Jerzy Guch SYSTEMY TRANSPORTOWE Rok akademicki 2010/2011

J. Guch SYSTEMY TRANSPORTOWE W01: Wstp Wykad 2 godziny tygodniowoWyrywkowo sprawdzana obecno na wykadach

wiczenia 1 godzina tygodniowo dla kadej grupy

Zaliczenie: 2 sprawdziany: w rodku semestru i na ostatnim wykadzie

Starosta roku: Z-ca starosty roku:

J. Guch: p. 133 niska cz budynku ; e-mail: jgluch@pg.gda.pl Konsultacje: czwartek: 17-18, pitek 10-11

J. Guch SYSTEMY TRANSPORTOWE W01: Wstp PROGRAM Wstp System Transport Potrzeby transportowe Logistyka Spedycja Podsystem organizacyjny transportu Podsystem ekonomiczno-prawny transportu Podsystem techniczny transportu Transport bliski Transport daleki Infrastruktura transportu Drogowego Kolejowego Lotniczego Morskiego Kosmicznego Zakadowego, Przemysowego Przesyu gazu Przesyu cieczy Przesyu prdu elektrycznego Przesyu informacji

J. Guch SYSTEMY TRANSPORTOWE W01: Wstp LITERATURA Wyszukiwarka internetowa Google w poowie 2008 r. znajdowaa ponad 800 tys. plikw z angielskim pojciem transport policy i ponad 180 tys. plikw z francuskim pojciem politique des transports. Na pocztku 2007 r. w ksigarniach internetowych oferowano dziesitki podrcznikw oferowanych pod hasem Economics and Transport Policy. Lista takich nowych publikacji tylko na stronie FetchBook.Info(http://www.fetchbook.info/Economics_And_Transport_Policy.html ) obejmowaa 67 pozycji a na stronie brytyjskiego Amazon byo ich 240. Podrcznikw cile na poczone tematy ekonomiki i polityki transportowej w ksigarniach internetowych oferowano jednak niewiele. A. Piskozub: Ekonomika transportu. Cz I. Uniwersytet Gdaski. Skrypty uczelniane. Gdask 1971. E. Quinet and R. W. Vickerman: Principles of Transport Economics. Publisher: Edward Elgar Pub; New Ed edition, (2005). Bertalanffy, L. von, Oglna teoria systemw. Podstawy, rozwj, zastosowania. PWN, Warszawa 1984. Mazur M., Pojcie systemu i rygory jego stosowania. Postpy Cybernetyki, z. 2, 1987. Sadowski W., Podstawy oglnej teorii systemw. Analiza logiczno-metodologiczna. PWN, Warszawa 1978. Rydzkowski W. (red.), Wojewdzka-Krl K. (red.): Transport. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008. "Glen Campbell. Panorama of Transport, 1990-2005. Statistical books, s. 3, 2007-08-28. Eurostat." Kisperska-Moro D., Krzyaniak S. (red.): Logistyka. Pozna: ILiM, 2009, seria: Biblioteka Logistyka. Europejska Agencja ds. rodowiska Naturalnego: Energy and environment report 2008. Wronka J.: Transport kombinowany/intermodalny (Teoria i Praktyka). Szczecin: Uniwersytet Szczeciski., 2008. Starkowski D., Bieczak K., Zwierzycki W.: Samochodowy transport krajowy i midzynarodowy: kompendium wiedzy praktycznej. T. III: rodowisko pracy kierowcy. Logistyka. Pozna 2007. Tae Hoon Oum: Transport Economics. Publisher: Taylor & Francis; 1 edition, (1997). D. Banister: Unsustainable Transport. Publisher: Spon Press; 1 edition, 292 pages; (2005); D. Banister: Transport Planning. Publisher: Routledge; 2 edition, (2002). A. Piskozub: Ekonomika transportu. WSE w Sopocie. Sopot 1967; A. Piskozub: Ekonomika transportu Cz I. Uniwersytet Gdaski. Skrypty uczelniane. Gdask 1971; A. Piskozub: Funkcjonowanie systemw transportowych. WKi, Warszawa 1973; A. Piskozub: Ekonomika transportu. Podstawy metodologiczne. WKi, Warszawa 1975; A. Piskozub (red.): Ekonomika transportu. WKi, Warszawa 1979; A. Piskozub: Gospodarowanie w transporcie. Podstawy teoretyczne. WKi, Warszawa 1982 . W. Grzywacz: Infrastruktura transportu. WKi, Warszawa 1972 i 1982; W. Grzywacz: Taryfy transportowe. WKi, Warszawa 1973 i 1985; W. Grzywacz: Ekonomika pracy w transporcie. IW CRZZ, Warszawa 1979; W. Grzywacz, J. Burnewicz: Ekonomika transportu. WKi, Warszawa 1989; W. Grzywacz, K. Wojewdzka-Krl, W. Rydzkowski: Polityka transportowa. WUG, Gdask 2003

