Instytucje bezpieczeństwa narodowego · I. Minister Obrony Narodowej ... Zakres działania ... §...

Skrypty Becka

Mariusz Paździor (red.)Bogumił Szmulik (red.)

Instytucje bezpieczeństwa narodowego

SKRYPTY BECKA


Polecamy w serii:

M. Błaszczyk, M. ZbrojewskaKODEKS KARNY SKARBOWY, wyd. 1

A. Grześkowiak (red.)PRAWO KARNE, wyd. 3

M. Barzycka-BanaszczykPRAWO PRACY, wyd. 14

H. Witczak, A. KawałkoPRAWO SPADKOWE, wyd. 4

A. Kawałko, H. WitczakPRAWO CYWILNE – CZĘŚĆ OGÓLNA, wyd. 4

www.sklep.beck.pl

WYDAWNICTWO C. H. BECKWARSZAWA 2012


Redaktorzydr Mariusz Paździor

Wyższa Szkoła Ekonomii i Innowacji w Lublinie

dr hab. Bogumił SzmulikProf. Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie

oraz Społecznej Akademii Nauk w Warszawie

Recenzent wydawniczy: prof. zw. dr hab. Jerzy Jaskiernia

Wydawca: Aneta Flisek

© Wydawnictwo C. H. Beck 2012

Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o.ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa

Skład i łamanie: Marta ŚwierkDruk i oprawa: P.W.P. Interdruk, Warszawa

ISBN 978-83-255-3636-7

ISBN e-book 978-83-255-3637-4

SPIS TREŚCI

Wykaz skrótów .............................................................................................................. XIIIPrzedmowa ..................................................................................................................... XVII

Rozdział I. Zagadnienia ogólne (dr hab. Bogumił Szmulik prof. UKSW) .................. 1 § 1. Pojęcie, istota oraz wartości bezpieczeństwa narodowego ................................ 2 § 2. Rodzaje bezpieczeństwa narodowego ................................................................ 7 § 3. Bezpieczeństwo wewnętrzne a bezpieczeństwo zewnętrzne państwa .............. 9 § 4. Funkcje państwa w dziedzinie bezpieczeństwa narodowego ............................ 11

Rozdział II. Organy parlamentarne właściwe w sprawach bezpieczeństwa i porządku publicznego (dr hab. Jarosław Szymanek UW) ........................................ 15 § 5. Uwagi wprowadzające ........................................................................................ 16 § 6. Komisja Administracji i Spraw Wewnętrznych ................................................. 23 § 7. Komisja Obrony Narodowej ............................................................................... 38 § 8. Komisja do Spraw Służb Specjalnych ................................................................ 42

Rozdział III. Kompetencje konstytucyjnych organów władzy wykonawczej w zakresie bezpieczeństwa państwa (dr Mariusz Paździor WSEiI) .......................... 53 § 9. Uwagi wprowadzające ....................................................................................... 53 § 10. Kompetencje Prezydenta RP w zakresie bezpieczeństwa państwa ................... 55 I. Rada Bezpieczeństwa Narodowego ............................................................... 59 § 11. Kompetencje Rady Ministrów w zakresie bezpieczeństwa państwa ................ 60 I. Minister Obrony Narodowej ........................................................................... 66

Rozdział IV. Rządowe ograny konsultacyjno-doradcze (prof. dr hab. Marek Kucharski) .................................................................................... 69 § 12. Kolegium do Spraw Służb Specjalnych ............................................................. 69 I. Uwarunkowania funkcjonowania rządowego organu doradczo-konsulta-

cyjnego ............................................................................................................ 69 II. Geneza powstania Kolegium do Spraw Służb Specjalnych ........................... 72 III. Rozwiązania w sferze nadzoru i koordynacji po reformie 2002 r. ................ 74 § 13. Rządowe Centrum Bezpieczeństwa ................................................................... 78 I. Geneza Rządowego Centrum Bezpieczeństwa (RCB) ................................... 78 II. Procedury prawne i nowelizacje funkcjonowania RCB ................................. 80 III. Struktury i zadania ......................................................................................... 83

