Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach

ISSN 2083-8611 Nr 276 · 2016

S awomir Dybka

Uniwersytet Rzeszowski

Wydzia Ekonomii

Katedra Marketingu i Przedsi biorczo ci

slawekd@univ.rzeszow.pl

KAPITA INTELEKTUALNY

A WARTO RYNKOWA PRZEDSI BIORSTWA

Streszczenie: Wi ksze oczekiwania klientów, zbli ona oferta produktowa oraz rosn ca

konkurencja, powoduj spadek roli tradycyjnych czynników zwi zanych z aktywami

materialnymi na rzecz aktywów niematerialnych. Wyniki bada potwierdzi y, e w d -

eniu do maksymalizacji warto ci, du e znaczenie odgrywa kapita intelektualny w tym

wiedza oraz umiej tno ci. Nie da si ich prosto powieli , nale one zreszt w pe ni do

pracownika, a nie firmy, st d ich du e znaczenie w kreowaniu przewagi konkurencyjnej.

Przedsi biorstwa du e kreuj cz ciej przewag nad rywalami rynkowymi poprzez dzia-

ania promocyjne, znan mark , a przede wszystkim atrakcyjn cenowo ofert . Przedsi -

biorstwa M P poszukuj róde swej konkurencyjno ci w kapitale ludzkim, relacjami

z klientami.

S owa kluczowe: przedsi biorstwo, warto , kapita intelektualny, kapita ludzki.

Wprowadzenie

Podstawowym etapem opracowania strategii rozwoju przedsi biorstwa jest

identyfikacja ród a przewagi konkurencyjnej. Wi ksze oczekiwania klientów,

zbli ona oferta produktowa oraz stale rosn ca konkurencja powoduj spadek roli

tradycyjnych czynników zwi zanych z aktywami materialnymi na rzecz wzrostu

znaczenia aktywów niematerialnych. Przedsi biorstwa na rynku konkuruj bo-

wiem mi dzy sob tak e pod wzgl dem poszukiwania oraz zatrudniania m o-

dych, szybko ucz cych si , ambitnych, kreatywnych pracowników, którzy s

bardzo wa nym no nikiem kapita u intelektualnego. Wyzwaniem dla przedsi -

biorstwa nie jest samo zrozumienie kwestii istotno ci aktywów niematerialnych,

Kapitał intelektualny a wartość rynkowa przedsiębiorstwa 211

ale głównie skuteczne wykorzystanie ich w celu zwiększenia wartości rynkowej oraz przewagi konkurencyjnej.

Tematyka dotycząca czynników współtworzących wartość organizacji jest uważana za zagadnienie ważne, w tym kontekście warto dostrzec znaczenie kapitału ludzkiego, wiedzy, relacji z klientami czy organizacjami, dzięki któ-rym firmy potrafią skutecznie tworzyć oraz wykorzystywać w sposób efek-tywny swoje zasoby. Celem artykułu jest prezentacja znaczenia kapitału inte-lektualnego dla przedsiębiorstw o różnej skali działalności, w kreowaniu ich pozycji konkurencyjnej i wartości rynkowej. W części empirycznej wykorzy-stano wyniki 2 badań własnych, przeprowadzonych z wykorzystaniem kwe-stionariusza wywiadu, w 4 kwartale 2014 r. na próbie 150 przedsiębiorstw MŚP oraz w 1 kwartale 2015 r. na próbie 170 przedsiębiorstw o różnej skali działalności (także dużych), funkcjonujących na obszarze województwa pod-karpackiego, zróżnicowanych branżowo (produkcja, handel, usługi).

1. Kapitał intelektualny czynnikiem kreującym wartość przedsiębiorstwa

Kapitał intelektualny jest funkcją tworzenia długookresowej wartości dla przedsiębiorstwa. Współczesne przedsiębiorstwa zorientowane są na osiągnięcie przewagi konkurencyjnej, w związku z tym wymaga to ścisłego współdziałania zasobów materialnych i niematerialnych w tworzeniu wartości. Wartość jest pojęciem bardzo obszernym oraz niejednoznacznym. Jest ona wykorzystywana w różnych dyscyplinach naukowych m.in. w ekonomii, finansach, rachunkowo-ści, organizacji, prawie czy filozofii. Z drugiej zaś strony jest zagadnieniem wysoce subiektywnym. Oznacza to, że to samo dobro, posiadające te same ce-chy może mieć i często ma inne znaczenie dla różnych osób [Janik, Paździor, 2011, s. 235].