J. Guch SYSTEMY TRANSPORTOWE W01: Wstp LITERATURA Banister D., 2005. Unsustainable Transport. Publisher Spon Press; 1 edition. London . Bauchet P., 1996. Les transports de l'Europe. Editeur Economica, Paris. Brewer A., Button K. J. and Hensher D. A, 2001. Handbook of Logistics and Supply-Chain Management. Publisher Pergamon. London. Burnewicz J. (red.), 1993. Ekonomika transportu. Wydawnictwo Uniwersytetu Gdaskiego. Gdask. Button K. J. and Hensher D. A., 2001. Handbook of Transport Systems and Traffic Control. Publisher Pergamon. London. Button K. J., 1985. Applied Transport Economics. Publisher Routledge; 1 edition. New York. Button K. J., 1993. Transport Economics. Publisher Edward Elgar; 2nd edition. Cheltenham Glos. Button K. J., 2003. Recent Developments in Transport Economics. Publisher Edward Elgar Publishing. Cheltenham Glos. Button K. J.nad Hensher D. A., 2005. Handbook of Transport Strategy, Policy & Institutions. Publisher Elsevier Science. Amsterdam. Dorsch M., 2005. Verkehrswirtschaft. Aktuelle Entwicklungen und Probleme. Verlag M & S Verlags OHG. Plauen. Fair M. L., 1959. Economics of transportation. Publisher Harper; Rev. ed edition. London. Farris M. T., 1997. Evolution of academic concerns with transportation and logistics. Transportation Journal vol. 37, no 1. Grupp G. W., 1923. Economics of motor transportation. Publisher Appleton. Grzywacz W., 1972 & 1982. Infrastruktura transportu. WKi, Warszawa. Grzywacz W., 1973 & 1985. Taryfy transportowe. WKi, Warszawa. Grzywacz W., 1979. Ekonomika pracy w transporcie. IW CRZZ, Warszawa. Grzywacz W., Burnewicz J., 1989. Ekonomika transportu. WKi, Warszawa. Grzywacz W., Wojewdzka-Krl K., Rydzkowski W., 2003. Polityka transportowa. WUG, Gdask. Hartwig K.-H., 2005. Subsidiaritt, Wettbewerb und Subventionen im Verkehr. Verlag Vandenhoeck & Ruprecht. Gttingen. Hazard J. L., 1977. Transportation: Management, Economics, Policy. Publisher: Cornell Maritime Pr/Tidewater Pub. Maryland. Hensher D. A. and Button K. J., 2002. Handbook of Transport Modelling. Publisher Pergamon; 1st reprint. London. Hensher D. A. and Button K. J., 2003. Handbook of Transport and the Environment. Publisher Elsevier Science. Amsterdam. Hensher D. A., Button K. J., Haynes K. E. and Stopher P., 2004. Handbook of Transport Geography and Spatial Systems. Publisher Elsevier Science. Amsterdam. Hoon Oum T., 1997. Transport Economics. Publisher Taylor & Francis; 1 edition. London. Jackman W. T., 1935. Economic principles of transportation. Publisher University of Toronto Press. Toronto. Jain J. K., 1973. Transport economics. Publisher Chaitanya, India. Johnson E. R., Huebner G. G. and Wilson G. L., 1949. Transportation: Economic Principles and Practices. Publisher Appleton- Century-Crofts. New York. Kneafsey J. T., 1973. Transportation economic analysis. Publisher Butterworths. Lexington. Kolak A., 2007. Ekonomika transportu. Teoria i praktyka gospodarcza. Wydawnictwo Uniwersytetu Gdaskiego. Gdask. Kummer S., 2006. Einfhrung in die Verkehrswirtschaft. Verlag WUV, Wien.

