Stro

na1

GLOSARIUSZ ANALIZ

EKONOMICZNO-FINANSOWYCH

PROJEKTÓW B+R

Stro

na2

SPIS TREŚCI

WPROWADZENIE ........................................................................................................................ 3

ŹRÓDŁA POJĘĆ I METODYKI ....................................................................................................... 3

WYKAZ POJĘĆ ............................................................................................................................. 4

PODSTAWA OCENY ................................................................................................................... 12

METODYKA OCENY WIARYGODNOŚCI DANYCH W ANALIZIE OPŁACALNOŚCI ........................ 13

WERYFIKACJA OPŁACALNOŚCI WDROŻENIA – PRZYKŁADY PRAKTYCZNE................................ 19

Stro

na3

WPROWADZENIE

Niniejszy Przewodnik jest dokumentem pomocniczym dla Ekspertów Narodowego Centrum Badań i Rozwoju (NCBR) biorących udział w procesie oceny

projektów w ramach prowadzonych przez NCBR konkursów. Celem niniejszego dokumentu jest wsparcie Ekspertów NCBR w procesie prowadzenia oceny

panelowej.

Materiał prezentuje pojęcia i metody analityczne użyteczne w procesie oceny projektów badawczo-rozwojowych i wdrożeniowych w aspekcie ich

wykonalności finansowo-ekonomicznej.

Wszelkie kwestie formalne związane z konkursami realizowanymi przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju, jak również z zasadami współpracy

z Ekspertami NCBR regulowane są oddzielnymi, nadrzędnymi względem Przewodnika, dokumentami, w tym w szczególności regulaminami poszczególnych

konkursów oraz „Regulaminem współpracy z ekspertami NCBR”.

ŹRÓDŁA POJĘĆ I METODYKI

1. Przewodnik po analizie kosztów i korzyści projektów inwestycyjnych. Narzędzie analizy ekonomicznej polityki spójności 2014–2020, Komisja

Europejska, Grudzień 2014 r.

2. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) NR 1303/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiające wspólne przepisy dotyczące

Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na

rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz ustanawiające przepisy ogólne dotyczące

Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Morskiego

i Rybackiego oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006.

3. Rozporządzenie Delegowane Komisji (UE) nr 480/2014 z dnia 3 marca 2014 r. uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE)

nr 1303/2013 ustanawiające wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego,

Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego

oraz ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu

Spójności i Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego.

Stro

na4

4. Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2015/207 z dnia 20 stycznia 2015 r. ustanawiające szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia

Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013 w odniesieniu do wzoru sprawozdania z postępów, formatu dokumentu służącego

przekazywaniu informacji na temat dużych projektów, wzorów wspólnego planu działania, sprawozdań z wdrażania w ramach celu „Inwestycje na

rzecz wzrostu i zatrudnienia”, deklaracji zarządczej, strategii audytu, opinii audytowej i rocznego sprawozdania z kontroli oraz metodyki

przeprowadzania analizy kosztów i korzyści, a także zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1299/2013

w odniesieniu do wzoru sprawozdań z wdrażania w ramach celu „Europejska współpraca terytorialna”.

5. Wytyczne w zakresie zagadnień związanych z przygotowaniem projektów inwestycyjnych, w tym projektów generujących dochód i projektów

hybrydowych na lata 2014-2020, Ministerstwo Rozwoju i Finansów, Warszawa, 17 lutego 2017 r.

WYKAZ POJĘĆ

Aktywa - dzielimy na aktywa trwałe (eksploatowane dłużej niż rok) i aktywa obrotowe (przeznaczone do zbycia w ciągu roku). Aktywa trwałe to rzeczowe

składniki majątku trwałego (grunty, budynki i budowle, maszyny i urządzenia, środki transportowe i inne), wartość netto („-” odpisy i umorzenia), wartości

niematerialne i prawne (patenty, licencje, znaki towarowe, oprogramowanie komputerowe) oraz finansowe składniki majątku (akcje, udziały). Aktywa

obrotowe (przeznaczone do zbycia w ciągu roku) to zapasy, należności krótkoterminowe i inwestycje krótkoterminowe.

Analiza ekonomiczna - stanowi analizę przeprowadzaną z wykorzystaniem wartości ekonomicznych, która odzwierciedla społeczne koszty alternatywne

towarów i usług. Analiza mająca na celu ustalenie wskaźników efektywności ekonomicznej projektu. Posługuje się wartościami ekonomicznymi, które

odzwierciedlają wartości, jakie społeczeństwo byłoby gotowe zapłacić za określone dobro lub usługę. Wycenia ona wszystkie czynniki zgodnie z ich wartością

użytkową lub kosztem alternatywnym dla społeczeństwa. Analiza ekonomiczna jest szczególnym rodzajem analizy kosztów i korzyści – przeprowadzana jest

w drodze skorygowania wyników analizy finansowej o efekty fiskalne, efekty zewnętrzne oraz ceny rozrachunkowe. Podobnie jak w analizie finansowej,

w analizie ekonomicznej stosuje się metodę zdyskontowanych przepływów pieniężnych (ang. Discounted Cash Flows – DCF).