VI Spis treści

Rozdział V. Siły Zbrojne (prof. dr hab. Stanisław Śladkowski AON) ......................... 89 § 14. Współczesny charakter zagrożeń bezpieczeństwa Polski .................................. 89 I. Ogólne aspekty zagrożeń bezpieczeństwa ..................................................... 89 II. System obronny RP ........................................................................................ 92 III. Siły Zbrojne RP a bezpieczeństwo państwa .................................................. 94 IV. Struktura organizacyjna i funkcje Sił Zbrojnych RP ..................................... 95

1. Wojska Operacyjne .................................................................................... 962. System Wsparcia Narodowego i zabezpieczenie Sił Zbrojnych RP .......... 963. Skład Sił Zbrojnych RP .............................................................................. 97

§ 15. Wojska lądowe .................................................................................................... 98 I. Przeznaczenie i zadania ................................................................................. 98 II. Skład Wojsk Lądowych .................................................................................. 99

1. Rodzaje wojsk w Wojskach Lądowych ..................................................... 99 § 16. Siły powietrzne ................................................................................................... 103 I. Przeznaczenie i zadania ................................................................................. 103 II. Rodzaje wojsk w Siłach Powietrznych ........................................................... 104 § 17. Marynarka wojenna ........................................................................................... 105 I. Przeznaczenie i zadania .................................................................................. 105 II. Skład, organizacja, wyposażenie Marynarki Wojennej ................................ 106

1. Struktura .................................................................................................... 1072. Wyposażenie .............................................................................................. 110

§ 18. Wojska specjalne ................................................................................................ 110 I. Przeznaczenie i zadania ................................................................................. 110 II. Struktura i wyposażenie ................................................................................ 111 § 19. Narodowe Siły Rezerwowe ................................................................................ 112 I. Geneza i ewolucja NSR .................................................................................. 112 II. Podstawy prawne funkcjonowania NSR ........................................................ 113 III. Tryb funkcjonowania NSR ............................................................................. 115

1. Zadania NSR .............................................................................................. 1152. Szkolenia w ramach NSR .......................................................................... 1163. Procedury powołania do NSR ................................................................... 117

Rozdział VI. Służby specjalne (prof. dr hab. Feliks Prusak UKSW) ........................ 119 § 20. Specyfika działania służb specjalnych ............................................................... 119 I. Istota i charakter działania służb specjalnych ............................................... 119 II. Dorobek literatury przedmiotu ...................................................................... 121 III. Klasyfikacja rodzajowa służb specjalnych .................................................... 121 IV. Czynności operacyjno-rozpoznawcze jako formuła aktywności służb

specjalnych ..................................................................................................... 122 V. Nadzorcza rola Kolegium do Spraw Służb Specjalnych ................................ 125 VI. Zagraniczne służby specjalne ......................................................................... 127 § 21. Geneza polskich służb specjalnych .................................................................... 129 I. Obszar retrospekcji ......................................................................................... 129 II. Resortowe służby specjalne ............................................................................ 130 III. Wojskowe służby specjalne w latach 1945–1990 ........................................... 133 IV. Transformacja ustrojowa służb specjalnych ................................................... 134 V. Uogólnienie retrospekcji i historycznych konotacji ....................................... 139

VIISpis treści

§ 22. Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego ........................................................... 140 I. Podstawa prawna działania i pozycja ustrojowa ............................................ 140 II. Kompetencje i zadania ................................................................................... 141 III. Struktura organizacyjna ................................................................................. 143 IV. Uprawnienia funkcjonariuszy ........................................................................ 145 § 23. Agencja Wywiadu .............................................................................................. 147 I. Podstawa prawna działania i pozycja ustrojowa ............................................ 147 II. Kompetencje i zadania ................................................................................... 148 III. Struktura organizacyjna ................................................................................. 149 IV. Uprawnienia funkcjonariuszy ........................................................................ 150 § 24. Centralne Biuro Antykorupcyjne ....................................................................... 152 I. Podstawa prawna działania i pozycja ustrojowa ............................................ 152 II. Specyficzny przedmiot działania CBA .......................................................... 153 III. Kompetencje i zadania ................................................................................... 155 IV. Struktura organizacyjna ................................................................................. 156 V. Uprawnienia funkcjonariuszy ........................................................................ 159 § 25. Służba Kontrwywiadu Wojskowego .................................................................. 160 I. Podstawa prawna i pozycja ustrojowa ............................................................ 160 II. Kompetencje i zadania ................................................................................... 161 III. Struktura organizacyjna ................................................................................. 163 IV. Uprawnienia funkcjonariuszy ........................................................................ 165 § 26. Służba Wywiadu Wojskowego ........................................................................... 168 I. Podstawa prawna i pozycja ustrojowa ............................................................ 168 II. Kompetencje i zadania ................................................................................... 168 III. Struktura organizacyjna ................................................................................. 169 IV. Uprawnienia funkcjonariuszy ........................................................................ 172 § 27. Służby rozpoznania sił zbrojnych ...................................................................... 173