J. Guch SYSTEMY TRANSPORTOWE W01: Wstp LITERATURA Lansing J. B., 1966. Transportation and Economic Policy. Publisher Free Press; Collier-Macmillan. London. Lardner D., 1850. Railway Economy. A Treatise on the New Art of Transport, Its Management, Prospects, and Relations, Commercial, Financial, and Social, with an Exposition of the Practical Results of the Railways in Operation in the United Kingdom, on the Continent, and in America. Publisher: Harper & Bros. New York. Reprint z Adamant Media Corporation (May 17, 2001) dostpny na stronie internetowej: http://www.hti.umich.edu/cgi/t/text/text- idx?c=moa;cc=moa;rgn=main;view=text;idno=AES9701.0001.001. Loclin D. Ph., 1972. Economics of Transportation. Wydawnictwo Richard D. Irwin Inc. Wydania z lat: 1935, 1938, 1947, 1949, 1954, 1956, 1960, 1962, 1964, 1972. Homewood, Illinois. Madeyski M., Lissowska E., Marzec J., 1971. Ekonomika transportu. Wstp do nauki o transporcie. SGPiS, Warszawa. Madeyski M., Lissowska E., Morawski W., 1975. Transport rozwj i integracja. WKi, Warszawa. Maek P., 1971.: Ekonomika transportu. Pastwowe Wydawnictwo Ekonomiczne. Warszawa. Maek P., Grzywacz W., ymea B., 1973. Ekonomika transportu samochodowego. WKi, Warszawa. McCarthy P. S., 2001. Transportation Economics. Publisher Blackwell Publishing Professional, Illustrated. London. Meyer J. R., Peck M. J., Stenason J. and Zwick Ch., 1959. The Economics of Competition in the Transportation Industries. Publisher Harvard University Press. Norton H. S., 1971. Modern transportation economics. Publisher Merrill; 2d edition. Columbus. Pegrum D. F., 1973. Transportation: economics and public policy. Publisher R. D. Irwin; 3d ed edition. Homewood Illinois. Pirath C., 1934. Die Grundlagen der Verkehrswirtschaft. Verlag von Julius Springer Berlin. Piskozub A. (red.), 1979. Ekonomika transportu. WKi, Warszawa. Piskozub A., 1967. Ekonomika transportu. WSE w Sopocie. Sopot. Piskozub A., 1971. Ekonomika transportu Cz I. Uniwersytet Gdaski. Skrypty uczelniane. Gdask. Piskozub A., 1971. Ekonomika transportu. Cz I. Uniwersytet Gdaski. Skrypty uczelniane. Gdask. Piskozub A., 1973. Funkcjonowanie systemw transportowych. WKi, Warszawa. Piskozub A., 1975. Ekonomika transportu. Podstawy metodologiczne. WKi, Warszawa. Piskozub A., 1982. Gospodarowanie w transporcie. Podstawy teoretyczne. WKi, Warszawa. Polak J. B. and Heertje A. Edit. 2001 & 2002. Analytical Transport Economics: An International Perspective. Publisher Edward Elgar Pub; New Edition. Cheltenham Glos. Quinet E. and Vickerman R. W., 2005. Principles of Transport Economics. Publisher Edward Elgar Pub; New Ed edition. Cheltenham Glos. Quinet E., 1982. Infrastructures des transports. Editeur Chotard. Paris. Quinet E., 2003. Economie des transports. Editeur: Economica. Paris. Rothengatter W. und Schade W., 2002. Strategien, Manahmen und konomische Bewertung einer dauerhaft umweltgerechten Verkehrsentwicklung. Verlag Schmidt (Erich), Berlin. Sa U., 2006. Die Privatisierung in der Flugsicherung. Verlag Vandenhoeck & Ruprecht. Gttingen.

J. Guch SYSTEMY TRANSPORTOWE W01: Wstp LITERATURA Savy M., 2006. Le transport de marchandises. Editeur Editions d'Organisation. Eyrolles. Savy M., 2006. Logistique et territoire. Editeur La Documentation Franaise. Paris. Sax E., 1870. Die konomik der Eisenbahnen. Vienna. Sax E., 1878 & 1918. Die Verkehrsmittel in Volks- und Staatswirtschaft. Springer. Berlin. Smith A., (LL.D), 1776. An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations. Printed for W. Strahan and T. Cadell in the Strand. Reprint Oxford University Press 1976. London. Elektroniczna wersja oryginau tego dziea jest obecnie dostpna np.: na stronie internetowej BIBLIOMANII http://www.bibliomania.com/2/1/65/112/frameset.html. Tarski I., 1967. Transport jako czynnik lokalizacji produkcji. PWE, Warszawa. Tarski I., 1973. Ekonomika i organizacja transportu midzynarodowego. PWE, Warszawa. Tarski I., 1973. Ekonomika i organizacja transportu midzynarodowego. PWE, Warszawa. Tarski I., 1976. Czynnik czasu w procesie transportowym. WKi, Warszawa. Tarski I., 1981. System transportowy RWPG. WKi, Warszawa. Tarski I., Szczepaniak T., Krasucki Z., Januszkiewicz W., 1985. Transport i spedycja midzynarodowa. PWE, Warszawa. Tarski I.: 1968. Koordynacja transportu. PWE, Warszawa. Thomson J. M., 1974. Modern Transport Economics. Publisher Penguin Modern Economics Texts. Harmondsworth. Transport pod red. Rydzkowskiego W. i Wojewdzkiej-Krl K., 2000, 2002 i 2005. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. Voigt F., 1976. Grenzen Der Staatlichen Wirtschaftspolitik Im Gesellschaftlichen Und Sozialen Wandel. Hans Jorg Budischin Book, Duncker und Humblot. Berlin. Voigt F., 1979. Theorie Der Wirtschaftspolitik. Duncker &. Humblot. Berlin. Voigt F., 1985. Integrationswirkungen Von Verkehrssystemen Und Ihre Bedeutung Fur Die EG. Hermann Witte Book, Duncker & Humblot. Berlin. Voigt F., 1985. Perspektiven Verkehrswissenschaftlicher Forschung. Sigurd Klatt Book, Duncker & Humblot. Berlin. Voigt F., 1999. Verkehr I/2. Die Theorie der Verkehrswirtschaft. 423 Seiten Verlag Duncker & Humblot GmbH. Berlin. Voigt F., Neumann R., 1980. Verkehrssysteme Im Wandel: Methodenprobleme, Entwicklungsperspektiven, Gesamtwirtschaftl. Aspekte Festschr. Manfred Zachcial Book, Duncker und Humblot. Berlin. Voigt F., Witte H., 1980. Zur Bestimmung Der Qualitat Der Versorgungs- Und Erschliessungsleistungen Von Verkehrssystemen. Wilhelm Laschet Book, Duncker & Humblot. Berlin. Westmeyer R. E., 1953. Economics of transportation. Publisher Prentice-Hall. New Jersey. Wielopolski A., 1975. Zarys gospodarczych dziejw transportu. Wydawnictwa Komunikacji i cznoci, Warszawa. Witte H., Voigt F., 1982. Die Preisbildung Im Luftverkehr: Theoretische Analyse Und Quantitative Uberprufung Fur Den Internationalen Passagierlinienverkehr. Wilhelm Laschet Book, Duncker & Humblot. Berlin. Witte H., Voigt F., 1985. Die Bewertung Von Infrastrukturinvestitionen: Dargestellt Am Beispiel Von Verkehrsinvestitionen. Duncker & Humblot. Berlin.

