„„JESTEM”JESTEM”

Program profilaktyczno-edukacyjny dla Program profilaktyczno-edukacyjny dla młodzieżymłodzieży

Grażyna Poraj, Magdalena PorajGrażyna Poraj, Magdalena Poraj Instytut PsychologiiInstytut Psychologii Uniwersytet ŁódzkiUniwersytet Łódzki

ŁÓDŹ 2005ŁÓDŹ 2005

Poczucie własnej wartości odgrywa w życiu każdego człowieka Poczucie własnej wartości odgrywa w życiu każdego człowieka szczególną rolę. Determinuje wiele zachowań, styl funkcjonowania w szczególną rolę. Determinuje wiele zachowań, styl funkcjonowania w relacjach z innymi, decyduje o samopoczuciu i stopniu akceptacji siebie. relacjach z innymi, decyduje o samopoczuciu i stopniu akceptacji siebie. Gdy jest właściwe, otwiera człowiekowi perspektywę rozwoju i, w efekcie, Gdy jest właściwe, otwiera człowiekowi perspektywę rozwoju i, w efekcie, pozwala na satysfakcjonujące życie. Kiedy jest zbyt niskie, może pozwala na satysfakcjonujące życie. Kiedy jest zbyt niskie, może przyczyniać się do powstawania różnorodnych zaburzeń, konfliktów z przyczyniać się do powstawania różnorodnych zaburzeń, konfliktów z innymi ludźmi, uwalniania negatywnych emocji, poczucia winy czy innymi ludźmi, uwalniania negatywnych emocji, poczucia winy czy osamotnienia. To prosta droga do wszelkich uzależnień. osamotnienia. To prosta droga do wszelkich uzależnień.

Celem programu profilaktyczno-edukacyjnego JESTEM jest Celem programu profilaktyczno-edukacyjnego JESTEM jest uporządkowanie wiedzy o sobie. Uczestnicy mają okazję do pogłębiania uporządkowanie wiedzy o sobie. Uczestnicy mają okazję do pogłębiania świadomości wizerunku własnej osoby w oczach swoich oraz innych świadomości wizerunku własnej osoby w oczach swoich oraz innych osób. Program daje im szansę na odszukanie w sobie jak najwięcej osób. Program daje im szansę na odszukanie w sobie jak najwięcej pozytywnych cech i mocnych stron. Pozwala na utrwalanie pozytywnego pozytywnych cech i mocnych stron. Pozwala na utrwalanie pozytywnego obrazu siebie, a jednocześnie pomaga w rozwijaniu umiejętności obrazu siebie, a jednocześnie pomaga w rozwijaniu umiejętności wykorzystywania mocnych stron do realizacji różnorodnych celów. Wiara wykorzystywania mocnych stron do realizacji różnorodnych celów. Wiara w siebie daje poczucie bezpieczeństwa, wzmacnia wewnętrznie, pozwala w siebie daje poczucie bezpieczeństwa, wzmacnia wewnętrznie, pozwala na niezależność i czyni ludzi odpornymi na złe wpływy z zewnątrz.na niezależność i czyni ludzi odpornymi na złe wpływy z zewnątrz.

Program adresowany jest do młodzieży szkolnej. Może być pomocny w Program adresowany jest do młodzieży szkolnej. Może być pomocny w pracy wychowawczej i profilaktycznej pedagogów, którzy cieszą się pracy wychowawczej i profilaktycznej pedagogów, którzy cieszą się zaufaniem uczniów. zaufaniem uczniów.

