Interpretacja wyników Interpretacja wyników równowagi kwasowo-zasadowejrównowagi kwasowo-zasadowej

Aleksandra WierońskaAleksandra Wierońska

Równowaga kwasowo- zasadowaRównowaga kwasowo- zasadowa

- stan utrzymania optymalnego stężenia jonów wodoru w - stan utrzymania optymalnego stężenia jonów wodoru w przestrzeniach wewnątrzkomórkowych i przestrzeniach wewnątrzkomórkowych i zewnątrzkomórkowych ustroju  zewnątrzkomórkowych ustroju 

- stężenie jonów wodorowych w przestrzeni stężenie jonów wodorowych w przestrzeni wewnątrzkomórkowej wynosi 100 nmol/l (pH=7)wewnątrzkomórkowej wynosi 100 nmol/l (pH=7)

- stężenie jonów w przestrzeni zewnątrzkomórkowej wynosi stężenie jonów w przestrzeni zewnątrzkomórkowej wynosi 40+-5 nmol/l (pH=7,35-7,45)40+-5 nmol/l (pH=7,35-7,45)

- parametry RKZ oznaczane za pomocą gazometrii parametry RKZ oznaczane za pomocą gazometrii

Utrzymanie RKZ Utrzymanie RKZ

- układy buforowe – bufory krwi i układy buforowe – bufory krwi i wewnątrzkomórkowe wewnątrzkomórkowe

- regulacja oddechowa – wydalanie CO2 przez płucaregulacja oddechowa – wydalanie CO2 przez płuca

- regulacja metaboliczna – wydalanie nielotnych regulacja metaboliczna – wydalanie nielotnych kwasów z moczem, resorbcja zwrotna HCO3-kwasów z moczem, resorbcja zwrotna HCO3-

Układy buforowe organizmu Układy buforowe organizmu

- kwas węglowy/wodorowęglan – zewnątrzkomórkowykwas węglowy/wodorowęglan – zewnątrzkomórkowy

- fosforan jednozasadowy/fosforan dwuzasadowy – fosforan jednozasadowy/fosforan dwuzasadowy – wewnątrzkomórkowywewnątrzkomórkowy

- białczanowy – wewnątrzkomórkowybiałczanowy – wewnątrzkomórkowy

- hemoglobinianowy - wewnątrzkomórkowyhemoglobinianowy - wewnątrzkomórkowy

Równanie HendersonaRównanie Hendersona

Stosowane do kontroli wyników badania Stosowane do kontroli wyników badania gazometrycznego.gazometrycznego.

Uproszczona wersja:Uproszczona wersja:

Pobranie krwi do badania RKZ Pobranie krwi do badania RKZ

- krew tętnicza (pełna) – duże naczynie np. tętnica krew tętnicza (pełna) – duże naczynie np. tętnica promieniowa, udowapromieniowa, udowa

- anaerobowe warunki pobraniaanaerobowe warunki pobrania

- pobranie do gazoszczelnej strzykawki z heparynąpobranie do gazoszczelnej strzykawki z heparyną

- schłodzenie próbki i natychmiastowy transport do schłodzenie próbki i natychmiastowy transport do laboratoriumlaboratorium

Wartości referencyjne dla parametrów RKZWartości referencyjne dla parametrów RKZ

Parametr – krew tętniczaParametr – krew tętnicza Zakres wartości referencyjnychZakres wartości referencyjnych

pHpH 7,35-7,457,35-7,45

Stężenie jonów wodorowychStężenie jonów wodorowych 35-45 nmol/l35-45 nmol/l

pCO2pCO2 35-45 mm Hg35-45 mm Hg

pO2pO2 74-108 mm Hg74-108 mm Hg

Wysycenie tlenemWysycenie tlenem 94-98%94-98%

Stężenie jonów wodorowęglanowychStężenie jonów wodorowęglanowych 22-28 mmol/l22-28 mmol/l

Nadmiar zasad (BE)Nadmiar zasad (BE) 0+-2 mmol/l0+-2 mmol/l

BE – nadmiar zasadBE – nadmiar zasad

Jest to różnica między należnym, a aktualnym stężeniem zasad Jest to różnica między należnym, a aktualnym stężeniem zasad buforowych we krwi ( wyliczony nadmiar zasad lub niedobór buforowych we krwi ( wyliczony nadmiar zasad lub niedobór zasad). zasad).