J. Guch SYSTEMY TRANSPORTOWE W01: Wstp LITERATURA Rydzkowski W. (red.), Wojewdzka-Krl K. (red.): Transport. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008. Wojewdzka-Krl K. (red.), Rolbiecki R. (red.), : Infrastruktura transportu. Gdask: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdaskiego, 2009. Basiewicz T., Goaszewski A., Rudziski L.: Infrastruktura transportu. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, 2007. Karbowniak H., : Podstawy infrastruktury transportu. d: Wydawnictwo Wyszej Szkoy Humanistyczno-Ekonomicznej, 2009. Krzystek R. (red), : Zintegrowany system bezpieczestwa transportu. Gdask: WKi i PG, 2009.

J. Guch SYSTEMY TRANSPORTOWE W01: Wstp SystemTransport System (gr. systema rzecz zoona) jakikolwiek obiekt fizyczny lub abstrakcyjny, w ktrym mona wyrni jakie wzajemnie powizane dla obserwatora elementy. W tym sensie podzia czego na systemy jest wzgldny i zaley od tego kto, przy pomocy czego i do czego poklasyfikowa jaki zbir na systemy. Dlatego te elementy jednego systemu mog stanowi skadniki innych systemw.

Transport (ac. transportare przenie; przewie) przemieszczanie ludzi, adunkw (przedmiot transportu) w przestrzeni przy wykorzystaniu odpowiednich rodkw (rodkw transportu). Potrzeby transportowe nale do grupy potrzeb wtrnych czowieka i s zwizane z faktem rnego rozmieszczenia przestrzennego zasobw, skupisk ludzkich i miejsc pracy. Transport towarzyszy ludzkoci od samych pocztkw rozwoju cywilizacji. Jest to, obok cznoci, dzia gospodarki, ktre zwikszaj uyteczno dbr poprzez ich przemieszczanie w przestrzeni. Transport jest cile powizany z pozostaymi dziaami gospodarki. Jego rozwj warunkuje ich rozwj i odwrotnie gorszy rozwj gospodarki lub transportu wie si z pogorszeniem sytuacji odpowiednio w transporcie i gospodarce. W poczeniu z logistyk oraz spedycj, transport wchodzi w skad brany TSL (transport-spedycja-logistyka).

J. Guch SYSTEMY TRANSPORTOWE W01: Wstp System transportowy - zbir elementw, relacji i procesw, ktre przetwarzaj strumie adunkw i pasaerw okrelany popytem na usugi transportowe w strumie wyjcia z tego systemu.

SYSTEM TRANSPORTOWY

adunki Pasaerowie Popyt na usugi transportowe Usugi transportowe

J. Guch SYSTEMY TRANSPORTOWE W01: Wstp Systemy Znaczenie terminu system

W filozofii systemem nazywa si zbir tez i twierdze stanowicych pewn spjn cao. Take zasady organizacji czego zbir przepisw lub regu obowizujcych w danej dziedzinie.

Np. w psychologii systemem jest te nazywany zbir elementw, powizanych ze sob relacjami w taki sposb, e stanowi one cao zdoln do funkcjonowania w okrelony sposb. Definicj t wprowadzi Tadeusz Tomaszewski.

Podobn do ujcia funkcjonujcego w psychologii definicj terminu system wprowadzi pionier cybernetyki w Polsce Marian Mazur. Wedug niego system jest to zbir elementw i zachodzcych midzy nimi relacji.

Cybernetyka (gr. kybernetes "sternik; zarzdca" od kybernn "sterowa; kontrolowa") nauka o systemach sterowania oraz zwizanym z tym przetwarzaniu i przekazywaniu informacji (komunikacja).