Zważywszy na to, że wartość zawsze związana jest z określoną „rzeczą” to w finansach najczęściej spotkać można wartość: • podmiotu, np. instytucji finansowej, przedsiębiorstwa, • składnika majątku, np. maszyny, budynku, nieruchomości, • składnika kapitału, np. zadłużenia, kapitału własnego, • inwestycji, np. budowa nowej fabryki, • instrumentu finansowego – kontrakt, którym obraca się na rynku finansowym

[Jajuga, 2007, s. 89-90].

S awomir Dybka 212

Aspekt warto ci mo e by równie rozpatrywany poprzez pryzmat celu,

mo na wtedy wyró nia warto u ytkow oraz wymienn . Przez warto u yt-

kow rozumie si subiektywn miar satysfakcji z korzystania z rzeczy oraz

zdolno do zaspokojenia konkretnej potrzeby jej u ytkownika [Ma kowiak,

2013, s. 16]. Natomiast warto wymienna wyra ona jest poprzez liczb jedno-

stek pieni nych lub okre lon ilo innego towaru, jak nabywcy chc za dobro

zaoferowa w procesie wymiany. Warto ta odzwierciedla stosunek, w jakim

dochodzi do wymiany jednego na drugie dobro oraz jest ona zale na od miejsca

i czasu [Korzeb, 2010, s. 115].

Rozwa aj c poj cie warto ci w odniesieniu do warto ci przedsi biorstwa

warto zauwa y , e na warto przedsi biorstwa sk adaj si warto ci mate-

rialne i niematerialne, które s zorganizowane funkcjonalnie, aby realizowa

zadania gospodarcze. Warto przedsi biorstwa jest to suma pieni dzy, która

odzwierciedla cenno przedsi biorstwa, jego walory oraz jest ustalona wed ug

okre lonej procedury [Pioch, Chmielewski, 2015, s. 117-118]. Przedsi bior-

stwa w gospodarce rynkowej – tak jak towary i us ugi – s przedmiotem obro-

tu. Mo liwo sprzeda y i kupna przedsi biorstw sprawia, e maj okre lon

warto . Zakup ich jest inwestycj , poniewa nabywane s w celu osi gni cia

okre lonych korzy ci finansowych w przysz o ci. Inwestor w zwi zku z zaku-

pem przedsi biorstwa osi ga korzy ci, które zale nie tylko od maj tku

przedsi biorstwa, które sta o si jego w asno ci , lecz równie od wielu czyn-

ników pozamaj tkowych, do których nale y m.in.: pozycja rynkowa, lojalno

i kreatywno pracowników, lojalno klientów, lokalizacja czy metody zarz -

dzania. Z tego wynika, e ka de przedsi biorstwo jest podmiotem, które cha-

rakteryzuje si wieloma indywidualnymi cechami, wyró niaj cymi je na tle

innych podmiotów gospodarczych, które funkcjonuj na tych samych rynkach

[Janik, Pa dzior, 2011, s. 235].

Z perspektywy finansowej g ównym celem ekonomicznym zwi zanym

z dzia aniem przedsi biorstwa jest d enie do maksymalizacji warto ci rynko-

wej. Cel ten uto samiany jest z maksymalizacj warto ci dla w a cicieli organi-

zacji, a wi c podmiotów, które powo uj c przedsi biorstwo do istnienia, anga u-

j c w asny kapita , pragn osi gn wymierne korzy ci finansowe [Górczy ska,

2015, s. 351].

Dzia alno gospodarcza ukierunkowana na realizacj zasadniczego celu

prowadzi do konieczno ci identyfikacji kluczowych czynników wp ywaj cych

na wzrost warto ci przedsi biorstwa. W literaturze po wi conej kwestii warto ci

przedsi biorstwa mo na spotka si z ró nymi propozycjami dotycz cymi po-

dzia u czynników j determinuj cych. Czynniki te nazywane s równie no ni-

Kapita intelektualny a warto rynkowa przedsi biorstwa 213

kami, generatorami czy determinantami warto ci, a poznanie ich oraz sterowanie

nimi doprowadza do polepszenia efektywno ci funkcjonowania organizacji.