Wartość BE Wartość BE nie zależynie zależy ani od pCO2, ani od  ani od pCO2, ani od stężenia hemoglobiny, natomiast zależy od wysycenia Hb stężenia hemoglobiny, natomiast zależy od wysycenia Hb tlenem, ponieważ utlenowana hemoglobina (HbO2) jest tlenem, ponieważ utlenowana hemoglobina (HbO2) jest bardziej kwaśna od hemoglobiny odtlenowanej (Hb). bardziej kwaśna od hemoglobiny odtlenowanej (Hb).

Podział zaburzeń RKZPodział zaburzeń RKZ

- kwasica oddechowa – wzrost pCO2 spowodowany kwasica oddechowa – wzrost pCO2 spowodowany upośledzoną eliminacja przez płucaupośledzoną eliminacja przez płuca

- zasadowica oddechowa – spadek pCO2 wskutek nadmiernej zasadowica oddechowa – spadek pCO2 wskutek nadmiernej eliminacji przez płucaeliminacji przez płuca

- kwasica metaboliczna – spadek stężenia jonów HCO3- kwasica metaboliczna – spadek stężenia jonów HCO3- spowodowany utratą przez nerki, przewód pokarmowy lub spowodowany utratą przez nerki, przewód pokarmowy lub nadmiernym wytwarzaniem kwasównadmiernym wytwarzaniem kwasów

- zasadowica metaboliczna – wzrost stężenia jonów HCO3- zasadowica metaboliczna – wzrost stężenia jonów HCO3- spowodowany stratą kwasówspowodowany stratą kwasów

Zasady interpretacji wyników badania RKZZasady interpretacji wyników badania RKZ

- Ocena wartości pH – kwasica czy zasadowicaOcena wartości pH – kwasica czy zasadowica

- Określenie przyczyny prowadzącej do obserwowanej Określenie przyczyny prowadzącej do obserwowanej zmiany pH – metaboliczna czy oddechowazmiany pH – metaboliczna czy oddechowa

- Mechanizm kompensacyjny – zaburzenie nie Mechanizm kompensacyjny – zaburzenie nie skompensowane, częściowo skompensowane lub skompensowane, częściowo skompensowane lub skompensowaneskompensowane

Ocena pH krwiOcena pH krwi

<7,35 <7,35 pH krwipH krwi >7,45 >7,45

7,35-7,457,35-7,45

kwasica kwasica zasadowicazasadowica

Określenie przyczyny zaburzeniaOkreślenie przyczyny zaburzenia

KwasicaKwasica ZasadowicaZasadowica

pCo2? HCO3-?pCo2? HCO3-? pCO2 ? pCO2 ? HCO3- ?HCO3- ?

metabolicznametaboliczna

oddechowaoddechowa

Ocena kompensacji zaburzeń metabolicznychOcena kompensacji zaburzeń metabolicznych

kwasicakwasica pHpH zasadowica zasadowica pH pH

metaboliczna metaboliczna HCO3-HCO3- metabolicznametaboliczna HCO3- HCO3-

pCO2?pCO2? wyrównanawyrównana pCO2?pCO2?

niewyrównananiewyrównana

częśćiowo częśćiowo

wyrównanawyrównana

Ocena kompensacji zaburzeń oddechowychOcena kompensacji zaburzeń oddechowych

kwasicakwasica pHpH zasadowicazasadowica pHpH

oddechowaoddechowa pCO2pCO2 oddechowaoddechowa pCO2pCO2

HCO3-?HCO3-? wyrównanawyrównana HCO3-?HCO3-?