J. Guch SYSTEMY TRANSPORTOWE W01: Wstp Systemy Oglna teoria systemw

Jest to hipotetyczna najbardziej oglna "teoria wszystkiego", ktra zakada, e wasnoci struktur systemowych s uniwersalne. Zostaa zapocztkowana w biologii przez Ludwiga von Bertalanffyego, rozwijana i uzupeniana przez cybernetykw oraz cybernetykw spoecznych, adoptowana w inynierii jako inynieria systemw, i obecnie poszerzana na nauki socjo-ekonomiczne i kognitywne, np. inynieria socjo-kognitywna.

Kognitywistyka dziedzina nauki zajmujca si zjawiskami dotyczcymi dziaania umysu, w szczeglnoci ich modelowaniem. Na jej okrelenie uywane s te pojcia nauki kognitywne (ang. Cognitive Science), bd nauki o poznaniu. Kognitywistyka jest nauk multidyscyplinarn, znajduje si na pograniczu wielu dziedzin, takich jak: psychologii poznawczej, neurobiologii, filozofii umysu, sztucznej inteligencji, lingwistyki (lingwistyka kognitywna), oraz logiki i fizyki. Gwne obszary badawcze w obrbie tej dziedziny to reprezentacja wiedzy, jzyk, uczenie si, mylenie, percepcja, wiadomo, podejmowanie decyzji oraz inteligencja (inteligencja kognitywna).

Oglna teoria systemw dotyczy wszystkich obiektw, ktre mona uwaa za inteligentne, np. ludzkie organizacje i systemy zoone, takie jak ludzie-technologia, czowiek-spoeczestwo-rodowisko. W ostatnich latach jest te lansowana nowa nazwa nauki o uniwersalnych wasnociach systemw ang. systemics, co mona tumaczy jako systemika w Polsce do tej pory nie uywana (pojawia si jednak termin "systemologia").

J. Guch SYSTEMY TRANSPORTOWE W01: Wstp Systemy Organizacja systemu

Organizacja systemu to jego struktura w formie sieci relacji midzy elementami oraz wasnoci tych relacji. Niezmienno takich struktur jest warunkiem rozpoznania tosamoci systemw. W strukturze systemu mog wystpowa podsystemy, czyli elementy systemu, ktre same s systemami. System ktrego elementami s inne systemy jest nadsystemem.

Rygory metody systemowej

Systemy powinny by tak okrelone, aby ich okrelenie byo: cise - by byo wiadomo, co do nich naley, a co nie naley. Okrelenie systemu moe by nawet bardzo oglne, ale nie moe by oglnikowe, niezmienne - w caym toku rozwaa, tak by zachodzce w nich zmiany mieciy si w ramach ich okrelenia. Jest niedopuszczalne, eby jakie elementy byy czasem traktowane jako nalece do systemu, czasem za jako do niego nie nalece, zupene - podzia systemu na podsystemy powinien by zupeny, czyli system nie moe zawiera elementw nie nalecych do adnego z jego podsystemw, funkcjonalne - systemy powinny by wyodrbniane ze wzgldu na speniane funkcje, a nie ze wzgldu na oddzielno przestrzenn.

J. Guch SYSTEMY TRANSPORTOWE W01: Wstp Systemy Klasyfikacja systemwIstnieje wiele kryteriw hierarchicznej klasyfikacji/taksonomii systemw.

Najbardziej oglne, interdyscyplinarne podziay podstawowe to: systemy abstrakcyjne i fizyczne: abstrakcyjne: np. systemy poj, regu, modeli, dziaa, fizyczne: zbudowane z materii lub/i energii.

systemy statyczne i dynamiczne: system statyczny jest niezmienny w czasie, moe by abstrakcyjny lub fizyczny, system dynamiczny to taki, w ktrym zmiana w jednej czci wpywa na pozostae; najwikszy dynamiczny system fizyczny to Wszechwiat.

systemy otwarte, zamknite i autonomiczne - ten podzia w zastosowaniu do systemw fizycznych jest subiektywny i przybliony, cho czsto uywany: systemy zamknite s przewanie abstrakcyjne, za systemem otwartym i autonomicznym jest np. kady organizm ywy.

Podstawow rnic midzy systemami biologicznymi a psychicznymi i spoecznymi, jest to, e biologiczne przetwarzaj i reprodukuj zdarzenia, za psychologiczne s okrelane przez komunikacj, wiadomo i sens (rzeczowy, czasowy i spoeczny).

W ostatnich czasach koncepcja systemu zostaa take rozszerzona na tzw. systemy inteligentne i dotyczy najczciej oprogramowania zdolnego do realizowania zada sztucznej inteligencji.

