Monetaryzm

i nowa ekonomia klasyczna

Milton Friedman

Janina Godłów – LegiędźUniwersytet Łódzki

Milton Friedman

� Stagflacja i monetaryzm

� Wyzwanie dla ortodoksji keynesowskiej keynesowskiej

� Nagroda Nobla – 1976� Nowa ekonomia

klasyczna

WaŜniejsze dzieła:

Studies in the Quantity Theory of Money, 1956

A Theory of Consumption Function, 1957

Capitalism and Freedom, 1962

A Monetary History of the United States 1867-1960

( z A. Schwartz), 1963

Free to Choose ( z Rose Friedman), 1980

� Inne tytuły po polsku

Intrygujący pieniądz, 1993Wolny wybór, 1994Wolny wybór, 1994Polityka i tyrania, 1993

� M. Belka, Doktryna ekonomiczna Miltona Friedmana, 1986

Wizję optymalnego systemu społecznego, zwłaszcza roli państwa w gospodarce przedstawił w pracy Kapitalizm i wolność oraz Wolny wybór.

Za podstawowe wartości uznał wolność, efektywność Za podstawowe wartości uznał wolność, efektywność ekonomiczną i równość szans. Na płaszczyźnie politycznej rewolucja monetarystyczna oznaczała powrót do ideałów klasycznego liberalizmu – do systemu wolnorynkowego kapitalizmu z ograniczoną rolą państwa w gospodarce.

Na płaszczyźnie teoretyczno-empirycznej

monetaryzm Friedmana moŜna sprowadzić do

następujących tez:

• Zmiany podaŜy pieniądza są głównym czynnikiem wyjaśniającym zmiany poziomu nominalnego dochodu.

• Popyt na pieniądz jest stabilny.

• Nadmiar pieniądza jednostki przeznaczają • Nadmiar pieniądza jednostki przeznaczają raczej na zakup dóbr niŜ papierów wartościowych.

• Nadmierna podaŜ pieniądza jest przyczyną inflacji( pienięŜna teoria inflacji).

• W długim okresie nie ma wymienności między bezrobociem a inflacją. Krzywa Phillipsa w długim okresie jest pionowa, wyznacza ją naturalna stopa bezrobocia. (teoria naturalnej stopy bezrobocia).

• Bilans płatniczy jest zjawiskiem pienięŜnym.

Na podstawie powyŜszych tez Friedman

sformułował postulaty dotyczące polityki

ekonomicznej:

• Polityka monetarna jest efektywniejsza od

polityki fiskalnej.

• Polityka ekonomiczna powinna być oparta na • Polityka ekonomiczna powinna być oparta na

zasadach.

• Głównym motywem polityki monetarnej

powinno być dąŜenie do utrzymaniu

stabilności cen, a to jest moŜliwe poprzez

kontrolę podaŜy pieniądza.

Ilościowa teoria pieniądza jako punkt wyjścia

monetaryzmu

� Równanie wymiany

MV =PTM - ilość pieniądzaV - szybkość obiegu pieniądzaP – przeciętny poziom cenT – wolumen transakcjiT – wolumen transakcji

Zał:1. Stały wolumen transakcji ( zaleŜy od

czynników realnych , a nie zmiennych równania

2. Stała szybkość obiegu pieniądza3. Pieniądz czynnikiem egzogenicznych w

stosunku do gospodarki, tzn. M jest zmienną niezaleŜną.

Zatem P = MV/T

Teoria dochodu nominalnego

Zmiany podaŜy pieniądza powodują opóźnione w czasie zmiany aktywności gospodarczej mierzonej wielkością dochodu nominalnego. Nie potrafimy jednak określić, jak wpływ pieniądza rozkłada się między poziom cen i poziom dochodu realnego.

MV ≡ PY

Y – dochód realnyPY – dochód nominalny

W okresie krótkim:

M PPodaŜ pieniądza kształtuje dochód nominalny zarówno w krótkim, jak i w długim okresie, natomiast wpływ na dochód realny w okresie długim zanika. Z punktu widzenia długiego okresu podaŜ pieniądza decyduje o poziomie cen, wzrost podaŜy pieniądza prowadzi do inflacji.