Czynniki materialne mo na podzieli na aktywa rzeczowe oraz aktywa fi-

nansowe. W sk ad aktywów rzeczowych wchodz wszystkie aktywa materialne,

np. budynki, grunty, zapasy, maszyny. Pe ni kluczow rol podczas podejmo-

wania decyzji strategicznych, okre laj c funkcje, jakie firma b dzie realizowa .

Aktywa finansowe obejmuj gotówk , inwestycje krótkoterminowe, nale no ci

krótkoterminowe i ród a kapita u d u nego i akcyjnego. Tworz one ród o

kapita u, który jest wykorzystywany do tworzenia warto ci [Bojnowska, 2010,

s. 445]. Determinanty wchodz ce w sk ad czynników inwestycyjnych i opera-

cyjnych wp ywaj na warto wolnych przep ywów pieni nych, natomiast

czynniki finansowe okre laj stop oczekiwanego zwrotu. W zwi zku z tym

wolne przep ywy pieni ne s dyskontowane przez koszt kapita u. Im ni szy

koszt kapita u, tym wy sza warto bie ca przedsi biorstwa [Szczepankowski,

2012, s. 51]. Posiadanie rozbudowanego zaplecza materialnego przedsi biorstwa

w dzisiejszej gospodarce mo e nie stanowi o powodzeniu rynkowym. Coraz

bardziej znacz c pozycj w strukturze aktywów przedsi biorstw zajmuj , zatem

zasoby niematerialne.

W literaturze przedmiotu wykorzystuje si zamiennie wiele terminów, które

okre laj zasoby niematerialne. Stosowany termin zale ny jest od dziedziny

nauki. Termin „warto ci niematerialne” jest powszechnie u ywany w rachunko-

wo ci, „kapita intelektualny” to domena zarz dzania, a „aktywa niematerialne”

b d „aktywa intelektualne” charakteryzowane s przez ekonomi [B k, 2008,

s. 102]. Warto niematerialna to jeden z najtrudniejszych obszarów problemo-

wych w rachunkowo ci. Po cz ci wynika to z powodu trudno ci z ich zdefinio-

waniem. Warto ci niematerialne to takie, których nie mo na w aden sposób

dotkn , gdy nie maj one postaci materialnej [Radawiecka, 2012, s. 753].

Aktywa niematerialne spe niaj pierwszorz dn rol we wspó czesnych

jednostkach gospodarczych. S one równie przedmiotem wzmo onych bada

w dziedzinie finansów, zw aszcza w rachunkowo ci. Kwestia ta jest bardzo

istotna, poniewa sprawozdania finansowe nie odzwierciedlaj rzeczywistej

sytuacji maj tkowo-finansowej przedsi biorstw. Rachunkowo w przeciwie -

stwie do zarz dzania podlega jednak licznym przepisom prawa. W zwi zku

z tym warto ci niematerialne, które s rozpoznawane przez prawo podatkowe

oraz bilansowe s kategori zdecydowanie w sz ni w ramach nauk o zarz -

dzaniu [Grzybek, 2014, s. 73].

Kapita intelektualny to przede wszystkim kapita ludzki, czyli: wiedza,

kompetencje, umiej tno ci. Kapita ten zacz zast powa zasoby finansowe

S awomir Dybka 214

jako potencja przewagi konkurencyjnej przedsi biorstwa. Obecnie wzrasta zna-

czenie organizacji, które potrafi przyci ga pracowników, którzy s dysponen-

tami wiedzy, gdy w gospodarce niezawodnym i najwa niejszym ród em prze-

wagi konkurencyjnej jest wiedza [Buczko, 2011, s. 136]. Na kapita ludzki sk a-

daj si kwalifikacje, do wiadczenie, wiedza, kompetencje oraz umiej tno ci

pracowników i mened erów zatrudnionych w przedsi biorstwie. Ze wzgl du na

z o ono i zmienno otoczenia rynkowego firmy kwestia kapita u ludzkiego

wymaga zdecydowanie szerszego uj cia i obejmuje równie nast puj ce posta-

wy oraz zachowania ludzi:

• uczciwo , lojalno , uto samianie si z celami organizacji,

• zorientowanie na efekty, wyniki pracy,

• kreatywno , umiej tno szybkiego uczenia si ,

• zorientowanie na potrzeby klienta,

• zaanga owanie w prac ,

• adaptacyjno w zwi zku ze zmianami organizacyjnymi,

• motywacja do przekazywania wiedzy innym pracownikom,

• otwarto na innowacje.