Analiza efektywności kosztowej (AEK) - jest to metoda analizy efektywności projektów, którą stosuje się, gdy zmierzenie korzyści w kategoriach pieniężnych

nie jest w praktyce możliwe. Stanowi ona szczególny rodzaj analizy kosztów i korzyści i polega na wyliczeniu jednostkowego kosztu osiągnięcia korzyści

generowanych przez projekt. Warunkiem przeprowadzenia takiej analizy jest możliwość skwantyfikowania korzyści, a następnie odniesienia ich do

pieniężnych kosztów projektu; nie jest natomiast konieczne przypisanie korzyściom konkretnej wartości pieniężnej lub ekonomicznej. Przykładem analizy

efektywności kosztowej jest analiza dynamicznego kosztu jednostkowego (ang. Dynamic Generation Cost – DGC).

Stro

na5

Analiza finansowa - przedmiotem analizy finansowej są wielkości ekonomiczne, charakteryzujące działalność jednostki gospodarczej, które są wyrażone

w jednostkach pieniężnych. Zwłaszcza chodzi tu o zasoby finansowe, stan finansowy oraz wyniki działalności gospodarczej.

Obejmuje:

a) ocenę rentowności finansowej inwestycji i kapitału krajowego;

b) określenie odpowiedniego (maksymalnego) wkładu z funduszy;

c) sprawdzenie stabilności finansowej (trwałości) projektu.

Analizę finansową należy, w razie potrzeby i w stosownych przypadkach, przeprowadzać z punktu widzenia właściciela projektu lub operatora, co pozwala

na sprawdzenie przepływów pieniężnych i zagwarantowanie dodatniego salda środków pieniężnych w celu zweryfikowania trwałości finansowej i obliczenia

finansowej stopy zwrotu na projekcie inwestycyjnym i kapitale na podstawie zdyskontowanych przepływów pieniężnych. Jeżeli właściciel i operator to dwa

różne podmioty, należy przeprowadzić skonsolidowaną analizę finansową, która wyklucza przepływy pieniężne między właścicielem a operatorem.

Analiza kosztów i korzyści (Analiza K/K, AKK) (ang. Cost-Benefit Analysis - CBA) - analiza mająca na celu ustalenie, czy lub w jakiej mierze dany projekt

zasługuje na realizację z publicznego lub społecznego punktu widzenia. Analiza kosztów i korzyści różni się od zwykłej oceny finansowej tym, że uwzględnia

również możliwe do skwantyfikowania zyski (korzyści – ang. benefits) i straty (koszty – ang. costs), niezależnie od tego, czy ponosi je podmiot realizujący

inwestycję, czy też społeczeństwo. Analiza K/K przybiera często postać analizy ekonomicznej, w której koryguje się wyniki analizy finansowej

o efekty fiskalne, efekty zewnętrzne oraz ceny rozrachunkowe. Wyniki AKK można wyrazić na wiele sposobów, w tym w postaci ekonomicznej wewnętrznej

stopy zwrotu, ekonomicznej bieżącej wartości netto oraz współczynnika korzyści/koszty. Szczegółowe informacje na temat metodyki przeprowadzania

analizy kosztów i korzyści można znaleźć w Przewodnik po analizie kosztów i korzyści projektów inwestycyjnych.

Analiza trwałości finansowej - opiera się na niezdyskontowanych prognozach przepływów pieniężnych. Wykorzystuje się ją głównie w celu wykazania, że

projekt co roku będzie dysponował wystarczającymi zasobami pieniężnymi, pozwalającymi zawsze na pokrycie wydatków związanych

z inwestycją i operacjami przez cały okres odniesienia.

Analiza scenariuszowa - istotą metody jest przygotowanie możliwych wariantów (scenariuszy) przyszłego kształtowania się zmiennych objaśniających.

Zaleca się przygotowywanie co najmniej trzech scenariuszy:

optymistycznego – zmienne objaśniające są przyjmowane na poziomie najbardziej optymistycznym,

bazowego – zmienne objaśniające są przyjmowane w wartościach założonych dla analizowanego przedsięwzięcia (najbardziej prawdopodobny),

Stro

na6

pesymistycznego – zmienne objaśniające są przyjmowane na poziomie najbardziej pesymistycznym.

