanie w niniejszej

rozprawie i określili swój wkład w powstanie poszczególnych prac.

4.3.3.4. Grupy badane

Badaniami objęto chorych leczonych na Oddziale Diabetologii Dziecięcej Kliniki

Pediatrii, Hematologii, Onkologii i Endokrynologii Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego

oraz pozostających pod opieką Przyklinicznej Poradni Diabetologicznej dla Dzieci

i Młodzieży Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego, u których rozpoznano cukrzycę typu 1

na podstawie kryteriów American Diabetes Association [American Diabetes Association,

Diabetes Care 2008].

Grupę kontrolną stanowili zdrowi ochotnicy zakwalifikowani według wieku i płci, bez

objawów zaburzeń immunologicznych, bez cech klinicznych obecnego procesu zapalnego

czy nowotworowego w dniu badania oraz z negatywnym wywiadem rodzinnym

w kierunku cukrzycy typu 1.

12

Wszyscy pacjenci i ich opiekunowie prawni (rodzice) zostali poinformowani o celach

i przebiegu badań oraz wyrazili pisemną zgodę na udział w projekcie (rodzice oraz dzieci

powyżej 16. roku życia).

Na przeprowadzenie badań uzyskano zgodę Niezależnej Komisji Bioetycznej

do Spraw Badań Naukowych Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego.

13

Istotną przyczyną zaburzeń limfocytów Treg u chorych na cukrzycę typu 1 jest

zaburzenie reaktywności na prozapalną cytokinę TNF. - Ryba M, Marek N, Hak

Ł, Rybarczyk-Kapturska K, Myśliwiec M, Trzonkowski P, Myśliwska J. „Anti-TNF rescue

CD4+Foxp3+ regulatory T cells in patients with type 1 diabetes from effects mediated by

TNF” Cytokine. 2011;55(3):353-61. IF: 3.019;MNiSzW: 25. Praca oryginalna, cytowana 11

razy

TNF jest wielofunkcyjną cytokiną prozapalną wpływającą na wzrost, różnicowanie

oraz metabolizm wielu typów komórek. Jest produkowany głównie przez aktywowane

monocyty i makrofagi i jest zaangażowany w regulację aktywności komórek układu

odpornościowego. Zwiększone wytwarzanie TNF odgrywa rolę w patogenezie przewlekłych

chorób zapalnych, takich jak RZS (Reumatoidalne Zapalnie Stawów) czy choroba Crohna

[Bradley JR 2008], a terapia tych chorób z użyciem przeciwciał anty-TNF przynosi istotną

poprawę w zakresie dolegliwości i objawów [Feldmann M 2002; Haraoui B 2005;

Nurmohamed MT 2005]. Badania różnych grup wykazały, że limfocyty T regulatorowe

charakteryzują się ekspresją receptora dla TNF – TNFR2 (tumor necrosis factor receptor type

2), co sugeruje że TNF w sposób bezpośredni może albo promować, albo przeciwnie

hamować aktywność tych komórek [Annunziato FL 2002; Chen X 2010]. Zwiększony

odsetek limfocytów T regulatorowych z ekspresją receptora TNFR2 wykazano już u

pacjentów z reumatoidalnym zapaleniem stawów [Valencia X 2006], a także we krwi

pacjentów z cukrzycą typu 1 badanych w naszym ośrodku [Ryba M 2011]. Dodatkowo,

neutralizacja TNF u pacjentów z reumatoidalnym zapaleniem stawów przywracała

funkcjonalność limfocytów Treg [Bayry J 2007; Ehrenstein MR 2002], jak również

redukowała ich spontaniczną apoptozę [Toubi E 2005]. Inne badania w warunkach in vitro na

ludzkich komórkach CD4+CD25

+ również wykazały, że TNF wpływa hamująco na

14

supresyjne właściwości Treg [Valencia X 2006]. Było to efektem sygnalizacji przez receptor

TNFR2 i związane z obniżeniem ekspresji genu foxp3 [Valencia X 2006]. Dodatkowo,

potwierdzono, że receptor TNFR2 ulega konstytutywnej ekspresji właśnie na komórkach Treg

CD4+CD25

+, ale nie na krążących limfocytach efektorowych CD4

+CD25

- [Valencia X 2006].

Ponadto, podanie Infliximabu – chimerycznego, ludzko-mysiego przeciwciała anty-TNF –

dzieciom z aktywną chorobą Crohna prowadziło do wzrostu odsetka limfocytów T

regulatorowych u tych dzieci [Ricciardelli I 2008].

Celem naszych badań było więc określenie czy TNF będący jednym z głównych

markerów toczącego się procesu zapalnego w przebiegu cukrzycy typu 1 [Schramm MT

2003; Gustavsson C 2008] ma niekorzystny wpływ na populację limfocytów T

regulatorowych CD4+Foxp3

+ oraz czy neutralizacja tej cytokiny przynosi jakieś wymierne

efekty.

W związku z tym w warunkach in vitro przebadaliśmy wpływ TNF i jego przeciwciała

na odsetek limfocytów T regulatorowych CD4+Foxp3

+, CD4

+Foxp3

+TNFR2

+, a także poziom

ekspresji czynnika transkrypcyjnego Foxp3 w tych komórkach u pacjentów

z cukrzycą typu 1. Poza tym określiliśmy wpływ przeciwciała anty-TNF na zdolność

limfocytów Treg do hamowania produkcji IFN-γ w hodowlach mieszanych z limfocytami

efektorowymi.

Wyniki naszych badań wykazały, że pacjenci z cukrzycą typu 1 mieli niższy odsetek

limfocytów T CD4+Foxp3

+ i wyższy odsetek CD4

+Foxp3

+TNFR2

+ w porównaniu do

zdrowych ochotników z grupy kontrolnej. Ponadto limfocyty Treg CD4+Foxp3

+ pacjentów

z DM1 charakteryzowały się niższą ekspresją czynnika transkrypcyjnego Foxp3

w porównaniu do komórek Treg osób zdrowych. Dodanie przeciwciał anty-TNF do hodowli

in vitro korygowało zaburzony fenotyp Treg i podwyższało odsetek komórek wykazujących

ekspresję czynnika transkrypcyjnego Foxp3.

15

Poziom ekspresji Foxp3 może być wyznacznikiem aktywności supresorowej Treg

[Kretschmer K 2005], dlatego przeprowadziliśmy analizę zależności między poziomem jego

ekspresji a zdolnością limfocytów Treg do hamowania produkcji IFNγ w hodowlach

mieszanych z limfocytami efektorowymi. Okazało się, że im wyższa ekspresja czynnika

transkrypcyjnego Foxp3 wyrażona jako średnia intensywność fluorescencji (MFI, mean

fluorescence intensity), tym mniej IFNγ produkują komórki efektorowe. Ponad to w grupie

pacjentów z cukrzycą typu 1 stwierdziliśmy ujemną korelację pomiędzy surowiczym

poziomem TNF a odsetkiem limfocytów T CD4+Foxp3

+. Podobną korelację

zaobserwowaliśmy między poziomem ekspresji czynnika Foxp3 a surowiczym poziomem

TNF.

Wyniki naszych badań pokazały, że modulacja poziomu TNF może znaleźć

zastosowanie w terapii pacjentów z cukrzycą typu 1.

Według naszej wiedzy (PubMed 2011), ocena fenotypu i funkcji Treg po modulacji

anty-TNF/TNF zostało wykonane po raz pierwszy u chorych z cukrzycą typu 1, a wyniki

powyższej pracy przyczyniły się do opracowania metody wykorzystania namnożonych in

vitro limfocytów T regulatorowych w doświadczalnej terapii dzieci ze świeżo wykrytą

cukrzycą typu 1 [Marek-Trzonkowska 2012].

16

U pacjentów z cukrzycą typu 1 występuje zaburzenie równowagi w populacji

limfocytów Treg/Th17, na co może częściowo mieć wpływ nadmierna

produkcja IL-6. - Ryba-Stanisławowska M, Skrzypkowska M, Myśliwiec M, Myśliwska

J. „The serum IL-6 profile and Treg/Th17 peripheral cell populations in patients with type 1

diabetes.” Mediators Inflamm. 2013;2013:205284. IF: 3.882; MNiSzW: 25. Praca

oryginalna, cytowana 7 razy.

Biorąc pod uwagę dane literaturowe wskazujące, że w wielu chorobach

z towarzyszącym stanem zapalnym i/lub autoimmunizacyjnych równowaga w populacji

regulatorowych limfocytów Treg i efektorowych limfocytów Th17 jest zaburzona [Marwaha

AK 2010; Alunno A 2012; Shao XS 2009; Cheng X 2008], postawiono pytanie czy cukrzycy

typu 1 towarzyszy zmniejszenie ilości limfocytów Treg i nadmierna odpowiedź limfocytów

Th17 oraz czy ma to związek z produkcją IL-6.

W tym celu metodą cytometrii przepływowej określono status limfocytów Treg

CD4+Foxp3

+ oraz Th17 CD4

+IL17A

+ w hodowlach jednojądrzastych komórek krwi

obwodowej - PBMC (peripheral blood mononuclear cells) odpowiednio spoczynkowych

i aktywowanych. Dodatkowo określono poziom ekspresji czynnika transkrypcyjnego Foxp3

i interleukiny 17A wyrażony jako średnia intensywność fluorescencji MFI odpowiednio

w komórkach Treg i Th17.

Analiza cytometryczna wykazała, że pacjenci z cukrzycą typu 1 wykazują niedobór

limfocytów Treg i nadmiar limfocytów Th17 w porównaniu do zdrowych ochotników z grupy

kontrolnej. Analizując stopień powiązania pomiędzy komórkami Treg a Th17 okazało się, że

istnieje statystycznie istotna, ujemna korelacja pomiędzy tymi dwoma populacjami. Podobnej

zależności nie zaobserwowano u osób zdrowych z grupy kontrolnej [Ryba-Stanisławowska

2013]. Dodatkowo wykazano odwrotną, statystycznie istotną korelację między poziomem

17

ekspresji czynnika transkrypcyjnego Foxp3 a poziomem ekspresji IL-17A [Ryba-

Stanisławowska 2013]. Jak wspomniano we wstępie, czynnik transkrypcyjny Foxp3 może

działać jako represor transkrypcji genu kodującego białko RORγt odpowiedzialne za indukcję

produkcji interleukiny 17A [Ichiyama K 2008]. Jeśli nadprodukcja Foxp3 hamuje zależną od

RORγt syntezę IL-17A, to zbyt niska ekspresja Foxp3 być może nie jest w stanie utrzymać

równowagi Treg/Th17. Można więc przypuszczać, że zaburzenia poziomu ekspresji czynnika

transkrypcyjnego Foxp3 w komórkach Treg pacjentów z cukrzycą typu 1 mogą prowadzić do

niewystarczającej kontroli nad aktywnością limfocytów Th17. Nie wiadomo dlaczego poziom

ekspresji Foxp3 w limfocytach Treg pacjentów z cukrzycą typu 1 ulega obniżeniu. Być może

wpływ na to ma przewlekły stan zapalny. Ekspresja Foxp3 jest hamowana, więc czynnik

transkrypcyjny RORγt indukuje różnicowanie komórek CD4+IL17A

+. Równowaga Treg/Th17

zostaje przesunięta w kierunku komórek Th17. Można więc przypuszczać, że w warunkach

toczącej się przewlekłej reakcji zapalnej, tak jak ma to miejsce w cukrzycy typu 1, nie

dochodzi do supresji aktywności limfocytów Th17. Co więcej, następuje ich ekspansja i

różnicowanie.