Przedstawione powy ej zachowania kszta towane s poprzez osobisty sys-

tem warto ci pracowników, wewn trzne motywy, a tak e oddzia ywania kultury

organizacyjnej. Na podstawie postaw i zachowania buduj oni relacje z klientem

oraz kszta tuj wizerunek firmy [Kaczmarek, Walczak, 2009, s. 250].

Wiedza, do wiadczenie oraz umiej tno ci ludzi, w odró nieniu od pozosta-

ych elementów kapita u intelektualnego, nie stanowi w asno ci przedsi bior-

stwa. Organizacja jest tylko w wi kszym b d mniejszym stopniu dysponentem

tego kapita u, który mo e zosta rozwijany i podtrzymywany. Pracownik mo e

zachorowa , odej z firmy, negatywnie wp ywa na innych pracowników albo

straci zapa do pracy. Podsumowuj c kapita ludzki jest trudny do przewidzenia

oraz kontrolowania [Urbanek, 2011, s. 55].

2. Kapita intelektualny w ród determinant warto ci

i konkurencyjno ci przedsi biorstw

Zasadniczym celem przeprowadzonego badania w asnego, którego wyniki

wykorzystano w niniejszym artykule, by o wyznaczenie wiod cych czynników

kreuj cych warto przedsi biorstwa oraz ustalenie znaczenia obszaru aktywów

niematerialnych w strukturze czynników kszta tuj cych warto przedsi biorstwa.

Wyzn

pierwsze

kapita fi

tj. kapita

stawiono

biorstwa w

Rys. 1. Wy

ród o: Bad

Resp

ich zdanie

wraz z ic

czerpalne

aby by p

alne oraz

relacyjny

kiwa kli

skutkowa

najs abiej

sensu, a w

maj szan

dowana p

Kapita in

naczniki war

zwi zane s

inansowy. K

ludzki, kap

wskazania d

w opinii resp

yznaczniki wa

dania w asne.

pondenci wsk

em znaczeni

ch umiej tno

zasoby, mo

postrzeganym

wyj tkowe

(22,2 %), kt

ientów oraz

lojalno ci

oceniony z

wynika racze

nsy na znacz

poszukiwanie

ntelektualny a

rto ci przeds

z czynnikam

Kolejne trzy

ita relacyjny

dotycz ce naj

pondentów.

arto ci przedsi

kazali, e d

ie ma kapita

o ciami, wied

og ce si sta

m przez pote

miejsce pra

tóry wi e si

zapewnienia

wobec mar

zosta kapita

ej z prze wi

zne inwestyc

em obszaru,

a warto ryn

si biorstwa p

mi materialn

y kategorie

y oraz kapit

ajwa niejszeg

i biorstwa w o

c do mak

a ludzki (48

dz oraz do

ale rozwija .

encjalnych n

acy. Wa nym

i z ch ci p

a najwy sze

rki b d firm

rzeczowy –

iadczenia, e

cje w tym ob

który daje sz

nkowa przedsi

podzielono n

nymi i s to:

dotycz kap

a organizac

go wyznaczn

opinii respond

ksymalizacji

,4%), na któ

wiadczeniem

Coraz wi c

ajlepszych p

m czynnikiem

przedsi biors

ego poziomu

my. Spo ród

– 4,0%. Nie

e albo firmy

bszarze, albo

zans na wy

i biorstwa

na pi kateg

kapita rzec

pita u intele

yjny. Na rys

nika warto ci

dnetów (w %)

i warto ci, d

óry sk adaj

m. Stanowi

cej firm d y

pracowników

m jest równi

tw do spe ni

u satysfakcji

pi ciu wyzn

e dyskredytu

(zw aszcza

o ocena ta je

yró nienie si

215

gorii. Dwie

zowy oraz

ktualnego,

s. 1 przed-

i przedsi -

)

decyduj ce

si ludzie

on niewy-

y do tego,

w jako ide-

ie kapita

ienia ocze-

, co mo e

naczników

uje to jego

M P) nie

est spowo-

w innym

216

ni klasyc

dzia alno

Rys. 2. Wy

ród o: Bad

Niez

jest najw

relacyjny

biorstw, z

si biorstw

rakteru w

znacznych

wi za i

ich wyko

netto czy

si biorstw

Char

prowadzo

czne obszarz

ci (rys. 2).

