Zmiany klimatyczne a edukacja

ekologiczna społeczeństwa

Janina Kawałczewska - RCEE w Płocku

Zadanie realizowane w ramach projektu: Człowiek – energia –

środowisko. Zrównoważona przyszłość Mazowsza, Kujaw

i Ziemi Łódzkiej” finansowanego ze środków Narodowego

Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie.

Cel: promocja edukacji ekologicznej społeczeństwa

na rzecz przeciwdziałania zmianom klimatu

„Jeśli myślisz rok naprzód – sadź ryż.

Jeśli myślisz 10 lat naprzód – sadź drzewa

Lecz jeśli myślisz 100 lat naprzód – ucz ludzi.” (przysłowie chińskie – źródło –

„Pod kloszem, czyli prognoza pogody

Kontynuacja.”

1. Rola edukacji ekologicznej w kształtowaniu świadomości społeczeństwa na temat zmian klimatu.

- czy społeczeństwo, posiada wystarczająco bogaty dostęp do wiarygodnych wiadomości:

o klimacie i przyczynach jego zmian,

o sposobach postępowania w domu, w pracy, w drodze do pracy, podczas odpoczynku itp., aby nie przyczyniać się do zmian klimatu,

o energetyce w świecie, Europie iw Polsce i jej wpływie na zmiany klimatu,

wpływie na klimat budownictwa, rolnictwa, transportu, leśnictwa, handlu, działalności społecznej,

czy władza w Polsce zna problematykę zmian klimatycznych, problemy energetyki w Polsce, w Europie i na świecie i wpływ energetyki konwencjonalnej na środowisko przyrodnicze.

- ochrona klimatu i energetyka w polityce ekologicznej państwa

na lata 2009-2012 z perspektywą do roku 2016:

działania na rzecz realizacji zasady zrównoważonego rozwoju,

przeciwdziałania zmianom klimatycznym, ochronie różnorodności

biologicznej,

udział społeczeństwa na rzecz ochrony środowiska i podnoszenia

świadomości ekologicznej,

brak ochrony klimatu (osobnego rozdziału w PEP),

brak jakiegokolwiek celu enumerywnego dla ochrony klimatu,

rozwoju OZE, efektywności energetycznej,

w odniesieniu do ochrony klimatu PEP jest bardzo słabo

powiązana z polityką ekologiczną Unii Europejskiej – co może

spowodować, że Polska nie będzie w stanie spełnić wymogów UE,

ochrona klimatu postrzegana jest jako bariera rozwoju

gospodarczego i zagrożenia dla Polski, a nie szansa na budowę

innowacyjnej gospodarki,

- niektóre z wyników badań socjologicznych prowadzonych przez

Instytut na rzecz Ekorozwoju:

zachowania konsumenckie – zdominowane przez dwa motywy:

ekonomiczny i zdrowotny,

• ludzie skłonni do działań proekologicznych, jeśli widzą w nich związek

z ochroną i poprawą stanu zdrowia swojego i swoich bliskich,

• Łatwiej uzyskuje się efekt ekologiczny w postaci oszczędzania wody,

energii, segregacji odpadów, jeśli efekty tych działań wiążą się z

wymiernymi korzyściami dla ludzi,

zagrożenia ekologiczne (patrz kampania wyborcza do samorządów),

• zanieczyszczenie środowiska nie jest odbierane jako zagrożenie

cywilizacyjne,

• dziura ozonowa - 50 % badanych,

• ocieplenie klimatu - 25 % badanych,

• zanieczyszczenie powietrza – 30 % badanych,

• zanieczyszczenie wód – 31 % badanych,

• kwaśne deszcze - 21% badanych,

• Wyczerpywanie zasobów – 8 % badanych,

- brak jednoznacznych opinii, ekspertyz na temat zmian klimatu

(rozmowy trenerów RCEE ze społeczeństwem),

- brak jednoznacznego przekazu na temat zmian klimatu ze strony

kompetentnych źródeł.

2. Konieczne działania edukacyjne na rzecz

zwiększenia świadomości ekologicznej

społeczeństwa dla przeciwdziałania zmianom

klimatu,

- działania ze strony administracji rządowej , samorządów i funduszy

ekologicznych ,

aktywna współpraca ze społecznościami lokalnymi propagująca

sektorowe, kluczowe programy adaptacji do zmian klimatu (gospodarka

wodna, leśna, rolnictwo, gospodarka przestrzenna, budownictwo, ochrona

zdrowia) podczas wdrażania tych programów, w tym opracowania

programów w gminach,

- działania ze strony nauki, mediów, ośrodków edukacji:

budowa scenariuszy zmian klimatu, modeli klimatycznych zagrożeń,

instrumentów wspomagających realizację programów zapobiegania

zmianom klimatu,

powszechne prezentowanie w/w działań za pośrednictwem mediów,

ośrodków edukacji ekologicznej,

- udział poszczególnych sektorów w emisji gazów cieplarnianych;