W utrzymaniu równowagi między regulatorowymi limfocytami Treg a efektorowymi,

prozapalnymi limfocytami Th17 ważną rolę odgrywa IL-6. [Kimura A 2010]. Hamuje ona

różnicowanie limfocytów Treg, a razem z TGF-β reguluje prawidłowy wzrost komórek Th17

[Gao W 2009]. Poza tym IL-6 wywiera niekorzystny wpływ na populację Treg, co jest

związane z jej zdolnością do obniżenia ekspresji czynnika transkrypcyjnego Foxp3 [Bettini M

2009].

Biorąc pod uwagę fakt, że pacjenci z cukrzycą typu 1 mają podwyższony poziom IL-6

oraz udział tej cytokiny w regulacji równowagi pomiędzy Treg a Th17, sprawdzono

ewentualną zależność między produkcją IL-6 a zaburzeniami w populacjach limfocytów Treg

i Th17 u pacjentów z cukrzycą typu 1.

18

Wszystkim badanym oznaczono surowiczy poziom IL-6 i wykazano, że u pacjentów

z cukrzycą był on prawie pięć razy wyższy niż u zdrowych ochotników z grupy kontrolnej.

Analiza związku pomiędzy poziomem IL-6 a statusem limfocytów Treg i Th17 we krwi

obwodowej pacjentów z cukrzycą typu 1 wykazała statystycznie istotną ujemną korelację

między ilością wyprodukowanej IL-6 a odsetkiem komórek CD4+Foxp3

+. Podobny wynik

uzyskano zestawiając ilość wyprodukowanej IL-6 z poziomem ekspresji czynnika

transkrypcyjnego Foxp3 w komórkach CD4+Foxp3

+. W przypadku limfocytów Th17

wykazano odwrotną zależność, z tym że znamienność statystyczną uzyskano jedynie

w przypadku wewnątrzkomórkowego poziomu ekspresji IL-17A w komórkach CD4+IL17A

+.

Limfocyty Th17 pacjentów z cukrzycą typu 1, którzy mieli wyższy surowiczy poziom IL-6

produkowały więcej IL-17A. Interleukina 17 jest silnie prozapalną cytokiną, która wiążąc się

ze swoimi receptorami występującymi między innymi na monocytach, komórkach śródbłonka

naczyniowego czy limfocytach T indukuje produkcję cytokin prozapalnych, wśród których

jest IL-6. Przeprowadzone badania potwierdziły regulacyjny wpływ IL-6 na populacje Treg

i Th17. IL-6 oddziałuje na komórki poprzez jedną z dwóch form receptora – błonową lub

rozpuszczalną. Klasyczna sygnalizacja z udziałem IL-6 polega na wiązaniu się tej cytokiny do

komórek posiadających na swojej powierzchni receptor IL-6R. Z drugiej strony IL-6 może

aktywować komórki bez ekspresji IL-6R wtedy, gdy zwiąże się ona z naturalnie występującą

formą rozpuszczalną receptora (sIL-6R) w procesie zwanym trans-sygnalizacją IL-6 [Rose-

John S 2006]. Już wcześniej wykazano, że dodanie dużych dawek IL-6 do medium

hodowlanego skutkuje częściowym zahamowaniem ekspresji Foxp3, natomiast trans-

sygnalizacja IL-6 hamuje zupełnie komórki Treg [Oberg HH 2006; Dominitzki S 2007].

Podsumowując, można przypuszczać, że u pacjentów z cukrzycą typu 1,

z podwyższonym poziomem IL-6 dochodzi do przesunięcie równowagi w populacji

limfocytów Th w kierunku prozapalnych komórek Th17, co jednocześnie wpływa na

19

osłabienie mechanizmów immunosupresyjnych. Wyższa produkcja IL-6 może z kolei wiązać

się ze wzmożoną reakcją zapalną i większą produkcją TNF. Poziom IL-6 u pacjentów

z cukrzycą typu 1 koreluje z poziomem TNF, co już wcześniej zostało wykazane przez nasz

zespół [Myśliwiec M 2005; Wiśniewski P 2005]. Zwrotna produkcja TNF, indukowana

również pod wpływem IL-17, nasila reakcję zapalną i przyśpiesza rozwój powikłań

naczyniowych. Może też zaburzać ilościowe i/lub jakościowe właściwości limfocytów T

regulatorowych. Omawiana praca sugeruje konieczność dalszych badań nad blokowaniem

szlaku sygnalizacjnego IL-6. Mogłyby to przyczynić się do opracowania rozwiązań

terapeutycznych poprzez indukcję niefunkcjonalnych Treg lub/i zahamowania

nadreaktywnych komórek Th17.

Zaburzenia w regulacji odpowiedzi zapalnej u dziewcząt z cukrzycą typu

1mogą być związane z polimorfizmem genu kodującego receptor estrogenowy

α - Ryba M, Malinowska E, Rybarczyk-Kapturska K, Brandt A, Myśliwiec M, Myśliwska J.

„The association of the IVS1-397T>C estrogen receptor α polymorphism with the regulatory

conditions in longstanding type 1 diabetic girls.” Mol Immunol. 2011;49(1-2):324-8. IF:

2.897; MNiSzW: 25. Praca oryginalna, cytowana 2 razy.

-Ryba-Stanisławowska M, Rybarczyk-Kapturska K, Brandt A, Myśliwiec M, Myśliwska J.

„IVS1-397T>C estrogen receptor α polymorphism is associated with low-grade systemic

inflammatory response in type 1 diabetic girls.” Mediators Inflamm. 2014;2014:839585 IF:

3.882; MNiSzW:30. Praca oryginalna, jeszcze nie była cytowana.

20

Jednym z ważniejszych czynników mających wpływ na rozwój reakcji

autoimmunizacyjnej jest polimorfizm genetyczny. Występowanie określonych wariantów

danego genu może się wiązać ze zwiększonym lub zmniejszonym ryzykiem rozwoju choroby

autoimmunizacyjnej [Tang L 2013]. Kolejnym ważnym czynnikiem, który wydaje się mieć

związek z rozwojem chorób autoimmunizacyjnych jest płeć. Świadczy o tym większa

podatność kobiet na ten rodzaj chorób [Quintero OL 2012; Nussinovitch U 2012; Rubtsov AV

2010; Gleicher N 2007]. Większa skłonność kobiet do zapadania na choroby

autoimmunizacyjne może, przynajmniej częściowo, zależeć od ścisłego związku układu

hormonalnego z układem odpornościowym [Rubtsov AV 2010; González DA 2010].

Wiadomo, że podczas ciąży, gdy poziom estrogenów jest wyższy, dochodzi do wyciszenia

reakcji autoimmunizacyjnych w przebiegu niektórych chorób na tym podłożu [Rubtsov AV

2010; González DA 2010]. Estrogeny są zdolne do indukowania ekspansji supresorowych

limfocytów T regulatorowych i czynnika transkrypcyjnego Foxp3 [Bebo BF 2001; Polanczyk

MJ 2004; Arruvito L 2007]. Poza tym receptory dla estrogenów występują na monocytach

i makrofagach, a jak wiadomo, komórki te stają się bardziej efektywne w stanach niedoboru

estrogenów. Badania in vitro wykazały, że estrogeny wpływają na uwalnianie cytokin

prozapalnych poprzez hamowanie czynnika transkrypcyjnego NF-kB (nuclear factor kappa-

light-chain-enhancer of activated B cells) [Kalaitzidis D 2005]. Estrogeny działają poprzez

dwa typy receptorów, które należą do tzw. hormonalnych receptorów jądrowych: ER-α i ER-

β. Mimo, że wiążą podobne ligandy, ich stężenie i rozmieszczenie w organizmie jest różne.

Opisano dwa polimorfizmy genu kodującego receptor estrogenowy α, tj. XbaI i PvuII

i badano w kontekście ich związku z występowaniem wielu chorób, np. choroby

niedokrwiennej serca [Herrington DM 2002a; 2002b; Myśliwska J 2009], osteoporozy

[Albagha OM 2001;Gonnelli S 2000], nowotworów [Haiman CA 1999; Weiderpass E 2000],

a także cukrzycy typu 2 i otyłości [Speer G 2001].

21

W związku z tym, że pacjenci z cukrzycą typu 1 są zróżnicowani pod względem

poziomu wyrównania metabolicznego i stopnia nasilenia ogólnoustrojowej reakcji zapalnej,

celem prezentowanych prac była próba odpowiedzi na pytanie czy jest to związane

z występowaniem określonego wariantu genu ER-α oraz czy i jaki wpływ ma to na regulację

odpowiedzi immunologicznej u tych pacjentów.

Grupę badaną stanowiły regularnie miesiączkujące dziewczęta ze zdiagnozowaną

cukrzycą typu 1 oraz zdrowe dziewczęta z grupy kontrolnej. Krew od wszystkich badanych

była pobierana w fazie folikularnej (między 2 a 4 dniem) cyklu miesiączkowego.

U wszystkich dziewczynek oznaczono polimorfizm receptora estrogenowego alfa

(IVS1-397T>C, rs2234693), poziom cytokin (IL-6, IL-10, VEGF, TNF) w surowicy krwi, a

także poziom estradiolu.

Ponadto, określono status limfocytów Treg CD4+Foxp3

+ oraz Th17 CD4

+IL17A

+

w hodowlach PBMC odpowiednio spoczynkowych i aktywowanych. Dodatkowo określono

poziom ekspresji czynnika transkrypcyjnego Foxp3 i interleukiny 17A wyrażony jako średnia

intensywność fluorescencji MFI odpowiednio w komórkach Treg i Th17.

Analiza parametrów klinicznych pacjentów w zależności od posiadanego wariantu

polimorficznego genu ERα wykazała, że dziewczynki z cukrzycą typu 1 i genotypem CC

charakteryzowały się statystycznie znamiennie niższym poziomem białka CRP w porównaniu

do dziewcząt z genotypem CT i TT. Poziom estradiolu w surowicy krwi był najwyższy

w grupie z genotypem CC, a najniższy w grupie z genotypem TT. Analiza krokowej regresji

wielorakiej wykazała, że allel -397T istotnie wpływa na obniżenie poziomu estradiolu. Wiek

pacjenta i czas trwania cukrzycy nie mają wpływu na poziom estradiolu w surowicy krwi.

Dodatkowo, stwierdzono, że genotyp TT występuje częściej u dziewcząt z cukrzycą

typu 1 i retinopatią w porównaniu do dziewczynek z DM1, bez retinopatii. Podobnie

22

u pacjentów z DM1 i nefropatią zaobserwowano wyższy odsetek genotypu TT w porównaniu

do grupy z cukrzycą, bez nefropatii.

Kolejnym etapem była analiza stężenia cytokin prozapalnych: TNF, IL-6, VEGF oraz

anty-zapalnej IL-10 w surowicy krwi dziewcząt z cukrzycą typu 1. W porównaniu do grupy

kontrolnej dziewczęta z cukrzycą typu 1, zarówno ze współistniejącymi powikłaniami, jak i

bez, produkowały więcej TNF, IL-6, VEGF oraz mniej IL-10. Gdy przeanalizowano poziom

cytokin w zależności od posiadanego genotypu, okazało się, że dziewczynki z cukrzycą typu

1 i genotypem TT miały wyższy poziom IL-6, TNF i VEGF w porównaniu do dziewcząt

z genotypem CT lub CC. Analiza krokowej regresji wielorakiej wykazała, że allel -397T

istotnie wpływa na zwiększenie produkcji tych cytokin. W przypadku IL-10 zaobserwowano

odwrotną zależność. Allel -397T istotnie wpływał na obniżenie stężenia tej cytokiny.