Rozdział VII. Formacje policyjne ............................................................................... 175 § 28. Policja (dr hab. Jarosław Majewski prof. UKSW) ............................................. 175 I. Geneza i ewolucja instytucji .......................................................................... 175 II. Podstawy prawne funkcjonowania Policji ..................................................... 180 III. Charakterystyka formacji .............................................................................. 181

1. Zadania Policji ........................................................................................... 1812. Skład i organizacja Policji .......................................................................... 1823. Formy i sposoby działania Policji .............................................................. 1854. Odpowiedzialność policjantów .................................................................. 190

§ 29. Żandarmeria Wojskowa (dr hab. Bogumił Szmulik prof. UKSW) ..................... 192 I. Geneza ............................................................................................................. 193

1. Żandarmeria jako formacja w XIX w. ....................................................... 1932. Żandarmeria w II Rzeczypospolitej .......................................................... 194

II. Żandarmeria Wojskowa po 1990 r. ................................................................. 1951. Uwagi wstępne ........................................................................................... 1952. Zakres działania ......................................................................................... 1953. Organizacja ................................................................................................ 1984. Żołnierze zawodowi, żołnierze i pracownicy Żandarmerii

Wojskowej .................................................................................................. 199

VIII Spis treści

§ 30. Straż Graniczna (dr hab. Jarosław Majewski prof. UKSW) .............................. 200 I. Geneza i ewolucja instytucji .......................................................................... 200 II. Podstawy prawne działania Straży Granicznej .............................................. 203 III. Charakterystyka formacji .............................................................................. 204

1. Zadania Straży Granicznej ........................................................................ 2042. Skład i organizacja Straży Granicznej ...................................................... 2073. Formy i sposoby działania Straży Granicznej ........................................... 2104. Odpowiedzialność funkcjonariuszy Straży Granicznej ............................ 217

§ 31. Służba Więzienna (dr hab. Jarosław Majewski prof. UKSW) .......................... 221 I. Geneza i ewolucja instytucji .......................................................................... 222 II. Podstawy prawne funkcjonowania Służby Więziennej ................................. 225 III. Charakterystyka formacji .............................................................................. 226

1. Zadania Służby Więziennej ....................................................................... 2262. Skład i organizacja ..................................................................................... 2273. Formy i sposoby działania Służby Więziennej ......................................... 2324. Odpowiedzialność funkcjonariuszy Służby Więziennej .......................... 235

§ 32. Inspekcja Transportu Drogowego (dr hab. Bogumił Szmulik prof. UKSW) ..... 238 I. Geneza ............................................................................................................. 239 II. Kompetencje ................................................................................................... 239 III. Organizacja ..................................................................................................... 240 IV. Uprawnienia pracowników Inspekcji Transportu Drogowego ...................... 245

Rozdział VIII. Instytucje zabezpieczające (mgr Bartłomiej Starzec UKSW) .......... 251 § 33. Państwowa Straż Pożarna ................................................................................... 251 I. Geneza i ewolucja instytucji ........................................................................... 251 II. Podstawy prawne funkcjonowania ................................................................ 253 III. Pozycja ustrojowa ........................................................................................... 254

1. Skład i organizacja ..................................................................................... 2542. Kompetencje .............................................................................................. 255

IV. Tryb funkcjonowania ..................................................................................... 258 V. Odpowiedzialność .......................................................................................... 259 § 34. Obrona Cywilna Kraju ....................................................................................... 260 I. Geneza i ewolucja instytucji ........................................................................... 261 II. Podstawy prawne funkcjonowania ................................................................. 264 III. Pozycja ustrojowa ........................................................................................... 265