Im większa jest wartość kryterium decyzyjnego (np.: NPV) dla scenariusz bazowego, tym mniejsze jest ryzyko przyjęcia do realizacji nieopłacalnego

przedsięwzięcia inwestycyjnego. W wypadku właściwie zdefiniowanych scenariuszy ujemna wartość NPV dla scenariusza pesymistycznego, określa

maksymalną wartość straty, jaką firma może ponieść, realizując dany projekt inwestycyjny. Jeżeli strat ta nie wiąże się z poważnymi konsekwencjami dla

firmy, można podjąć decyzję o jego realizacji.

Analiza skonsolidowana - szczególne podejście w ramach analizy finansowej, stosowane w przypadku projektów realizowanych w systemie kilku

podmiotów, w których:

a) obok beneficjenta występuje operator (system beneficjent – operator), przy czym operator to podmiot odpowiedzialny za eksploatację majątku

powstałego lub zmodernizowanego w wyniku zrealizowanych przez beneficjenta umów związanych z przeprowadzanym projektem inwestycyjnym. Operator

może stać się właścicielem majątku wytworzonego w ramach powyższych umów, z poszanowaniem zasady trwałości projektu,

b) występuje wiele podmiotów (system wielu podmiotów).

W przypadku analizowania projektu, w którego realizację zaangażowany jest więcej niż jeden podmiot, rekomendowane jest przeprowadzenie analizy dla

projektu oddzielnie z punktu widzenia każdego z tych podmiotów, a następnie sporządzenie analizy skonsolidowanej (tzn. ujęcie przepływów wcześniej

wyliczonych dla podmiotów zaangażowanych w realizację projektu i wyeliminowanie wzajemnych rozliczeń między nimi związanych z realizacją projektu).

Dla potrzeb dalszych analiz (analizy ekonomicznej oraz analizy ryzyka i wrażliwości) należy wykorzystywać wyniki analizy skonsolidowanej.

Analiza wrażliwości - jest technika analityczną, która polega na badaniu wpływu zmian poszczególnych zmiennych przedsięwzięcia inwestycyjnego na

poziom jego opłacalności. Zakłada się, że w rzeczywistości poszczególne zmienne wykorzystane do szacowania opłacalności mogą przyjąć inne niż zakładano

na etapie analizy przedsięwzięcia wartości. Technika ta służy do określenia wrażliwości wyników oceny opłacalności na zmiany różnych zmiennych. Z analiza

wrażliwości związane są następujące pojęcia:

zmienna objaśniona (zmienna bazowa) – metoda oceny opłacalności przedsięwzięcia, na której będzie oparta przeprowadzona analiza wrażliwości

(np.: NPV),

zmienne objaśniające – zmienne na podstawie, których wylicza się zmienną objaśnioną (np.: przychody ze sprzedaż).

Badając procentową zmianę poszczególnych zmiennych objaśniających można wskazać te, których ewentualne odchylenia będą miały największy wpływ na

poziom opłacalności przedsięwzięcia (analiza wrażliwości pomaga wskazać krytyczne zmienne dla opłacalności inwestycji). Ich zdefiniowanie, wskazuje

obszary wymagające dodatkowych pogłębionych analiz.

Stro

na7

Bilans - charakteryzuje stan i strukturę środków przedsiębiorstwa (aktywa) oraz źródeł finansowania tego majątku (pasywa) na dany dzień w roku,

najczęściej na dzień 31 grudnia bieżącego i poprzedniego roku obrotowego. Do podstawowych cech bilansu zalicza się:

kompletność i udokumentowanie zawartych w nim informacji,

podział pozycji bilansu na grupy o zbliżonej treści ekonomicznej oraz z uwzględnieniem charakteru, w jakim występują w firmie,

moment bilansowy, czyli ściśle oznaczony czas, dla którego ustala się stan wszystkich pozycji bilansowych (z reguły przełom dwóch kolejnych

okresów sprawozdawczych),

pieniężną wyceną wszystkich składników bilansu przy zastosowaniu tej samej waluty (z reguły krajowej),

równowagę bilansową, polegającą na tym, że sumy aktywów i pasywów są sobie zawsze równe.

Całkowity koszt projektu/inwestycji - wydatki kwalifikowalne i niekwalifikowalne w rozumieniu Wytycznych w zakresie kwalifikowalności wydatków,

ponoszone do momentu ukończenia realizacji projektu. Obejmuje m.in. nakłady inwestycyjne/na działalność B+R na realizację projektu, powiększone

o ewentualne rezerwy na nieprzewidziane wydatki (jeżeli instytucja zarządzająca przewiduje taką możliwość), koszty ogólne oraz inne koszty nie mające

charakteru pieniężnego. Całkowity koszt inwestycji powinien zawierać podatek VAT, niezależnie od tego, czy podlega on zwrotowi.

Ceny bieżące (nominalne) - są to ceny występujące faktycznie w danym czasie. Ceny takie uwzględniają efekt ogólnej inflacji i należy je odróżniać od cen

stałych.