Analiza statusu limfocytów regulatorowych CD4+Foxp3

+ oraz efektorowych

CD4+IL17A

+ w grupie dziewcząt z cukrzycą typu 1 w kontekście posiadanego wariantu genu

ER-α wykazała istotną różnicę w ilości tych komórek pomiędzy dziewczętami

z genotypem CC a pacjentkami z genotypem TT. Nosicielki genotypu CC charakteryzowały

się wyższym odsetkiem limfocytów CD4+Foxp3

+ w porównaniu do dziewcząt z genotypem

TT. Podobny wynik uzyskano w przypadku poziomu ekspresji czynnika transkrypcyjnego

Foxp3 w komórkach CD4+Foxp3

+. W przypadku prozapalnych, efektorowych limfocytów

Th17 zależność ta była odwrotna. Większy odsetek komórek CD4+IL17A

+ zaobserwowano

u dziewcząt z genotypem TT.

Kontynuując i rozszerzając nasze badania, dokonano analizy zależności poziomu

badanych cytokin, estradiolu i ilościowego statusu komórek Th17. Stwierdzono odwrotną

korelację pomiędzy poziomem estradiolu a odsetkiem komórek CD4+IL17A

+. Podobne

wyniki uzyskano korelując stężenie IL-6, TNF i VEGF z poziomem estradiolu. Odsetek

23

limfocytów Th17 pozostawał natomiast w dodatniej korelacji z poziomem IL-6, TNF i VEGF,

a stężenie IL-10 we krwi dziewcząt z cukrzycą typu 1 odwrotnie korelowało zarówno

z odsetkiem komórek CD4+IL17A

+, jak i poziomem estradiolu.

W prezentowanych pracach określono związek między występowaniem konkretnego

wariantu genu kodującego receptor estrogenowy α a odpowiedzią zapalną i jej regulacją

u dziewcząt z cukrzycą typu 1. Wykazano, że genotyp TT wiąże się ze wzmożoną

odpowiedzią zapalną. Podobne wyniki uzyskano u kobiet z niedokrwienną chorobą serca

[Herrington DM 2002a; 2002b; Myśliwska J 2009]. Badania Herrington et al. wykazały, że

nosiciele genotypu CC IVS1 -397C>T [rs2234693] mogą wiązać estrogen znacznie silniej niż

posiadacze genotypu TT. Dzieje się tak dlatego, że allel C, ale nie allel T, zawiera miejsce

wiązania czynnika transkrypcyjnego B-myb, który może wpływać na zwiększenie ekspresji

genu kodującego receptor estrogenowy α [Herrington DM 2002a, 2002b]. Obniżenie poziomu

transkrypcji genu prowadzące do kilkukrotnego zmniejszenia poziomu ekspresji receptora

może mieć znaczenie podczas sygnalizacji, która ulega zaburzeniu i przez to może osłabiać

antyzapalne działanie estrogenów. Jest to w zgodzie z wynikami badań sugerującymi, że

niższe stężenie estrogenów jest związane ze zwiększoną produkcją cytokin o charakterze

prozapalnym [Sukovich DA 1998; Pfeilschifter J 2002; Rachoń D 2006]. Badana grupa

dziewczynek z cukrzycą typu 1 i genotypem TT produkowała większe ilości prozapalnych

cytokin (TNF, IL-6, VEGF) niż grupy z genotypem CT i CC. Ponadto, stężenie tych cytokin

pozostawało w odwrotnej korelacji z poziomem estradiolu.

IL-6 i TNF są aktywatorami ścieżki sygnalizacyjnej czynnika transkrypcyjnego

NF-κB, która ma znaczenie w rozwoju powikłań mikronaczyniowych [Schalkwijk CG 2005 ].

Poza tym wpływają na zwiększenie poziomu ekspresji VEGF, który to okazał się odgrywać

rolę w patogenezie retino- i nefropatii [Aiello LP 2000; Schrijvers BF 2004]. Z kolei, VEGF

indukuje produkcję IL-6 i TNF [Yoo SA 2005]. Ciągła produkcja prozapalnych cytokin

24

inicjuje pozytywne sprzężenie zwrotne prowadzące do rozwoju i dalszej progresji

mikroangiopatii [Targher G 2005; Navarro-González JF 2008; Goldberg RB 2009; Lim AK

2012]. Przewlekły stan zapalny zależny od występowania wariantu TT polimorfizmu IVS1 -

397T>C jest tym bardziej prawdopodobny, gdyż dziewczynki z cukrzycą typu 1 i genotypem

TT produkowały mniej antyzapalnej cytokiny IL-10 niż ich odpowiedniczki z genotypem CT

czy CC. Jest to zgodne z badaniami Verthelyi et al., które pokazały, że odsetek komórek

produkujących IL-10 wzrasta pod wpływem estrogenów [Verthelyi D 2001].

Kolejną istotną obserwacją w prezentowanych pracach było potwierdzenie

występowania zaburzonej równowagi Treg/Th17. Dziewczynki z cukrzycą typu 1

i genotypem TT charakteryzowały się odpowiednio niższym i wyższym odsetkiem komórek

CD4+Foxp3

+ oraz CD4

+IL17A

+ niż dziewczynki z dwóch pozostałych grup genotypowych.

Są dane świadczące o pozytywnym wpływie estrogenów na populację limfocytów T

regulatorowych [Polanczyk MJ 2004; Arruvito L 2007]. Obserwacja, że dziewczynki

z genotypem CC produkują najwięcej estradiolu pozwala nam przypuszczać, że ich komórki

regulatorowe są w lepszej kondycji niż te od dziewcząt z genotypem CT lub CC. Im większy

poziom estrogenów, tym mniej TNF i lepsza regulacja odpowiedzi immunologicznej.

W związku z tym możemy spodziewać się, że u pacjentek z cukrzycą typu 1 będących

nosicielkami allelu C dojdzie do rozwoju późnych powikłań znacznie później, niż miałoby to

miejsce w przypadku nosicielek allelu T. U pacjentek z genotypem TT zbyt silny stan zapalny

może negatywnie wpływać na populację Treg i prowadzić do szybszej progresji późnych

powikłań.

Co więcej, pacjentki z cukrzycą typu 1 i genotypem TT charakteryzowała przewaga

ilościowa limfocytów Th17, która dodatkowo dodatnio korelowała z poziomem IL-6, TNF

i VEGF . Co ciekawe, wykazano związek między tymi prozapalnymi cytokinami a populacją

25

efektorowych limfocytów T CD4+IL17A

+. IL-6, jako cytokina związana z progresją powikłań

cukrzycowych [Shelbaya S 2012], również odpowiada za różnicowanie komórek Th17

[Kimura A 2010]. Im większa produkcja TNF, tym bardziej prawdopodobne jest zaburzenie

równowagi Treg/Th17 w kierunku Th17. Dodatkowo, limfocyty Th17 mają zdolność do

produkcji TNF [Miossec P 2009]. W przypadku VEGF, odsetek limfocytów Th17 koreluje

z poziomem tej cytokiny u pacjentów z toczniem rumieniowatym układowym [Robak E

2013]. Poza tym badania Chung et al. na mysim modelu białaczki pokazały, że podanie

myszom przeciwciał anty-IL17A prowadzi do obniżenia produkcji VEGF [Chung AS 2013].

Podsumowując, zaburzenia równowagi immunologicznej u dziewcząt z cukrzycą typu

1 i genotypem TT polimorfizmu IVS1 -397T>C receptora estrogenowego α indukują

nadmierną reakcję zapalną, która przechodząc w stan przewlekły, prowadzi do rozwoju

i progresji późnych powikłań naczyniowych. Genotyp TT polimorfizmu IVS1 -397T>C

receptora estrogenowego α może być dodatkowym czynnikiem prognostycznym rozwoju

powikłań mikronaczyniowych cukrzycy typu 1, a różne warianty genu kodującego receptor

estrogenowy α mogą stać się dodatkowymi czynnikami genetycznymi, od których zależy

regulacja odpowiedzi zapalnej u kobiet z cukrzycą typu 1.

LITERATURA

Adorini L. Interleukin 12 and autoimmune diabetes. Nat Genet. 2001;27(2):131-2.

Aiello LP, Wong JS. Role of vascular endothelial growth factor in diabetic vascular complications.

Kidney Int Suppl. 2000;77:S113-9.

Albagha OM, McGuigan FE, Reid DM, Ralstom SH. Estrogen receptor alpha gene polymorphisms

and bone mineral density: haplotype analysis in women from the United Kingdom. J. Bone

Mineral. Res. 2001;16:128–134.

26

Alleva DG, Pavlovich RP, Grant C, Kaser SB, Beller DI. Aberrant macrophage cytokine production

is a conserved feature among autoimmune-prone mouse strains: elevated interleukin (IL)-12

and an imbalance in tumor necrosis factor-alpha and IL-10 define a unique cytokine profile in

macrophages from young nonobese diabetic mice. Diabetes 2000, 49, 7: 1106-1115.

Altinova AE, Yetkin I, Akbay E, Bukan N, Arslan M. Serum IL-18 levels in patients with type 1

diabetes: relations to metabolic control and microvascular complications. Cytokine.

2008;42(2):217-21.

Annunziato FL, Cosmi L, Liotta F, Lazzeri E, Manetti R, Vanini V, Romagnani P, Maggi E,

Romagnani S: Phenotype, localization, and mechanism of suppression of CD4+CD25+

human thymocytes. J Exp Med 2002;196:379-387.

Arruvito L, Sanz M, Banham AH, Fainboim L. Expansion of CD4+CD25+and FOXP3+ regulatory T

cells during the follicular phase of the menstrual cycle: implications for human reproduction.

J Immunol. 2007;178:2572-8.

Baecher-Allan C, Brown JA, Freeman GJ, Hafler DA. CD4+CD25high regulatory cells in human

peripheral blood. J Immunol. 2001;167(3):1245-53.

Bayry J, Sibéril S, Triebel F, Tough DF, Kaveri SV: Rescuing CD4+CD25+ regulatory T-cell

functions in rheumatoid arthritis by cytokine-targeted monoclonal antibody therapy. Drug

Discov Today 2007;12(13-14):548-552.

Bebo BF, Fyfe-Johnson A, Adlard K, Beam AG, Vandenbark AA, Offner H. Low-dose estrogen

therapy ameliorates experimental autoimmune encephalomyelitis in two different inbred

mouse strains. J. Immunol. 2001;166:2080-2089.

Beriou G, Constantino CM, Ashley CW, Yang L, Kuchroo VK, Baecher-Allan C, Hafler DA. IL-17–

producing human peripheral regulatory T cells retain suppressive function. Blood.

2009;113(18):4240-9.

Bettini M, Vignali DA: Regulatory T cells and inhibitory cytokines in autoimmunity Curr Opin

Immunol 2009; 21(6):612-618.

Blazhev A, Nicoloff G, Petrova Ch, Jordanova-Laleva P. Serum Levels of Interleukin 12 and

Interleukin 18 in Diabetic Children. Diabetologia Croatica 2006, 35, 1: 3-6.

27

Bonelli M, Savitskaya A, von Dalwigk K, Steiner CW, Aletaha D, Smolen JS, Scheinecker C:

Quantitative and qualitative deficiencies of regulatory T cells in patients with systemic lupus

erythematosus (SLE). Int Immunol 2008;20(7):861-868.

Boraschi D, Dinarello CA. IL-18 in autoimmunity: review. European Cytokine Network 2006, 17, 4:

224-252.

Boyer O, Saadoun D, Abriol J, Dodille M, Piette JC, Cacoub P, Klatzmann D: CD4+CD25+

regulatory T-cell deficiency in patients with hepatitis C-mixed cryoglobulinemia vasculitis.

Blood 2004; 103:3428–3430.

Bradley JR. TNF-mediated inflammatory disease. J Pathol. 2008;214(2):149-60.

Brusko TM, Wasserfall CH, Clare-Salzler MJ, Schatz DA, Atkinson MA. Functional defects and the

influence of age on the frequency of CD4+ CD25+ T-cells in type 1 diabetes. Diabetes.