IV. Tryb funkcjonowania ..................................................................................... 268 V. Odpowiedzialność .......................................................................................... 269 § 35. Agencje Ochrony Mienia .................................................................................... 270 I. Geneza i ewolucja instytucji ........................................................................... 270 II. Podstawy prawne funkcjonowania ................................................................. 271 III. Pozycja ustrojowa ........................................................................................... 272


IV. Tryb funkcjonowania ..................................................................................... 274 V. Odpowiedzialność .......................................................................................... 278

IXSpis treści

§ 36. Służba Ochrony Lotnisk ..................................................................................... 279 I. Geneza i ewolucja instytucji ........................................................................... 280 II. Podstawy prawne funkcjonowania ................................................................. 280 III. Pozycja ustrojowa ........................................................................................... 281


IV. Tryb funkcjonowania ...................................................................................... 282 V. Odpowiedzialność .......................................................................................... 285 § 37. Straż Ochrony Kolei ........................................................................................... 285 I. Geneza i ewolucja instytucji ........................................................................... 286 II. Podstawy prawne funkcjonowania ................................................................. 289 III. Pozycja ustrojowa ........................................................................................... 290


IV. Tryb funkcjonowania ..................................................................................... 293 V. Odpowiedzialność .......................................................................................... 294 § 38. Służba Celna ....................................................................................................... 295 I. Geneza i ewolucja instytucji ........................................................................... 295 II. Podstawy prawne funkcjonowania ................................................................. 297 III. Pozycja ustrojowa ........................................................................................... 298



Rozdział IX. Służby ochrony władz ........................................................................... 305 § 39. Biuro Ochrony Rządu (prof. dr hab. Marek Kucharski) .................................... 305 I. Istota, geneza i ewolucja BOR ........................................................................ 305 II. Struktura organizacyjna Biura Ochrony Rządu ............................................ 309 III. Zadania BOR .................................................................................................. 310 IV. Działania ochronne funkcjonariuszy BOR .................................................... 312 V. Współdziałanie BOR z innymi służbami ....................................................... 318 VI. Prawa i obowiązki funkcjonariuszy BOR ...................................................... 320 VII. Współpraca BOR ze służbami innych krajów ................................................ 323 § 40. Straż Marszałkowska (dr hab. Bogumił Szmulik prof. UKSW) ......................... 325 I. Geneza i ewolucja Straży Marszałkowskiej w I Rzeczypospolitej ................ 325 II. Instytucja Straży Marszałkowskiej w II Rzeczypospolitej ........................... 327 III. Straż Marszałkowska po zakończeniu II wojny światowej ............................ 330 IV. Straż Marszałkowska po uchwaleniu Konstytucji RP z 2.4.1997 r. .............. 332

1. Uwagi ogólne .............................................................................................. 3322. Zadania ....................................................................................................... 3333. Skład i organizacja ..................................................................................... 335

Rozdział X. Straże lokalne i sektorowe (mgr Andrzej Pogłódek UKSW) ................. 343 § 41. Straże Gminne .................................................................................................... 343 I. Geneza i ewolucja instytucji ........................................................................... 343 II. Podstawy prawne funkcjonowania ................................................................. 344

X Spis treści

III. Pozycja ustrojowa ........................................................................................... 3461. Skład i organizacja ..................................................................................... 3462. Kompetencje ............................................................................................... 348

IV. Tryb funkcjonowania ..................................................................................... 350 V. Odpowiedzialność .......................................................................................... 354 § 42. Straż Leśna ......................................................................................................... 355 I. Geneza i ewolucja instytucji ........................................................................... 355 II. Wskazanie podstaw prawnych funkcjonowania ............................................ 357 III. Pozycja ustrojowa ........................................................................................... 357


IV. Tryb funkcjonowania ..................................................................................... 360 V. Odpowiedzialność .......................................................................................... 364 § 43. Straż Parku Narodowego .................................................................................... 366 I. Geneza i ewolucja instytucji ........................................................................... 366 II. Podstawy prawne funkcjonowania ................................................................. 369 III. Pozycja ustrojowa ........................................................................................... 370