M P

Y

W okresie długim:

M P

Y

Mechanizm transmisji

Podmioty gospodarcze starają się maksymalizować dochód z posiadanego portfela aktywów. Równowaga portfela aktywów występuje wówczas, gdy jego struktura zapewnia wyrównanie krańcowej rentowności róŜnych form aktywów.

Wzrost podaŜy pieniądza zakłóca równowagę portfela. NadwyŜkowe ilości pieniądza inwestowane są najpierw w NadwyŜkowe ilości pieniądza inwestowane są najpierw w aktywa finansowe (obligacje i akcje). W miarę wzrostu kursów papierów wartościowych przedmiotem zainteresowania stają się aktywa niefinansowe: dobra kapitałowe i dobra konsumpcyjne trwałego uŜytku.

To jest właśnie szczególny sposób wpływu na rynek towarowy, który wynika stąd, Ŝe Friedman traktuje aktywa finansowe i rzeczowe jako dość bliskie substytuty.

Funkcja popytu na pieniądz

� Friedman załoŜenie o stałej szybkości obiegu pieniądza zastąpił hipotezą o stabilnej funkcji popytu na pieniądz.

� Pieniądz jest nie tylko środkiem wymiany, ale takŜe elementem portfela aktywów.

Md/P = f (Y, r, P)Y - dochód permanentny r - stopa przychodów od aktywów finansowychP - oczekiwana stopa inflacji

Spory wokół krzywej Phillipsa

W 1958 roku Nowozelandczyk Alban Phillips opublikow ał artykuł, w którym przedstawił swoje wyniki bada ń dotycz ących stopy bezrobocia i stopy wzrostu płac nominalnych W ielkiej stopy bezrobocia i stopy wzrostu płac nominalnych W ielkiej Brytanii w latach 1861 – 1913. Zwi ązek między bezrobociem i wzrostem płac nominalnych wyraził za pomoc ą równania i krzywej, która od jego nazwiska nazwana została k rzyw ą Phillipsa.

Klasyczna krzywa Phillipsa

Procentowa zmiana plac nominalnych

Procentowa zmiana plac nominalnych

Stopa bezrobocia

5,5 %

Krzywa Phillipsa ma nachylenie ujemne, co oznacza, Ŝe gdy bezrobocie jest niskie płace nominalne wykazuj ą tendencj ę rosn ącą. Z badań Phillipsa wynikało, Ŝe w Wielkiej Brytanii płace wykazywały tendencje wzrostow ą przy stopie bezrobocia nieco poni Ŝej 5,5%, czyli przed osi ągni ęciem pełnego zatrudnienia. przed osi ągni ęciem pełnego zatrudnienia.

W roku 1960 P. A. Samuelson i R. M. Solow

wysunęli tezę o istnieniu funkcyjnej zaleŜności

między tempem wzrostu płac nominalnych, a

tempem wzrostu cen, i na tej podstawie

przedstawili krzywą Phillipsa jako ujemną

zaleŜność między stopą bezrobocia a stopą inflacji.

Wnioski: niemoŜliwe jest pełne zatrudnienie bez inflacji

ale w polityce makroekonomicznej moŜna wybierać między

wyŜszą inflacją i niskim bezrobociem z jednej strony, a

niŜszą inflacją i wyŜszym bezrobocie z drugiej.

E. S. Phelps i M. Friedman prowadzili niezaleŜniebadania, które doprowadziły do nowego ujęcia

związku między bezrobociem, a inflacją.

Nowa koncepcja oparta była na:

(1) rozróŜnieniu krótkookresowych i

długookresowych skutków nieprzewidzianych

Stagflacja i nowa interpretacja Krzywej Phillipsa

długookresowych skutków nieprzewidzianych

zmian nominalnego popytu,

(2) rozróŜnieniu wielkości nominalnych i

realnych oraz

(3) hipotezie oczekiwań adaptacyjnych - jednostki

kierują się płacami realnymi i tylko przejściowo

(nieoczekiwana inflacja) ulegają iluzji pienięŜnej.