Ceny stałe (realne) - ceny według roku bazowego (tj. pierwszego roku przyjętego okresu odniesienia), których stosowanie pozwala wyeliminować wpływ

inflacji na dane finansowe i ekonomiczne. Należy odróżniać je od cen bieżących.

Dyskontowanie - proces dostosowywania przyszłej wartości kosztu lub korzyści do ich obecnej wartości przy użyciu stopy dyskontowej, w celu ujęcia zmiany

wartości pieniądza w czasie. Dyskontowanie odbywa się poprzez przemnożenie przyszłej wartości kosztu lub korzyści przez współczynnik dyskontowy, który

maleje wraz z upływem czasu. W związku z faktem, iż na potrzeby dyskontowania pierwszy rok okresu odniesienia traktowany jest jako „rok zerowy” (t=0;

współczynnik dyskontowy=1) prognoza przepływów pieniężnych powinna obejmować okres od roku zerowego do roku n, gdzie n oznacza liczbę lat okresu

odniesienia przyjętego do analizy pomniejszoną o 1.

Finansowa wewnętrzna stopa zwrotu (FRR) - oznacza stopę dyskontową generującą zerową FNPV. Wewnętrzną stopę zwrotu porównuje się z wysokością

wskaźnika wzorcowego (np. wysokością stopy dyskontowej przyjętej do analizy, wyrażającej alternatywny koszt kapitału), aby ocenić efektywność

proponowanego projektu.

Stro

na8

Finansowa zaktualizowana wartość netto (FNPV) - to kwota, która powstaje w wyniku odjęcia przewidywanych (zdyskontowanych) kosztów inwestycji oraz

kosztów operacyjnych i kosztów odtworzenia projektu od zdyskontowanej wartości przewidywanych przychodów.

Koszt alternatywny – koszt alternatywny towaru bądź usługi definiowany jest jako potencjalna korzyść z najlepszej opcji, która nie została wybrana, gdy

wyboru dokonuje się spośród kilku wzajemnie wykluczających się możliwości. Założeniem analizy kosztów i korzyści jest spostrzeżenie, że decyzje

inwestycyjne podejmowane na podstawie spodziewanych zysków i mechanizmów cenowych mogą w niektórych okolicznościach (np. niedoskonałości rynku,

takie jak asymetria informacji, efekty zewnętrzne, dobra publiczne itp.) prowadzić do społecznie niepożądanych skutków. Z drugiej strony, jeżeli nakłady,

produkty (również niematerialne) i efekty zewnętrzne projektu inwestycyjnego wyceniane są według społecznych kosztów alternatywnych, obliczony w ten

sposób zwrot stanowi odpowiednią miarę wkładu projektu w dobrobyt społeczny.

Koszt kapitału - jest oczekiwaną stopą zwrotu z zainwestowanego kapitału przy danym poziomie ryzyka. Im wyższe ryzyko, tym wyższa jest oczekiwana

stopa zwrotu i koszt kapitału. Koszt kapitału można również określić jako wielkość oczekiwanej stopy zwrotu z alternatywnych inwestycji o tym samym

poziomie ryzyka.

Koszty operacyjne - dla potrzeb ustalania wskaźników efektywności finansowej oraz wyliczania wartości dofinansowania przyjmuje się, że są to koszty

eksploatacji i utrzymania (np. wynagrodzenia, surowce, elektryczność), koszty administracyjne i ogólne, koszty związane ze sprzedażą i dystrybucją. Przy

określaniu kosztów operacyjnych na potrzeby analizy projektu nie należy uwzględniać pozycji, które nie powodują rzeczywistego wydatku pieniężnego,

nawet jeżeli są one zazwyczaj wykazywane w bilansie lub rachunku zysków i strat. Do kosztów operacyjnych nie należy zatem zaliczać kosztów amortyzacji

oraz rezerw na nieprzewidziane wydatki.

Prognozy kosztów mogą opierać się na historycznych kosztach jednostkowych, gdy wzorce wydatków na eksploatację i utrzymanie gwarantowały

zachowanie odpowiednich standardów jakości. Chociaż elementy kosztów różnią się w zależności od projektu, typowe koszty eksploatacji i utrzymania

obejmują: koszty pracy dla pracodawcy, materiały potrzebne do utrzymania i naprawy środków trwałych, zużycie surowców, paliwa, energii i innych

materiałów eksploatacyjnych związanych z procesami, usługi nabywane od stron trzecich, wynajem budynków lub hangarów, dzierżawę maszyn, koszty

ogólnego zarządzania i administracji, koszt ubezpieczeń, kontrolę jakości, koszty utylizacji odpadów i opłaty z tytułu emisji (w tym podatki środowiskowe,

jeśli dotyczy). Koszty te zazwyczaj dzieli się na koszty stałe (dotyczące określonego potencjału, które nie zmieniają się wraz ze zmianą liczby dostarczanych

towarów/usług) i koszty zmienne (zależne od liczby towarów/usług). Koszty finansowania (tj. płatności odsetkowe) zachowują się inaczej i nie należy ich

ujmować w kosztach eksploatacji i utrzymania.