• energetyka (26 %),

• przemysł (19 %),

• leśnictwo (17%),

• rolnictwo (14 %),

• transport (13 %),

• budownictwo (8 %),

• odpady (3 %),

3. Przykłady działań na rzecz ochrony klimatu w

sektorze rolniczym, - czynniki klimatyczne decydujące o powodzeniu produkcji rolnej,

temperatura, opad, przymrozki, długość okresu wegetacyjnego, - udział źródeł rolniczych w emisji gazów cieplarnianych (Źródło: IPCC 2007),

nawożenia mineralne (N2O – 51 %), fermentacja żołądkowa bydła (CH4 –

31 %), gospodarka gnojowicą (CH4 – 11 %) (N2O – 7 %),

- działania na rzecz redukcji w/w emisji,

redukcja emisji N2O z gleby, pochłanianie węgla,

redukcja emisji CH4,

redukcja emisji CO2,

zwiększanie pochłaniania,

unikanie emisji,

- znaczące zmiany w produkcji rolniczej:

• zmiany w diecie,

• rolnictwo ekologiczne,

• agroleśnictwo,

- niewielkie zmiany w stosowanej technologii:

• upraw,

• hodowli zwierząt,

• gospodarki nawozami.

- przykłady emisji:

• ziemniaki 235 kg CO2 eg/Mg,

• kukurydza na paszę – 577 kg CO2 eg/Mg

• pszenica na mąkę – 804 kg CO2 eg/Mg

• wieprzowina 6360 kg CO2 eg/Mg,

• jagnięcina 7500 kg CO2 eg/Mg,

• wołowina 15 800 kg CO2 eg/Mg,

- odpowiedzialność ODR za kształcenie ekologiczne rolników,

4. Działania edukacyjne dla innych sektorów

i dla ogółu społeczeństwa

energetyki (26 %),

gospodarki komunalnej (3 %),

transportu (13 %),

przemysłu (19 %),

leśnictwa (17 %).

5. Rola ośrodków edukacji ekologicznej:

- wyniki badań Instytutu na rzecz Ekorozwoju w ramach projektu „Mądry

Polak przed szkodą, czyli dbałość o przyszłą jakość życia”,

Cel - stworzenie wspólnego podejścia władz i społeczności lokalnych w

zakresie zapobiegania sytuacjom kryzysowym wynikającym z coraz częściej

i intensywniej występujących ekstremów pogodowych , które wiążą się z

pogłębiającymi się zmianami klimatu:

Efekty badań:

• 5/30 gmin - brak jakichkolwiek działań związanych z ochroną klimatu,

•14/30 gmin – działania minimalizujące prawdopodobieństwo wystąpienia

szkód oraz przygotowujące do funkcjonowania w sytuacji kryzysowej (głównie

działania prewencyjne w zakresie ochrony przed powodzią),

•Zabezpieczenia na wypadek sytuacji kryzysowych:

agregaty prądotwórcze przy SUW,

specjalistyczny sprzęt (np. łódź motorowodna),

zaplecze noclegowe,

system ostrzegania kryzysowego.

• Zabezpieczenie przed skutkami ekstremów pogodowych:

odbudowa, wzmacnianie, podwyższanie wałów rzecznych, przegląd

ich,

przegląd urządzeń wodnych,

regulacja rzek,

ograniczenie możliwości zabudowy w strefach zalewowych,

kontrola stanu drzew,

budowa systemów odwadniających przy drogach,

zabezpieczenia w prywatnych domach,

• wczesne ostrzeganie:

współpraca z IMGW,

posterunki wodowskazowe,

monitoring przed pożarami w lasach,

• ubezpieczenia

prywatnych budynków,

ubezpieczenia miejsc użytku publicznego,

• adaptacja:

zmiany w rolnictwie – odejście od roślin wrażliwych na czynniki

atmosferyczne,

zastępowanie rolnictwa agroturystyką.

- zadanie dla ośrodków edukacji ekologicznej, szkół, mediów, gmin,

powiatów, itp.

Cel: zrozumienie konieczności działań na rzecz ochrony klimatu,

konferencje, seminaria, warsztaty, zajęcia terenowe,

wydawnictwa (poradniki, kalendarze, zakładki itp.),

konkursy,

propagowanie technologii przyjaznych klimatowi,

ścieżki ekologiczne,

audycje radiowe, telewizyjne,

wywiady, artykuły prasowe,

- potrzeba stworzenia odpowiedniej bazy edukacyjnej i

przygotowanie kadry edukatorów,

- Konieczność zabezpieczenia środków finansowych na edukację

ekologiczną z budżetów gmin, powiatów, funduszy ekologicznych.

