INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

71
INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory lek. med. Tomasz Kłopotowski

description

INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory. lek. med. Tomasz Kłopotowski. Rozpuszczalniki. substancje ciekłe stosowane do otrzymywania roztworów (mieszanina cieczy i ciał stałych): rozpuszczalniki jonizujące (woda) rozpuszczalniki niejonizujące – węglowodory. Węglowodory - określenie. - PowerPoint PPT Presentation

Transcript of INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Page 1: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

INTERNA 2014

Rozpuszczalniki, węglowodory

lek. med. Tomasz Kłopotowski

Page 2: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Rozpuszczalniki

substancje ciekłe stosowane do otrzymywania roztworów (mieszanina cieczy i ciał stałych):

– rozpuszczalniki jonizujące (woda)– rozpuszczalniki niejonizujące – węglowodory

Page 3: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory - określenie

związki organiczne zbudowane z atomów węgla i wodoru

zawierają alifatyczny łańcuch węglowy lub aromatyczny pierścień węglowy

szeroko rozpowszechnione – paliwa, znajdują się w

gospodarstwie domowym i są używane w przemyśle

otrzymywane w wyniku destylacji ropy naftowej lub drewna

Page 4: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory – podział

węglowodory

łańcuchowe(alifatyczne)

pierścieniowe(cykliczne)

nasycone nienasycone alicykliczne aromatyczne(areny)

alkany(parafiny)

alkeny(olefiny)

alkiny(acetyleny)

cykloparafinycykloolefiny

cykloacetyleny

jednopierścieniowewielopierścieniowe

Page 5: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory – toksyczność

funkcją indywidualnych właściwości fizykochemicznych związku:

– lepkość

– lotność

– napięcie powierzchniowe

– chemiczna aktywność każdej części łańcucha (podstawniki)

Page 6: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory - toksyczność

Dawka toksyczna

– już kilka mililitrów może wywołać chemiczne zapalenie płuc

– spożycie 10 - 20 ml niektórych, ogólnie działających związków (czterochlorek węgla) może być przyczyną śmiertelnego zatrucia

Page 7: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodoryobjawy kliniczne

Aspiracja do płuc:

– objawy natychmiast – kaszel, odruchy wymiotne, chrząkanie

– w ciągu kilku godzin – przyspieszenie oddechów, duszność, chemiczne zapalenie płuc

Page 8: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory patofizjologiaukład oddechowy

toksyczność wynika zwykle z aspiracji lub dyfuzji węglowodoru

słaba rozpuszczalność w wodzie, głęboka penetracja – skurcz oskrzeli, odczyn zapalny

Page 9: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory – patofizjologiaukład oddechowy

w pęcherzykach płucnych – wypierają tlen, niszczą surfaktant – rozlane zmiany wysiękowe, krwotoczne w pęcherzykach płucnych – upośledzenie dyfuzji tlenu

dysfunkcja pęcherzyków prowadzi do nieprawidłowego stosunku wentylacji do perfuzji (V/Q) – niewydolność oddechowa

Page 10: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory – patofizjologiaukład pokarmowy

bezpośrednie podrażnienie błony śluzowej, są szybko absorbowane przez śluzówkę;

niektóre wywołują oparzenia chemiczne;

objawy: piekący ból w jamie ustnej, gardle, bóle brzucha, nudności wymioty, krwotoczna biegunka;

wymioty zwiększają ryzyko aspiracji

Page 11: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory – patofizjologiaukład nerwowy

są lipofilne powinowactwo do bogatolipidowej tkanki nerwowej;

ogólnoustrojowa absorpcja ostre i przewlekłe toksyczne uszkodzenie ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego;

niektóre 6-węglowe alifatyczne WW (np. n-heksan, metylo-n-butyloketon) metabolizm do związków zaburzających transport aksonalny obwodowa polineuropatia demielinizacyjna

Page 12: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory – patofizjologiaukład nerwowy

długotrwałe narażenie na WW w miejscu pracy lub nadużywanie lotnych WW przewlekłe bóle głowy, ataksja móżdżkowa, upośledzenie funkcji poznawczych i innych wyższych czynności nerwowych

niektóre lotne WW (np. butan, benzen, toluen i ksylen) działają depresyjnie na OUN, ale także działanie euforyczne (podniecenie, drżenia, zawroty głowy)