2005;54(5):1407-14.

Carroll RG, Carpenito C, Shan X, Danet-Desnoyers G, Liu R, Jiang S, Albelda SM, Golovina T,

Coukos G, Riley JL, Jonak ZL, June CH. Distinct effects of IL-18 on the engraftment and

function of human effector CD8 T cells and regulatory T cells. PLoS One. 2008;3(9):e3289.

Chaudhry A, Rudra D, Treuting P, Samstein RM, Liang Y, Kas A, Rudensky AY. CD4+ regulatory T

cells control TH17 responses in a Stat3-dependent manner. Science 2009;326(5955):986-91.

Chen X, Subleski JJ, Hamano R, Howard OM, Wiltrout RH, Oppenheim JJ. Co-expression of

TNFR2 and CD25 identifies more of the functional CD4+FOXP3+ regulatory T cells in

human peripheral blood. Eur J Immunol. 2010;40(4):1099-106.

Cheung CM, Vania M, Ang M, Chee SP, Li J. Comparison of aqueous humor cytokine and

chemokine levels in diabetic patients with and without retinopathy. Mol Vis. 2012;18:830-7.

Chung AS, Wu X, Zhuang G, Ngu H, Kasman I, Zhang J, Vernes JM, Jiang Z, Meng YG, Peale FV,

Ouyang W, Ferrara N. An interleukin-17-mediated paracrine network promotes tumor

resistance to anti-angiogenic therapy. Nat Med. 2013; doi: 10.1038/nm.3291.

Cobb D, Smeltz RB. Regulation of Proinflammatory Th17 Responses during Trypanosoma cruzi

Infection by IL-12 Family Cytokines. J Immunol 2012; 188(8):3766-73.

Cook A. Th17 cells in inflammatory conditions. Rev Diabet Stud 2006;3(2):72-5.

28

Cools N, Ponsaerts P, Van Tendeloo VF, Berneman ZN. Regulatory T cells and human disease. Clin

Dev Immunol. 2007;2007:89195.

Crimeen-Irwin B, Scalzo K, Gloster S, Mottram PL, Plebanski M. Failure of immune homeostasis --

the consequences of under and over reactivity. Curr Drug Targets Immune Endocr Metabol

Disord. 2005;5(4):413-22.

Croxford AL, Mair F, Becher B. IL-23: one cytokine in control of autoimmunity. Eur J Immunol.

2012;42(9): :2263-73.

de Kleer IM, Wedderburn LR, Taams LS Patel A, Varsani H, Klein M, de Jager W, Pugayung G,

Giannoni F, Rijkers G, Albani S, Kuis W, Prakken B: CD4+CD25bright regulatory T cells

actively regulate inflammation in the joints of patients with the remitting form of juvenile

idiopathic arthritis. J Immunol 2004; 172:6435–6443.

de la Rosa M, Rutz S, Dorminger H, Scheffold A: Interleukin 2 is essential for CD4+CD25+

regulatory T cell function. Eur J Immunol 2004; 34:2480-2488.

Devaraj S, Cheung AT, Jialal I, Griffen SC, Nguyen D, Glaser N, Aoki T. Evidence of increased

inflammation and microcirculatory abnormalitie in patients with type 1 diabetes and their role

in microvascular complications. Diabetes. 2007;56(11):2790-6.

Devaraj S, Jialal I. C-reactive protein polarizes human macrophages to an M1 phenotype and inhibits

transformation to the M2 phenotype. Arterioscler Thromb Vasc Biol. 2011 Jun;31(6):1397-

402.

Diagnosis and classification of diabetes mellitus. American Diabetes Association. Diabetes Care.

2008;Suppl.I:S55-S60.

Dominitzki S, Fantini MC, Neufert C, Nikolaev A, Galle PR, Scheller J, Monteleone G, Rose-John

S,Neurath MF, Becker C: Trans-Signaling via the Soluble IL-6R Abrogates the Induction of

FoxP3 in Naive CD4+CD25

- T Cells. J Immunol 2007; 179:2041–2045.

Ehrenstein MR, Evan JG, Singh A, Moore S, Warnes G, Isenberg DA, Mauri C: Compromised

function of regulatory T cells in rheumatoid arthritis and reversal by anti-TNFα therapy. J Exp

Med 2004; 200:277–285.

Emamaullee JA, Davis J, Merani S, Toso C, Elliott JF, Thiesen A, Shapiro AMJ: Inhibition of Th17

Cells Regulates Autoimmune Diabetes in NOD Mice. Diabetes. 2009; 58(6): 1302-1311.

29

Esposito K, Nappo F, Giugliano F, Di Palo C, Ciotola M, Barbieri M, Paolisso G, Giugliano D.

Cytokine milieu tends toward inflammation in type 2 diabetes. Diabetes Care.

2003;26(5):1647.

Fehérvari Z, Sakaguchi S. CD4+ Tregs and immune control. Journal of Clinical Investigation

2004;114:1209-17.

Feldmann M. Development of anti-TNF therapy for rheumatoid arthritis. Nat Rev Immunol.

2002;2(5):364-71.

Feng T, Cao AT, Weaver CT, Elson CO, Cong Y. Interleukin-12 converts Foxp3+ regulatory T cells

to interferon-gamma-producing Foxp3+ T cells that inhibit colitis. Gastroenterology.

2001;140: 2031–2043.

Furuno K, Yuge T, Kusuhara K, Takada H, Nishio H, Khajoee V, Ohno T, Hara T: CD25+CD4+

regulatory T cells in patients with Kawasaki disease. J Pediatr 2004; 145:385–390.

Galassetti PR, Iwanaga K, Pontello AM, Zaldivar FP, Flores RL, Larson JK. Effect of prior

hyperglycemia on IL-6 responses to exercise in children with type 1 diabetes. Am J Physiol

Endocrinol Metab 2006;290(5):E833–9.

Gao W, Thompson L, Zhou Q, Putheti P, Fahmy TM, Strom TB, Metcalfe SM. Treg versus Th17

lymphocyte lineages are cross-regulated by LIF versus IL-6. Cell Cycle. 2009;8(9):1444-50.

Gershon RK, Kondo K. Cell interactions in the induction of tolerance:

the role of thymic lymphocytes. Immunology 1970; 18:723–735.

Gershon RK, Kondo K. Infectious immunological tolerance. Immunology 1971; 21:903–914.

Gleicher N, Barad DH. Gender as risk factor for autoimmune diseases. J Autoimmun. 2007;28:1–6.

Goldberg RB. Cytokine and cytokine-like inflammation markers, endothelial dysfunction, and

imbalanced coagulation in development of diabetes and its complications. J Clin Endocrinol

Metab. 2009;94(9):3171-82.

Gonnelli S, Fiorelli G, Becherini L, Gennari L, Masi L, Mansani R, Massart F, Morelli A, Falchetti

A, Tanini A. Evidence of a linkage disequilibrium between polymorphisms in the human

estrogen receptor alpha gene and their relationship to bone mass variation in postmenopausal

Italian women. Hum. Mol. Gen. 2000;9:2043–2050.

30

González DA, Díaz BB, Rodríguez Pérez Mdel C, Hernández AG, Chico BN, de León AC. Sex

hormones and autoimmunity. Immunol Lett. 2010;133:6-13.

Gustavsson C, Agardh E, Bengtsson B, Agardh CD. TNF-alpha is an independent serum marker for

proliferative retinopathy in type 1 diabetic patients. J Diabetes Complications.

2008;22(5):309-16.

Gverović Antunica A, Karaman K, Znaor L, Sapunar A, Buško V, Puzović V. IL-12 concentrations

in the aqueous humor and serum of diabetic retinopathy patients. Graefe's Archive for Clinical

and Experimental Ophthalmology 2012;250,6: 815-21.

Haiman CA, Hankinson SE, Spiegelman D, Colditz GA, Willett WC, Speizer FE, Kelsey KT, Hunter

DJ. The relationship between a polymorphism in CYP17 with plasma hormone levels and

breast cancer. Cancer Res. 1999;59:1015–1020.

Haraoui B. Differentiating the efficacy of the tumor necrosis factor inhibitors. Semin Arthritis

Rheum. 2005;34(5 Suppl1):7-11.

Harrington LE, Hatton RD, Mangan PR, Turner H, Murphy TL, Murphy KM, Weaver CT:

Interleukin 17-producing CD4+ effector T cells develop via a lineage distinct from the T

helper type 1 and 2 lineages. Nat Immunol 2005; 6:1123-1132.

Herrington DM, Howard TD, Hawkins GA, Reboussin DM, Xu J, Zheng SL, Brosnihan KB, Meyers

DA, Bleecker ER. Estrogen-receptor polymorphisms and effects of estrogen replacement on

high-density lipoprotein cholesterol in women with coronary disease. N Engl J Med.

2002a;346:967-74.

Herrington DM, Howard TD, Brosnihan KB, McDonnell DP, Li X, Hawkins GA, Reboussin DM, Xu

J, Zheng SL, Meyers DA, Bleecker ER. Common estrogen receptor polymorphism augments

effects of hormone replacement therapy on Eselectin but not C-reactive protein. Circulation.

2002b 105:1879-82.

Hölscher C. The power of combinatorial immunology: IL-12 and IL-12-related dimeric cytokines

in infectious diseases. Med Microbiol Immunol. 2004; 193(1):1-17.

Honkanen J, Nieminen JK, Gao R, Luopajarvi K, Salo HM, Ilonen J, Knip M, Otonkoski T, Vaarala

O. IL-17 immunity in human type 1 diabetes. J Immunol 2010 ;185(3):1959-67.

Ichiyama K, Yoshida H, Wakabayashi Y, Chinen T, Saeki K, Nakaya M, Takaesu G, Hori S,

Yoshimura A, Kobayashi T. Foxp3 inhibits RORgammat-mediated IL-17A mRNA

31

transcription through direct interaction with RORgammat. J Biol Chem 2008;283(25):17003-

8.

Ide A, Kawasaki E, Abiru N, Sun F, Kobayashi M, Fukushima T, Takahashi R, Kuwahara H, Kita A,

Oshima K, Uotani S, Yamasaki H, Yamaguchi Y, Eguchi K.Association between IL-18 gene

promoter polymorphisms and CTLA-4 gene 49A/G polymorphism in Japanese patients with

type 1 diabetes. J Autoimmun 2004; 22: 73–78.

Infante-Duarte C, Horton H F, Byrne M C, Kamradt T. Microbial lipopeptides induce the production

of IL-17 in Th cells. J. Immunol. 2000;165:6107–6115.

Jain R, Tartar DM, Gregg RK, Divekar RD, Bell JJ, Lee HH, Yu P, Ellis JS, Hoeman CM, Franklin

CL, Zaghouani H: Innocuous IFNγ induced by adjuvant-free antigen restores normoglycemia

in NOD mice through inhibition of IL-17 production. The Journal of Experimental Medicine.

2008; 205(1): 207-218.

Jana M, Dasgupta S, Saha RN, Liu X, Pahan K. Induction of tumor necrosis factor-alpha (TNF-

alpha) by interleukin-12 p40 monomer and homodimer in microglia and macrophages. J

Neurochem. 2003;86(2):519-28.

Jialal I, Devaraj S. Circulating versus cellular biomarkers of inflammation in Type 1 diabetes: the

superiority of C-reactive protein. Cytokine. 2012;60(1):318-20.

Kalaitzidis D, Gilmore TD. Transcription factor cross-talk: the estrogen receptor and NF-kappaB.

Trends in Endocrinology & Metabolism 2005;16(2): 46-52.

Kanai T, Watanabe M, Okazawa A, Sato T, Hibi T. Interleukin-18 and Crohn's disease. Digestion

2001;63, Suppl 1: 37-42.