niewyrównananiewyrównana

częściowoczęściowo

wyrównanawyrównana

Przyczyny kwasic metabolicznychPrzyczyny kwasic metabolicznych

1.1. Nadmierna synteza kwasów endogennychNadmierna synteza kwasów endogennych kwasica ketonowa – cukrzycowa, głodowa, u chorych z nadczynnością kwasica ketonowa – cukrzycowa, głodowa, u chorych z nadczynnością

tarczycy, w zatruciach alkoholemtarczycy, w zatruciach alkoholem kwasica mleczanowa – wstrząs, ciężkie niedotlenienie, lekikwasica mleczanowa – wstrząs, ciężkie niedotlenienie, leki

2. 2. Upośledzone wydalanie kwasówUpośledzone wydalanie kwasów kwasica nieorganiczna – kwasica mocznicowa, kwasica kanalikowa typ kwasica nieorganiczna – kwasica mocznicowa, kwasica kanalikowa typ

1 i typ 41 i typ 4

3.3. Dominująca utrata zasadDominująca utrata zasad przez układ pokarmowy – biegunki, przetoki trzustkoweprzez układ pokarmowy – biegunki, przetoki trzustkowe przez nerki – kwasica kanalikowa typ 2 przez nerki – kwasica kanalikowa typ 2

4.4. Nadmierna podaż kwasówNadmierna podaż kwasów

Przyczyny zasadowic metabolicznychPrzyczyny zasadowic metabolicznych

1.1. Odpowiadające na chlorek sodu Odpowiadające na chlorek sodu żołądkowo-jelitowe – wymioty, biegunkażołądkowo-jelitowe – wymioty, biegunka nadmierna podaż zasad – wodorowęglan sodu, mleczan sodunadmierna podaż zasad – wodorowęglan sodu, mleczan sodu przyczyny nerkowe – leczenie diuretykami przyczyny nerkowe – leczenie diuretykami

2.2. Nie odpowiadające na chlorek sodu Nie odpowiadające na chlorek sodu zawiązane z nadciśnieniem – pierwotny i wtórny hiperaldosteronizm, zawiązane z nadciśnieniem – pierwotny i wtórny hiperaldosteronizm,

zespół Cushingazespół Cushinga inne – utrata potasu i magnezu, odżywianie po głodzeniuinne – utrata potasu i magnezu, odżywianie po głodzeniu

Przyczyny zasadowic oddechowychPrzyczyny zasadowic oddechowych

zamierzona hiperwentylacjazamierzona hiperwentylacja nadmierna wentylacja mechaniczna nadmierna wentylacja mechaniczna hiperwentylacja odruchowa – obniżona podatność tkanki hiperwentylacja odruchowa – obniżona podatność tkanki

płucnej, choroby ściany klatki piersiowejpłucnej, choroby ściany klatki piersiowej różne pobudzenia ośrodka oddechowego – korowe (ból, różne pobudzenia ośrodka oddechowego – korowe (ból,

gorączka), zmiany miejscowe (urazy, nowotwory), leki i gorączka), zmiany miejscowe (urazy, nowotwory), leki i toksyny (salicylany), hipoksemia ( choroba wysokościowa)toksyny (salicylany), hipoksemia ( choroba wysokościowa)

faza wychodzenia z kwasicy metabolicznejfaza wychodzenia z kwasicy metabolicznej

Przyczyny kwasic oddechowychPrzyczyny kwasic oddechowych

1.1. Uszkodzenia funkcji ośrodka oddechowego Uszkodzenia funkcji ośrodka oddechowego zahamowanie ośrodka oddechowego – znieczulenie ogólne, narkotyki, zahamowanie ośrodka oddechowego – znieczulenie ogólne, narkotyki,

ciżęka hipoksjaciżęka hipoksja choroby OUN – uraz, udarchoroby OUN – uraz, udar choroby neurologiczne – uszkodzenie rdzenia kręgowego, choroby choroby neurologiczne – uszkodzenie rdzenia kręgowego, choroby