J. Guch SYSTEMY TRANSPORTOWE W01: Wstp Systemy Specyficzne cechy systemw fizycznych

granice, entropia - miara nieuporzdkowania, eksport i import materii i energii (wymiana informacji z otoczeniem), morfostaza - tendencja do zachowania struktury, morfogeneza - tendencja do zmiany, homeostaza - tendencja do utrzymania rwnowagi funkcjonalnej, ekwifinalno, ekwipotencjalno, procesy regulacyjne (sprzenie zwrotne dodatnie i ujemne).

J. Guch SYSTEMY TRANSPORTOWE W01: Wstp Systemy Przykady systemw

Pojcie system wystpuje w jzyku naturalnym i we wszystkich naukach i technologiach. Jego konkretne znaczenie tzw. "specjalizacja" zaley od tego gdzie jest uyte.

system spoeczny, system pastwowy, system prawny, system gospodarczy nauki spoeczne system informatyczny, system operacyjny informatyka system autonomiczny - Internet, cybernetyka, terapia w psychologii systemowej system dedukcyjny logika system liczbowy, dziesitny, dwjkowy itp. matematyka system metryczny jednostki miar system regu gry system nerwowy anatomia system geologiczny - jednostka stratygraficzna (geologia) system soneczny, system planetarny, system heliocentryczny - astronomia system filozoficzny- filozofia system polityczny system bankowy system radionawigacyjny system w grach fabularnych

J. Guch SYSTEMY TRANSPORTOWE W01: Wstp Systemy Dodatkowe wane pojcia

Analiza systemowa - koncepcja z zakresu nauk spoecznych wykorzystujca dorobek teorii systemw. Ukad bliskoznaczny termin polskojzyczny, np. ukad rwna znaczy to samo co system rwna. System zoony, czyli poprawnie ukad zoony (w fizyce, chemii, biologii i innych naukach).

Analiza systemowa, to podejcie badawcze w naukach spoecznych, uznajce pojcie systemu i jego analiz za kluczowe dla zrozumienia zjawisk spoecznych.Analiza systemowa jest szczeglnie przydatna do zoonych zada w szybko zmiennym otoczeniu, typowym dla naszych czasw. Jest ona formalnym i jawnym badaniem wspomagajcym dziaanie osb odpowiedzialnych za decyzje lub lini postpowania w okrelonej (zoonej) sytuacji charakteryzujcej si niepewnoci. Ma na celu okrelenie podanego dziaania lub linii postpowania przez rozpoznanie i rozwaenie dostpnych wariantw oraz porwnanie ich przewidywanych nastpstw.

Wymaga jasnego okrelenia granic badanego systemu i jego czci skadowych. W zwizku z tym spotyka si z krytyk, e doprowadza do ograniczonego mylenia (przykadowo, mylc o organizacji jako o systemie, sztucznie tworzymy sobie stereotyp jej otoczenia, co pniej negatywnie wpywa na nasz zdolno percepcji).

J. Guch SYSTEMY TRANSPORTOWE W01: Wstp Transport Rozwj transportu zblia do siebie rynki, umoliwia zwikszenie produkcji, a wic poprzedza wzrost gospodarczy. Rozwj transportu aktywizuje obszary wok jego infrastruktury. Wzdu drg i wzw powstaj nowe zakady przemysowe oraz gospodarcze. Rozwinity i sprawny transport jest wic warunkiem i czynnikiem dynamizujcym wzrost gospodarczy. Rozwj za transportu jest moliwy dziki inwestycjom, a wic zarwno dziki modernizacji istniejcej ju infrastruktury, jak i budowie nowych obiektw infrastrukturalnych. Rozwj infrastruktury powinien wyprzedza rozwj transportu w stosunku do potrzeb. Wynika to m.in. z dugiego okresu powstawania obiektw infrastrukturalnych.

J. Guch SYSTEMY TRANSPORTOWE W01: Wstp Transport Gospodarka narodowa Przemys Budownictwo Rolnictwo Transport Sektor bytowo-komunalny

Uwaga: Niektrzy zaliczaj do transportu czno i telekomunikacj.

J. Guch SYSTEMY TRANSPORTOWE W01: Wstp Transport Transport - jest to wyodrbniony zesp czynnoci zwizanych z przemieszczaniem osb i dbr materialnych przy uyciu odpowiednich rodkw (np. samochodu, samolotu, kolei, statku itp.).

Transport w powizaniu z produkcj i obrotem towarowym stanowi cz koncepcji logistycznej. Jego rola sprowadza si do bezporedniego udziau w realizacji podstawowego celu, czyli optymalizacji wykorzystania zasobw czynnikw wytwrczych, optymalizacji miejsca i czasu ich wystpowania w gospodarce.

Transport umoliwia przepyw towarw miedzy miejscami do ktrych docieraj transponowane towary i tworzy pomost midzy nabywc a sprzedawc. Usugodawca transportowy, ktry na rzecz firmy wiadczy t usug, ma wpyw na sprawno funkcjonowania nalecych do niej obiektw w acuchu dostaw. Od usugodawcy zaley konkurencyjno firmy oraz popyt na produkty tej firmy.