Page 13: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory – patofizjologiaukład krążenia

wysokie stężenia WW uwrażliwienie mięśnia sercowego na działanie katecholamin ryzyko wystąpienia u narażonych VT lub VF (tzw. „nagła śmierć wąchaczy” - może wystąpić, kiedy osoba nadużywająca zrobi nagle większy wysiłek fizyczny krótko po intoksykacji WW)

także – bloki przedsionkowo-komorowe i bradykardia

niektóre mogą obniżać kurczliwość mięśnia sercowego i zmniejszać obwodowy opór naczyniowy

Page 14: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory droga narażenia

inhalacyjna

– bezpośrednie wdychanie par substancji lotnych (”sniffing”)

– inhalowanie par z materiału nasączonego lotną cieczą i umieszczonego na twarzy (”huffing”)

– powtarzane wdychanie par z umieszczonego w plastikowej torbie węglowodoru (”bagging”)

pokarmowa przezskórna parenteralna

Page 15: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory przyczyny zatruć

przypadkowe spożycie (najczęstsza przyczyna): – typowe u dzieci <5 rż., które mają dostęp do WW bez

nadzoru rodzicielskiego– u dorosłych i starszych osób, kiedy WW są przechowywane

w nieoznakowanych pojemnikach zamierzone nadużycie (młodzież i młodzi dorośli) przypadkowe narażenie w gospodarstwie domowym lub miejscu

pracy masywne spożycia doustne (próby samobójcze)

Page 16: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory alifatyczne

różnią się długością łańcucha węglowego oraz obecnością oraz ilością wiązań;

łańcuch do C4 – gaz;

łańcuch od C5 do C18 – ciecz;

łańcuch powyżej C18 – ciała stałe – woski parafinowe

Największe ryzyko zatrucia – ciekłe, łatwo parujące węglowodory

Page 17: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory alifatyczne

n – Heksan – C6H14

produkt destylacji ropy naftowej bezbarwna ciecz, nierozpuszczalna w wodzie, miesza się dobrze z

innymi rozpuszczalnikami organicznymi stosowany jako: odczynnik laboratoryjny, jest składnikiem

rozpuszczalników farb i atramentów, w małej ilości w benzynie wchłania się przez drogi oddechowe, w małym stopniu przez skórę w organiźmie ulega utlenieniu do neurotoksycznego heksanodionu

powodującego obwodowe neuropatie czuciowe uszkadzając osłonki mielinowe nerwów

Page 18: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory alifatyczne

n – Heksan - – C6H14

w dużym stężeniu wywiera działanie narkotyczne, pojawia się oczopląs, zawroty głowy, senność – ustępują po zakończeniu narażenia

po długotrwałym narażeniu – parestezje, neuropatia ruchowa rzadziej czuciowa – zwolnienie przewodnictwa ruchowego

objawy występują przy stężeniach powyżej 720mg/m3

działa drażniąco na skórę i błony śluzowe

Page 19: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory alifatycznebenzyna

mieszanina ciekłych węglowodorów, skład zmienny w zależności od pochodzenia, sposobu otrzymania i stopnia rafinacji; może zawierać małe domieszki węglowodorów aromatycznych, substancji przeciwstukowych – tetraetylek ołowiu;

benzyna samochodowa, benzyna lotnicza, benzyna ekstrakcyjna – rozpuszczalnik, benzyna lakowa – do produkcji lakierów, farb, past do podłóg benzyna apteczna – nie zawiera węglowodorów aromatycznych i

nienasyconych

Page 20: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory alifatyczne

benzynaZastosowanie:

paliwo płynne, rozpuszczalnik, do odtłuszczania, do prania „na sucho”.

Zatrucia: w przemyśle obuwniczym – stosowana jako rozpuszczalnik, w pralniach, przy czyszczeniu i naprawie świeżo opróżnionych zbiorników, przypadkowe – doustne – wypadek w pracy.