6. RCEE w Płocku na rzecz przeciwdziałania zmianom klimatycznym

6.1. Ku zrównoważonemu rozwojowi gmin województwa

mazowieckiego (szkolenia i warsztaty dla pracowników samorządów gmin, organizacji społecznych) -2009 rok,

źródło finansowania: WFOŚiGW w Warszawie.

Przykłady szkoleń, seminariów,

-Gospodarowanie odpadami a efekt cieplarniany

-Skutki globalnego ocieplenia dla Polski i przeciwdziałania im. Konferencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu-Poznań 2008r,

-budowa odnawialnych źródeł energii na Mazowszu,

-Co możemy zrobić w domu, w środowisku lokalnym, aby przeciwdziałać zmianom klimatycznym?

-Finansowanie budowy odnawialnych źródeł energii ze środków polskich funduszy ekologicznych i funduszy zagranicznych, w tym Unii Europejskiej.

6.2. Płocka akademia ekologii dla rozwoju zrównoważonego Mazowsza, Kujaw i Ziemi Łódzkiej

(szkolenia, warsztaty dla młodzieży, przedsiębiorców, pracowników samorządowych) -1.09.2008r-31.08.2009r - źródło finansowania: NFOŚiGW

*konkursy grantowe i warsztaty pn.” Oszczędzając energię, racjonalnie gospodarując odpadami, chrońmy klimat Ziemi”

* warsztaty i konferencje z okazji Międzynarodowego Dnia Ziemi w Płocku, Włocławku i Kutnie.

-happeningi przygotowane przez młodzież, -badanie poziomu wiedzy ekologicznej dot. zmian

klimatu, -prezentacja społeczeństwu odnawialnych źródeł

energii(pomp ciepła, kolektorów słonecznych), -tematyka konferencji z okazji Międzynarodowego Dnia

Ziemi * „zadania mieszkańców, firm i instytucji w zakresie

klimatu w aspekcie ustaleń konferencji klimatycznej”, * „wdrażanie pakietu energetyczno-klimatycznego w

przedsiębiorstwach w aspekcie konferencji klimatycznej w Poznaniu”,

* „odnawialne źródła energii a ochrona przyrody”, * „ Jak wykorzystać fundusze UE do działań na rzecz

ochrony klimatu”.

6.3. Region płocki, Kujaw i Ziemi Kutnowskiej- regionem świadomych ekologicznie.

- 1.09.2009 roku - 31.01.2011 roku -źródło finansowania NFOŚiGW.

Niektóre cele projektu: inicjowanie działań służących wdrażaniu zrównoważonego rozwoju ze szczególnym uwzględnieniem zmian klimatycznych,

- zwiększenie odpowiedzialności społeczeństwa za działania służące ochronie klimatu,

- kształtowanie roli szkoły jako” „lokalnego centrum zrównoważonego rozwoju”.

- ułatwienie współpracy samorządów gmin z organizacjami pozarządowymi w zakresie wdrażania ZR.

Uczestnicy: przedstawiciele samorządów gmin, radni, sołtysi, nauczyciele, organizacje społeczne, szkoły

Tematyka niektórych seminariów i warsztatów. Seminaria: - Zmiany klimatu - Odnawialne źródła energii - Zalesienia i zadrzewiania a ochrona klimatu

Warsztaty: - Co mogę zrobić dla ochrony klimatu, - Odnawialne źródła energii a ochrona przyrody w naszych środowiskach. - Przygotowujemy projekty zadrzewień i zalesień. - Jak oszczędzać energię w domu, miejscu pracy, w życiu codziennym , aby przeciwdziałać zmianom klimatycznym?

6.4 Sięgnij po słońce

program wykorzystania energii

odnawialnej w społecznościach

wiejskich metodą zrób to sam

Założeniem programu „Sięgnij po słońce” jest

pokazanie jak własnymi siłami, od podstaw, przy

minimalnych nakładach finansowych można zbudować

kolektor słoneczny typu wodnego, który zainstalowany

na obiekcie, jakim może być szkoła, gminny dom

kultury, ośrodek pomocy społecznej czy urząd gminy

spełnia rolę wspierającego źródła energii do

podgrzania ciepłej wody użytkowej. Program bazuje na

autorskim modelu instalacji solarnej pana Adama

Chodźki z Międzyrzeca Podlaskiego.

Cele Programu • wyszkolenie kadry około 150 osób z praktycznymi

umiejętnościami budowy kolektorów słonecznych (wodnych)

i całych instalacji wodnych.