J. Guch SYSTEMY TRANSPORTOWE W01: Wstp Transport Wybr rodka transportu ma duy wpyw na cen produktw, terminow dostaw do odbiorcy, oraz na stan towarw po przetransponowaniu. Wpywa to na zadowolenie klienta. Dostawy towarw odbywaj si za pomoc rnych rodkw transportu.

Moemy wyrni 5 rodkw transportu: transport za pomoc kolei, samolotw, ciarwek, statkw i rurocigw (tamocigw). Przy ich wyborze bierze si pod uwag szybko, czstotliwo, wydolno, niezawodno, dostp oraz koszt. Jeeli w transporcie jest najwaniejsza szybko to najlepszym rozwizaniem bdzie transport lotniczy lub drogowy. Jeli gwnym kryterium jest niski koszt to najlepiej wybra drog morsk lub rurocig. Transport drogowy spenia wikszo wymienionych kryteriw.

Spedytorzy (czyli osoby lub przedsibiorstwa zajmujce si odpatnym przewozem rzeczy) cz dwa lub wicej sposobw transportu (np. poprzez konteneryzacj).

J. Guch SYSTEMY TRANSPORTOWE W01: Wstp Transport Rodzaje transportu

Ze wzgldu na rodowisko, w ktrym dokonywane jest przemieszczanie osb lub adunku, wyrniamy transporty: ldowy, ktry dzieli si na: naziemny, podziemny (np. metro) i nadziemny (np. napowietrzna kolej linowa), oraz transport szynowy (kol.) i bezszynowy (samochodowy) wodny (mor., rdldowy) powietrzny (lotniczy ). przesyowy (rurocigowy, przewodowy lub przenonikowy)

Zalenie od sposobu przemieszczania adunku rozrnia si transport: cigy (np. rurocigiem) niecigy (samochodowy, kol., lotniczy.).

Pod wzgldem dostpnoci dla uytkownikw transport moemy podzieli si na: transport publiczny, gospodarczy jest to transport wasny przedsibiorstw gospodarczych majcych wasny tabor transport indywidualny realizuje on potrzeby transportowe danej osoby, rodziny.

J. Guch SYSTEMY TRANSPORTOWE W01: Wstp Transport Rodzaje transportu

Zalenie od rodzaju napdu rozrnia si transport silnikowy i bezsilnikowy.

Transport silnikowy polega na przemieszczaniu si dziki pracy mechanicznej. Dzieli si na transport parowy, elektroniczny, spalinowy, jdrowy.

Transport bezsilnikowy - transport ten korzysta z siy mini czowieka (np. riksza), prdu wody lub wiatru (np. aglowiec), zwierzcia pocigowego lub jucznego, grawitacji

Pod wzgldem typu adunku transport moemy podzieli na: towarowy pasaerski

Transport pasaerski moe mie charakter uniwersalny (przewz rnych adunkw lub dowolnych osb) lub wyspecjalizowany (przewz jednego lub kilku typw adunku).

J. Guch SYSTEMY TRANSPORTOWE W01: Wstp Transport .

J. Guch SYSTEMY TRANSPORTOWE W01: Wstp Transport .

J. Guch SYSTEMY TRANSPORTOWE W01: Wstp Transport .

J. Guch SYSTEMY TRANSPORTOWE W01: Wstp Transport .

J. Guch SYSTEMY TRANSPORTOWE W01: Wstp Transport Transport w gospodarce narodowej mona rozpatrywa jako dawc i biorc. Szczegowo opracowane bilanse przepyww midzygaziowych ukazuj wzajemne przenikanie poszczeglnych procesw produkcji oraz proporcje, w jakich kada ga produkcji uczestniczy w kocowym produkcie innej gazi. Transport z jednej strony korzysta z produkcji poszczeglnych gazi gospodarki narodowej (np. przemys metalowy, hutniczy, drzewny, wkienniczy), z drugiej za wiadczy usugi przewozowe, bierze udzia w procesie tworzenia wartoci we wszystkich dziedzinach. Jako dawca transport umoliwia wymian dbr i usug. Przewozi surowce, materiay i pfabrykaty przeznaczone do zuycia produkcyjnego (w przemyle, budownictwie itd.) oraz gotowe produkty przeznaczone do konsumpcji osobistej. Oba rodzaje przemieszcze obsuguj sfer wymiany towarowej, zarwno krajowej, jak i zagranicznej. Transport jest wiec kontynuacj produkcji w sferze obrotu jako ostatnia faza szeroko rozumianego cyklu produkcyjnego. Poza obsug dziaw produkcji materialnej transport obsuguje te dziay nieprodukcyjne (np. ochrona zdrowia, owiata, wymiar sprawiedliwoci, administracja pastwowa), a take wiadczy usugi dla ludnoci, zaspokaja indywidualne potrzeby komunikacyjne ludnoci, aktywizuje ycie spoeczno-gospodarcze i kulturalne, sprzyja rozwojowi turystyki.