Katakami N, Kaneto H, Matsuhisa M, Yoshiuchi K, Kato K, Yamamoto K, Umayahara Y, Kosugi K,

Hori M, Yamasaki Y. Serum interleukin-18 levels are increased and closely associated with

various soluble adhesion molecule levels in type 1 diabetic patients. Diabetes Care. 2007;

30(1):159-61.

Kawayama T, Okamoto M, Imaoka H, Kato S, Young HA, Hoshino T. Interleukin-18 in pulmonary

inflammatory diseases. J Interferon Cytokine Res. 2012;32(10):443-9.

Kimura A, Kishimoto T. IL-6: regulator of Treg/Th17 balance. Eur J Immunol. 2010;40(7):1830-5.

32

King IL, Segal BM. Cutting edge: IL-12 induces CD4+CD25- T cell activation in the presence of T

regulatory cells. J Immunol. 2005;175: 641–645.

King GL. The role of inflammatory cytokines in diabetes and its complications. Journal of

Periodontology 2008;79:1527-34.

Korn T, Oukka M, Kuchroo V, Bettelli E. Th17 cells: effector T cells with inflammatory properties.

Semin Immunol 2007;19(6): 362-71.

Kretowski A, Mironczuk K, Karpinska A, Bojaryn U, Kinalski M, Puchalski Z, Kinalska I.

Interleukin-18 promoter polymorphisms in type 1 diabetes. Diabetes. 2002;51, 11: 3347-3349.

Kretschmer K, Apostolou I, Hawiger D, Khazaie K, Nussenzweig MC, von Boehmer H. Inducing

and expanding regulatory T cell populations by foreign antigen. Nat. Immunol. 2005;6:1219–

27.

Kuchroo VK, Awasthi A. Emerging new roles of Th17 cells. Eur J Immunol. 2012;42(9):2211-4.

Kukreja A, Cost G, Marker J, Zhang C, Sun Z, Lin-Su K, et al. Multiple immunoregulatory defects in

type-1 diabetes. J. Clin. Invest. 2002;109:131–40.

Lee Y, Awasthi A, Yosef N, Quintana FJ, Xiao S, Peters A, Wu C, Kleinewietfeld M, Kunder S,

Hafler DA, Sobel RA, Regev A, Kuchroo VK. Induction and molecular signature of

pathogenic TH17 cells. Nat Immunol. 2012 (10):991-9.2011;2011:645643.

Li B, Greene MI. Special regulatory T-cell review: FOXP3 biochemistry in regulatory T cells-how

diverse signals regulate suppression. Immunology 2008;123(1):17-9.

Lim AK, Tesch GH. Inflammation in diabetic nephropathy. Mediators Inflamm. 2012;2012:146154.

Lindley S, Dayan CM, Bishop A, Roep BO, Peakman M, Tree TIM. Defective suppressor function in

CD4(+)CD25(+) T-cells from patients with type 1 diabetes. Diabetes. 2005 Jan;54(1):92-9.

Liu MF, Lin LH, Weng CT, Weng MY. Decreased CD4+CD25+bright T cells

in peripheral blood of patients with primary Sjogren's syndrome.

Lupus 2008; 17(1):34-39.

Liu MF, Wang CR, Fung LL, Wu CR: Decreased CD4+CD25+ T cells in peripheral blood of patients

with systemic lupus erythematosus. Scand J Immunol 2004; 59:198–202.

33

Liu Z, Wang H, Xiao W, Wang C, Liu G, Hong T. Thyrocyte interleukin-18 expression is up-

regulated by interferon-γ and may contribute to thyroid destruction in Hashimoto's thyroiditis.

International Journal of Experimental Pathology 2010;91(5): 420-425.

Longhi MS, Ma Y, Bogdanos DP, Cheeseman P, Mieli-Vergani G, Vergani D: Impairment of

CD4+CD25+ regulatory T-cells in autoimmune liver disease. J Hepatol 2004; 41:31–37.

Magram J, Connaughton SE, Warrier RR, Carvajal DM, Wu CY, Ferrante J, Stewart C, Sarmiento U,

Faherty DA, Gately MK.IL-12 deficient mice are defective in IFN-gamma production and

type 1 cytokine responses. Immunity 1996; 4: 471–482.

Mahmoud RA, el-Ezz SA, Hegazy AS. Increased serum levels of interleukin-18 in patients with

diabetic nephropathy. The Italian Journal of Biochemistry 2004;53(2): 73-81.

Marek-Trzonkowska N, Myśliwiec M, Dobyszuk A, Grabowska M, Techmańska I, Juścińska J,

Wujtewicz MA, Witkowski P, Młynarski W, Balcerska A, Myśliwska J, Trzonkowski P.

Administration of CD4+CD25highCD127- Regulatory T Cells Preserves β-Cell Function in

Type 1 Diabetes in Children. Diabetes Care. 2012, 35(9):1817-20.

Marwaha AK, Leung NJ, McMurchy AN, Levings MK. TH17 Cells in Autoimmunity and

Immunodeficiency: Protective or Pathogenic? Front Immunol. 2012;3:129.

Miossec P. IL-17 and Th17 cells in human inflammatory diseases. Microbes Infect. 2009;5:625-30.

Mirończuk K, Okruszko A, Wawrusiewicz-Kurylonek N, Kretowski A, Kinalska I, Górska M.

Interleukin 18 and sICAM-1 serum levels in families with type 1 diabetes mellitus. Rocz

Akad Med Bialymst. 2005;50:151-4.

Mitsuyama K, Sata M, Rose-John S. Interleukin-6 trans-signaling in inflammatory bowel disease.

Cytokine Growth Factor Rev 2006;17(6):451–61.

Miyara M, Gorochov G, Ehrenstein M, Musset L, Sakaguchi S, Amoura Z. Human FoxP3+

regulatory T cells in systemic autoimmune diseases. Autoimmun Rev. 2011;10(12):744-55.

Mojtahedi Z, Naeimi S, Farjadian S, Omrani GR, Ghaderi A. Association of IL-18 promoter

polymorphisms with predisposition to type 1 diabetes. Diabet Med 2006;23:235–239.

Montes M, Zhang X, Berthelot L, Laplaud DA, Brouard S, Jin J, Rogan S, Armao D, Jewells V,

Soulillou JP. Oligoclonal myelin-reactive T-cell infiltrates derived from multiple sclerosis

lesions are enriched in Th17 cells. Clin Immunol 2009;130(2):133-44.

34

Morrow MP, Pankhong P, Laddy DJ, Schoenly KA, Yan J, Cisper N, Weiner DB. Comparative

ability of IL-12 and IL-28B to regulate Treg populations and enhance adaptive cellular

immunity.Blood. 2009;113(23):5868-77.

Myhr CB, Hulme MA, Wasserfall CH, Hong PJ, Lakshmi PS, Schatz DA, Haller MJ, Brusko TM,

Atkinson MA. The autoimmune disease-associated SNP rs917997 of IL18RAP controls IFNγ

production by PBMC. J Autoimmun. 2013;44:8-12.

Myśliwiec M, Balcerska A, Zorena K, Kamińska H, Nowacka M, Sibińska Ż, Wiśniewski P,

Myśliwska J: Relationship between the level of TNF-α, IL-6 and risk of renal proximal

tubules damage in children with newly diagnosed diabetes mellitus type 1. PJES 2005;

Vol.14, Sup II:292-295.

Myśliwiec M, Balcerska A, Zorena K, Myśliwska J, Lipowski P, Raczyńska K. The role of vascular

endothelial growth factor, tumor necrosis factor alpha and interleukin-6 in pathogenesis of

diabetic retinopathy. Diabetes Research and Clinical Practice 2008; 79(1):141-146.

Myśliwska J, Rutkowska A, Hak L, Siebert J, Szyndler K, Rachoń D. Inflammatory response of

coronary artery disease postmenopausal women is associated with the IVS1-397T > C

estrogen receptor alpha polymorphism. Clin Immunol. 2009;130:355-64.

Navarro-González JF, Mora-Fernández C. The role of inflammatory cytokines in diabetic

nephropathy. J Am Soc Nephrol. 2008;19:433-42.

Nicoletti F, Conget I, Di Marco R, Speciale AM, Morìnigo R, Bendtzen K, Gomis R. Serum levels of

the interferon-γ-inducing cytokine interleukin-18 are increased in individuals at high risk of

developing type I diabetes. Diabetologia 2001; 44:309–11.

Nurmohamed MT, Dijkmans BA. Efficacy, tolerability and cost effectiveness of disease-modifying

antirheumatic drugs and biologic agents in rheumatoid arthritis. Drugs. 2005;65(5):661-94.

Nussinovitch U, Shoenfeld Y. The role of gender and organ specific autoimmunity. Autoimmun Rev.

2012;11(6-7):A377-85

Oberg HH, Wesch D, Grussel S, Rose-John S, Kabelitz D. Differential expression

of CD126 and CD130 mediates different STAT-3 phosphorylation in CD4+CD25- and

CD25high regulatory T cells. Int Immunol 2006; 18:555-563.

Oldenhove G, Bouladoux N, Wohlfert EA, Hall JA, Chou D, Dos Santos L, O'Brien S, Blank R,

Lamb E, Natarajan S, Kastenmayer R, Hunter C, Grigg ME, Belkaid Y. Decrease of Foxp3+

35

Treg cell number and acquisition of effector cell phenotype during lethal infection. Immunity.

2009;31: 772–786.

Patanella AK, Zinno M, Quaranta D, Nociti V, Frisullo G, Gainotti G, Tonali PA, Batocchi AP,

Marra C. Correlations between peripheral blood mononuclear cell production of BDNF, TNF-

alpha, IL-6, IL-10 and cognitive performances in multiple sclerosis patients. J Neurosci Res

2010;88(5):1106–12.

Patterson CC, Dahlquist GG, Gyürüs E, Green A, Soltész G: Incidence trends for childhood type 1

diabetes in Europe during 1989-2003 and predicted new cases 2005-20: a multicentre

prospective registration study. Lancet 2009; 13;373(9680):2027-2033.

Pfeilschifter J, Koditz R, Pfohl M, Schatz H. Changes in proinflammatory cytokine activity after

menopause. Endocr Rev. 2002;23:90-119.

Picardi A, Valorani MG, Vespasiani Gentilucci U, Manfrini S, Ciofini O, Cappa M, Guglielmi C,

Pozzilli P. Raised C-reactive protein levels in patients with recent onset type 1 diabetes.

Diabetes Metab Res Rev 2007; 23: 211-4.

Polanczyk MJ, Carson BD, Subramanian S, Afentoulis M, Vandenbark AA, Ziegler SF, Offner H.

Cutting edge: estrogen drives expansion of the CD4+CD25+ regulatory T cell compartment. J

Immunol. 2004;173:2227-30.

Prado C, de Paz B, López P, Gómez J, Rodríguez-Carrio J, Suárez A. Relationship between FOXP3

positive populations and cytokine production in systemic lupus erythematosus. Cytokine.

2013;61(1):90-6.

Quintero OL, Amador-Patarroyo MJ, Montoya-Ortiz G, Rojas-Villarraga A, Anaya JM. Autoimmune

disease and gender: plausible mechanisms for the female predominance of autoimmunity. J

Autoimmun. 2012;38:J109-19.

Rich RR. Clinical Immunology : Principles and Practice 3e, Chapter 10, p. 145-146. 2008.

Rachoń D, Suchecka-Rachoń K, L. Hak L, Myśliwska J. Effects of intranasal 17beta-estradiol

administration on serum bioactive interleukin-6 and C-reactive protein levels in healthy

postmenopausal women, Menopause 2006;5:840–5.

Rask-Madsen C, King GL. Vascular complications of diabetes: mechanisms of injury and protective

factors. Cell Metab. 2013;17(1):20-33.

