DOŚWIADCZENIA ZAGRANICZNE W ZAKRESIE WSPÓŁPRACY MIĘDZYSAMORZĄDOWEJ- WNIOSKI DLA POLSKICH SAMORZĄDÓW

Jacek F. Nowak

Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu

Związek Miast Polskich

CEL WYSTĄPIENIA Przedstawienie doświadczeń wybranych państw

europejskich w dziedzinie współpracy międzysamorządowej,

Wskazanie doświadczeń, które mogą być wykorzystane przez administrację rządową i organizacje samorządowe przy tworzeniu systemu wspierania współpracy międzysamorządowej w Polsce,

Pokazanie jak te doświadczenia mogą być wykorzystane przez polskie jednostki samorządu terytorialnego,

Zaprezentowanie czynników, które powinny być uwzględniane przez jednostki samorządu przy organizowaniu partnerstw.

TREŚĆ WYSTĄPIENIA

Aspekty metodyczne,

Przegląd doświadczeń wybranych

krajów,

Przedstawienie koncepcji modelowej

uwarunkowań instytucjonalnych form

współpracy międzysamorządowej,

Wnioski dla aktualnej sytuacji w Polsce.

ANALIZOWANE KRAJE

Niemcy, Belgia – państwa federalne z silną pozycją krajów i władz lokalnych,

Hiszpania - państwo o quasi federalnym ustroju, gdzie rząd centralny angażuje się w organizację dostarczania usług bezpośrednio i legislacyjnie,

Francja, Włochy – unitarne państwa z regionami, pośrednimi poziomami administracji i angażującym się silnie rządem centralnym,

Anglia, Finlandia i Holandia – zdecentralizowane, unitarne kraje o słabym lub nieistniejącym poziomie regionalnym i względnie silnym samorządzie lokalnym.

PODEJŚCIA DO ANALIZ

Badania sieci kooperacji,

Ocena kosztów transakcyjnych,

Eksploracja rozwiązań

instytucjonalnych w ramach

krajowych systemów

administracyjnych,

O KOOPERACJI MIĘDZYSAMORZĄDOWEJ MÓWIMY GDY:

jest interakcja między partnerami skupiająca się na określonym wspólnym zadaniu lub celu i przyjmowany jest pewien stopień instytucjonalizacji, (nie obejmuje to okazjonalnej współpracy mimo, że w ten sposób realizowane są też niektóre wspólne przedsięwzięcia).

powstaje ciało instytucjonalne, które jest formalnie zależne od samorządów lokalnych i innych partnerów w zakresie powstania, podejmowania decyzji czy dalszego rozwoju.

WSTĘPNE SPOSTRZEŻENIA

Kraje Europy Zachodniej przez ostanie pół wieku doświadczyły bardzo szybkiego wzrostu gospodarczego, zmian społecznych i procesu europeizacji co postawiło wielkie wyzwania przed historycznie ukształtowanymi, często małymi, lokalnymi samorządami terytorialnymi.

Współpraca międzysamorządowa w dziedzinie dostarczania usług publicznych oraz planowania i koordynacji jest jedną z istotnych strategii sprostania tym wyzwaniom.

OBSERWACJE WYNIKAJĄCE Z ANALIZ

Trwała współpraca międzysamorządowa angażująca samorządy lokalne:jest tworzona najczęściej w celu dostarczania usług publicznych,umożliwia uzyskanie wyższej jakość usług, planów i działań koordynacyjnych,obniża koszty całkowite i jednostkowe działań,powoduje dodatkowe koszty związane z zawiązaniem i utrzymaniem partnerstwa.

WAŻNE TEMATY DEBATY W EUROPIE

Wpływ wyższych poziomów administracji na kształt współpracy,

Zakres działania partnerstw,

Skład partnerstw,

Przydatność horyzontalnych i wertykalnych układów partnerstw,

Zakres integracji organizacyjnej.

WPŁYW WYŻSZYCH POZIOMÓW ADMINISTRACJI NA KSZTAŁT WSPÓŁPRACY,

Wyraźne określanie preferencji wyższych poziomów administracji,

Pozostawienie swobody samorządom lokalnym co do form i zakresu podejmowanej współpracy,

Zmienność preferencji ze strony wyższych poziomów administracji.

ZAKRES DZIAŁANIA PARTNERSTW

Współpraca jednocelowa,Partnerstwa realizujące różne rodzaje

usług i zadań,Zmienność preferencji co do zakresu

działania partnerstw,Brak partnerstw

międzysamorządowych na poziomie lokalnym w krajach, gdzie zdecydowano się powiększyć jednostki samorządu lokalnego i zredukować ich liczbę.

SKŁAD UCZESTNIKÓW PARTNERSTW

Samorządy lokalne,Samorządy lokalne, administracja

samorządowa regionalna i rządowa,

Samorządy lokalne, prywatne organizacje gospodarcze,

Samorządy lokalne, organizacje pozarządowe.

PRZYDATNOŚĆ HORYZONTALNYCH I WERTYKALNYCH UKŁADÓW PARTNERSTW

Dominacja współpracy horyzontalnej,

Wertykalne układy w dziedzinie dostarczania usług najczęściej są wymuszane polityką krajową.

Specyficznym przykładem układów wertykalnych są partnerstwa metropolitalne.