J. Guch SYSTEMY TRANSPORTOWE W01: Wstp Transport Transport spenia trzy funkcje w gospodarowaniu: funkcj konsumpcyjn oznaczajc zaspokajanie potrzeb przewozowych przez wiadczone usugi transportowe, funkcj produkcyjn oznaczajc zaspokajanie potrzeb produkcyjnych przez wiadczenie usug transportowych, tzn. przez stworzenie warunkw dziaalnoci gospodarczej, jej stymulacj oraz wpyw na funkcjonowanie rynku i wymian, funkcj integracyjn, ktra pozwala zintegrowa pastwo i spoeczestwo poprzez usugi transportowe.

Funkcje te wskazuj na komplementarny charakter dziaalnoci transportowej w stosunku do reszty gospodarki. Komplementarno oznacza brak moliwoci zastpienia dziaalnoci transportowej jakkolwiek inn dziaalnoci. Jedynie transport peni funkcj pokonywania przestrzeni, niezwykle istotnej ze wzgldu na zrnicowanie podw rolnych, kosztw produkcji i majtku materialnego, co do iloci i jakoci oraz koniecznoci wymiany dbr.

J. Guch SYSTEMY TRANSPORTOWE W01: Wstp Transport Odzwierciedleniem komplementarnoci transportu w stosunku do gospodarki jest proporcja midzy wykonywanymi przewozami a wielkoci produkcji.

Z reguy, gdy ronie liczba produkowanych dbr w kraju, wzrasta liczba przewozw, i na odwrt. Nie mona zwikszy dochodu narodowego bez jednoczesnego zwikszenia rozmiarw dziaalnoci transportowej.

Jednak zmniejszenia wielkoci przewozw nie naley kojarzy ze spadkiem znaczenia transportu dla gospodarki. Wraz z postpem technicznym i zwizanym z nim unowoczenieniem produkcji, zanika produkcja surowcowa, materiao- i energochonna.

Std te zaznaczy si spadek produkcji transportowej w latach osiemdziesitych i dziewidziesitych ubiegego wieku. Transport oraz inne dziay gospodarki musz rozwija si i unowoczenia w sensie jakociowym, aby mona byo mwi o rozwoju gospodarczym. Dy si zatem do oferowania wyszej jakoci usug transportowych, usug terminowych, lepiej dostosowanych do popytu na przewozy. Transport powinien oferowa waciw struktur gaziow usug oraz kompleksowe usugi logistyczne, aby nie hamowa rozwoju gospodarki.

J. Guch SYSTEMY TRANSPORTOWE W01: Wstp Transport Transport jako biorca jest obsugiwany przez pozostae dziay gospodarki. Realizacja inwestycji transportowych bez produkcji takich dziaw, jak przemys, lenictwo, budownictwo itd., byaby niemoliwa.

Transport nie moe istnie bez paliwa i energii elektrycznej, i w ten sposb jest uzaleniony od przemysu wydobywczego i chemicznego oraz od produkcji energii elektrycznej.

Jak wida, zalenoci midzy transportem a innymi dziaami produkcji s wzajemne.

J. Guch SYSTEMY TRANSPORTOWE W01: Wstp Transport Miejsce i rol transportu w procesie gospodarowania wyznaczaj czynniki, od ktrych uzaleniona jest wielko i tempo przyrostu zapotrzebowania na usugi przewozowe:

rozmiar i struktura potencjau produkcyjnego, stopie zaktywizowania ycia spoecznego, stopie specjalizacji i kooperacji czynnoci wynikajcych ze spoecznego podziau pracy, preferencje przyznawane poszczeglnym dziedzinom gospodarki.

J. Guch SYSTEMY TRANSPORTOWE W01: Wstp Transport Podsumowujc, mona stwierdzi, e rozwijajca si pod wpywem transportu gospodarka narodowa stawia przed nim coraz to wiksze zadania, wynikajce z rosncego wolumenu produkcji oraz z rosncego poziomu specjalizacji i kooperacji produkcji. Z drugiej strony, bez rozwoju transportu nie mgby wystpowa dalszy wzrost produkcji i wzrost spoecznego podziau pracy.

Fakty te wskazuj na zwrotny charakter stosunkw midzy transportem a jego otoczeniem.

Zaleno ta jest bardzo istotna, umiejscowienie bowiem rozwoju transportu na niszym szczeblu w hierarchii realizowanych celw gospodarczych, nieuznawanie zasady goszcej, i transport powinien wyprzedza swoim tempem rozwj innych dziaw gospodarki, a co za tym idzie, przyznawanie transportowi cech wtrnych w stosunku do potrzeb innych dziaw gospodarki, i wreszcie nieuwzgldnianie kreatywnej roli transportu w procesie wzrostu gospodarczego, mog spowodowa gbokie niedoinwestowanie transportu.

W konsekwencji opnie transport moe si sta barier ograniczajc wzrost gospodarczy.