Page 21: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory alifatyczne

benzyna wchłania się drogą oddechową, w mniejszym stopniu drogą doustną,

gromadzi się w tkance tłuszczowej, wykazuje powinowactwo do tkanki nerwowej, wydala się drogą oddechową

zatrucie ostre:

– pobudzenie psychoruchowe, wesołkowatość, zaczerwienienie twarzy, tachykardia – przypomina upojenie alkoholowe;

- zawroty i bóle głowy, nudności, wymioty, zaburzenia równowagi, senność, śpiączka;

- przy stężeniu powyżej 20000mg/m3 – szybka utrata przytomności, zgon

Page 22: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory alifatyczne

benzyna zatrucie przewlekłe:

- zespół rzekomonerwicowy – bóle i zawroty głowy, nadmierna drażliwość, zaburzenia snu, drżenia rąk

- niewielka niedokrwistość może wynikać z domieszek benzenu

zachłyśnięcie:

- ogólne objawy toksyczne jak w zatruciu ostrym,

- odoskrzelowe zapalenie płuc z krwiopluciem, leukocytozą – ropień płuca

Page 23: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory alifatyczne

benzynaRóżnicowanie:

zatrucie ostre – upojenie alkoholowe lub zatrucie innym rozpuszczalnikiem organicznym – charakterystyczny zapach z ust (!)

zatrucie przewlekłe – trudne do rozpoznania – konieczne śledzenie dynamiki objawów i wiarygodna ocena narażenia – konieczność konsultacji neurologicznej, psychiatrycznej, psychologicznej

Page 24: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Chlorowcopochodne węglowodorów alifatycznych

Różnią się:- długością łańcucha węglowego,- obecnością i liczbą wiązań nienasyconych,- liczbą atomów chlorowca i miejscem ich połączenia.

Toksyczność wzrasta:- z długością łańcucha węglowego,- obecnością i liczbą wiązań nienasyconych,- liczbą atomów chlorowca .

Postać – gazy, łatwo parujące ciecze

Page 25: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Chlorowcopochodne węglowodorów alifatycznych

chlorek metylu – chlorometan – CH3Cl

- w temperaturze pokojowej – gaz- stosowany jako chłodziwo w lodówkach, chłodziarkach- narażenie przy naprawie urządzeń chłodniczych

- wchłania się droga oddechową- wydala się drogą oddechową niezmieniony a częściowo utlenia się

do kwasu mrówkowego – wydalany z moczem

Page 26: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Chlorowcopochodne węglowodorów alifatycznych

chlorek metylu – chlorometan – CH3Cl

Zatrucie ostre:- kilkunastogodzinny okres utajenia;- zawroty i bóle głowy, osłabienie ostrości wzroku, podwójne

widzenie, chwiejny chód;- nudności, wymioty, bóle brzucha- dodatni objaw Romberga, upośledzenie koordynacji ruchów,

zaburzenia czynności mięśni okoruchowych- w ciężkim zatruciu – niewydolność nerek, drgawki, śpiączka,

zgon(!)

Page 27: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Chlorowcopochodne węglowodorów alifatycznych

chlorek metylu – chlorometan – CH3Cl

Zatrucie ostre:- potwierdzeniem narażenia – kwas mrówkowy w moczu;- próby wątrobowe, - BOM, - kreatynina, mocznik,- badanie neurologiczne

Leczenie - szpitalne

Page 28: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Chlorowcopochodne węglowodorów alifatycznych

chlorek metylenu – dichlorometan – CH2Cl2

w temperaturze pokojowej – ciecz o temp. wrzenia – 40 st.C. Zastosowanie:

- rozpuszczalnik o wysokim stopniu lotności do usuwania niektórych farb

w kontakcie z płomieniem lub gorącym metalem – powstaje fosgen

wchłania się przez płuca – utlenia się do CO(!!!) przy 6-cio godzinnym narażeniu - HbCO – do 40% T1/2 CO – 13 godzin (!!!)