Stro

na9

Metoda/zasada kasowa - metoda rachunkowa polegająca na ujmowaniu operacji księgowych tylko wtedy, gdy następuje wpływ środków pieniężnych lub

ponoszone są wydatki. Zasadę tę należy odróżniać od zasady memoriału, zgodnie z którą w księgach rachunkowych ujmuje się wszystkie przychody oraz

koszty dotyczącego danego roku obrotowego, niezależnie od terminu ich spłaty.

Nakłady inwestycyjne na realizację projektu (koszty inwestycyjne, inwestycja początkowa) - wydatki ponoszone w związku z realizacją projektu do

momentu oddania powstałego majątku do użytkowania. Nakłady inwestycyjne na realizację projektu obejmują głównie nakłady na środki trwałe, wartości

niematerialne i prawne oraz nakłady na przygotowanie projektu (w tym przygotowanie dokumentacji projektowej, doradztwo).

Nakłady odtworzeniowe - nakłady o charakterze inwestycyjnym ponoszone w fazie operacyjnej projektu, przeznaczone na niezbędne odtworzenie tych

elementów projektu, których okres użytkowania jest krótszy niż okres odniesienia analizy. Nakłady te muszą mieć charakter niezbędny dla zapewnienia

operacyjności projektu w przyjętym okresie odniesienia.

Nieprawidłowość - oznacza każde naruszenie prawa unijnego lub prawa krajowego dotyczącego stosowania prawa unijnego, wynikające z działania lub

zaniechania podmiotu gospodarczego zaangażowanego we wdrażanie EFSI, które ma lub może mieć szkodliwy wpływ na budżet Unii poprzez obciążenie

budżetu Unii nieuzasadnionym wydatkiem.

Ocena ryzyka - umożliwia projektodawcy lepsze zrozumienie sposobu, w jaki może zmienić się oszacowane oddziaływanie, przy czym niektóre kluczowe

zmienne dotyczące projektu okazały się inne niż przewidywano. Dogłębna analiza ryzyka stanowi podstawę solidnej strategii zarządzania ryzykiem, którą

z kolei uwzględnia się w projekcie.

Okres odniesienia - obejmuje okres wdrażania operacji. Okres, za który należy sporządzić prognozę przepływów pieniężnych generowanych przez

analizowany projekt, uwzględniający zarówno okres realizacji projektu, jak i okres po jego ukończeniu, tj. fazę inwestycyjną i operacyjną. Zdyskontowany

dochód operacji obliczany jest w określonym okresie odniesienia mającym zastosowanie do sektora właściwego dla danej operacji. W przypadku badań

i innowacji okres ten obejmuje 15-25. Szerzej patrz. Załącznik I Rozporządzenia 480/2014.

Operacja - oznacza projekt, umowę, przedsięwzięcie lub grupę projektów wybrane przez instytucje zarządzające danych programów lub na ich

odpowiedzialność, przyczyniające się do realizacji celów priorytetu lub priorytetów, do których się odnoszą.

Pasywa - źródła finansowania majątku (aktywów). Obejmują one kapitał własny (pierwotne wkłady właścicieli + zyski zatrzymane w firmie). Z punktu

widzenia analizy istotne jest wydzielenie z pasywów kapitału stałego oraz pasywów bieżących. Kapitał stały obejmuje kapitał własny + zobowiązania

długoterminowe. Pasywa bieżące = zobowiązania krótkoterminowe. Pasywa obejmują też zobowiązania i rezerwy na zobowiązania

Stro

na1

0

Projekt - przedsięwzięcie inwestycyjne zmierzające do osiągnięcia założonego celu określonego wskaźnikami, posiadające określony początek i koniec

realizacji, zgłoszone do objęcia albo objęte współfinansowaniem w ramach środków EFSI.

Próg rentowności - to ilość (wartość) dóbr, jaką przedsiębiorstwo powinno sprzedać w celu pokrycia wszystkich kosztów operacyjnych (zmiennych i stałych).

W progu rentowności zysk równa się 0.

Analiza progów rentowności opiera się na kilku dość istotnych uproszczeniach:

wielkość produkcji jest równa wielkości sprzedanej (założenie to obowiązuje w sytuacji, gdy analizę chcemy przeprowadzić na podstawie rachunku

kosztów pełnych, stosując rachunek kosztów zmiennych eliminujemy tę niedogodność),

asortyment sprzedaży jest stały, w okresie analizy nie zmieniają się również jednostkowe ceny sprzedaży oraz jednostkowe koszty zmienne,

analizie podlegają tylko produkty znajdujące się w znaczącym przedziale produkcji,

w ramach znaczącego przedziału produkcji koszty stałe nie zmieniają się,

koszty całkowite oraz przychody są funkcjami liniowymi wielkości sprzedaży.