yznaczniki wa

dania w asne.

ale nie od w

a niejsz de

(30,3%) i r

za systemy

wach o redn

wdra anych

h nak adów,

czerpania ko

orzystywania

rodki pieni

wa, cz ciej w

rakteryzuj c

onej dzia alno

S

ze. W badan

arto ci przedsi

wielko ci firm

eterminant

rzeczowy zy

informatycz

niej skali dzi

rozwi za o

co sk ania

orzy ci zwi

a. Rozmiar z

i ne to akty

wskazywane

badane zag

o ci (rys. 3).

awomir Dybk

niu uwzgl d

i biorstwa z u

my responde

tworzenia w

skiwa na zn

ne, marka, p

ia alno ci. M

o innowacyj

do ch ci ob

zanych z dy

zysku, p ynn

ywa materia

w firmach m

gadnienie, z

ka

niono ponad

uwzgl dnienie

enci deklarow

warto ci prze

naczeniu w

patenty i zna

Mo e to wyn

jnym charak

bj cia ochron

ysponowania

no finansow

lne wp ywaj

ma ych i red

wrócono tak

dto skal pro

em skali dzia a

wali, e kap

edsi biorstw

grupie mikr

aki towarowe

nika z pozio

kterze, wym

n opracowa

a tytu em pra

wa, warto

j ce na warto

dnich.

k e uwag

owadzonej

alno ci (%)

pita ludzki

wa. Kapita

roprzedsi -

e w przed-

omu i cha-

magaj cych

anych roz-

awnym do

aktywów

o przed-

na rodzaj

Rys. 3. Wy

dzi

ród o: Bad

Uwz

cowanie w

Przedstaw

sowy ora

najwa nie

do wiadcz

handlowo

jego zaan

dzeniu pr

np. ni sz

nie tylko

W przypa

znaczenie

zwi zanyc

kresu kom

Kapi

struktural

zostali o w

intelektua

Kapita in

yznaczniki wa

ia alno ci prze

dania w asne.

gl dniaj c r

w ocenie na

wiciele przed

az kapita rz

ejszym wyzn

zenie (54,2%

o-us ugowych

nga owanie i

rzedsi wzi c

cen . Istotn

do samych p

adku firm u

e czynnika

ch z umiej t

munikacji int

ita intelektu

ny i relacyj

wskazanie n

alnego.

ntelektualny a

arto ci przedsi

edsi biorstwa

rodzaj prowa

ajwa niejszy

dsi biorstw

zeczowy, dla

nacznikiem b

%), niewiele

h. W obu prz

i profesjonal

cia, które n

na dla nabyw

produktów, a

us ugowych,

ludzkiego r

tno ciami i

terpersonalne

ualny to nie

jny. Respon

najwa niejsze

a warto ryn

i biorstwa z p

(%)

adzonej dzia

ych wyznacz

produkcyjny

a ponad po

byli pracown

mniejsze zn

zypadkach b

na obs uga k

nie zawsze

wców relacja

ale te do w

ze wzgl du

ro nie i uza

kompetencja

ej.

e tylko kap

ndenci bior

ego ich zdan

nkowa przedsi

podzia em na r

a alnosci, m

zników wart

ych wskazyw

owy przeds

nicy i ich umi

naczenie elem

ezpo redni k

klienta, mog

mo e by

a ceny do jak

warunków zak

u na ich nie

ale nione jes

ami, ale tak

pita ludzki,

cy udzia w

niem elemetu

i biorstwa

rodzaj prowad

mo na dostrz

o ci przedsi

wali na kap

i biorstw us

iej tno ci, w

ment ten mia

kontakt ze sp

g decydowa

osi gni te

ko ci odnosi

kupu i obs u

ematerialny

st nie tylko

e zdolno ci

, ale równie

w badaniu p

u sk adoweg

217

dzonej

ec zró ni-

i biorstwa.