neuronów ruchowych, neurotoksyny neuronów ruchowych, neurotoksyny

2.2. Uszkodzenie funkcji oddechowychUszkodzenie funkcji oddechowych mechaniczne – miastenia gravis, miopatie, urazy klatki piersiowej, odma mechaniczne – miastenia gravis, miopatie, urazy klatki piersiowej, odma

opłucnowa, wysięki do jamy opłucnejopłucnowa, wysięki do jamy opłucnej choroby płuc – ograniczenie ruchomości tkanki płucnej (zwłóknienie, choroby płuc – ograniczenie ruchomości tkanki płucnej (zwłóknienie,

obrzęk, nowotwór), niedrożność oskrzeli ( astma, rozedma)obrzęk, nowotwór), niedrożność oskrzeli ( astma, rozedma)

Kliniczne komplikacje zaburzeń RKZKliniczne komplikacje zaburzeń RKZ

1.1. Kwasica Kwasica objawy mózgoweobjawy mózgowe

kurczliwość mięśnia serowegokurczliwość mięśnia serowego

stęż. Ca zjonizowanego, K+stęż. Ca zjonizowanego, K+

2.2. ZasadowicaZasadowica stęż. K+stęż. K+

słabość mięśnisłabość mięśni

poliuriapoliuria

polidypsjapolidypsja

Diagnostyka laboratoryjna zaburzeń mieszanychDiagnostyka laboratoryjna zaburzeń mieszanych

określenie, które zaburzenie jest procesem przeważającymokreślenie, które zaburzenie jest procesem przeważającym

o rozpoznaniu decyduje badanie przedmiotowe i podmiotowe o rozpoznaniu decyduje badanie przedmiotowe i podmiotowe pacjentapacjenta

badania laboratoryjne przydatne – kwasica metaboliczno-badania laboratoryjne przydatne – kwasica metaboliczno-oddechowa, zasadowica metaboliczno-oddechowaoddechowa, zasadowica metaboliczno-oddechowa

Przykłady zaburzeń RKZPrzykłady zaburzeń RKZ

Przykład 1Przykład 1

pH pH 7,197,19

pCO2 pCO2 70 mm Hg70 mm Hg

HCO3- HCO3- 23 mmol/l23 mmol/l

BEBE -0,9 mmol/l-0,9 mmol/l

Przykłady zaburzeń RKZPrzykłady zaburzeń RKZ

Przykład 1Przykład 1

pH – kwasicapH – kwasica

pCO2 – oddechowa pCO2 – oddechowa

HCO3- bez zmian HCO3- bez zmian nie skompensowananie skompensowana

Przykłady zaburzeń RKZPrzykłady zaburzeń RKZ

Przykład 2 Przykład 2

pHpH 7,517,51

pCO2pCO2 48 mm Hg48 mm Hg

HCO3-HCO3- 37 mmol/l37 mmol/l

BEBE +8,8 mmol/l+8,8 mmol/l

Przykłady zaburzeń RKZPrzykłady zaburzeń RKZ

Przykład 2Przykład 2

pH – zasadowicapH – zasadowica

HCO3 – metabolicznaHCO3 – metaboliczna

pCO2 – częśćiowo skompensowanapCO2 – częśćiowo skompensowana

Przykłady zaburzeń RKZPrzykłady zaburzeń RKZ

Przykład 3Przykład 3

pHpH 7,427,42

pCO2pCO2 27 mm Hg27 mm Hg

HCO3-HCO3- 18 mmol/l18 mmol/l

BEBE -3,8 mmol/l-3,8 mmol/l

Przykłady zaburzeń RKZPrzykłady zaburzeń RKZ

Przykład 3Przykład 3

pH – zasadowicapH – zasadowica

pCO2 – oddechowapCO2 – oddechowa

HCO3- - skompensowanaHCO3- - skompensowana

Dziękuję za uWagę Dziękuję za uWagę