Przychód - wpływy środków pieniężnych z bezpośrednich wpłat dokonywanych przez użytkowników za towary lub usługi zapewniane przez daną operację,

jak np. opłaty ponoszone bezpośrednio przez użytkowników za użytkowanie infrastruktury, sprzedaż lub dzierżawę gruntu lub budynków lub opłaty za

usługi. Przychodem nie są więc np. dotacje operacyjne i refundacje ulg ustawowych.

PRÓG RENTOWNOŚCI

przychody

koszty całkowite

koszty stałe

koszty zmienne

ilość sprzedaży

prz

ych

od

y,

ko

szty

Stro

na1

1

Różnicowy model finansowy - model finansowy sporządzany dla projektu, w którym zestawia się ze sobą przepływy pieniężne dla scenariusza „podmiot (lub

działalność gospodarcza) z projektem” oraz scenariusza „podmiot (lub działalność gospodarcza) bez projektu” i poprzez ich porównanie ustala się przepływy

różnicowe, stanowiące podstawę m.in. wartości dofinansowania projektu oraz ustalenia wartości wskaźników efektywności finansowej projektu. Model ten

polega na oszacowaniu przyszłych przepływów pieniężnych w dwóch scenariuszach – inwestycyjnym i bez inwestycji (projektu UE). Analiza finansowa

powinna przedstawiać koszty i przychody wynikające z pierwszego scenariusza, pomniejszone o koszty i przychody wynikające ze scenariusza drugiego.

Trwałość operacji – (w rozumieniu art. 71 rozporządzenie 1303/2013) w przypadku operacji obejmującej inwestycje w infrastrukturę lub inwestycje

produkcyjne dokonuje się zwrotu wkładu z EFSI, jeżeli w okresie pięciu lat od płatności końcowej na rzecz beneficjenta lub w okresie ustalonym zgodnie

z zasadami pomocy państwa, tam gdzie ma to zastosowanie, zajdzie którakolwiek z poniższych okoliczności:

a) zaprzestanie działalności produkcyjnej lub przeniesienie jej poza obszar objęty programem;

b) zmiana własności elementu infrastruktury, która daje przedsiębiorstwu lub podmiotowi publicznemu nienależne korzyści;

c) istotna zmiana wpływająca na charakter operacji, jej cele lub warunki wdrażania, która mogłaby doprowadzić do naruszenia jej pierwotnych celów.

Sprawozdanie z przepływów pieniężnych (cash flow) - obrazuje źródła wpływów gotówkowych przedsiębiorstwa oraz wydatki gotówkowe w danym okresie

(np. roku). Sprawozdanie to jest bardzo istotne z punktu widzenia inwestora, bowiem wartość firmy zależy głównie od zdolności do generowania przez nią

gotówki. Zysk netto jest miarą księgową, zależną w pewnym stopniu od stosowanych metod wyceny i księgowania operacji gospodarczych, w związku z tym

zysk netto nie jest tożsamy z "uzyskaną" przez firmę gotówką. Dlatego też ocena przepływów gotówkowych ma bardziej obiektywny charakter.

Sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych składa się z trzech zasadniczych części: przepływów pieniężnych z działalności operacyjnej, przepływów

pieniężnych z działalności inwestycyjnej oraz przepływów pieniężnych z działalności finansowej.

W rachunku przepływów pieniężnych należy uwzględnić wszystkie wpływy i wydatki z działalności operacyjnej, inwestycyjnej i finansowej jednostki,

z wyjątkiem wpływów i wydatków będących rezultatem zakupu lub sprzedaży środków pieniężnych, przy czym dla właściwego określenia wartości

przepływów pieniężnych:

a) przez działalność operacyjną rozumie się podstawowy rodzaj działalności jednostki oraz inne rodzaje działalności, niezaliczone do działalności

inwestycyjnej (lokacyjnej) lub finansowej;

b) przez działalność inwestycyjną (lokacyjną) rozumie się nabywanie lub zbywanie składników aktywów trwałych i krótkoterminowych aktywów

finansowych oraz wszystkie z nimi związane pieniężne koszty i korzyści;

c) przez działalność finansową rozumie się pozyskiwanie lub utratę źródeł finansowania [zmiany w rozmiarach i relacjach kapitału (funduszu) własnego

i obcego w jednostce] oraz wszystkie z nimi związane pieniężne koszty i korzyści.