Page 29: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Chlorowcopochodne węglowodorów alifatycznych

chlorek metylenu – dichlorometan – CH2Cl2

kontakt ze skórą może powodować oparzenia chemiczne narządem krytycznym jest OUN:

- bóle i zawroty głowy,

- drętwienie i mrowienie w kończynach,

- senność, utrata przytomności (CO),

- ma działanie hepatotoksyczne,

- zawał mięśnia sercowego,

- demencja

Page 30: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Chlorowcopochodne węglowodorów alifatycznych

czterochlorek węgla - CCl4 – tetrachlorometan – tetra bezbarwna, łatwo parująca i niepalna ciecz o słodkawym zapachu; stosowany w przemyśle chemicznym do chlorowania węglowodorów

krótkołańcuchowych oraz w przemyśle gumowym, jest rozpuszczalnikiem do produkcji leków, pestycydów oraz substancji przeciwstukowych;

w przeszłości – do produkcji gaśnic, rozpuszczalnik do prania odzieży, wełny, do odtłuszczania metali i dezynsekcji;

w kontakcie z płomieniem, gorącym metalem – powstaje fosgen

Page 31: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Chlorowcopochodne węglowodorów alifatycznych

czterochlorek węgla - CCl4 – tetrachlorometan – tetra w postaci pary wchłaniany jest drogą oddechową, w postaci cieczy wchłania się przez skórę, przyjęty doustnie wchłania się z przewodu pokarmowego – zatrucia

przypadkowe, suicydalne; spożycie 5 ml może być śmiertelne ; 50% CCl4 wydala się wolno w stanie niezmienionym przez drogi oddechowe, wchłonięty CCl4 odkłada się w tkance tłuszczowej, wątrobie, szpiku, mózgu,

nerkach CCl4 ulega rozkładowi do chloru i wolnego rodnika trichlorometylowego, a

następnie do chlorowodoru i chlorku karbonylu

Page 32: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Chlorowcopochodne węglowodorów alifatycznych

czterochlorek węgla - CCl4 – tetrachlorometan – tetra zmiany narządowe dotyczą wątroby i nerek wątroba – zwyrodnienie tłuszczowe, nekroza hepatocytów w wyniku

peroksydacji lipidów i tworzenia wolnych rodników tlenowych; nerki – uszkodzenie i martwica kanalików I rzędu, w dużych

stężeniach – niedokrwienie całego nefronu – spadku przesączania kłębuszkowego

dowodem narażenia jest stwierdzenie tetrachlorometanu w powietrzu wydechowym i we krwi – do 2 tygodni po przebyciu narażenia

Page 33: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Chlorowcopochodne węglowodorów alifatycznych

czterochlorek węgla - CCl4 – tetrachlorometan – tetra

Zatrucie ostre:

I faza - podrażnienie spojówek, błon śluzowych nosa, gardła

- nudności, wymioty, zwężenie pola widzenia, diplopia

- objawy narkotyczne aż do śpiączki

II faza - pozorna poprawa

III faza - krwiste wymioty

- żółtaczka, hepatomegalia, skaza krwotoczna (protrombina)

- oliguria aż do niewydolności nerek

ZESPÓŁ WĄTROBOWO - NERKOWY

Page 34: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Chlorowcopochodne węglowodorów alifatycznych

czterochlorek węgla - CCl4 – tetrachlorometan – tetra

Zatrucie ostre:- ostry żółty zanik wątroby (!)- stopniowa poprawa po kilku tygodniach … kilku miesiącach- w nielicznych przypadkach rozwija się marskość wątroby

Page 35: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Chlorowcopochodne węglowodorów alifatycznych

czterochlorek węgla - CCl4 – tetrachlorometan – tetra

Zatrucie przewlekłe:

- rzadko, w wyniku długotrwałego, umiarkowanego narażenia,

- nie występuje faza narkotyczna,

- cechy zespołu wątrobowo – nerkowego o mniejszym stopniu nasilenia

- objawy ustępują po przerwaniu narażenia

- mogą wystąpić objawy uszkodzenia mózgu i móżdżku w wyniku procesów demielinizacyjnych

Page 36: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Chlorowcopochodne węglowodorów alifatycznych

czterochlorek węgla - CCl4 – tetrachlorometan – tetra

Badania pomocnicze:- tertrachlorometan w powietrzu wydechowym, we krwi,- pełny profil prób wątrobowych, ze wsk. protrombinowym, proteinogramem,

badania w kierunku infekcji WZW,- próby nerkowe, BOM, - elektrolity,- usg jamy brzusznej.

