Główne problemy makroekonomiczne

w dziełach noblistów

Milton Friedman – Robert Lucas –

Finn Kydland, Edward Prescott –

Edmund Phelps

Plan wykładu

Główne problemy i laureaci Nagrody im.

Alfreda Nobla, do których wykład się odnosi

Czy inflacja jest remedium na bezrobocie?

Polityka uznaniowa czy polityka według

zasad?

Pieniężne czy realne szoki leżą u źródeł

kryzysów?

Edmund Phelps o kapitalizmie i przyczynach

ostatniego kryzysu

Friedman i PhelpsNaturalna stopa bezrobocia

Milton Friedman 1912-2006

Nobel 1976 za osiągnięcia

w dziedzinie analizy

konsumpcji, historii i teorii

pieniądza oraz za prezentację

złożoności polityki stabilizacji

Edmund Phelps, ur. 1933 r.

Nobel 2006 za pogłębienie

rozumienia zależności między

krótko- i długookresowymi

skutkami polityki

makroekonomicznej

Lucas – Kydland, Prescott Hipoteza racjonalnych oczekiwań (HRO)

Od czynników pieniężnych do realnych

Robert Lucas, ur. 1937

Nobel 1995 za transformację analizy makroekonomicznej w oparciu o HRO i pogłębienie rozumienia polityki ekonomicznej

Finn Kydland, ur. 1943; Edward Prescott, ur. 1940

Nobel 2004 za ujawnienie problemów niespójności celów polityki ekonomicznej w czasie i wkład do teorii cyklu koniunkturalnego

http://en.people.cn/200412/08/eng20041208_166534.html

NATURALNA STOPA

BEZROBOCIA

Czy inflacją można zwalczać bezrobocie?

Powrót do ideałów klasycznego liberalizmu

i rozwinięcie ilościowej teorii pieniądza

Milton Friedman

po polsku

Alternatywne ujęcia

Structural Slumps : The Modern

Equilibrium Theory of Unemployment,

Interest, and Assets

Epoka Keynesa

i krzywa Phillipsa jako karta dań dla polityków

1950 -1973

Stopa bezroboci

a

Stopa inflacji

Francja 2,00 5,00

Niemcy 2,5 2,7

Wielka

Brytania2,8 4,6

Europa

Zachodnia 2,6 4,3

USA 4,6 2,7

Źródło:A. Maddison, World Economy, t. 1, OECD 2006, s. 136. Źródło: http://bilbo.economicoutlook.net/blog/?p=22781

Stagflacja i nowa interpretacja zależności

między inflacją i bezrobociem

Nowa koncepcja:1. Rozróżnienie krótko- i

długookresowych skutków

nieprzewidzianych zmian

nominalnego popytu

2. Rozróżnienie wielkości

nominalnych i realnych

3. Hipoteza oczekiwań

adaptacyjnych

1950 -1973 1974 - 1983

Stopa

bezrobocia

Stopa

inflacji

Stopa

bezrobocia

Stopa

inflacji

Francja 2,00 5,00 5,7 11,2

Niemcy 2,5 2,7 4,1 4,9

Wielka

Brytania2,8 4,6 7,0 10,2

Europa

Zachodnia 2,6 4,3 6,0 11,2

USA 4,6 2,7 7,4 8,2

Źródło:A. Maddison, World Economy, t. 1, OECD 2006, s. 136.

Pionowa krzywa Phillipsa

Un=4Un=2

A

B C

D E

Sto

pa

inflacji

Stopa bezrobocia

3

6

Pe=6

Pe=3

Pe=0

Teoria dochodu nominalnego

M. Friedmana

Zmiany podaży pieniądza powodują

opóźnione w czasie zmiany aktywności

gospodarczej mierzonej wielkością dochodu

nominalnego. Nie potrafimy jednak określić,

jak wpływ pieniądza rozkłada się między

poziom cen i poziom dochodu realnego.

Podaż pieniądza kształtuje dochód

nominalny zarówno w krótkim, jak i w

długim okresie, natomiast wpływ na dochód

realny w okresie długim zanika.

Z punktu widzenia długiego okresu wzrost

podaży pieniądza prowadzi tylko do inflacji.

MV ≡ PY

Y – dochód realny

PY – dochód nominalny

W okresie krótkim:

M P

Y

W okresie długim:

M P

Y

Substytucyjność między inflacją a bezrobociem ma

charakter krótkookresowy i jest efektem nieprzewidzianych

zmian globalnego popytu nominalnego (nieoczekiwanej

inflacji bądź deflacji).

W krótkim okresie możliwy jest pod wpływem impulsów

pieniężnych przejściowy wzrost zatrudnienia.