IV. Tryb funkcjonowania ..................................................................................... 372 V. Odpowiedzialność .......................................................................................... 375 § 44. Państwowa Straż Łowiecka ................................................................................ 376 I. Geneza i ewolucja instytucji ........................................................................... 377 II. Podstawy prawne funkcjonowania ................................................................. 379 III. Pozycja ustrojowa ........................................................................................... 380


IV. Tryb funkcjonowania ..................................................................................... 384 V. Odpowiedzialność .......................................................................................... 387 § 45. Państwowa Straż Rybacka .................................................................................. 388 I. Geneza i ewolucja instytucji ........................................................................... 388 II. Wskazanie podstaw prawnych funkcjonowania ............................................. 390 III. Pozycja ustrojowa ........................................................................................... 390


IV. Tryb funkcjonowania ..................................................................................... 393 V. Odpowiedzialność .......................................................................................... 396 § 46. Służba Ochrony Metra ....................................................................................... 398 I. Geneza i ewolucja instytucji ........................................................................... 398 II. Podstawy prawne funkcjonowania ................................................................. 399 III. Pozycja ustrojowa ........................................................................................... 401

1. Skład i organizacja ..................................................................................... 4012. Kompetencje ............................................................................................... 404


XISpis treści

Rozdział XI. Stany nadzwyczajne (dr Mariusz Paździor) .......................................... 411 § 47. Pojęcie i istota stanów nadzwyczajnych ............................................................. 411 § 48. Zasady ogólne wprowadzenia stanów nadzwyczajnych .................................... 414 § 49. Konsekwencje wprowadzenia stanów nadzwyczajnych .................................... 416 I. Modyfikacja zasad sprawowania władzy publicznej ...................................... 416 II. Ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela .................................. 419 § 50. Przesłanki wprowadzenia stanu wojennego ....................................................... 426 § 51. Rozporządzenie z mocą ustawy w czasie stanu wojennego ............................... 429 § 52. Przesłanki wprowadzenia stanu wyjątkowego ................................................... 430 § 53. Przesłanki wprowadzenia stanu klęski żywiołowej ........................................... 433

Indeks rzeczowy ............................................................................................................ 437

WYKAZ SKRÓTÓW

1. Źródła prawa ABWU .......................... ustawa z 24.5.2002 r. o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego

oraz Agencji Wywiadu (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 29, poz. 154 ze zm.)

BORU ............................ ustawa z 16.3.2001 r. o Biurze Ochrony Rządu (tekst jedn. Dz.U. z 2004 r. Nr 163, poz. 1712 ze zm.)

CBAU ............................ ustawa z 9.6.2006 r. o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym (Dz.U. Nr 104, poz. 708 ze zm.)

KK ................................. Kodeks karnyKKS .............................. Kodeks karny skarbowyKKW ............................. Kodeks karny wykonawczyKonstytucja kwietniowa .. ustawa konstytucyjna z 23.4.1935 r. (Dz.U. Nr 30, poz. 227)Konstytucja marcowa ... ustawa z 17.3.1921 r. – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej

(Dz.U. Nr 44, poz. 267 ze zm.)Konstytucja PRL .......... Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z 22.7.1952 r.

(Dz.U. Nr 33, poz. 232 ze zm.)Konstytucja RP ............. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. Nr 78,

poz. 483 ze zm.)KPK .............................. Kodeks postępowania karnegoKPOLC ......................... rozporządzenie Rady Ministrów z 19.6.2007 r. w sprawie Kra-

jowego Programu Ochrony Lotnictwa Cywilnego realizujące-go zasady ochrony lotnictwa (Dz.U. Nr 116, poz. 803 ze zm.) – załącznik

KPW .............................. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczeniaKSH ............................... Kodeks spółek handlowychKW ................................ Kodeks wykroczeńLasU .............................. ustawa z 28.9.1991 r. o lasach (tekst jedn. Dz.U. z 2011 r. Nr 12,

poz. 59 ze zm.)ObObrRPU .................... ustawa z 21.11.1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczy-

pospolitej Polskiej (tekst jedn. Dz.U. z 2004 r. Nr 241, poz. 2416 ze zm.)

OchrOsMienU .............. ustawa z 22.8.1997 r. o ochronie osób i mienia (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 145, poz. 1221 ze zm.)