WERTYKALNE UKŁADY PARTNERSTW

I Wariant - Organizacja współpracy między grupami samorządów lokalnych oraz samorządem regionalnym lub agencjami rządowymi aby wspólnie dostarczać usługi,

II Wariant - Budowanie partnerstw obejmujących samorządy lokalne oraz administracje wyższych poziomów w celu rozwijania systemów organizacji i monitorowania świadczonych lokalnie usług dla uzyskania większej skuteczności i efektywności.

ZAKRES INTEGRACJI ORGANIZACYJNEJ

Specyfika poszczególnych usług publicznych,

Trwałe formy długookresowej współpracy samorządów lokalnych,

Poszukiwanie lżejszych form współpracy,

Uwarunkowania legislacyjne,Znaczenie kultury administracyjnej.

WSPÓŁPRACA MIĘDZYSAMORZADOWA W DZIEDZINIE DOSTARCZANIA USŁUG - ORGANIZACJE

Belgia Finlandia Francja Niemcy Włochy Holandia Hiszpania

Anglia

Rozwinięta Nie występuje

WSPÓŁPRACA MIĘDZYSAMORZADOWA W DZIEDZINIE DOSTARCZANIA USŁUG - POROZUMIENIA

Belgia Finlandia Niemcy Włochy Holandia

Anglia Hiszpania Francja

Rozwinięta Nie występuje

WSPÓŁPRACA MIĘDZYSAMORZADOWA W DZIEDZINIE PLANOWANIA – W KSZTAŁCIE FORUM

Anglia - Regional Chambers & Assemblies

Finlandia - Regional councils

Niemcy - Regionale (Planungs) verbande;

Regionale Planungsgemeinschafte Włochy - Area pacts; zone

plans Holandia - Inter-municipal

networks; urban networks

Belgia Francja Hiszpania

Rozwinięta Nie występuje

OBSERWOWANE TENDENCJE

Rozwiązania legislacyjne i struktura administracyjna są kluczowe dla rozwoju form współpracy międzysamorządowej,

Samorządy lokalne potrafią bronić optymalnych dla siebie rozwiązań mimo zmian legislacyjnych,

Jeżeli samorządom lokalnym stwarza się swobodne warunki wyboru form współpracy to poszukują rozwiązań elastycznych i optymalnych dla danego samorządu i określonej usługi.

OBSERWOWANE TENDENCJE 2

Rośnie zainteresowanie elastycznymi formami współpracy międzysamorządowej z powodu nasilania się znaczenie czynników środowiskowych takich jak: zmienność warunków ekonomicznych i

uwarunkowań finansowych, zmieniające się technologie wpływające na

ekonomikę skali i przygotowanie personelu przy dostarczaniu usług,

rozwój technologii informatycznych i komunikacyjnych,

zmienność oczekiwań odbiorców usług.

MODEL KSZTAŁTOWANIA SIĘ PARTNERSTW MIĘDZYSAMORZĄDOWYCH

Poszukiwanie czynników istotnych dla określenia przyjmowanych przez samorządy lokalne form współpracy międzysamorządowej.

Wskazanie elementów, które należy kształtować lub uwzględniać aby tworzyć warunki samorządom lokalnym dla optymalizowania sposobów zaspakajania potrzeb mieszkańców i stymulowania procesów rozwojowych.

UWARUNKOWANIA PRZYJMOWANIA PRZEZ SAMORZĄDY OKREŚLONYCH INSTYTUCJONALNYCH FORM WSPÓŁPRACY MIĘDZYSAMORZĄDOWEJ

Formalna struktura administracyjna

Ustawodawstwo i zachęty dla kooperacji

Kultura organizacyjna w jednostkach administracji

Lokalne preferencje

Instytucjonalna forma współpracy między-samorządowej

Czynniki środowiskowe: społeczno-ekonomiczne polityczne demograficzne technologiczne

Krajowy kontekst instytucjonalny

Źródło: [Hulst i inni 2009] zmienione

WNIOSKI DLA POLSKIEJ SYTUACJI

Brakowało do niedawna polityki państwa wspierającej powstawanie partnerstw, Obecnie jesteśmy w trakcie jej wykształcania (proces dynamiczny),

Aktualne formy współpracy odpowiednie dla świadczenia pojedynczych usług,

Warunki prawne nie sprzyjają funkcjonowaniu partnerskich organizacji (związków komunalnych, spółek, luźnych partnerstw) dostarczających różnorodne usługi publiczne

WNIOSKI DLA POLSKIEJ SYTUACJI 2

Niewielkie możliwości tworzenia partnerstw w układzie wertykalnym,

Brakuje efektywnych form współpracy dla planowania i aktywnej koordynacji w układzie horyzontalnym,

Jedyną istniejącą propozycją w tym zakresie jest „zespół współpracy terytorialnej” – projekt ustawy prezydenckiej o współdziałaniu w samorządzie terytorialnym (2012).

WYKORZYSTANE ŹRÓDŁA

Hulst J. R. i inni, 2009, Institutional shifts in inter-municipal service delivery, Public Organiz Rev 9, s. 263–285

Hulst J.R, Montfort A.J., 2011, Institutional features of inter-municipal cooperation: Cooprative arrangements and their national contexts, Public Policy and Administration, 27 (2), s.121-144

Jouve B., 2005, From government to urban governance in western Europe: a critical analysis, Public Admin. Dev. 25, 285–294

Warner M. E., 2011, Competition or cooperation in urban service Delivery?, Annals of Public and Cooperative Economics 82:4, 421–435

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