Ćwiczenie 1Ćwiczenie 1 „„Wszyscy Ci, którzy…”Wszyscy Ci, którzy…” (Zabawa integracyjna, źródło: J. Rojewska, Grupa bawi się i pracuje. Część (Zabawa integracyjna, źródło: J. Rojewska, Grupa bawi się i pracuje. Część

II., Wałbrzych, 2000: Oficyna Wydawnicza UZUS)II., Wałbrzych, 2000: Oficyna Wydawnicza UZUS) CelemCelem ćwiczenia jest integracja uczestników zajęć i zbudowanie klimatu ćwiczenia jest integracja uczestników zajęć i zbudowanie klimatu

współpracy w grupie.współpracy w grupie. Materiały:Materiały: krzesła – o jedno mniej niż uczestników.krzesła – o jedno mniej niż uczestników. Przebieg ćwiczenia:Przebieg ćwiczenia: Wszyscy siedzą w kręgu, a jedna osoba (np. ochotnik) stoi w środku, Wszyscy siedzą w kręgu, a jedna osoba (np. ochotnik) stoi w środku,

ponieważ nie ma swojego krzesła (wcześniej odejmujemy jedno krzesło). ponieważ nie ma swojego krzesła (wcześniej odejmujemy jedno krzesło). Prowadzący podaje komendę, na którą niektóre osoby muszą wstać i Prowadzący podaje komendę, na którą niektóre osoby muszą wstać i

szybko zamienić się miejscami. Np. „A teraz zamieniają się miejscami szybko zamienić się miejscami. Np. „A teraz zamieniają się miejscami wszyscy ci, którzy mają niebieskie oczy”. Na tę komendę wstają i biegną do wszyscy ci, którzy mają niebieskie oczy”. Na tę komendę wstają i biegną do innych krzeseł wszystkie osoby, które mają niebieskie oczy. Osoba innych krzeseł wszystkie osoby, które mają niebieskie oczy. Osoba podająca komendę stara się znaleźć krzesło dla siebie. podająca komendę stara się znaleźć krzesło dla siebie.

Osoba, której nie uda się usiąść na krześle, pozostaje w środku kręgu i Osoba, której nie uda się usiąść na krześle, pozostaje w środku kręgu i podaje kolejną komendę. Osoby zamieniają się miejscami itd.podaje kolejną komendę. Osoby zamieniają się miejscami itd.

Ćwiczenie 2Ćwiczenie 2 Zabawa integracyjna: BINGOZabawa integracyjna: BINGO CelemCelem ćwiczenia jest integracja uczestników zajęć i ćwiczenia jest integracja uczestników zajęć i

zbudowanie klimatu współpracy w grupie.zbudowanie klimatu współpracy w grupie. Materiały:Materiały: arkusze BINGO arkusze BINGO (załącznik nr 1), (załącznik nr 1), mazakimazaki Przebieg ćwiczenia: Przebieg ćwiczenia: Prowadzący rozdaje uczniom arkusze BINGOProwadzący rozdaje uczniom arkusze BINGO Zadaniem uczestników jest wypełnienie Zadaniem uczestników jest wypełnienie

poszczególnych chmurek imionami członków grupy poszczególnych chmurek imionami członków grupy (za ich zgodą), do których odnoszą się zawarte w nich (za ich zgodą), do których odnoszą się zawarte w nich informacje (po jednej osobie w chmurce).informacje (po jednej osobie w chmurce).

Zadanie jest na czas, osoba, która skończy jako Zadanie jest na czas, osoba, która skończy jako pierwsza krzyczy BINGOpierwsza krzyczy BINGO

Uwaga: Jedną osobę można wpisać maksymalnie do Uwaga: Jedną osobę można wpisać maksymalnie do 2 chmurek 2 chmurek

Osoba, która często się uśmiecha

Osoba, która lubi lody

Osoba, która dużo czyta

Osoba, która jest sprawna fizycznie

Osoba, która nosi okulary

Osoba, która lubi pizzę

Osoba o długich włosach

Osoba, która dobrze tańczy

Osoba, która ma dobre oceny

Osoba, która lubi kino

Osoba, która mieszka za miastem

Osoba, która zna angielski, itd.