36

Renard E. Monitoring glycemic control: the importance of self-monitoring of blood glucose. Am J

Med. 2005;118(Suppl 9A):12S-19S.

Ricciardelli I, Lindley KJ, Londei M, Quaratino S: Anti tumour necrosis-α therapy increases the

number of FOXP3+ regulatory T cells in children affected by Crohn’s disease. Immunology

2008; 125:178-183.

Robak E, Kulczycka-Siennicka L, Gerlicz Z, Kierstan M, Korycka-Wolowiec A, Sysa-Jedrzejowska

A. Correlations between concentrations of interleukin (IL)-17A, IL-17B and IL-17F, and

endothelial cells and proangiogenic cytokines in systemic lupus erythematosus patients. Eur

Cytokine Netw. 2013;24:60-8.

Rose-John S, Scheller J, Elson G, Jones SA. Interleukin-6 biology is coordinated by membrane-

bound and soluble receptors: role in inflammation and cancer. J Leukocyte Biol 2006; 80:227-

236.

Rubtsov AV, Rubtsova K, Kappler JW, Marrack P. Genetic and hormonal factors in female-biased

autoimmunity. Autoimmun Rev. 2010;9:494-8.

Ryba M, Hak Ł, Zorena K, Myśliwiec M, Myśliwska J. CD4+Foxp3+ regulatory T expressing

CD62L in patients with long-standing diabetes type 1. CEJI 2009;34:90–4.

Ryba M, Hak Ł, Zorena K, Myśliwiec M, Myśliwska J. Regulatory T lymphocytes expressing L-

selectin in children and adolescents with type 1 diabetes mellitus. Pediatr Endocrinol Diabetes

Metab. 2010;16(1):12-6.

Ryba M, Rybarczyk-Kapturska K, Zorena K, Myśliwiec M, Myśliwska J. Lower frequency of

CD62L(high) and higher frequency of TNFR2(+) Tregs are associated with inflammatory

conditions in type 1 diabetic patients. Mediators Inflamm. 2011;2011:645643.

Ryba-Stanisławowska M, Skrzypkowska M, Myśliwiec M, Myśliwska J. Loss of the balance

between CD4(+)Foxp3(+) regulatory T cells and CD4(+)IL17A(+) Th17 cells in patients with

type 1 diabetes. Hum Immunol. 2013;74(6):701-7.

Sakaguchi S, Sakaguchi N, Asano M, Itoh M, Toda M: Immunologic self-tolerance maintained by

activated T cells expressing IL-2 receptor α-chain. J Immunol 1995; 155:1151-1164.

Sallusto F, Zielinski CE, Lanzavecchia A. Human Th17 subsets. Eur J Immunol. 2012;42(9):2215-

20.

37

Sawada M, Kawayama T, Imaoka H, Sakazaki Y, Oda H, Takenaka S, Kaku Y, Azuma K, Tajiri M,

Edakuni N, Okamoto M, Kato S, Hoshino T. IL-18 induces airway hyperresponsiveness and

pulmonary inflammation via CD4+ T cell and IL-13. PLoS One. 2013;8(1):e54623.

Schalkwijk CG, Stehouwer CD. Vascular complications in diabetes mellitus: the role of endothelial

dysfunction. Clin Sci (Lond). 2005;109:143-59

Schölin A, Siegbahn A, Lind L, Berne C, Sundkvist G, Björk E, Karlsson FA; Diabetes Incidence

Study in Sweden group. CRP and IL-6 concentrations are associated with poor glycemic

control despite preserved beta-cell function during the first year after diagnosis of type 1

diabetes. Diabetes Metab Res Rev. 2004; 20(3):205-10.

Schramm MT, Chaturvedi N, Schalkwijk C, Giorgino F, Ebeling P, Fuller JH, Stehouwer CD, the

EURODIAB Prospective Complications Study Group: Vascular risk factors and markers of

endothelial function as determinants of inflammatory markers in type 1 diabetes. Diabetes

Care 2003;26:2165–2173.

Schrijvers BF, Flyvbjerg A, De Vriese AS. The role of vascular endothelial growth factor (VEGF) in

renal pathophysiology. Kidney Int. 2004;65(6):2003-17.

Sheetz MJ, King GL, Molecular understanding of hyperglycemia´s adverse effects for diabetic

complications. JAMA 2002; 288:2579-2588.

Shelbaya S, Amer H, Seddik S, Allah AA, Sabry IM, Mohamed T, El Mosely M. Study of the role of

interleukin-6 and highly sensitive C-reactive protein in diabetic nephropathy in type 1 diabetic

patients. Eur Rev Med Pharmacol Sci. 2012;16(2):176-82.

Speer, G., Cseh, K., Winkler, G., Vargha, P., Braun, E., Takacs, I., Lakatos, P. Vitamin D and

estrogen receptor gene polymorphisms in type 2 diabetes mellitus and in android type obesity.

Eur. J. Endocrinol. 2001;144, 385–389.

Sukovich DA, Kauser K, Shirley FD, DelVecchio V, Halks-Miller M, Rubanyi GM. Expression of

interleukin-6 in atherosclerotic lesions of male ApoE-knockout mice: inhibition by 17beta-

estradiol. Arterioscler Thromb Vasc Biol. 1998;18:1498-1505.

Szeszko JS, Howson JM, Cooper JD, Walker NM, Twells RC, Stevens HE, Nutland SL, Todd JA.

Analysis of polymorphisms of the interleukin-18 gene in type 1 diabetes and Hardy–

Weinberg equilibrium testing. Diabetes 2006; 55: 559–562.

38

Tang L, Wang L, Liao Q, Wang Q, Xu L, Bu S, Huang Y, Zhang C, Ye H, Xu X, Liu Q, Ye M, Mai

Y, Duan S. Genetic associations with diabetes: meta-analyses of 10 candidate polymorphisms.

PLoS One. 2013;8:e70301.

Targer G, Zenari L, Bertolini L, Muggeo M, Zoppini G. Elevated levels of interleukin-6 in young

adults with type 1 diabetes without clinical evidence of microvascular and macrovascular

complications. Diabetes Care 2001; 24: 956-7.

Tatoń J. Pathophysiological Background for „shared" diabetological and opthalmological care- what

opthalmologist may expect from diabetologist? Medycyna Metab. 2007; 3.

Toubi E, Kessel A, Mahmudov Z, Hallas K, Rozenbaum M, Rosner I Increased spontaneous

apoptosis of CD4+CD25+ T cells in patients with active rheumatoid arthritis is reduced by

infliximab. Ann NY Acad Sci 2005; 1051:506-514.

Tsuji NM, Nowak B. IL-18 and antigen-specific CD4(+) regulatory T cells in Peyer's patches. Ann N

Y Acad Sci. 2004;1029:413-5.

Valencia X, Stephens G, Goldbach-Mansky R, Wilson M, Shevach EM, Lipsky PE: TNF down-

modulates the function of human CD4+ CD25

hi T regulatory cells. Blood 2006; 108: 253-261.

Verthelyi D. Sex hormones as immunomodulators in health and disease. International

Immunopharmacology 2001;1: 983-93.

Viglietta V, Baecher-Allan C, Weiner HL, Hafler DA: Loss of functional suppression by

CD4+CD25+ regulatory T cells in patients with multiple sclerosis. J Exp Med 2004; 199:971–

979.

Vogl-Willis CA, Edwards IJ: High glucose induced alterations in subendothelial matrix perlecan

leads to increases monocyte binding. Artherioscler Thromb Vasc Biol 2004; 24:858-863.

Voo KS, Wang YH, Santori FR, Boggiano C, Wang YH, Arima K, Bover L, Hanabuchi S, Khalili J,

Marinova E, Zheng B, Littman DR, Liu YJ. Identification of IL-17-producing FOXP3+

regulatory T cells in humans. Proc Natl Acad Sci U S A. 2009;106(12):4793-8.

Weiderpass E, Person I, Melhus H, Wedren S, Kindmark, A, Baron, JA. Estrogen receptor alpha gene

polymorphisms and endometrial cancer risk. Carcinogenesis. 2000;21, 623–627.

Wilke CM, Wang L, Wei S, Kryczek I, Huang E, Kao J, Lin Y, Fang J, Zou W. Endogenous

interleukin-10 constrains Th17 cells in patients with inflammatory bowel disease. J Transl

Med 2011;9:217.

39

Wiśniewski P, Myśliwska J. Relationship between the level of TNF-α, IL-6 and risk of renal

proximal tubules damage in children with newly diagnosed diabetes mellitus type 1. PJES

2005; Vol.14, Sup II:292-295.

Wong CK, Ho CY, Ko FW, Chan CH, Ho AS, Hui DS, Lam CW. Proinflammatory cytokines (IL-17,

IL-6, IL-18 and IL-12) and Th cytokines (IFN-gamma, IL-4, IL-10 and IL-13) in patients with

allergic asthma. Clin Exp Immunol 2001;125(2):177–83.

Wu AJ, Hua H, Munson SH, McDevitt HO: Tumor necrosis factor-α regulation

of CD4+CD25+ T cell levels in NOD mice. Proc Natl Acad Sci 2002; 99:12287-12292.

Wu HP, Chen CH, Hsieh HC, Liu YC. Effects of insulin and glucose on cytokine production from

peripheral blood mononuclear cells. Chang Gung Medical Journal 2008, 31, 3: 253-259.

Yoo SA, Bae DG, Ryoo JW, Kim HR, Park GS, Cho CS, Chae CB, Kim WU. Arginine-rich anti-

vascular endothelial growth factor (anti-VEGF) hexapeptide inhibits collagen-induced

arthritis and VEGF-stimulated productions of TNF-alpha and IL-6 by human monocytes. J

Immunol. 2005;174(9):5846-55.

Yoo SA, Bae DG, Ryoo JW, Kim HR, Park GS, Cho CS, Chae CB, Kim WU. Arginine-rich anti-

vascular endothelial growth factor (anti-VEGF) hexapeptide inhibits collagen-induced

arthritis and VEGF-stimulated productions of TNF-alpha and IL-6 by human monocytes. J

Immunol. 2005;174(9):5846-55.

Yue C, You X, Zhao L, Wang H, Tang F, Zhang F, et al. The effects of adalimumab and

methotrexate treatment on peripheral Th17 cells and IL-17/IL-6 secretion in rheumatoid

arthritis patients. Rheumatol Int 2010;30(12):1553–7.

Zeiser R, Zambricki EA, Leveson-Gower D, Kambham N, Beilhack A, Negrin RS. Host-derived

interleukin-18 differentially impacts regulatory and conventional T cell expansion during

acute graft-versus-host disease. Biol Blood Marrow Transplant. 2007;13(12):1427-38.

Zhang L, Li YG, Li YH, Qi L, Liu XG, Yuan CZ, Hu NW, Ma DX, Li ZF, Yang Q, Li W, Li JM.

Increased Frequencies of Th22 Cells as well as Th17 Cells in the Peripheral Blood of Patients

with Ankylosing Spondylitis and Rheumatoid Arthritis. PLoS One 2012;7(4):e31000.

Zhang Q, Cui F, Fang L, Hong J, Zheng B, Zhang JZ. TNF-α impairs differentiation and function of

TGF-β-induced Treg cells in autoimmune diseases through Akt and Smad3 signaling

pathway. J Mol Cell Biol. 2013;5(2):85-98.

40

Zhang W, Cong XL, Qin YH, He ZW, He DY, Dai SM. 14. IL-18 upregulates the production of key

regulators of osteoclastogenesis from fibroblast-like synoviocytes in rheumatoid arthritis.

Inflammation. 2013;36(1):103-9.

Zhao J, Zhao J, Perlman S. Differential effects of IL-12 on Tregs and non-Treg T cells: roles of IFN-

γ, IL-2 and IL-2R. PLoS One. 2012;7(9):e46241.