Stro

na1

2

Stopa dyskontowa - stopa, przy użyciu której przyszłe wartości sprowadza się do wartości bieżącej, wyrażająca alternatywny koszt kapitału. Jest to

identyfikacja kosztu alternatywnego kapitału.

Wartość rezydualna inwestycji – w przypadku, gdy przewidziany czas użytkowania aktywów danej operacji przekracza okres odniesienia, ich wartość

rezydualna jest określana przez obliczenie wartości zaktualizowanej netto przepływów pieniężnych w pozostałych latach trwania operacji. Inne metody

obliczania wartości rezydualnej mogą być stosowane w należycie uzasadnionych okolicznościach. Inaczej mówiąc wartość oznacza netto jaką

przedsiębiorstwo oczekuje otrzymać za środek trwały na koniec jego okresu użyteczności po pomniejszeniu o koszty sprzedaży (demontaż, złomowanie,

transport itd.). Jest to potencjał finansowy lub ekonomiczny projektu w pozostałych latach jego trwania (życia ekonomicznego), obliczony w ostatnim roku

okresu odniesienia przyjętego do analizy. Wartość ta będzie zerowa lub bliska zeru, jeżeli okres odniesienia będzie zbliżony do okresu życia ekonomicznego

danych aktywów trwałych. Wartość rezydualna projektu – metody szacowania:

Oszacowanie pozostałej wartości (rezydualnej) inwestycji przy wykorzystaniu wiedzy i założeń inżynierskich / księgowych.

Oszacowanie zdyskontowanych wartości każdego przyszłego przychodu netto po okresie projekcji, na koniec okresu ekonomicznego życia projektu.

Bezpośrednie oszacowanie wartości rynkowej inwestycji.

Zakończona operacja - oznacza operację, która została fizycznie ukończona lub w pełni zrealizowana, w odniesieniu do której beneficjenci dokonali

wszystkich powiązanych płatności oraz otrzymali odpowiedni wkład publiczny.

Zmiany w kapitale obrotowym netto - wzrost lub spadek kapitału obrotowego netto w danym okresie. Kapitał obrotowy netto stanowi różnicę pomiędzy

aktywami bieżącymi i zobowiązaniami bieżącymi. Ponieważ kapitał obrotowy netto jest z natury zasobem, w celu przekształcenia go w strumień pieniężny

uwzględniane powinny być wyłącznie przyrosty roczne, tj. zmiany w stosunku do poziomu kapitału obrotowego netto w poprzednim roku. Wzrost kapitału

obrotowego netto w stosunku do poprzedniego roku traktowany jest jako rodzaj nakładu poniesionego w danym roku na rzecz projektu.

PODSTAWA OCENY

Art. 22 ust. 4 ustawy z dnia 11 lipca 2014 r. o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności finansowanych w perspektywie finansowej 2014-

2020 (tekst jedn. Dz. U. 2016, poz. 2017) oraz regulaminy poszczególnych konkursów. Ocena projektu przeprowadzana jest w oparciu o kryteria oceny

projektów zatwierdzone przez Komitet Monitorujący Program Operacyjny Inteligentny Rozwój, zawarte w dokumentach związanych z poszczególnymi

konkursami.

Stro

na1

3

METODYKA OCENY WIARYGODNOŚCI DANYCH W ANALIZIE OPŁACALNOŚCI

Metodyka oceny i weryfikacji poprawności analiz ekonomiczno-finansowych

Wiarygodność analizy popytu (lub biznesplanu) dokonuje się na podstawie oceny realistycznych szacunków oraz w zgodzie z głównymi tendencjami

demograficznymi i rozwojem sytuacji w danym sektorze, która uzasadnia zapotrzebowanie na projekt oraz ogólny potencjał wyników B+R projektu.

Adekwatność jakości analizy wariantów (jeśli zostały warianty zaprezentowane) ocenia się pod kątem weryfikacji czy przeanalizowano najważniejsze

warianty i wybrano wariant najlepszy dla realizacji projektu, zawierającej uzasadnienie wybranego wariantu.

Adekwatność technologii proponowanej dla projektu oraz potencjału ostatecznego beneficjenta ocenia się w aspekcie zapewnienia stabilności projektu,

a w razie niewystarczającego potencjału ostatecznego beneficjenta istnienia dostatecznych zabezpieczeń mających zwiększyć ten potencjał do niezbędnego

poziomu.

Stosowność i weryfikowalność wskaźników rzeczowych i finansowych służących monitorowaniu postępów procesu B+R prowadzi się z uwzględnieniem

stwierdzonych rodzajów ryzyka.

Adekwatność ustalonych etapów i optymalną organizację procesu B+R ocenia z punktu widzenia skuteczności i wydajności.

Rozróżnienie pomiędzy nakładami, kosztami, wydatkami

W momencie realizacji inwestycji (zakupu urządzenia, nieruchomości) zamieniamy jedne aktywa na inne, nie występują koszty – chociaż mamy wydatki.