Różnicowanie:

- WZW,

- zespół sromotnikowy,

- inne zatrucia

Page 37: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Chlorowcopochodne węglowodorów alifatycznych

czterochlorek węgla - CCl4 – tetrachlorometan – tetra

Leczenie:

- hiperwentylacja – respiratoroterapia,

- wymienne przetoczenie krwi, iHD, CRRT,

- antyoksydanty (acetylocysteina),

- silibinina (Legalon),

- wyrównanie zaburzeń wodno-elektrolitowych i RKZ,

- hiperbaria tlenowa (działanie hepatoprotekcyjne)

Page 38: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Chlorowcopochodne węglowodorów alifatycznych

czterochlorek węgla - CCl4 – tetrachlorometan – tetra

Rokowanie:

- niepewne – zależy od stopnia narażenia, nasilenia i przebiegu objawów;

- w ciężkich przypadkach zatrucie może zakończyć się zgonem;

- wyleczenie po długotrwałym leczeniu, rehabilitacji

Page 39: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Chlorowcopochodne węglowodorów alifatycznych

Trichloroetylen (Cl2C=CHCl) - TRI bezbarwna ciecz o przyjemnym, aromatycznym zapachu, lotna; zastosowanie przy odtłuszczaniu metali, rozpuszczalnik farb, emalii,

smoły, gumy, do produkcji atramentów i materiałów przylepnych; dawniej szeroko stosowany w pralniach chemicznych do czyszczenia

na sucho; z uwagi na działanie odurzające stosowany przez wąchaczy

Page 40: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Chlorowcopochodne węglowodorów alifatycznych

Trichloroetylen (Cl2C=CHCl) – TRI wchłania się głównie przez drogi oddechowe oraz przez skórę; większość wydala się w stanie niezmienionym przez płuca; w organiźmie utlenia się w wątrobie do chloralhydratu, który ulega

redukcji do trichloroetanolu (TCE) lub utlenieniu do kwasu trichlorooctowego (TCA). Trójchloroetanol jest utleniany do TCA lub po połączeniu z kwasem glukuronowym wydalany jest z moczem;

biomarkerami narażenia na TRI są: TCE i TCA; TCE jest wczesnym biomarkerem – wydala się w pierwszych

godzinach TCA wydala się po kilkunastu godzinach, szczyt – 2 – 3 doba

Page 41: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Chlorowcopochodne węglowodorów alifatycznych

Trichloroetylen (Cl2C=CHCl) – TRI

Zatrucie ostre:

- działanie drażniące na skórę i spojówki oka, może spowodować uszkodzenie rogówki,

- zawroty głowy, uczucie upojenia, bóle głowy, nudności, zaburzenia widzenia i koordynacji ruchowej, splątanie, utrata przytomności,

- zaburzenia rytmu serca – VES, FV – zgon,

- zaburzenia przewodnictwa w nn obwodowych i n.VII – może utrzymywać się kilkanaście miesięcy,

- słabe działanie hepato- i nefrotoksyczne

Page 42: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Chlorowcopochodne węglowodorów alifatycznych

Trichloroetylen (Cl2C=CHCl) – TRI

Zatrucie przewlekłe:

- uogólnione osłabienie, senność, brak łaknienia, zaburzenia węchu, apatia, zaburzenia koncentracji uwagi, osłabienie pamięci,

- objawy polineuropatii, zwolnienie przewodnictwa w nerwach obwodowych , zmiany w zapisie EEG,

- uznany jest za kancerogen – rak wątroby i chłoniak złośliwy

Page 43: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Chlorowcopochodne węglowodorów alifatycznych

Trichloroetylen (Cl2C=CHCl) – TRI

Badania pomocnicze:

- TCE – narażenie bieżące

- TCA – odzwierciedla okres wcześniejszy – DSB – 20mg/l,

- próby wątrobowe,

- BOM, próby nerkowe,

- EKG,

- przewodnictwo nerwowe, EEG,

- konsultacje: neurologiczna, psychologiczna, psychiatryczna

Page 44: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Chlorowcopochodne węglowodorów alifatycznych

Trichloroetylen (Cl2C=CHCl) – TRI

Różnicowanie zatrucia ostrego:

- upojenie alkoholowe,

- zatrucie innymi rozpuszczalnikami,

- zatrucie CO.