Zhao Z, Yu S, Fitzgerald DC, Elbehi M, Ciric B, Rostami AM, Zhang GX. IL-12R beta 2 promotes

the development of CD4+CD25+ regulatory T cells. J Immunol. 2008 Sep 15;181(6):3870-6.

5. OMÓWIENIE POZOSTAŁYCH OSIĄGNIĘĆ NAUKOWO-BADAWCZYCH

5.1. Publikacje

Jestem autorem publikacji o łącznej wartości IF 31.605; MNiSzW: 271.

Liczba cytowań wg bazy Web of Science – 29

Indeks Hirsha wg bazy Web of Science - 4

Liczba cytowań wg bazy Scopus – 42

Indeks Hirsha wg bazy Scopus – 5

Liczba cytowań wg bazy Google Scholar Citations – 75

Indeks Hirsha wg bazy Google Scholar Citations – 5

LISTA PUBLIKACJI NIE WCHODZĄCYCH W SKŁAD OSIĄGNIĘCIA W

ROZUMIENIU ART. 16 UST. 2 USTAWY Z DNIA 14 MARCA 2003 R. O

STOPNIACH NAUKOWYCH I TYTULE NAUKOWYM ORAZ O STOPNIACH I

TYTULE W ZAKRESIE SZTUKI (DZ. U. NR 65, POZ.595 ZE ZM.)

1. J Myśliwska, M Ryba-Stanisławowska, M Smardzewski, B Słomiński, M Myśliwiec,

J Siebert. Enhanced apoptosis of monocytes from complication-free juvenile-onset

41

diabetes mellitus type 1 may be ameliorated by TNF-α inhibitors.Mediators of

Inflammation. 2014; 2014:946209. IF: 3.882; MNiSzW: 30. Praca oryginalna,

jeszcze nie była cytowana.

2. M Ryba-Stanisławowska, K Rybarczyk-Kapturska, M Myśliwiec, J Myśliwska.

Elevated Levels of Serum IL-12 and IL-18 are Associated with Lower Frequencies of

CD4+CD25highFOXP3+ Regulatory T cells in Young Patients with Type 1 Diabetes

Inflammation 2014 [Epub ahead of print] DOI: 10.1007/s10753-014-9878-1 IF:

2.457; MNiSzW: 20. Praca oryginalna, jeszcze nie była cytowana.

3. M Ryba-Stanisławowska, M Stanisławowski, J Myśliwska. Effector and regulatory

T cell subsets in diabetes-associated inflammation. Is there a connection with ST2/IL-

33 axis? Perspective. Autoimmunity. 2014, [Epub ahead of print] DOI:

10.3109/08916934.2014.886198. IF: 2.767; MNiSzW: 20. Praca przeglądowa,

jeszcze nie była cytowana.

4. M Ryba-Stanisławowska, M Skrzypkowska, M Myśliwiec, J Myśliwska. Loss of the

balance between CD4(+)Foxp3(+) regulatory T cells and CD4(+)IL17A(+) Th17 cells

in patients with type 1 diabetes. Hum Immunol. 2013;74(6):701-7. IF: 2.298;

MNiSzW: 25. Praca oryginalna, cytowana 7 razy.

5. M Ryba, K Rybarczyk-Kapturska, K Zorena, M Myśliwiec, J Myśliwska. Lower

frequency of CD62Lhigh

and higher frequency of TNFR2+ Tregs are associated with

inflammatory conditions in type 1 diabetic patients. Mediat. Inflamm. 2011, 2011. nr

645643. IF: 3.263; MNiSzW: 20. Praca orginalna, cytowana 7 razy.

6. M Ryba, Ł Hak, K Zorena, M Myśliwiec, J Myśliwska. Limfocyty T regulatorowe z

ekspresją L-selektyny u dzieci i młodzieży z przerwlekłą cukrzycą typu 1. Regulatory

T lymphocytes expressing L-selectin in children and adolescents with type 1 diabetes

mellitus. Pediatr. Endocrinol. Diabet. Metab. 2010; vol. 16, nr 1, s. 12-16. ; MNiSzW:

9. Praca orginalna, cytowana 2 razy.

7. M Ryba, J Myśliwska. Limfocyty T CD4+CD25+Foxp3+ : naturalnie występujące

limfocyty T regulatorowe. CD4+CD25+Foxp3+ T lumphocytes : naturally occuring

regulatory T cells. Pediatr. Endocrinol. Diabet. Metab. 2010; vol. 16, nr 4, s. 289-294.

MNiSzW: 9. Praca przeglądowa, cytowana 3 razy.

8. M Ryba, J Myśliwska. TNF-α, cukrzyca typu 1 i limfocyty T regulatorowe. TNF-α,

diabetes type 1 and regulatory T cells. Pediatr. Endocrinol. Diabet. Metab. 2010; vol.

16, nr 4, s. 295-300. MNiSzW: 9. Praca przeglądowa, nie była cytowana.

42

9. M Ryba, Ł Hak, K Zorena, M Myśliwiec, J Myśliwska. CD4+Foxp3+ regulatory T

lymphocytes expressing CD62L in patients with long-standing diabetes type 1. Centr.

Eur. J. Immunol. 2009; vol. 34, nr 2, s. 90-93. MNiSzW: 6. Praca orginalna, cytowana

4 razy.

10. L Kaszubowska, A Detlaff-Pokora, Ł Hak, M Szaryńska, M Ryba, J Myśliwska, A

Myśliwski. Successful ageing of nonagenarians is related to the sensitivity of NK cells

to activation. J. Physiol. Pharmacol. 2008; vol. 59, supp. 9, s. 187-199. IF: 2.631;

MNiSzW: 24. Praca orginalna, cytowana 5 razy.

11. Ł Hak, J Więckiewicz, J Myśliwska, M Ryba, M Myśliwiec, K Zorena. The

CD3+CD8+CD28- and CD3+CD8+CD57+ regulatory T lymphocytes in patients with

type 1 diabetes. Pol. J. Environ. Stud. 2007; vol. 16, nr 6D, s. 212-215. IF: 0.627;

MNiSzW: 10. Praca orginalna, cytowana 1 raz.

12. M Ryba, J Myśliwska. Biologia naturalnych limfocytów regulatorowych

CD4+CD25

+. Biology of naturally arising CD4

+ CD25

+regulatory T cells. Post. Biol.

Kom. 2006; t. 33, nr 3, s. 427-436. MNiSzW: 5. Praca przeglądowa, cytowana 2 razy.

5.2. Udział w konferencjach krajowych i międzynarodowych

Łączna liczba doniesień zjazdowych: 34 ( w tym po uzyskaniu stopnia doktora: 15), w tym:

• międzynarodowe: 3.

• krajowe: 31.

5.2.1.Wygłoszone wykłady i referaty:

Konferencje międzynarodowe:

1. M Ryba, Ł Hak, K Zorena, M Myśliwiec, J Myśliwska. Anti-TNF treatment

influences the frequencies of CD4+FOXP3

+ regulatory T cell subsets in patients with

long standing diabetes type 1. Immunity for Life. Immunology for Health. 2nd

European Congress of Immunology, Berlin, Niemcy, 2009.

Konferencje krajowe:

43

1. M Ryba. Limfocyty T regulatorowe a stan zapalny towarzyszący cukrzycy typu 1. VII

Konferencja Naukowa "Aktualne problemy immunologii doświadczalnej i klinicznej",

Olsztyn, 2012.

2. M Ryba, K Rybarczyk-Kapturska, K Zorena, M Myśliwiec, J Myśliwska. Lower

frequency of CD62Lhigh and higher frequency of TNFR2+ Tregs are associated with

inflammatory conditions in type 1 diabetic patients. XIV Congress of the Polish

Society of Experimental and Clinical Immunology, Gdańsk, Polska 2011.

3. M Ryba, Ł Hak, K Zorena, M Myśliwiec, J Myśliwska. Aktywność supresorowa

komórek CD4+CD25

+ pacjentów z przewlekłą cukrzycą typu 1 po stymulacji

przeciwciałem anty-TNF. XII Konferencja Cukrzycy Typu 1, Gdańsk, Polska 2010.

4. M Ryba, Ł Hak, K Zorena, J Myśliwska. Changes in expression of Foxp3 protein in

CD4+Foxp3+ cells from patients with long standing type 1 diabetes after in vitro

anti-TNF treatment. XIII Congress of Polish Society of Experimental and Clinical

Immunology, Kraków, Polska 2008.

5. M Ryba, L Kaszubowska, M Młotkowska, A Myśliwski. Estimation of telomerase

activity level in human stimulated and non-stimulated NK cells. 13th International

Students` Scientific Conference for Students and Young Doctors, Gdańsk, Polska

2005.

5.2.2. Doniesienia zjazdowe

44

1. B Słomiński, U Juhas, K. Rybarczyk-Kapturska, J Myśliwska, M Myśliwiec, K

Raczyńska, M Skrzypkowska, M Ryba, A Małkiewicz. Polimorfizm genu VEGF u

chorych z cukrzycą typu 1. VIII Konferencja Naukowa "Aktualne problemy biologii

medycznej", Kazimierz Dolny, 2013.

2. M Ryba-Stanisławowska, M Skrzypkowska, B Słomiński, M Myśliwiec, J

Myśliwska. Wpływ IL-6 na populację limfocytów Treg i Th17 u pacjentów z cukrzycą

typu 1. VIII Konferencja Naukowa "Aktualne problemy biologii medycznej",

Kazimierz Dolny, 2013.

3. M. Skrzypkowska, B Słomiński, T Szmuda, M Ryba, M Kowalewska-Celejewska, J

Siebert, P Słoniewski, J Myśliwska. Wpływ nadciśnienia tętniczego na wybrane

populacje komórek krwi oraz produkcję tlenku azotu. VIII Konferencja Naukowa

"Aktualne problemy biologii medycznej", Kazimierz Dolny, 2013.

4. Ryba-Stanisławowska, M Skrzypkowska, M Myśliwiec, J Myśliwska. Zaburzenie

równowagi pomiędzy limfocytami Treg i Th17 w cukrzycy typu 1. VIII Konferencja

Naukowa "Aktualne problemy biologii medycznej", Kazimierz Dolny, 2013.

5. K Rybarczyk-Kapturska, J Myśliwska, B Słomiński, E Malinowska, M Ryba, M.

Skrzypkowska, M Smardzewski, M Myśliwiec, A Brandt, K Raczyńska. Stan zapalny

i nadciśnienie a ryzyko rozwoju retinopatii u dzieci i młodzieży z długotrwałą cukrzycą

typu 1. IV Naukowy Zjazd Polskiego Towarzystwa Kardiodiabetologicznego,

Kardiodiabetologia XXI wieku, Poznań, 2012.

6. M Ryba, E Malinowska, K Rybarczyk-Kapturska, , A Brandt, M Myśliwiec, J

Myśliwska. Wpływ polimorfizmu receptora estrogenowego α na populację limfocytów

T regulatorowych CD4+FOXP3+ u dziewcząt z cukrzycą typu 1. VII Konferencja

Naukowa "Aktualne problemy immunologii doświadczalnej i klinicznej", Olsztyn,

2012.

45

7. K Rybarczyk-Kapturska, E. Malinowska, M Ryba, J Myśliwska, K Zorena, A Brandt,

M Myśliwiec, K Raczyńska, B Słomiński, M. Skrzypkowska. Związek polimorfizmu

genu receptora estrogenowego α IVS1-397T/C z poziomem chemokin u dziewczynek z

długotrwałą cukrzycą typu 1. VII Konferencja Naukowa "Aktualne problemy

immunologii doświadczalnej i klinicznej", Olsztyn, 2012.