• wykonanie 15 modelowych instalacji solarnych (6 m²

absorbera + instalacja na każdy obiekt):

10 na Mazowszu (gmina Brudzeń Duży, Drobin, Bielsk,

Nowy Duninów, Gąbin, Staroźreby, Słupno, Przasnysz,

Gostynin)

2 w kujawsko-pomorskim (gmina Włocławek i Baruchowo)

1 w pomorskim (gmina Kwidzyn)

1 w śląskim (gmina Jeleśnia)

1 na Podlasiu (gmina Jeleniewo)

Cele Programu cd. • wskazanie rolnikom i innym członkom społeczności

lokalnych alternatywnego źródła zarobkowania w zakresie budowy instalacji solarnej metodą „zrób to sam” jako przykładu łączenia kwestii socjalnych z ekologicznymi.

• budowanie współpracy pomiędzy członkami lokalnej społeczności w celu zdobycia poparcia dla zmian proekologicznych na terenie swojego sołectwa czy gminy.

• ochrona środowiska przyrodniczego poprzez budowę nowoczesnej proekologicznej instalacji solarnej, która zastępując tradycyjne systemy ogrzewania wody eliminuje ilość zanieczyszczeń powęglowych, szczególnie na terenach przyrodniczo cennych.

• kampania promocyjno-informacyjna dotycząca wykorzystywania energii odnawialnej, ze szczególnym wskazaniem na energię słońca.

7. Badania poziomu wiedzy ekologicznej uczestników warsztatów prowadzonych przez RCEE dotyczące: ─ oszczędzania energii w domu, miejscu pracy,

mieszkam w domu ocieplonym, ze szczelnymi oknami (50% odpowiedzi - tak),

ogrzewanie w domu jest ekologiczne (20% - tak),

moja pralka ma mniej niż 10 lat (20% - tak),

piorę w pralce wypełnionej całkowicie (80% - tak),

myjąc zęby, goląc się, zakręcam wodę (60% - tak),

stosuję energooszczędne żarówki (30% - tak),

wyłączam telewizor, komputer, radio z trybu stand – by (10% - tak),

moja zamrażarka jest ustawiona na -18○C (10% - tak),

używam prysznica zamiast wanny (20% - tak),

nie zasłaniam grzejników (50% - tak),

moje zainteresowanie instalacją kolektorów słonecznych (30% - tak).

8. Analiza sytuacji w zakresie oszczędzania

energii i budowy OZE w regionie:

• mało OZE w regionie płockim, dużo więcej we włocławskim,

• możliwość odbudowy elektrowni wodnych,

• wykorzystanie biomasy,

• więcej ciepła ze słońca,

• geotermia.

9. Analiza wyników ankiet i to dało pomysł na

realizację nowego projektu ,,Człowiek –

energia – środowisko. Zrównoważona

przyszłość Mazowsza, Kujaw i Ziemi Łódzkiej’’,

którego celem jest:

podniesienie świadomości ekologicznej

mieszkańców województw: mazowieckiego,

kujawsko – pomorskiego i łódzkiego nt.

przeciwdziałania zmianom klimatu, promowania

racjonalnego gospodarowania energią,

uświadomienie ludziom tego, jak bardzo jesteśmy

uzależnieni od energii.

10. Trzeba nasilić edukację ekologiczną społeczeństwa na rzecz przeciwdziałania zmianom klimatu i racjonalnego gospodarowania energią:

─ wyjaśnić rzeczywistość w zakresie zmian klimatu,

─ przybliżyć społeczeństwu, władzy, firmom problemy polskiej energetyki oraz pokazać inne niż dotychczas preferowane sposoby ich rozwiązania,

─ uświadomić należy wszystkim, że tradycyjne zasoby naturalne służące wytwarzaniu energii – to zasoby nieodnawialne,

─ uświadomić, że emitowane zanieczyszczenia z energetyki konwencjonalnej dominującej w Polsce stanowią znaczące uciążliwości dla środowiska, w tym także dla klimatu Ziemi, a Polacy mają ponadto zobowiązania międzynarodowe i unijne do redukcji emisji gazów cieplarnianych,

─ uświadomić, iż od naszego zachowania w domu, w pracy, w drodze do pracy, podczas rekreacji, zależy zużycie energii elektrycznej i cieplnej, nasze zasoby pieniężne i zmiany klimatyczne ,

należy pokazać, jak każdy człowiek, rodzina, firma, szkoła, może ograniczyć zużycie energii,

─ uświadomić, że w naszym regionie są bardzo duże zasoby energii tzw. odnawialnej która w sposób bezpieczny dla środowiska i zdrowia ludzi, może być wykorzystana. Są w Polsce sprzyjające temu:

przepisy prawne,

źródła finansowania,

działania potrzebne są w sferze edukacyjnej i informacyjnej całego społeczeństwa,

w opracowywanych programach ochrony środowiska uwzględniać zaopatrzenie całych gmin w energię elektryczną i cieplną,

termomodernizacji budynków.

─ musimy uświadomić naszych

mieszkańców o ich odpowiedzialności za

tzw. ekologiczny styl życia ,,o wysokiej

efektywności energetycznej’’:

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