Różnicowanie zatrucia przewlekłego:

- zespół rzekomonerwicowy,

- polineuropatie np. cukrzycowa, alkoholowa

Page 45: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Chlorowcopochodne węglowodorów alifatycznych

Trichloroetylen (Cl2C=CHCl) – TRI

Zatrucie ostre

najczęściej jest odwracalne i nie pozostawia trwałych nastepstw

Zatrucie przewlekłe:

może być odwracalne w okresie wczesnym,

objawy uszkodzenia układu nerwowego – polineuropatie mogą utrzymywać się stale

Page 46: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory aromatyczne

zawierają w cząsteczce sześcioczłonowy pierścień aromatyczny lub układ kilku skondensowanych pierścieni do których podłączone były podstawniki alkilowe lub arylowe;

najprostszym węglowodorem aromatycznym jest benzen – C6H6;

otrzymuje się z ropy naftowej, smoły pogazowej i gazu ziemnego znajdują za w wielu dziedzinach przemysłu, stanowią składnik paliw,

używane są jako rozpuszczalniki; w technologiach przemysłowych występują jako mieszaniny

Page 47: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory aromatyczne

benzen – C6H6

- lotna, bezbarwna, palna ciecz otrzymywana z destylacji ropy naftowej- w przeszłości używany jako rozpuszczalnik farb, lakierów, klejów, w

przemyśle gumowym i skórzanym - obecnie zastępowany jest mniej toksycznymi rozpuszczalnikami- w benzynie może stanowić maksymalnie 1%- ma zastosowanie w przemyśle chemicznym do syntezy barwników,

leków, detergentów, materiałów wybuchowych, fenoli, styrenu

Page 48: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory aromatycznebenzen – C6H6

- w postaci pary wchłania się przez drogi oddechowe,- w postaci cieczy wchłania się przez nieuszkodzoną skórę,- śmiertelna dawka doustna 100 ml- 50% benzenu wydala się niezmienione przez płuca,- 50% benzenu przechodzi do wątroby, szpiku kostnego, tkanki

tłuszczowej,- w wątrobie pod wpływem oksydazy cytochromu P-450 ulega utlenieniu

do fenolu, katecholu i kwinolu;- fenol po sprzężeniu z kwasem glukuronowym lub siarczanami wydalany

jest z moczem lub po rozerwaniu pierścienia węglowego wydalany jest z moczem jako kwas mukonowy.

Page 49: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory aromatyczne

benzen – C6H6

Zatrucie ostre:

- występują rzadko, w sytuacjach awaryjnych;

- bóle i zawroty głowy, nudności, odczucie zmęczenia, utrata przytomności ,

- zaburzenia rytmu serca,

- następstwem mogą być trwałe uszkodzenia układu nerwowego, zespół rzekomonerwicowy.

Page 50: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory aromatyczne

benzen – C6H6

Zatrucie przewlekłe: zmiany w krwiotwórczym:

- początkowy okres - wzrost erytrocytów, leukocytów,

- okres depresji - mierna leukopenia,

- spadek PLT – wydłużenie czasu krwawienia,

upośledzenie kurczliwości skrzepu,

- leukopenia, względna limfocytoza,

- spadek erytrocytów, hemoglobina w normie

Page 51: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory aromatyczne

benzen – C6H6

Zatrucie przewlekłe:

- krwawienia z dziąseł , nosa, wynaczynienia po niewielkich urazach, wydłużenie menstruacji;

- szpik ubogogrudkowy - zmniejszenie układu białokrwinkowego, zahamowanie na etapie mielocytów,

- zahamowanie układu płytkowego,

- upośledzenie układu erytrocytarnego

- niedokrwistość aplastyczna;

Page 52: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory aromatyczne

benzen – C6H6

Zatrucie przewlekłe: uszkodzenie układu nerwowego – zaburzenia behawioralne,

psychomotoryczne, uszkodzenie błędnika, nerwu przedsionkowego i słuchowego;

działanie genotoksyczne, aberracje chromosomalne; białaczka – ostra białaczka mieloblastyczna, erytroleukemia,

białaczka przewlekła – rzadziej – występują po kilku, kilkunastu latach od przerwania narażenia;

- benzen jest uznanym przez IARC kancerogenem.