W długim okresie krzywa Phillipsa przybiera postać linii

pionowej. Obrazuje to fakt, iż jednostki z czasem

dostosowują swoje oczekiwania do wielkości realnych i

bezrobocie wraca do poziomu naturalnego. Z perspektywy

długiego okresu pieniądz jest neutralny.

Naturalna stopa bezrobocia

i neutralność pieniądza

Stopa bezrobocia i udział bezrobocia

długookresowego*Kraj Stopa

bezrobocia 2000-2002

Udział bezrobocia długookres. 2000-2002*

Stopa bezrobocia

Q3 2014

Udział bezrobocia długookres.

2014

Francja 8,9 31,7 10,4 42,7

Niemcy 8,6 46,6 5,0 44,3

W. Brytania 5,1 22,8 5,9 35,7

Strefa euro 8,5 42,8 11,6 b.d.

UE 10,1 48,6

Japonia 5,4 29,7 3,6 37,6

USA 5,8 8,5 6,1 23,0

Kanada 7,7 9,3 7,0 12,9

Polska 19,9 48,4 8,6 36,2

World Development Indicator 2005, World Bank, Washington 2005, s. 60-62;

https://data.oecd.org/unemp/unemployment-rate.htm#indicator-chart [dostęp: 20.02.2014]

Stopa bezrobocia długookresowego

w USA po II wojnie światowej

http://www.theatlantic.com/business/archive/2013/03/forget-the-good-jobs-report-long-term-unemployment-is-still-terrifying/273859/

Stopa bezrobocia (UR) i stopa bezrobocia

długookresowego (LTUR) w krajach UE

Źródło: European Commission. Press Release Database, http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-13-1_en.htm [dostęp: 20.02.2016]

Co to jest naturalna stopa bezrobocia?

Stopa równowagi B*

Jeżeli B > B*, to poziom

cen obniża się

Jeżeli B < B*, to rośnie

poziom cen

E. Phelps: Bezrobocie naturalne to

bezrobocie równowagi – poziom

bezrobocia określony przez czynniki

niepieniężne przez zmieniającą się

strukturę realnego popytu podaży.

Struktura ma znaczenie!

M. Friedman: NSB określa poziom

bezrobocia, który wynikałby z systemu

równowagi ogólnej Walrasa, gdyby

równania uwzględniały strukturalne

cechy rynków pracy i towarów, w tym

niedoskonałości rynku, stochastyczną

zmienność popytu i podaży, koszty

informacji o wolnych miejscach pracy,

koszty mobilności itd.

Stopa inflacji i bezrobocia w USA,

1948 - 2013

https://econographics.wordpress.com/tag/natural-rate/

Od czego zależy naturalna stopa bezrobocia? -

różne punkty widzenia

Psychologia czy instytucje?

Czynniki realne czy pieniężne?

Struktury popytu, czy globalny popyt?

Czynniki określające zachowania

na rynku pracy

Faktyczna (BF) i naturalna (NB) stopa

bezrobocia w Polsce

1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000

BF 14 14,4 13,3 12,4 11 10,5 13,9 16

BN 13 13,3 11,3 9,5 8,5 7,4 - 12,7

Źródło: E. Kwiatkowski, Strukturalne determinanty naturalnej stopy bezrobocia,

Konferencja Naukowa NBP, Falenty 2002

Friedman: Centralne znaczenie polityki

pieniężnej

polityka pieniężna jest bardzo ważna,

ale jej cele muszą być ograniczone

Należy dążyć do:

• tworzenia ram funkcjonowania gospodarki służących minimalizowaniu wahań cen i stabilizacji oczekiwań podmiotów gospodarczych

• niedopuszczenia do sytuacji, w której pieniądz stałby się poważnym źródłem wstrząsów gospodarczych

• Monetary rule

ARGUMENTY ZA POLITYKĄ

WEDŁUG ZASAD

Niespójność optymalnej polityki

w czasie

Niespójność optymalnej polityki

ekonomicznej w czasie (Kydland-Prescott)

Teoria optymalnej regulacji użyteczna w naukach przyrodniczych nie ma zastosowania do kontroli systemów społecznych.

bowiem inteligentne podmioty potrafią przewidywać i przeciwdziałać założonym celom polityki gospodarczej.

Planowanie gospodarcze nie jest gra przeciw przyrodzie, ale raczej grą przeciw racjonalnym podmiotom gospodarczym.

Niespójność w czasie – różnica między polityką optymalną ex ante i ex post.

Niespójna w czasie polityka osłabia wiarygodność zapowiadanych posunięć i w efekcie przyczynia się do zwiększenia niepewności.

Najlepsza jest polityka oparta na zaufaniu i zasadach.

Fluktuacje gospodarcze są efektem czynników realnych {głównie postępu technicznego}. Wysiłki stabilizacyjne są kosztowne i nieskuteczne.