Ćwiczenie 3Ćwiczenie 3 Moja klasaMoja klasa CelemCelem ćwiczenia jest analiza grupy pod względem ćwiczenia jest analiza grupy pod względem

ujawnianych cech osobowych, ważnych z punktu widzenia ujawnianych cech osobowych, ważnych z punktu widzenia funkcjonowania w grupie rówieśniczej.funkcjonowania w grupie rówieśniczej.

Materiały:Materiały: arkusze MOJA KLASA arkusze MOJA KLASA ( załącznik nr 2 ), ( załącznik nr 2 ), mazakimazaki Przebieg ćwiczenia: Przebieg ćwiczenia: Uczestnicy wypełniają przygotowane wcześniej arkusze. W Uczestnicy wypełniają przygotowane wcześniej arkusze. W

poszczególne pola okręgu wpisują imiona różnych osób z poszczególne pola okręgu wpisują imiona różnych osób z klasy, którym mogą przyporządkować podane cechy klasy, którym mogą przyporządkować podane cechy (maksymalnie po 3 w każdej części koła).(maksymalnie po 3 w każdej części koła).

Na dużym arkuszu (tablicy) porządkują zebrany materiał, Na dużym arkuszu (tablicy) porządkują zebrany materiał, przyporządkowując konkretne osoby do podanych w przyporządkowując konkretne osoby do podanych w diagramie cech w polach koła.diagramie cech w polach koła.

Grupa, pod kierunkiem prowadzącego, analizuje, które z Grupa, pod kierunkiem prowadzącego, analizuje, które z cech sprzyjają, a które utrudniają funkcjonowanie w grupie.cech sprzyjają, a które utrudniają funkcjonowanie w grupie.

skromny

pogodnysilny

zdecydowany

nieśmiały

ugodowy

narzucający swoją wolę

skryty

przebojowy

uległy

uczynny

bezkompromisowy

Ćwiczenie 4Ćwiczenie 4 Jak widzę siebie? Jak widzą mnie inni?Jak widzę siebie? Jak widzą mnie inni? CelemCelem ćwiczenia jest ułatwienie samopoznania pod kątemćwiczenia jest ułatwienie samopoznania pod kątem cech i zachowań określających poczucie własnej wartości. cech i zachowań określających poczucie własnej wartości. Materiały:Materiały: arkusz Skali Poczucia Własnej Wartości (SES) arkusz Skali Poczucia Własnej Wartości (SES) (załącznik nr 3), (załącznik nr 3), mazaki, mazaki,

materiały na temat autoprezentacji materiały na temat autoprezentacji (załącznik nr 4)(załącznik nr 4) Przebieg ćwiczenia: Przebieg ćwiczenia: Prowadzący rozdaje grupie arkusze Skali Poczucia Własnej Wartości Prowadzący rozdaje grupie arkusze Skali Poczucia Własnej Wartości

Rosenberga. Uczestnicy wypełniają skalę, a następnie obliczają wyniki na Rosenberga. Uczestnicy wypełniają skalę, a następnie obliczają wyniki na podstawie klucza podanego przez prowadzącego. SPWW określa poziom podstawie klucza podanego przez prowadzącego. SPWW określa poziom poczucia własnej wartości (niski, przeciętny lub wysoki).poczucia własnej wartości (niski, przeciętny lub wysoki).

Kolejnym krokiem jest dyskusja na temat indywidualnych wyników Kolejnym krokiem jest dyskusja na temat indywidualnych wyników uczestników zajęć:uczestników zajęć:

- - Czy są zgodne z dotychczasową wiedzą o sobie?Czy są zgodne z dotychczasową wiedzą o sobie? - Jakie konsekwencje dla funkcjonowania w grupie i własnego rozwoju mają: - Jakie konsekwencje dla funkcjonowania w grupie i własnego rozwoju mają:

samoocena wysoka, przeciętna, niska?samoocena wysoka, przeciętna, niska? - Co wpływa na samoocenę?- Co wpływa na samoocenę? - Jak budować własną samoocenę?- Jak budować własną samoocenę? Na tle wiedzy uczestnikami sobie prowadzący omawia z uczestnikami Na tle wiedzy uczestnikami sobie prowadzący omawia z uczestnikami

zjawisko autoprezentacji oraz czynniki, jakie ją tworzą zjawisko autoprezentacji oraz czynniki, jakie ją tworzą (załącznik nr 4)(załącznik nr 4)