Page 53: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory aromatycznebenzen – C6H6

Badania pomocnicze:

- fenol w moczu – podstawowy biomarker narażenia

powinien być pobierany w drugiej połowie dniówki

- kwas fenylomerkapturowy i mukonowy czulszy biomarker

Fenol w moczu:

- do 10mg/l – fizjologiczne stężenie,

- do 20mg/l – DSB,

- powyżej 25mg/l – narażenie niewielkie,

- około 50mg/l odpowiada narażeniu około 32mg/m3 przez 8 godzin;

- około 100mg/l odpowiada narażeniu około 80mg/m3 przez 8 godzin

Page 54: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory aromatyczne

benzen – C6H6

Badania pomocnicze:

- morfologia krwi z rozmazem,

- PLT,

- retikulocyty,

- biopsja szpiku,

- badania koagulologiczne,

- EKG,

- konsultacja neurologiczna

Page 55: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory aromatycznebenzen – C6H6

Różnicowanie zatrucia ostrego:

- upojenie alkoholowe,

- diagnostyka zaburzeń świadomości,

Różnicowanie zatrucia przewlekłego:

- pancytopenie o innej etiologii i idiopatyczne,

- inne białaczki

- polineuropatie

Page 56: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory aromatyczne

benzen – C6H6

Rokowanie:

- pancytopenie przy przerwaniu narażenia są odwracalne;

- zaawansowana niedokrwistość aplastczna – rokowanie złe,

- białaczka – rokowanie jak w białaczkach niezależnie od narażenia.

Page 57: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory aromatyczne

toluen – metylobenzen – C6H5CH3

- bezbarwna, palna, lotna ciecz o zapachu podobnym do benzenu;

- otrzymywany z ropy naftowej;

- używany jako rozpuszczalnik farb, lakierów, żywic, gumy, smoły, asfaltu, celulozy,

- do produkcji trójnitrotoulenu – TNT, chloraminy, diizocyjanianu toulenu, sacharyny.

Page 58: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory aromatycznetoluen – metylobenzen – C6H5CH3

- wchłania się przez układ oddechowy, ciekły w małej ilości przez skórę;

- 20% - wydala się przez płuca;

- 40 – 60% ulega utlenieniu do kwasu benzoesowego, który po połączeniu z glicyna daje kwas hipurowy wydalany z moczem (w ciągu 24godzin);

- DSB toulenu we krwi – 300ug/l

Page 59: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory aromatycznetoluen – metylobenzen – C6H5CH3

Ostre zatrucie:

- bóle i zawroty głowy, podrażnienie spojówek, podrażnienie błon śluzowych nosa, gardła, parestezje, niezborność ruchów, zaburzenia świadomości, śpiączka;

- zaburzenia rytmu serca, blok AV, VES, FV, ostra niewydolność lewokomorowa, zgon;

Przewlekłe zatrucie:

- osłabienie mięśniowe, bóle brzucha, zaburzenia móżdżkowe, uszkodzenie n. II, neuropatia obwodowa, zaburzenia zachowania;

- uszkodzenie wątroby,

- uszkodzenia szpiku wynikają z domieszek benzenu.

Page 60: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory aromatyczne

toluen – metylobenzen – C6H5CH3

Badania pomocnicze:

- biomarker narażenia – kwas hipurowy w moczu lub kwas orto-krezolowy w moczu,

DSB kwasu hipurowego w moczu – do 1500mg/l

DSB kwasu ortokrezolowego w moczu – 0,5mg/l

- morfologia z rozmazem, PLT,

- konsultacja neurologiczna i psychologiczna.

Rokowanie:

dobre przy przerwaniu narażenia

Page 61: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory aromatyczne

ksylen – dimetylobenzen – C6H4(CH3)2

trzy formy izomeryczne – orto, meta, para

- bezbarwna, lotna, palna ciecz otrzymywana przez destylację ropy naftowej;

- rozpuszczalnik farb, lakierów, klejów

- w przemyśle jako surowiec do produkcji żywic, kwasu benzoesowego i ftalowego,

- w pracowniach histopatologicznych

Page 62: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory aromatyczne

ksylen – dimetylobenzen – C6H4(CH3)2

- w postaci par wchłania się poprzez drogi oddechowe,

- ciekły – wchłania się przez skórę,

- gromadzi się w narządach bogatych w tłuszcze;