Trudność stosowania zasad

Powódź 1997, polityka wg zasad

i media http://wroclaw.wyborcza.pl/wroclaw/5,35771,12104703.html?i=1

Włodzimierz

Cimoszewicz

o swojej słynnej

wypowiedzi z czasów

powodzi 1997 roku, kiedy

pełnił funkcję premiera na

pytanie o ewentualne

odszkodowania od rządu

odparł: „Trzeba było się

ubezpieczyć".

” Zaraz potem dodałem, że

rząd oczywiście pomocy

udzieli, ale tę część

wypowiedzi już ucięto”.

ZADZIWIAJĄCA ZMIANA: OD TEORII

PIENIĘŻNEGO DO REALNEGO CYKLU

KONIUNKTURALNEGO

Robert Lucas contra Kydland i Prescott

Geneza hipotezy racjonalnych

oczekiwań John F. Muth, Rational Expectations and Theory

of Price Movements, 1961 r.

Dlaczego nie udało się znaleźć teorii, która pozwoliłaby bezbłędnie prognozować ceny na rynkach finansowych?

Wszelkie dostępne informacje, które mogłyby zwiększyć dokładność prognoz, są natychmiast uwzględniane w procesach decyzyjnych podmiotów spekulujących na rynkach finansowych.

Neutralność pieniądza według Lucasa i

teza o nieefektywności polityki

Jeśli podmioty gospodarcze nie popełniają błędów i ceny są giętkie, to gospodarka pozostaje w stanie równowagi. Gdy zmiany podaży pieniądza jest przewidywalne gospodarka natychmiast wraca na długookresową krzywą podaży.

Tylko nieprzewidziana zmiana prowadzi do zmiany popytu (przesunięcie od AD1 do AD2) i wtedy pieniądz nie jest neutralny w okresie krótkim. Ale ludzie wkrótce poznają, że ceny względne się nie zmieniły i korygują swoje zachowania (przesunięcie od SRAS1 do SRA2). W okresie długim także nieprzewidziane zmiany pieniądza nie wpływają na zmienne realne.

Wniosek: Wzrost podaży pieniądza nie

wywołuje realnego wzrostu produkcji, a

ograniczenie podaży pieniądza nie

powoduje realnego spadku

zatrudnienia i produkcji.

Źródło: E. McPhail, Intermediate Macroeconomics,

http://edwardmcphail.com/intermediatemacro/chapter_10_online.htm

Od pieniężnej do realnej teorii cyklu

koniunkturalnego

Keynesiści, monetaryści i nowi klasycy zakładali, że czynniki podażowe powodują systematyczny wzrost produktu globalnego (długookresowy składnik trendu PKB jest „gładki”), a krótkookresowe fluktuacje tłumaczyli wstrząsami popytu..

Model niespodzianki pieniężnej Lucasa w połączeniu z hipotezą racjonalnych oczekiwań postawił pod znakiem zapytania pieniężne wyjaśnienie cyklu koniunkturalnego.

Rezultatem rozwinięciem teorii realnego cyklu pieniężnego.

Wzrost i fluktuacje produkcji nie są

różnymi jakościowo zjawiskami

1982 Nelson i Plosser - hipoteza, że

obserwowane wahania produkcji są

zmianami jej naturalnego poziomu, a nie

odchyleniami od wygładzonej ścieżki

trendu.

Siły ekonomiczne wyznaczające trend

nie różnią się od tych, które wywołują

wahania. Nie można zatem oddzielać

analizy wzrostu od analizy cyklu.

Wzrost i fluktuacje produkcji

nie są różnymi jakościowo zjawiskami

1982 Nelson i Plosser -

hipoteza, że obserwowane

wahania produkcji są

zmianami jej naturalnego

poziomu, a nie odchyleniami

od wygładzonej ścieżki

trendu.

Siły ekonomiczne

wyznaczające trend nie

różnią się od tych, które

wywołują wahania. Nie

można zatem oddzielać

analizy wzrostu od analizy

cyklu. Źródło: https://www.philadelphiafed.org/publications/speeches/plosser/2014/01-

04-14-philadelphia-KAEA-Maekyung-forum

Realny PKB w USA i kolejne zmiany

prognoz potencjalnego PKBTradycyjne ujęcie luki PKB

1. Szok jest przemijający i

gospodarka szubko wraca na

ścieżkę wzrostu potencjalnego

PKB

2. Ostatni kryzys został

spowodowany dużym szokiem

popytowym

3. Taka sytuacja uzasadnia

utrzymywanie niskich stóp

procentowych

Ujęcie alternatywne

1. Szoki mogą być długotrwałe i

mieć charakter podażowy.

2. Modele, które są podstawą

wyznaczania trendu

potencjalnego PKB są różne i

mogą być oparte na błędnych

założeniach

3. W tej sytuacji ekspansywna

polityka pieniężna może być

nieskuteczna.