Skala Poczucia Własnej Wartości (SES) M. Rosenberga; adaptacja Z. Skala Poczucia Własnej Wartości (SES) M. Rosenberga; adaptacja Z. Juczyński, 1997Juczyński, 1997

Ogólnie mówiąc jestem z siebie zadowolony………… ZTOgólnie mówiąc jestem z siebie zadowolony………… ZT T N ZNT N ZN Czasami myślę, że jestem całkiem do niczego……….ZTCzasami myślę, że jestem całkiem do niczego……….ZT T N ZNT N ZN Jestem przekonany, że mam kilka atutów…………….ZTJestem przekonany, że mam kilka atutów…………….ZT T N ZNT N ZN Potrafię robić różne rzeczy tak dobrze, Potrafię robić różne rzeczy tak dobrze, jak większość innych ludzi……………………………. ZTjak większość innych ludzi……………………………. ZT T N ZNT N ZN Mam poczucie, że nie mam, z czego być dumnym… ZTMam poczucie, że nie mam, z czego być dumnym… ZT T N ZNT N ZN Czasami wyraźnie czuję, że jestem niepotrzebny……ZTCzasami wyraźnie czuję, że jestem niepotrzebny……ZT T N ZNT N ZN Mam poczucie, że jestem wartościową osobą,Mam poczucie, że jestem wartościową osobą, przynajmniej na równi z innymi………………………. ZT T N ZNprzynajmniej na równi z innymi………………………. ZT T N ZN Chciałbym mieć więcej poważania dla siebie…………ZT Chciałbym mieć więcej poważania dla siebie…………ZT T N ZNT N ZN Ogólnie ujmując, jestem skłonny uważać Ogólnie ujmując, jestem skłonny uważać siebie za pechowca…………………………………….. ZT T N ZNsiebie za pechowca…………………………………….. ZT T N ZN Staram się pozytywnie patrzeć na siebieStaram się pozytywnie patrzeć na siebie …………ZT…………ZT T N ZNT N ZN ZT – zdecydowanie takZT – zdecydowanie tak

T – takT – tak N – nieN – nie ZN – zdecydowanie nieZN – zdecydowanie nie Klucz:Klucz: Punktacja: ZT – 1 pkt.; T – 2 pkt.; N – 3 pkt.; ZN – 4 pkt.Punktacja: ZT – 1 pkt.; T – 2 pkt.; N – 3 pkt.; ZN – 4 pkt. W pytaniach: 2, 5, 6, 8, i 9 występuje odwrócona punktacja (ZT – 4 pkt.; T – 3 pkt.; N – 2 pkt., ZN – 1 pkt.).W pytaniach: 2, 5, 6, 8, i 9 występuje odwrócona punktacja (ZT – 4 pkt.; T – 3 pkt.; N – 2 pkt., ZN – 1 pkt.). Normy:Normy: 10 – 19 – wyniki wysokie10 – 19 – wyniki wysokie 20 – 25 – wyniki przeciętne20 – 25 – wyniki przeciętne 26 – 40 – wyniki niskie26 – 40 – wyniki niskie

AUTOPREZENTACJA A SAMOOCENAAUTOPREZENTACJA A SAMOOCENA Żyjąc wśród ludzi bardzo często doświadczamy sytuacji, w Żyjąc wśród ludzi bardzo często doświadczamy sytuacji, w

których musimy zaprezentować samych siebie. W zależności których musimy zaprezentować samych siebie. W zależności od sytuacji staramy się eksponować te cechy, które są istotne od sytuacji staramy się eksponować te cechy, które są istotne dla pełnionych ról, np. w roli ucznia chcemy być postrzegani dla pełnionych ról, np. w roli ucznia chcemy być postrzegani jako sumienni, obowiązkowi, pracowici, grzeczni, punktualni, jako sumienni, obowiązkowi, pracowici, grzeczni, punktualni, etc. Niezależnie jednak od tego, jaką pełnimy rolę, cały czas etc. Niezależnie jednak od tego, jaką pełnimy rolę, cały czas jesteśmy sobą.jesteśmy sobą.