Pionowa krzywa Phillipsa

Sto

pa in

flacj

iPe=6

Pe=3Pe=0

Un=4Un=2A

B C

D E

Stopa bezrobocia

3

6

Substytucyjno ść między inflacj ą a bezrobociem macharakter krótkookresowy i jest efektem nieprzewidzianyc hzmian globalnego popytu nominalnego ( nieoczekiwanejinflacji b ądź deflacji).

W krótkim okresie moŜliwy jest pod wpływem

Naturalna stopa bezrobocia

i neutralność pieniądza

W krótkim okresie moŜliwy jest pod wpływemimpulsów pieni ęŜnych przejściowy wzrost zatrudnienia.

W długim okresie krzywa Phillipsa przybiera posta ć

linii pionowej przecinaj ącej oś rzędnych w punkcie Un.Obrazuje to fakt, i Ŝ jednostki z czasem dostosowuj ą swojeoczekiwania do wielko ści realnych i bezrobocie wraca dopoziomu naturalnego. Z perspektywy długiego okresupieni ądz jest neutralny.

Centralne znaczenie polityki pienięŜnej

polityka pienięŜna jest bardzo waŜna,

ale jej cele muszą być ograniczone

NaleŜy dąŜyć do:

• tworzenia ram funkcjonowania gospodarki słuŜących minimalizowaniu wahań cen i stabilizacji oczekiwań podmiotów gospodarczych

• niedopuszczenia do sytuacji, w której pieniądz stałby się powaŜnym źródłem wstrząsów gospodarczych

Monetary rule

Okres, który upływa od impulsu pienięŜnego do efektuw sferze realnej jest zmienny i trudny do oszacowania. Ztego względu dyskrecjonalna polityka monetarna jestnieskuteczna.

Najbardziej obiecująca, a zarazem najmniejszkodliwa, jest polityka monetarna oparta na zasadzie stałejstopy wzrostu podaŜy pieniądza, zgodnej z długookresowąstopą wzrostu gospodarczego. Stała stopa wzrostu podaŜystopą wzrostu gospodarczego. Stała stopa wzrostu podaŜypieniądza miała być zasadą, która pozwoli wyeliminowaćpodstawowe źródło niestabilności gospodarczej, czyliwahania podaŜy pieniądza.

Idealne rozwiązanie widział Friedman w nadaniumonetary rule rangi prawa konstytucyjnego. Stała stopawzrostu podaŜy pieniądza ma być instrumentem, któryumoŜliwi stabilny wzrost gospodarczy – wzrost przystabilnych cenach i naturalnej stopie bezrobocia.

Postulaty Friedmana dotyczące funkcji państwa wynikają z dwu fundamentalnych załoŜeń:

• NajwyŜszą wartością jest wolność jednostki.

• Wolny rynek gwarantuje efektywną gospodarkę i

Rola państwa w gospodarce

• Wolny rynek gwarantuje efektywną gospodarkę i najlepsze zaspokojenie potrzeb jednostki.

Friedman opowiada si ę zdecydowanie za koncepcj ą państwa minimalnego i formułuje dwie ogólne zasady dotycz ące działania pa ństwa:

� Zakres działania rz ądu musi by ć ograniczony. Głównym zadaniem rz ądu jest ochrona wolno ści Głównym zadaniem rz ądu jest ochrona wolno ści przed wrogami zewn ętrznymi i przed innymi obywatelami. Ponadto pa ństwo umo Ŝliwia wspólne przedsi ęwzięcia, które byłyby zbyt trudne b ądź zbyt kosztowne dla jednostki.

� Władza powinna by ć zdecentralizowana, raczej na poziomie okr ęgu, a nie stanu, czy całego kraju.

Projekt radykalnej reformy socjalnej

Krytyka państwa dobrobytu: programy socjalne realizowane w

ramach tej polityki powodują

marnotrawstwo i są nieskuteczne

Remedia:

- ujemny podatek dochodowy,

- zniesienie systemu obowiązkowych ubezpieczeń emerytalno-rentowych,

- pełna prywatyzacja szkolnictwa.