XIV Wykaz skrótów

OchrPożU ...................... ustawa z 24.8.1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 178, poz. 1380 ze zm.)

OchrPrzyrU ................... ustawa z 16.4.2004 r. o ochronie przyrody (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 151, poz. 1220 ze zm.)

OgrDziałGospU ............ ustawa z 21.8.1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne (tekst jedn. Dz.U. z 2006 r. Nr 216, poz. 1584 ze zm.)

PolU .............................. ustawa z 6.4.1990 r. o Policji (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 43, poz. 277 ze zm.)

PrLot ............................. ustawa z 3.7.2002 r. – Prawo lotnicze (tekst jedn. Dz.U. z 2006 r. Nr 100, poz. 696 ze zm.)

PrŁow ............................ ustawa z 13.10.1995 r. – Prawo łowieckie (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 127, poz. 1066 ze zm.)

PSPU ............................. ustawa z 24.8.1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 12, poz. 68 ze zm.)

Regulamin Sejmu RP ... uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z 30.7.1992 r. – Regula-min Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jedn. M.P. z 2012 r., poz. 32)

RybŚródU ...................... ustawa z 18.4.1985 r. o rybactwie śródlądowym (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 189, poz. 1471 ze zm.)

SKWU ........................... ustawa z 9.6.2006 r. o służbie funkcjonariuszy Służby Kontrwy-wiadu Wojskowego oraz Służby Wywiadu Wojskowego (Dz.U. Nr 104, poz. 710 ze zm.)

SłCelU ........................... ustawa z 27.8.2009 r. o Służbie Celnej (Dz.U. Nr 168, poz. 1323 ze zm.)

SłWięzU ........................ ustawa z 9.4.2010 r. o Służbie Więziennej (Dz.U. Nr 79, poz. 523 ze zm.)

StKlŻywU ..................... ustawa z 18.4.2002 r. o stanie klęski żywiołowej (Dz.U. Nr 62, poz. 558 ze zm.)

StrGmU ......................... ustawa z 29.8.1997 r. o strażach gminnych (Dz.U. Nr 123, poz. 779 ze zm.)

StrGrU .......................... ustawa z 12.10.1990 r. o Straży Granicznej (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 234, poz. 1997 ze zm.)

StWojU .......................... ustawa z 29.8.2002 r. o stanie wojennym oraz o kompetencjach Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i zasadach jego podległo-ści konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 156, poz. 1301 ze zm.)

StWyjU .......................... ustawa z 21.6.2002 r. o stanie wyjątkowym (Dz.U. Nr 113, poz. 985 ze zm.)

TrDrogU ........................ ustawa z 6.9.2001 r. o transporcie drogowym (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 125, poz. 874 ze zm.)

TrKolU .......................... ustawa z 28.3.2003 r. o transporcie kolejowym (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 16, poz. 94 ze zm.)

ŻWU ............................. ustawa z 24.8.2001 r. o Żandarmerii Wojskowej i wojskowych organach porządkowych (Dz.U. Nr 123, poz. 1353 ze zm.)

XVWykaz skrótów

2. Organy i instytucjeABW ............................. Agencja Bezpieczeństwa WewnętrznegoAW ................................ Agencja WywiaduBOR .............................. Biuro Ochrony RząduPSŁ ................................ Państwowa Straż ŁowieckaPSP ................................ Państwowa Straż PożarnaPSR ............................... Państwowa Straż RybackaRM ................................ Rada MinistrówSC .................................. Służba CywilnaSL .................................. Straż LeśnaSM ................................. Straż MarszałkowskaSOK ............................... Straż Ochrony KoleiSOM .............................. Służba Ochrony MetraSPN ............................... Straż Parku NarodowegoSW ................................. Służba WięziennaSWW ............................. Służba Wywiadu WojskowegoTK ................................. Trybunał KonstytucyjnyŻW ................................ Żandarmeria Wojskowa

3. Publikatory i czasopismaBiul. SN ......................... Biuletyn Sądu NajwyższegoDz.U. ............................. Dziennik UstawGSP ............................... Gdańskie Studia PrawniczeM.P. ............................... Monitor PolskiOTK .............................. Orzecznictwo Trybunału KonstytucyjnegoOTK-A .......................... Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego. Seria-APiP ................................. Państwo i PrawoPL .................................. Przegląd LegislacyjnyProk. i Pr. ...................... Prokuratura i PrawoPrz. Sejm. ...................... Przegląd SejmowyPS .................................. Przegląd SądowyWPP .............................. Wojskowy Przegląd Prawniczy