Teoria realnego cyklu

Wahania koniunkturalne traktowane są jako

reakcje zagregowanej funkcji podaży na

szoki technologiczne. Zmiany produkcji

i zatrudnienia są wynikiem optymalnych

reakcji racjonalnych podmiotów

gospodarczych na zmiany warunków

działania, zwłaszcza zmiany technologiczne.

Każda faza cyklu jest stanem równowagi.

Tradycja i nowatorstwo

TRC nawiązuje do idei niepieniężnych teorii przeinwestowania szkoły szwedzkiej i teorii innowacji Schumpetera.

Nowatorstwo polega na tym, że autorzy TRC nie budowali modeli, które można poddawać konwencjonalnym testom ekonometrycznym, ale stosowali metodę kalibrowania w oparciu o modele równowagi ogólnej, funkcje decyzji konsumentów i producentów oraz generator liczb losowych dokonywali symulacji efektów losowych wstrząsów technologicznych, a następnie porównywali rezultaty tych symulacji z zachowaniem gospodarki.

O KAPITALIZMIE I PRZYCZYNACH

WSPÓŁCZESNEGO KRYZYSU

Edmund Phelps

E. Phelps: Jaki kapitalizm, jaka

polityka? Model wolnej przedsiębiorczości kontra model

korporacjonistyczny (liczne odwołania do F. Hayeka)

Polityka pieniężna nie może być narzędziem zwalczania bezrobocia. „Twarda” polityka pieniężna to inwestycja w niską inflację.

Inwestycje w edukację. Im wyższe wykształcenie, tym większa zdolność do innowacji i przyjmowania wysokich technologii

Problem wykluczenia; płace minimalne czy subsydiowanie płac?

Zmiany w poglądach E. Phelpsa

W wykładzie noblowskim akcentował zalety kapitalizmu amerykańskiego.

Po kryzysie akcentował następujące przyczyny kryzysu:

Krótkookresowa perspektywa w korporacjach i przejęcia.

Akcje w rękach funduszy, a nie gospodarstw domowych; presja zarządów funduszy

na krótkookresowe zyski.

System patentowania hamuje innowacyjność gospodarki.

Obserwujemy coraz większą polityzację gospodarki. Duża część popytu jest pod

kontrolą rządu. Coraz mniejsza część gospodarki jest otwarta na decyzje

spontaniczne.

Brak odpowiedzialności w biznesie. Teraz, gdy ktoś poniesie stratę, może udać się do

rządu i dostać pomoc finansową.

W ciągu ostatnich dekad w Stanach Zjednoczonych następowała konsekwentna

dewaluacja pracy. Wcześniej nikt nie wyobrażał sobie, że można żyć bez pracy.

Na które z poniższych pytań można

odpowiedzieć jednoznacznie?

Czy inflacja jest remedium na bezrobocie?

Czy polityka powinna być uznaniowa czy

oparta na zasadach?

Czy u źródeł kryzysów są czynniki pieniężne

czy realne?

Czy powrót do doktryny Keynesa może

uzdrowić współczesny kapitalizm?

Rozwinięcie wybranych

wątków w:J. Godłów-Legiędź, Współczesna

ekonomia, Ku nowemu paradygmatowi?,

C.H. Beck, Warszawa 2010, rozdz. 1, s.

29-38; 115-132, 166-170.

Online: J. Godłów-Legiędź , Strukturalistyczna

teoria bezrobocia Edmunda Phelpsa, „Gospodarka

Narodowa 2008, nr 9;

http://gospodarkanarodowa.sgh.waw.pl/p/gospodarka_na

rodowa_2008_09_01.pdf

R. Szarfenberg, Phelpsa zainteresowanie

problematyką spoleczną

http://rszarf.ips.uw.edu.pl/pdf/phelps.pdf.

Snowdon, Vane, Wynarczyk,

Wspólczesne nurty makroekonomii, WN

PWN, warszawa 1998, rozdz. 4 i5.

J. Żakowski, Rynek w cuglach

http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/spoleczenstwo/27

0751,1,rozmowa-z-noblista-edmundem-phelpsem.read

Ważniejsze prace

źródłowe dostępne

online

M. FRIEDMAN, THE ROLE OF MONETARY

POLICY,

https://assets.aeaweb.org/assets/production/journal

s/aer/top20/58.1.1-17.pdf

http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/economic-

sciences/laureates/2006/phelps_lecture.pdf

ROBERT LUCAS, MONETARY NEUTRALITY

https://core.ac.uk/download/files/153/6324908.pdf

EDMUND PHELPS, Dynamism, Inclusion and

Economic Policy,

http://www.unlam.edu.ar/descargas/46_clase_magi

stral_phelps_eng.pdf