Sztuka autoprezentacji polega na takim przedstawieniu siebie, Sztuka autoprezentacji polega na takim przedstawieniu siebie, jakiego oczekują od nas inni ludzie, czyli na ekspozycji takich jakiego oczekują od nas inni ludzie, czyli na ekspozycji takich cech, aspektów własnej osoby, które są pożądane w określonej cech, aspektów własnej osoby, które są pożądane w określonej sytuacji.sytuacji.

Pozytywna autoprezentacjaPozytywna autoprezentacja zależy od wielu czynników, takich zależy od wielu czynników, takich jak: jak:

otwartość, otwartość, życzliwość w stosunku do ludzi, życzliwość w stosunku do ludzi, kreatywność, kreatywność, wiedza i doświadczenie, wiedza i doświadczenie, ale ważne jest także ale ważne jest także pierwsze wrażeniepierwsze wrażenie, które powstaje w , które powstaje w

pierwszej minucie (niektórzy mówią nawet o pierwszych 11 pierwszej minucie (niektórzy mówią nawet o pierwszych 11 sekundach) spotkania.sekundach) spotkania.

Na naszą Na naszą atrakcyjność,atrakcyjność, a co za tym idzie na jakość pierwszego a co za tym idzie na jakość pierwszego wrażenia maja wpływ zachowania niewerbalne, czyli tzw. mowa ciała. Jak wrażenia maja wpływ zachowania niewerbalne, czyli tzw. mowa ciała. Jak pokazują badania, słowa używane w codziennych kontaktach stanowią pokazują badania, słowa używane w codziennych kontaktach stanowią zaledwie 30% informacji płynącej z naszej strony, zaś zaledwie 30% informacji płynącej z naszej strony, zaś komunikacja komunikacja niewerbalnaniewerbalna to 70 %. to 70 %.Składają się na nią:Składają się na nią:gesty,gesty,mimika,mimika,postawa ciała,postawa ciała,ton głosu,ton głosu,kontakt wzrokowykontakt wzrokowyubiór, wygląd zewnętrzny – jest komunikatem o Twoim stosunku do ubiór, wygląd zewnętrzny – jest komunikatem o Twoim stosunku do siebie i do ludzi, z którymi się spotykasz,siebie i do ludzi, z którymi się spotykasz,odległość od rozmówcy – dystans przestrzenny.odległość od rozmówcy – dystans przestrzenny.

Ćwiczenie 5Ćwiczenie 5 Moje terytorium,Moje terytorium, czyli jak chronić się przed ingerencją innych ludziczyli jak chronić się przed ingerencją innych ludzi CelemCelem ćwiczenia jest uświadomienie uczestnikom jak duży ćwiczenia jest uświadomienie uczestnikom jak duży

wpływ na ich życie mają oni sami oraz jak duży wpływ mają wpływ na ich życie mają oni sami oraz jak duży wpływ mają osoby z ich otoczenia, a także jak chronić się przed osoby z ich otoczenia, a także jak chronić się przed niekorzystną ingerencją innych osób.niekorzystną ingerencją innych osób.