4. Inne skrótyart. ................................. artykułnast. ............................... następny (-a, -e)r. .................................... roktekst jedn. ...................... tekst jednolityust. ................................. ustępwyr. ............................... wyrok

PRZEDMOWA

Obronność, jako wartość polegająca na tworzeniu systemu zapewniającego bezpieczne funkcjonowanie państwa i społeczeństwa w trakcie pokoju oraz umożliwiającego odparcie jakichkolwiek ataków zbrojnych, należy do podstawowych funkcji państwa jako zorgani-zowanej struktury. Zadania te podejmowane są głównie przy wykorzystaniu administracji publicznej. Jak słusznie podnosi się w literaturze przedmiotu, jednym z podstawowych celów administracji publicznej jest właśnie organizowanie i zabezpieczanie interesów zbiorowych społeczeństwa, jak również aktywizowanie i organizowanie działań społeczeństwa w dzie-dzinie przygotowań obronnych oraz w zakresie przestrzegania porządku publicznego1. Za-pewnienie bezpieczeństwa kraju stanowi także jeden z zasadniczych obowiązków obywateli, co wynika już z art. 1 i 85 Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r., zgodnie z którymi Polska jest „dobrem wspólnym”, a obrona ojczyzny jest obowiązkiem każdego obywatela polskiego.

Pomimo podejmowanych wysiłków nie udało się jednak wyeliminować lub chociażby w zadowalający sposób ograniczyć zagrożeń, zarówno zależnych od woli człowieka (kon-flikty zbrojne), jak również całkowicie od jego woli niezależnych (np. katastrofy naturalne, awarie techniczne). Współczesne państwa, w większości przywiązane do standardów de-mokratycznych i uznające zasadę „demokratycznego społeczeństwa”, za podstawę ustroju starają się wypracować procedury działania na wypadek wystąpienia okoliczności, które zagrażają życiu narodu bądź w znacznym stopniu ograniczają normalne funkcjonowanie społeczeństwa. Nie należy bowiem zapominać, że poczucie bezpieczeństwa, rozumiane jako wolność od różnorodnych zagrożeń, jest jednym z egzystencjalnych potrzeb każdego człowieka. Główną rolę w tym zakresie odgrywają instytucje bezpieczeństwa narodowego znajdujące swoje umocowanie zarówno w Konstytucji, jak i w ustawodawstwie zwykłym.

Podstawowym zamierzeniem autorów niniejszej publikacji jest próba kompleksowego przedstawienia spojrzenia na instytucje bezpieczeństwa narodowego w możliwie przystępny i przejrzysty sposób. Bardziej szczegółowa analiza prezentowanych zagadnień wymagałaby przygotowania opracowania znacznie obszerniejszego, co wykraczałoby poza przyjęte za-łożenia wstępne. Z tego względu w pracy zrezygnowano m.in. z rozważań komparatystycz-nych i w pewnym zakresie z ujęcia historycznego. Niemniej jednak każdy rozdział został opatrzony wykazem niezbędnej literatury, co może stanowić przyczynek do pogłębienia prezentowanej materii.

Ograniczenia objętości niniejszej pracy powodowały także konieczność selektywnego podejścia do omawianych zagadnień i instytucji. Z tego względu w pracy brak jest rozbudo-wanych ogólnoteoretycznych rozważań dotyczących poszczególnych definicji i pojęć.

1 Zob. W. Skrzydło, Leksykon wiedzy o państwie i konstytucji, Warszawa 2000, s. 6.

XVIII Przedmowa

W naszej ocenie nie można jednak pominąć podstawowych instytucji i rozwiązań ustro-jowych w przedmiotowym zakresie, takich jak zadania konstytucyjnych organów i organów parlamentarnych w tej materii, czy problematyki stanów nadzwyczajnych. Szczególny na-cisk położony został na prezentację podstawowych zadań i kompetencji Sił Zbrojnych RP, rodzajów służb, w sposób szczególny służb specjalnych oraz formacji policyjnych. Jesteśmy świadomi, że zastosowanie subiektywnych kryteriów wyboru zawsze jest obarczone pew-nym ryzykiem. Wyrażamy jednak nadzieję, że dokonany wybór instytucji oraz sposób ich prezentacji spowodują, że praca ta będzie pomocą dla wszystkich, którzy poprzez dydaktykę lub doświadczenie zawodowe mają styczność z szeroko rozumianą problematyką bezpie-czeństwa narodowego.