ita finan-

s ugowych

wiedza oraz

a dla firm

przedawc ,

a o powo-

po prostu

si mo e

ugi klienta.

charakter,

o od cech

iami z za-

e kapita

poproszeni

go kapita u

218

Rys. 4. Zn

w o

ród o: Bad

Wyo

grupy. Pie

ostatnia re

torem nap

na wiedza

e s to n

pracownik

do firmy,

mie na n

relacje z k

tego kapit

dzia a go

rzystanie

kapita u in

na marka

gwarancj

dotycz cy

targow w

naczenie eleme

opinii respond

dania w asne.

odr bnione n

erwsza grupa

elacyjnego. N

p dowym prz

a oraz umiej

ajwa niejsze

ka nie da si

s to eleme

nie ca kowite

klientami (11

ta u jest jedn

ospodarczych

zasobów w

ntelektualne

firmy (8,8%

jako ci dla

ych dzia a m

w negocjacja

S

entów sk adow

dentów (%)

na powy szym

a dotyczy ka

Na podstawi

zedsi biorstw

j tno ci – 15

e sk adowe k

powieli , n

enty, których

ego wp ywu.

1,2%), wchod

nym z proce

h. Zwi ksza

wp ywaj c na

go, tj. kapita

%). Marka je

nabywców.

marketingow

ch z koopera

awomir Dybk

wych wp ywaj

m wykresie

apita u ludzki

ie wykresu m

wa jest zasób

5,1% przedst

kapita u intel

ale one zre

h przedsi bio

. Oprócz kap

dz ce w sk a

esów, dzi ki

on elastyczn

a wzrost ko

a u struktural

est swego ro

Pozwala ona

wych oraz daj

antami.

ka

j cych na kap

czynniki mo

iego, kolejna

mo na stwier

b ludzki. Naj

tawicieli bad

lektualnego.

eszt w pe n

orstwo nie m

pita u ludzki

ad kapita u re

którym zmn

no firmy p

onkurencyjno

lnego, najcz

odzaju wyró

a organizacji

je zdecydow

pita intelektua

o na podziel

a organizacyj

rdzi , e isto

ajwy ej zosta

danych firm

Wiedzy i um

ni do pracown

mo e kupi i

iego wa ne s

elacyjnego. K

niejsza si ni

przez efektyw

o ci. Z trzec

ciej by a w

nikiem prod

i na obni eni

anie wi ksz

alny

li na trzy

jnego oraz

otnym mo-

a a ocenio-

wskaza o,

miej tno ci

nika, a nie

i nie mo e

s równie

Kreowanie

iepewno

wne wyko-

ciej cz ci

wskazywa-

duktu oraz

ie kosztów

si prze-

Kapiprzedsiębkonkurenc

Nota: 0 – nie ma 4 – ma bardRys. 5. ZnŹródło: Bad

Anal

mienionycprzewagi skali dziasiębiorswrynkowyma przede Należało konkurencz kapitałetakże na p

Kapitał in

itał intelektuiorstwa, któcyjnej (rys. 5

znaczenia; 1 – dzo duże znaczenaczenie wybradania własne.

lizując przedch czynnikówkonkurencyj

ałalności, moa duże wyda

mi w obszarzwszystkim

się spodziewcyjności w iem ludzkim, podstawie bl

ntelektualny a

ualny, a w óry może sta5).

ma małe znaczenie. anych elemen

dstawione daw uznany byjnej. Jednak ożna dostrzeatniej upatrujze działań prw możliwo

wać że przedinnych obszrelacjami z

liższego i ni

a wartość ryn

szczególnoścanowić elem

zenie; 2 – ma ś

ntów w kreowa

ane można oył za ważny obserwując r

ec pewne prją szansy na romocyjnych

ości zaoferowsiębiorstwa Marach, w tymklientami c

ieanonimowe

nkowa przedsi

ci kapitał lument budowa

średnie znaczen

aniu przewagi

ocenić, że wi potencjalnirozkład odporawidłowoścuzyskanie p

h, wykorzystwania atrakcMŚP będą pm właśnie wczy reputacjąego kontaktu

iębiorstwa

udzki, jest eania trwałej

nie; 3 – ma duż

i konkurencyj

właściwie każie istotny w kowiedzi z pei. Na przykł

przewagi nadtujących znacyjnej cenowoszukiwać ź

w obszarze zą, która budou klienta z m

219

elementem przewagi

że znaczenie;

nej

żdy z wy-kreowaniu

erspektywy ład przed-

d rywalami aną markę, wo oferty. źródeł swej zwiazanym owana jest

małą firmą.