8. P Nowakowska, A Moszczyńska, M Ryba, J Myśliwska. The frequencies of

CD4+Foxp3+ regulatory T cells and CD4+IL17A+ Th17 cells may be associated

with inflammatory conditions in type 1 diabetic patients. 16. Leipziger Workshop

Cytomics in LIFE. Incorporating: 9th International Workshop, Slide-Based

Cytometry, Leipzig, 2011.

9. A Moszczyńska, P Nowakowska, M Ryba, J Myśliwska. Th 17 response in type 1

diabetes. 16. Leipziger Workshop Cytomics in LIFE. Incorporating: 9th International

Workshop, Slide-Based Cytometry, Leipzig, 2011.

10. E Malinowska, K Rybarczyk-Kapturska, M Ryba, A Brandt, M Myśliwiec, K Zorena,

K Raczyńska, J Myśliwska. The association of IL-6 gene polymorphism C-174G with

levels of cytokines and adhesion molecules in children with diabetes type 1. XIV

Congress of the Polish Society of Experimental and Clinical Immunology, Gdańsk,

2011.

11. E. Malinowska, K Rybarczyk-Kapturska, M Ryba, A Brandt, K Zorena, M Myśliwiec

, K Raczyńska, J Myśliwska. The ATA/ATA Interleukin-10 genotype is protective from

retinopathy and nephropathy in juvenile onset type 1 diabetes mellitus. XIV Congress

of the Polish Society of Experimental and Clinical Immunology, Gdańsk, 2011.

12. B Słomiński, K Rybarczyk-Kapturska, J Myśliwska, E Malinowska, M Ryba, M

Myśliwiec. Relationship between excess body weight and the development of vascular

46

complications in children with juvenile onset type 1 diabetes mellitus. XIV Congress

of the Polish Society of Experimental and Clinical Immunology, Gdańsk, 2011.

13. M Ryba, P. Nowakowska, A. Moszczyńska, K Rybarczyk-Kapturska, M Myśliwska,

J Myśliwska. The Th17/Treg imbalance in patients with long-standing diabetes type 1.

XIV Congress of the Polish Society of Experimental and Clinical Immunology,

Gdańsk, 2011.

14. M Ryba, Ł. Hak, K Zorena, M Myśliwiec, J Myśliwska. Ekspresja czynnika

transkrypcyjnego Foxp3 w komórkach CD4+Foxp3

+ u chorych z przewlekłą cukrzycą

typu 1 po stymulacji przeciwciałem anty-TNF w warunkach in vitro. XII Konferencja

Cukrzycy Typu 1, Gdańsk, 2010.

15. M Ryba, Ł. Hak, K Zorena, M Myśliwiec, J Myśliwska. Limfocyty regulatorowe

CD4+CD25HIGH

z ekspresją L-selektyny we krwi obwodowej dzieci i młodzieży z

przewlekłą cukrzycą typu 1. XII Konferencja Cukrzycy Typu 1, Gdańsk, 2010.

16. M Ryba, Ł. Hak, K Zorena, M Myśliwiec, J Myśliwska. Limfocyty regulatorowe z

ekspresją TNFR2 u dzieci i młodzieży z przewlekłą cukrzycą typu 1. XII Konferencja

Cukrzycy Typu 1, Gdańsk, 2010.

17. M Ryba, E Malinowska, M Myśliwiec, A Brandt, K. Zorena, J Myśliwska.

Polimorfizm IVS1-397T/C genu receptora estrogenowego α a ekspresja czynnika

transkrypcyjnego Foxp3 u dziewcząt z cukrzycą typu 1. XII Konferencja Cukrzycy

Typu 1, Gdańsk, 2010.

18. M Ryba, Ł. Hak, K Zorena, M Myśliwiec, J Myśliwska. Aktywność supresorowa

komórek CD4+CD25

+ pacjentów z przewlekłą cukrzycą typu 1 po stymulacji

przeciwciałem anty-TNF. VI Konferencja Naukowo-Szkoleniowa, Aktualne problemy

profilaktyki, diagnostyki i terapii chorób zapalnych, infekcyjnych i nowotworowych,

Jurata, 2010.

47

19. J Myśliwska, Ł Hak, M Ryba, K Zorena, M Myśliwiec. Cukrzyca typu 1 jako

zagrożenie cywilizacyjne. Czy immunoterapia w cukrzycy typu 1 może być skuteczna?

V Konferencja Naukowo-Szkoleniowa : "Wpływ ksenobiotyków i zagrożeń

cywilizacyjnych na mechanizmy odporności i angiogenezy oraz możliwości

zapobiegania", Jurata, 2009.

20. M Ryba, Ł. Hak, K Zorena, M Myśliwiec, J Myśliwska. Limfocyty T regulatorowe

CD4+Foxp3+ CD62L+ u pacjentów z przewlekłą cukrzycą typu 1. V Konferencja

Naukowo-Szkoleniowa : "Wpływ ksenobiotyków i zagrożeń cywilizacyjnych na

mechanizmy odporności i angiogenezy oraz możliwości zapobiegania", Jurata, 2009.

21. L Kaszubowska, A Dettlaff-Pokora, Ł Hak, M Szaryńska, M Ryba, J Myśliwska, A

Myśliwski. Activation ability of NK cells seems to contribute to successful ageing of

nonagenarians. XIII Congress of Polish Society of Experimental and Clinical

Immunology, Kraków, 2008.

22. L Kaszubowska, A Dettlaff-Pokora, Ł Hak, M Szaryńska, M Młotkowska, M Ryba,

A. Rogowska, A Myśliwski. Ocena zależności pomiędzy długością telomerów,

aktywnością telomerazy i aktywnością biologiczną komórek NK w procesie starzenia

układu immunologicznego. XLI Sympozjum Polskiego Towarzystwa Histochemików i

Cytochemików, Stare Jabłonki,2006.

23. L Kaszubowska, Ł Hak, M Stolarek, M Ryba, A Myśliwski. Biological

characterization of natural killer cells in the process of human immunosenescence. IX

Konferencja Biologii Komórki, Łódź, 2005.

24. M. Stolarek, L Kaszubowska, M Ryba, A Myśliwski. Analysis of telomere length and

cytotoxic activity in human NK cells. 12th

International Students' Scientific Conference

for Students and Young Doctors, Gdańsk, 2004.

48

25. L Kaszubowska, M Stolarek, M Ryba, A Myśliwski. Wpływ długości telomerów na

aktywność cytotoksyczną komórek NK w procesie starzenia układu immunologicznego.

XL Sympozjum Polskiego Towarzystwa Histo- i Cytochemików, Białystok, 2004.

5.3. Udział w projektach badawczych

1. Charakterystyka osi ST2/IL-33 w przebiegu cukrzycy typu 1. wniosek o grant do

Narodowego Centrum Nauki w przygotowaniu. Rozpoczęły się już wstępne badania.

Charakter udziału w projekcie: Kierownik (przyznano zgodę Niezależnej Komisji

Bioetycznej GUMed na realizację projektu).

2. Aktywność progenitorowa komórek śródbłonka u osób z nadciśnieniem tętniczym.

Grant Narodowego Centrum Nauki o numerze 2011/01/B/NZ5/00345. Lata realizacji:

2011-2014. Charakter udziału w projekcie: Wykonawca

3. Mechanizmy molekularne związane z ekspresją rozpuszczalnej (sTNF) i błonowej

(tmTNF) formy TNFα a rozwój retinopatii w cukrzycy typu 1. Opracowanie modelu

modulacji aktywności TNFα w celu zastosowania w profilaktyce i terapii retinopatii

cukrzycowej u dzieci. Grant Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego o numerze N

N407 1730 34. Lata realizacji:2008-2011. Charakter udziału w projekcie:

Wykonawca

4. Limfocyty T regulatorowe CD4+ CD25+ jako cel terapii w leczeniu cukrzycy typu 1.

Grant Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego o numerze N N402 0975 33. Lata

realizacji: 2007-2010. Charakter udziału w projekcie: Główny Wykonawca

5.4. Krajowe i międzynarodowe nagrody za działalność naukową

49

1. Nagroda Naukowa I-go Stopnia Rektora Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego za

cykl prac pt. Charakterystyka zaburzeń regulacji odpowiedzi immunologicznej

w cukrzycy typu 1. Gdańsk, 2012.

2. Nagroda za pracę: Aktywność supresorowa komórek CD4+CD25

+ pacjentów z

przewlekłą cukrzycą typu 1 po stymulacji przeciwciałem anty-TNF prezentowaną

podczas XII Konferencji Cukrzycy Typu 1, Gdańsk, 2010.

3. Nagroda firmy Novo Nordisk –ScanBalt Master Scholarship in biotechnology and

pharmaceutical sciences –Kopenhaga, 2005.

5.5. Członkostwo w towarzystwach naukowych

Od 2008 roku jestem członkiem Polskiego Towarzystwa Immunologii Klinicznej i

Doświadczalnej.

5.6. Recenzowanie projektów badawczych

W 2013 roku zostałam zaproszona do zrecenzowania wniosku w II etapie konkursu Opus

Narodowego Centrum Nauki.

5.7. Recenzowanie publikacji w czasopismach międzynarodowych

1. Endocrine – IF 2.250

2. Clinical and Developmental Immunology – IF 3.064

3. Human Immunology – IF 2.298

4. Cytokine – IF 2.518

5.8. Kursy i szkolenia

1. 16. Leipziger Workshop Cytomics in LIFE. Incorporating: 9th International

Workshop, Slide-Based Cytometry, Leipzig. 2011.

50

2. VIII Szkoła Cytometrii Przepływowej Becton Dickinson pt.”Odkrywamy na nowo

program FACSDiva’, Serock. 2009.

3. Kurs „Medycyna Molekularna w diagnostyce i leczeniu cukrzycy” organizowany

przez Studium Medycyny Molekularnej i Klinikę Chorób Dzieci Uniwersytetu

Medycznego w Łodzi, Łódź. 2007.

5.9. Działalność dydaktyczna i organizacyjna

Od 2008 roku prowadzę zajęcia dydaktyczne dla studentów czterech kierunków: Lekarskiego

oraz English Division na Wydziale Lekarskim GUMed, Analityki Medycznej na Wydziale

Farmaceutycznym GUMed oraz Biotechnologii na Międzyuczelnianym Wydziale

Biotechnologii UG-GUMed. Dodatkowo zajmuję się opracowywaniem planów nauczania

(sylabusów) dla przedmiotów prowadzonych przez Zakład Immunologii GUMed, tj.

‘Podstawy Immunologii’, ‘Podstawy Immunologii Medycznej’, ‘Immunologia’

‘Immunology’ oraz ‘Basic Immunology’. Jestem także odpowiedzialna za przedmioty:

‘Immunologia’ dla studentów Wydziału Lekarskiego GUMed, ‘Immunology’ dla studentów

English Division Wydziału Lekarskiego GUMed oraz ‘Podstawy Immunologii Medycznej’

dla studentów Międzyuczelnianego Wydziału Biotechnologii UG-GUMed. Do zakresu

moich obowiązków należy opracowywanie i umieszczanie w systemie extranet pomocy

naukowych z wyżej wymienionych przedmiotów. Opracowując program nauczania dla

studentów Międzyuczelnianego Wydziału Biotechnologii, wydałam pomoc naukową

w postaci skryptu: „Immunologia Molekularna. Skrypt dla studentów biotechnologii”

(Akademia Medyczna w Gdańsku 2008. ISBN 978-83-602534-5-8). Publikacja w sposób

przystępny i rzeczowy przedstawia podstawowe zagadnienia dotyczące immunologii ze

szczególnym uwzględnieniem poszczególnych grup komórek w ujęciu współczesnej

biotechnologii. Opiera się na najnowszych doniesieniach w tej dziedzinie, zamieszczonych