Lublin, grudzień 2011 r.Redaktorzy

ROZDZIAŁ I

ZAGADNIENIA OGÓLNE

Literatura: S. Dworecki, Zagrożenia bezpieczeństwa państwa, Warszawa 1994; L. Ehrlich, Rozwój prawa narodów a zagadnienia bezpieczeństwa kolektywnego, [w:] Bezpieczeństwo zbio-rowe. Referaty przedstawione przez Centralny Komitet Polskich Instytucji Nauk Politycznych w Warszawie 8 Konferencji Wyższych Studiów Międzynarodowych w Londynie 3–8 czerwca 1935 roku, red. L. Ehrlich, Lwów 1935; W. Kitler, Obrona narodowa III RP. Pojęcie. Organi-zacja. System, Warszawa 2002; W. Kitler, Bezpieczeństwo narodowe. Podstawowe kategorie, dylematy pojęciowe i próba systematyzacji, [w:] Towarzystwo Wiedzy Obronnej, Zeszyt Pro-blemowy 2010, Nr 1 (61); W. Kitler, A. Skrobacz, Bezpieczeństwo ludności cywilnej. Pojęcie, organizacja i zadania w czasie pokoju, kryzysu i wojny, Warszawa 2010; A. Korybski, Funkcje państwa, [w:] Wprowadzenie do nauki o państwie i polityce, red. B. Szmulik, M. Żmigrodzki, Lublin 2006; J. Kuciński, Nauka o państwie i prawie, Białystok 2008; J. Kukułka, Bezpieczeń-stwo a współpraca europejska: współzależności i sprzeczności interesów, Sprawy Międzyna-rodowe 1982, Nr 7; W. Lang, J. Wróblewski, S. Zawadzki, Teoria państwa i prawa, Warszawa 1979; C. Rutkowski, Bezpieczeństwo i obronność: strategie – koncepcje – doktryny, Warszawa 1995; G. L. Seidler, H. Groszyk, J. Malarczyk, A. Pieniążek, Wstęp do nauki o państwie i prawie, Lublin 2001; Słownik terminów z zakresu psychologii dowodzenia i zarządzania, Warszawa 2000; M. Sobolewski, Podstawy teorii państwa, Kraków 1986; W. Stankiewicz, Bezpieczeństwo narodowe a walki niezbrojne, Studium, Warszawa 1991; J. Stańczyk, Współczesne pojmowanie bezpieczeństwa, Warszawa 1996; J. Szmyd, Bezpieczeństwo jako wartość, refleksja aksjologicz-na i etyczna, [w:] Zarządzanie bezpieczeństwem, red. P. Tyrała, Kraków 2000; B. Winiarski, Bez-pieczeństwo. Arbitraż. Rozbrojenie, Poznań 1928; R. Wróblewski, Podstawowe pojęcia z dziedzi-ny polityki bezpieczeństwa, strategii i sztuki wojennej, Warszawa 1993; R. Zięba, Pojęcie i istota bezpieczeństwa państwa w stosunkach międzynarodowych, Sprawy Międzynarodowe 1989, Nr 10; R. Zięba, Kategoria bezpieczeństwa w nauce o stosunkach międzynarodowych, [w:] Bez-pieczeństwo narodowe i międzynarodowe u schyłku XX wieku, red. D. B. Bobrow, E. Haliżak, R. Zięba, Warszawa 1997; C. Znamierowski, Szkoła prawa. Rozważania o państwie, Warsza-wa 1999.

Instytucje bezpieczeństwa narodowego · I. Minister Obrony Narodowej ... Zakres działania ... §...

Documents

Transcript of Instytucje bezpieczeństwa narodowego · I. Minister Obrony Narodowej ... Zakres działania ... §...