- metabolizuje do kwasu metylobenzoesowego, który łączy się z glicyną – kwas metylohipurowy wydalany z moczem,

- niewielka część wydala się w postaci niezmienionej z powietrzem wydechowym

Page 63: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory aromatyczne

ksylen – dimetylobenzen – C6H4(CH3)2

Ostre zatrucie:

- ból i zawroty głowy, nudności, wymioty, senność, splątanie, utrata przytomności,

- toksyczne uszkodzenie wątroby i nerek,

- wybroczyny w OUN

Przewlekłe zatrucie:

- uszkodzenie OUN – zespół psychoorganiczny – bóle i zawroty głowy, drażliwość, zmęczenie, zaburzenia koordynacii ruchowej, osłabienie pamięci,

- polineuropatie z zaburzeniami przewodnictwa w nn. obwodowych

Page 64: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory aromatyczne

ksylen – dimetylobenzen – C6H4(CH3)2

Badania pomocnicze:

- biomarkerem narażenia jest kwas metylohipurowy;

- DSB kwasu metylhipurowego w moczu – do 1400mg/l,

- DSB kwasu hipurowego w moczu – do 1500mg/l

- morfologia z rozmazem, PLT,

- badanie przewodnictwa w nn.,

- konsultacja neurologiczna

Page 65: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodoryleczenie uwagi ogólne

leczenie zatrucia WW jest podtrzymujące brak jest specyficznych odtrutek!!!

obserwuj pacjentów bezobjawowych w poszukiwaniu oznak zatrucia

obserwuj wszystkich pacjentów przez minimum 6 h po ekspozycji w poszukiwaniu objawów zatrucia

Page 66: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory – leczeniezapalenie płuc

tlenoterapia, intubacja, mechaniczna wentylacja

antybiotyki wskazane tylko w przypadku obecności infekcji

sterydy – nie dowiedziono skuteczności we wczesnej fazie zapalenia płuc wywołanego WW

Page 67: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory – leczeniezapalenie płuc

metoda pozaustrojowego utlenowania

(ECMO - extracorporeal membrane oxygenation) – wykazano jego skuteczność u dzieci

wentylacja wysokimi częstotliwościami

(HFJV – high frequency jet ventilation) –

zapewnia właściwe utlenowanie przy mniejszych szczytowych ciśnieniach wdechowych

Page 68: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory – leczeniezapobieganie wchłanianiu

Prowokowanie wymiotów – przeciwwskazane

Płukanie żołądka – tylko po zabezpieczeniu dróg oddechowych przez intubację dotchawiczą!!!

Page 69: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory – leczeniezapobieganie wchłanianiu

Aspiracja treści żołądkowej:– po intubacji dotchawiczej u pacjentów podsypiających lub

zamroczonych, a wymagających dekontaminacji przewodu pokarmowego,

– po spożyciu znacznej ilości toksycznych WW (np. próba samobójcza),

– gdy nie wystąpiły spontaniczne wymioty,– spożycie WW wysoce toksycznych (np. WW halogenowe, CCl4)

lub zawierających bardzo toksyczne dodatki (np. metale ciężkie, pestycydy),

– skuteczna przy wykonaniu do 1 h od spożycia.

Page 70: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory – leczeniezapobieganie wchłanianiu

Węgiel aktywowany– absorbował naftę, terpentynę i benzen in vitro i na modelach

zwierzęcych,– może sprowokować wymioty (ryzyko aspiracji u pacjentów po

spożyciu WW); wskazania:

– spożycie silnie toksycznych WW, – spożycie WW zawierających bardzo toksyczne domieszki (np.

metale ciężkie, pestycydy),– zatrucia mieszane z udziałem WW i innych absorbowalnych

trucizn.

Page 71: INTERNA 2014 Rozpuszczalniki, węglowodory

Węglowodory – leczeniezapobieganie wchłanianiu

W przypadku spożycia WW

konieczne podanie parafiny płynnej – 150 – 200ml p.o.

Bezwzględnie przeciwwskazane podanie:

mleka, tłuszczów i alkoholu

przyśpieszają wchłanianie WW