Nobel 1995 Robert E. Lucas

� Za rozwinięcie i zastosowanie hipotezy racjonalnych oczekiwań w modelach makroekonomicznych oraz pogłębienie oraz pogłębienie rozumienia polityki ekonomicznej.

Geneza hipotezy racjonalnych

oczekiwań� John F. Muth, Rational Expectations and Theory

of Price Movements, 1961 r.

� Dlaczego nie udało si ę znaleźć teorii, która pozwoliłaby bezbł ędnie prognozowa ć ceny na rynkach finansowych?rynkach finansowych?

� Wszelkie dost ępne informacje, które mogłyby zwiększyć dokładno ść prognoz, s ą natychmiast uwzgl ędniane w procesach decyzyjnych podmiotów spekuluj ących na rynkach finansowych.

HRO

� Podmioty gospodarcze zachowuj ą się racjonalnie, tzn., d ąŜą do maksymalizacji uŜyteczno ści w danych warunkach.

Mają wszelkie dane o czynnikach � Mają wszelkie dane o czynnikach determinuj ących przebieg zjawisk gospodarczych, znaj ą takŜe odpowiedni model gospodarki i na podstawie tej pełnej informacji z przeszło ści i tera źniejszo ści formułuj ą oczekiwania dotycz ące przyszło ści.

Teza o nieefektywności polityki

� Jeśli podmioty gospodarcze nie popełniaj ą błędów i ceny są giętkie, to gospodarka pozostaje w stanie równowagi.

� Nierównowaga pojawia si ę sporadycznie jako efekt losowych nie daj ących si ę przewidzie ć zdarzeń. Nominalna losowych nie daj ących si ę przewidzie ć zdarzeń. Nominalna zmiana globalnego popytu b ędąca skutkiem ekspansji pieni ęŜnej nie poci ąga za sob ą zmiany poda Ŝy w uj ęciu realnym, poniewa Ŝ podmioty gospodarcze wiedz ą, Ŝe nie zmieniaj ą się ceny wzgl ędne.

� Wzrost poda Ŝy pieni ądza nie wywołuje realnego wzrostu produkcji, a ograniczenie poda Ŝy pieni ądza nie powoduje realnego spadku zatrudnienia i produkcji..

Krytyka Lucasa

� W artykule Econometric Policy Evolution: A CriticLucas przeprowadził krytyk ę procedury tworzenia makromodeli ekonometrycznych i podwa Ŝył ich uŜyteczno ść jako narz ędzi polityki gospodarczej. Istot ą krytyki Lucasa było zakwestionowanie zasadno ści zało Ŝenia niezmienno ści szacowanych parametrów modeli makroekonomicznych.parametrów modeli makroekonomicznych.

� Parametry modeli zale Ŝą nie tylko od takich cech gospodarki jak technologia i preferencje konsumentów, ale tak Ŝe od oczekiwa ń podmiotów gospodarczych. Oczekiwania te zale Ŝą od realizowanej polityki gospodarczej i nale Ŝy zatem sądzić, Ŝe zmieniaj ą się wraz ze zmianami tej polityki.

2004 Finn E. Kydland Edward C. Prescott

Norwegia USA

� Za wkład do teorii dynamiki makroekonomicznej: teori ę realnego cyklu koniunkturalnego i koncepcj ę niespójno ści polityki ekonomicznej w czasie.

Niespójność optymalnej polityki

ekonomicznej w czasie

� Teoria optymalnej regulacji u Ŝyteczna w naukach przyrodniczych nie ma zastosowania do kontroli systemów społecznych.

� bowiem inteligentne podmioty potrafi ą � bowiem inteligentne podmioty potrafi ą przewidywa ć i przeciwdziała ć załoŜonym celom polityki gospodarczej.

� Planowanie gospodarcze nie jest gra przeciw przyrodzie, ale raczej grą przeciw racjonalnym podmiotom gospodarczym.

� Niespójno ść w czasie – ró Ŝnica mi ędzy polityk ą optymaln ą ex ante i ex post.