220

Pośród wmniejszą nych grup

W przedsiębprzez kon

Rys. 6. Elekon

Źródło: Bad Zgro

naśladowasłusznoścczynnika uwagi na klientów –oferty, któdotychczastan szczedziałania lityka cenpowielanioparta najedynie moferująceg

wymienionycod pozostały

p. kontekście iorstwa, dąż

nkurencję.

ementy współnkurencje (%)dania własne.

omadzone danania elementi tezy o wyi stanowi dozasoby ludz

– którą możnóra z reguły asowych dośególnie korzykonkurencyj

nowa – po 3,ia przez kona konkurencmobilność kgo po prostu

S

ch czynnikych ocenę pr

elementów ono ponadto

tworzące wart)

ne dowodzą,tem jest zdecyjątkowym

odatkowy argzkie. Kolejnyna traktowaćjest konsekwświadczeniacystny dla przjne. Najsłabi3%. Wedługnkurencję. Scji cenowej klientów, odu korzystniejs

ławomir Dybk

ów niezbytrzyznaną inn

pozwalająo do próby oc

tość przedsięb

, że zdaniemcydowanie kznaczeniu w

gument dla zymi wskazywć jako swegowencję dłużsch, ale wymzedsiębiorstwiej zostały ocg firm są to eStąd budowa

wydaje siędnoszącą sięszą cenę i nie

ka

t optymistynowacyjności

ących oceniceny możliw

biorstwa trudn

m respondentókapitał ludzkw tworzeniuzwrócenia przwanymi elem rodzaju posszej relacji f

magającej powa, oznacza cenione działelementy, któa lojalnych pę być nielogę do łatwośe stanowi źró

ycznie należi i to w każd

ić wartość wości ich naś

ne do powielen

ów najtrudnii (33,3%). D

u wartości fzez współcze

mentami byłystawę wobec firma-klient, dtrzymywanbowiem odpłania promocóre są najłatwpostaw konsgiczna, gdyżści zmiany ódła lojalnoś

ży ocenić dej z bada-

rynkową śladowania

nia przez

iejszym do Dowodzi to firmy tego esne firmy y lojalność firmy i jej opartej na

nia. Jest to porność na cyjne i po-wiejsze do sumentów, ż podsyca dostawcy, ci.

Kapita intelektualny a warto rynkowa przedsi biorstwa 221

Podsumowanie

Warto wspó czesnych przedsi biorstw mo na rozpatrywa z perspektywy

wielu czynników j wspó tworz cych. Znaczenie kapita u intelektualnego

i wchodz cego w jego sk ad m.in. kapita u ludzkiego nie traci na znaczeniu.

Z uwagi na ch wyró nienia si na rynku przy jednoczesnym ograniczeniu

posiadanych zasobów, szczególnie w firmach o ma ej skali dzia ania, zasoby

ludzkie mog stanowi atut w rywalizacji rynkowej. Niezale nie jednak od skali

dzia alno ci czy bran y, szeroko rozumiany kapita intelektualny staje si coraz

bardziej cenny, a wyszukiwanie pracowników oraz systemy motywowania b d

w jeszcze wi kszym stopniu orientowane na pozyskanie cennego pracownika,

przywi zanie go do firmy i czerpanie d ugookresowych korzy ci. Wiele przed-

si biorstw uznaje utrat pracownika za zjawisko niepo dane, przynosz ce stra-

ty, generuj ce dodatkowe koszty. Podczas gdy know-how, marka i inne elemen-

ty kapita u intelektualnego pozostaj pod kontrol przedsi biorstwa, s z nim

powi zane instrumentami prawnymi, pracownik z ukszta towan wiedz , pozy-

skanymi umiej tno ciami, do wiadczeniami, rozwija si i mo e przyczynia si

do wzrostu warto ci np. konkurencyjnego przedsi biorstwa. St d tak e i w tym

przypadku podejmowane s inicjatywy umowne, klauzule, maj ce w zamy le

uchroni przedsi biorstwo przez konsekwencjami wykorzystania kompetencji

kapita u ludzkiego przez konkurencj .