Materiały:Materiały: Arkusze MOJE TERYTORIUM Arkusze MOJE TERYTORIUM (załącznik 5), (załącznik 5), mazaki, arkusze mazaki, arkusze

papieru, papieru, Przebieg ćwiczenia: Przebieg ćwiczenia: Burza mózgów na temat Burza mózgów na temat „terytorium psychologicznego „terytorium psychologicznego

człowieka”.człowieka”. Uczestnicy wypełniają według instrukcji załącznik nr 5.Uczestnicy wypełniają według instrukcji załącznik nr 5. Dyskusja z grupą uwzględniająca następujące zagadnienia:Dyskusja z grupą uwzględniająca następujące zagadnienia: - - Dlaczego ludzie przekraczają terytorium innych?Dlaczego ludzie przekraczają terytorium innych? (ustalamy (ustalamy

listę przyczyn)listę przyczyn) - - Kto najczęściej przekracza granice terytorium Kto najczęściej przekracza granice terytorium

psychologicznego innych?psychologicznego innych? - Jak się przed tym skutecznie bronić?- Jak się przed tym skutecznie bronić?

– Chciałbym Chciałbym wpływać na wpływać na innych w zakresieinnych w zakresie

Inni wywierają na mnie wpływ w zakresie:

Chcęzachowaćdla siebie:

Dlaczego ludzie przekraczają terytorium innych?Ustalamy listę przyczyn.Kto najczęściej to robi? Jak się przed tym bronić?

ARKUSZ EWALUACYJNYARKUSZ EWALUACYJNY Proszę oceń zajęcia, w których uczestniczyłeś przez ustosunkowanie się do podanych niżej Proszę oceń zajęcia, w których uczestniczyłeś przez ustosunkowanie się do podanych niżej

twierdzeń. Zaznacz swoją odpowiedź na 5-stopniowej skali, zakreślając kółkiem cyfrę, która twierdzeń. Zaznacz swoją odpowiedź na 5-stopniowej skali, zakreślając kółkiem cyfrę, która oddaje stopień zgodności z danym stwierdzeniem:oddaje stopień zgodności z danym stwierdzeniem:

1 – „całkiem się nie zgadzam”1 – „całkiem się nie zgadzam” 2 – „raczej się nie zgadzam”2 – „raczej się nie zgadzam” 3 – „nie mam zdania”3 – „nie mam zdania” 4 – „zgadzam się w większości”4 – „zgadzam się w większości” 5 – „zgadzam się w pełni”5 – „zgadzam się w pełni” Byłem zainteresowany/a tematem zajęć…………………………………………...1 2 3 4 5Byłem zainteresowany/a tematem zajęć…………………………………………...1 2 3 4 5 Spędziłam/spędziłem miło czas……………………………………………………..1 2 3 4 5Spędziłam/spędziłem miło czas……………………………………………………..1 2 3 4 5 Odpowiadała mi atmosfera panująca w trakcie zajęć……………………………..1 2 3 4 5Odpowiadała mi atmosfera panująca w trakcie zajęć……………………………..1 2 3 4 5 Będę potrafił/a skorzystać z podanej wiedzy……………………………………… 1 2 3 4 5Będę potrafił/a skorzystać z podanej wiedzy……………………………………… 1 2 3 4 5 Prowadzący byli dobrze przygotowani do zajęć…………………………………...1 2 3 4 5Prowadzący byli dobrze przygotowani do zajęć…………………………………...1 2 3 4 5 Zajęcia poprawią moje kontakty z kolegami………………………………………..1 2 3 4 5Zajęcia poprawią moje kontakty z kolegami………………………………………..1 2 3 4 5 Dowiedziałem się czegoś nowego o sobie…………………………………………1 2 3 4 5Dowiedziałem się czegoś nowego o sobie…………………………………………1 2 3 4 5 Czuję, że nie zmarnowałem tu czasu……………………………………………….1 2 3 4 5Czuję, że nie zmarnowałem tu czasu……………………………………………….1 2 3 4 5 Które ćwiczenie najbardziej ci się podobało? Dlaczego?Które ćwiczenie najbardziej ci się podobało? Dlaczego? ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..............

Które ćwiczenie sprawiło Ci największą trudność?Które ćwiczenie sprawiło Ci największą trudność? ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..