� Niespójna w czasie polityka osłabia wiarygodno ść zapowiadanych posuni ęć i w efekcie przyczynia si ę do zwi ększenia niepewno ści.zapowiadanych posuni ęć i w efekcie przyczynia si ę do zwi ększenia niepewno ści.

� Najlepsza jest polityka oparta na zaufaniu i zasadach. Fluktuacje gospodarcze s ą efektem czynników realnych {głównie post ępu technicznego}. Wysiłki stabilizacyjne s ą kosztowne i nieskuteczne.

Od pienięŜnej do realnej teorii cyklu

koniunkturalnego

� Keynesi ści, monetary ści i nowi klasycy zakładali, Ŝe czynniki poda Ŝowe powoduj ą systematyczny wzrost produktu globalnego (długookresowy składnik trendu PKB jest „gładki”), a krótkookresowe fluktuacje tłumaczyli wstrz ąsami popytu..a krótkookresowe fluktuacje tłumaczyli wstrz ąsami popytu..

� Model niespodzianki pieni ęŜnej Lucasa w poł ączeniu z hipotez ą racjonalnych oczekiwa ń postawił pod znakiem zapytania pieni ęŜne wyjaśnienie cyklu koniunkturalnego. Krytyka NEK zaowocowała rozwini ęciem teorii realnego cyklu pieni ęŜnego.

Wzrost i fluktuacje produkcji nie są

róŜnymi jakościowo zjawiskami

� 1982 Nelson i Plosser - hipoteza, Ŝe obserwowane wahania produkcji s ą zmianami jej naturalnego poziomu, a nie odchyleniami od wygładzonej ścieŜki odchyleniami od wygładzonej ścieŜki trendu.

� Siły ekonomiczne wyznaczaj ące trend nie róŜnią się od tych, które wywołuj ą wahania. Nie mo Ŝna zatem oddziela ć analizy wzrostu od analizy cyklu.

Teoria realnego cyklu

� Wahania koniunkturalne traktowane są jako reakcje zagregowanej funkcji podaŜy na szoki technologiczne. Zmiany produkcji i zatrudnienia są wynikiem optymalnych reakcji zatrudnienia są wynikiem optymalnych reakcji racjonalnych podmiotów gospodarczych na zmiany warunków działania, zwłaszcza zmiany technologiczne.

� KaŜda faza cyklu jest stanem równowagi.

Prawdziwe nowatorstwo

� Nie budowali oni modeli, które mo Ŝna poddawa ć konwencjonalnym testom ekonometrycznym, lecz zastosowali metod ę kalibrowania.

� Najpierw w oparciu o modele równowagi � Najpierw w oparciu o modele równowagi ogólnej, funkcje decyzji konsumentów i producentów oraz generator liczb losowych dokonywali symulacji efektów losowych wstrz ąsów technologicznych, a nast ępnie porównywali rezultaty tych symulacji z rzeczywistym zachowaniem gospodarki

Klasyczny kontra keynesowski

punkt widzenia - kto ma rację?� Z punktu widzenia długiego okresu - my ślący w duchu klasycznym

� Z punktu widzenia krótkiego okresu – nie mo Ŝna nie przyzna ć racji idei, Ŝe konieczne jest zachowanie proporcji mi ędzy oszcz ędzaniem a konsumpcj ą i Ŝe wyst ępuj ą sytuacje, w których w obronie stabilno ści społecznej konieczne jest odej ście od zasad.

� Szkopuł w tym, Ŝeby krótkookresowy punkt widzenia nie zdominował � Szkopuł w tym, Ŝeby krótkookresowy punkt widzenia nie zdominował myślenia ekonomistów i polityków i Ŝeby politykom mo Ŝna było zaufać.

� Na uwag ę zasługuje ekonomia heterodoksyjna, podejmuj ąca problemy podło Ŝa moralnego i społecznego zjawisk ekonomicznych.

� Nowa ekonomia instytucjonalna – akcentowanie wa Ŝności i zło Ŝono ści instytucjonalno-prawnej funkcji pa ństwa