Literatura

B k M. (2008), Warto ci niematerialne i prawne w aspekcie prawa bilansowego i po-

datkowego oraz mi dzynarodowych standardów rachunkowo ci [w:] G. Borys

(red.), Finanse i rachunkowo – teoria i praktyka, Prace Naukowe, nr 16, Wy-

dawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego, Wroc aw.

Bojnowska A., Urban M. (2010), Czynniki kreuj ce warto szko y wy szej w Polsce,

„Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczeci skiego. Finanse, Rynki Finansowe,

Ubezpieczenia”, nr 586 (25).

Buczko A. (2011), Wp yw kapita u intelektualnego na pozycj konkurencyjn banków komercyjnych [w:] A. Gospodarowicz (red.), Finanse – nowe wyzwania teorii

i praktyki. Bankowo , Prace Naukowe, nr 171, Wydawnictwo Uniwersytetu Eko-

nomicznego, Wroc aw.

Gorczy ska M. (2015), Funkcje i cele przedsi biorstwa [w:] H. Zadora (red.), Finanse:

kategorie, zjawiska i procesy, podmioty, Difin, Warszawa.

Grzybek O. (2014), Zasoby niematerialne jako przedmiot bada w naukach ekonomicz-

nych, „Studia Ekonomiczne”, nr 190.

Jajuga K. (2007), Elementy nauki o finansach, PWE, Warszawa.

S awomir Dybka 222

Janik A., Pa dzior W. (2011), Zarz dzanie finansowe w przedsi biorstwie, Wydawnic-

two Politechniki Lubelskiej, Lublin.

Kaczmarek B., Walczak W. (2009), Zarz dzanie wiedz we wspó czesnych przedsi bior-

stwach. Uj cie multidyscyplinarne, Wydawnictwo Uniwersytetu ódzkiego, ód .

Korzeb Z. (2010), Teoria kreowania warto ci dla akcjonariuszy w procesach fuzji

i przej w polskim sektorze bankowym, Difin, Warszawa.

Ma kowiak E. (2013), Model przekszta cenia sprawozdania finansowego na potrzeby

zarz dzania warto ci przedsi biorstwa, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicz-

nego, Pozna .

Pioch J., Chmielewski M. (2015), Wycena warto ci przedsi biorstw dla potrzeb zarz -dzania warto ci [w:] J. Bielecki, L. Paw owicz (red.), Zarz dzanie warto ci

spó ki kapita owej, CeDeWu, Warszawa.

Radawiecka E. (2012), Warunki wyodr bniania warto ci niematerialnych wed ug stan-

dardów mi dzynarodowych, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczeci skiego Fi-

nanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia”, nr 690 (51).

Szczepankowski P. (2012), Wycena i zarz dzanie warto ci przedsi biorstwa, Wydaw-

nictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Urbanek G. (2011), Kompetencje a warto przedsi biorstwa. Zasoby niematerialne w nowej gospodarce, Wolters Kluwer Business, Warszawa.

INTELLECTUAL CAPITAL

AND THE MARKET VALUE OF ENTERPRISES

Summary: Higher expectations of customers, similar product assortment and increasing

competition, cause a decrease in the role of traditional factors associated with tangible

assets for the growing importance of intangible assets. In order to maximise the company

value, respondents indicated huge importance of knowledge and skills, as the most im-

portant components of intellectual capital. It cannot be simply replicate, moreover, they

are closely to the employee and not the company, thus explain their importance in creat-

ing competitive advantage. Large enterprises indicate a chance to gain market advantage

over its rivals in the area of the promotional activities, using well-known brand and –

most of all – the ability to offer an attractive price offer. SMEs enterprises looking for

sources of its competitiveness in other the area related to human resources, customer

relationship.

Keywords: enterprise, value, intellectual capital, human capital.