W rachunkowości - koszty związane ze środkami trwałymi uznaje się dopiero wówczas, kiedy majątek podlega amortyzacji (odpisy amortyzacyjne nie wiążą

się z wydatkiem, są niezależne od nakładów na naprawy itp.).

Analiza popytu

Należy zweryfikować czy przedstawiono podsumowanie analizy popytu, wraz z przewidywaną stopą wzrostu popytu, aby wykazać zapotrzebowanie na dany

projekt (rezultat projektu). Powinno ono zawierać co najmniej następujące informacje:

Stro

na1

4

(i) metodykę sporządzania prognoz;

(ii) założenia i poziomy referencyjne (np. zapotrzebowanie w przeszłości, zakładane zapotrzebowanie w przyszłości w przypadku niezrealizowania projektu);

(iii) w stosownych przypadkach prognozy dla wybranych wariantów;

(iv) aspekty dotyczące dostaw, w tym analizę istniejących dostaw i przewidywanego rozwoju;

(v) efekt sieciowy (o ile występuje);

W przypadku wdrożenia B+R należy opisać rynki docelowe oraz przedstawić podsumowanie analizy popytu, obejmujące stopę wzrostu popytu, dokonując

w stosownych przypadkach podziału na poszczególne rynki krajowe i zagraniczne.

Analiza wariantów

Jeśli została zaprezentowana we wniosku wówczas należy ocenić czy wskazano alternatywne warianty rozpatrywane w ramach projektu. Należy ocenić czy

uwzględniono co najmniej następujące informacje:

(i) całkowite koszty inwestycji, koszty B+R i koszty operacyjne dotyczące rozpatrywanych wariantów;

(ii) warianty w odniesieniu do skali (według kryteriów technicznych, operacyjnych, ekonomicznych, środowiskowych i społecznych) oraz warianty

w odniesieniu do lokalizacji proponowanego wdrożenia;

(iii) warianty technologiczne — dla danego elementu i dla danego systemu;

(iv) ryzyko związane z poszczególnymi wariantami alternatywnymi;

(v) w stosownych przypadkach wskaźniki ekonomiczne dotyczące rozpatrywanych wariantów,

(vi) informację zbiorczą, w której przedstawiono wszelkie zalety i wady wszystkich rozpatrywanych wariantów. Ponadto w przypadku inwestycji

produkcyjnych należy zweryfikować, czy szczegółowo przedstawiono uwagi dotyczące mocy produkcyjnych (np. moce produkcyjne przedsiębiorstwa przed

realizacją inwestycji (w jednostkach na rok), datę odniesienia, moce produkcyjne po realizacji inwestycji (w jednostkach na rok) oraz szacunkową stopę

wykorzystania mocy produkcyjnych).

Wykonalność wybranego wariantu

Stro

na1

5

Należy zweryfikować czy przedstawiono krótkie podsumowanie wykonalności wybranego wariantu obejmujące następujące kluczowe wymiary:

instytucjonalny, techniczny, środowiskowy, naukowy oraz ryzyka związanego z projektem (w stosownych przypadkach), a także innych aspektów, biorąc pod

uwagę stwierdzone rodzaje ryzyka, aby udowodnić wykonalność danego projektu.

Ocena rentowności

Rentowność finansową inwestycji ocenia się poprzez oszacowanie finansowej zaktualizowanej wartości netto i finansowej stopy zwrotu z inwestycji

(FNPV(C) i FRR(C)). Przy użyciu tych wskaźników porównuje się koszty inwestycji z dochodem i mierzy się zakres, w jakim dochód z projektu jest w stanie

pokryć koszty inwestycji, niezależnie od źródła finansowania.

Finansowa zaktualizowana wartość netto (FNPV)

Finansowa stopa zwrotu (FRR)

gdzie

St oznacza bilans przepływów pieniężnych w czasie t;

at oznacza finansowy czynnik dyskontujący wybierany do celów dyskontowania w czasie t;

i oznacza finansową stopę dyskontową.

Analiza trwałości finansowej projektu

Kluczowe aspekty analizy trwałości finansowej obejmują:

1) trwałość finansową projektu weryfikuje się poprzez sprawdzenie, czy skumulowane (niezdyskontowane) przepływy pieniężne netto są dodatnie (lub

zerowe) w skali rocznej i przez cały okres odniesienia;

Stro

na1

6

2) przepływy pieniężne netto, które należy rozważyć w tym celu, powinny:

uwzględniać koszty inwestycji, wszystkie (krajowe i unijne) zasoby finansowe i dochody oraz koszty operacyjne i koszty odtworzenia w momencie ich

uiszczenia, spłaty zobowiązań finansowych podmiotu, jak również wkład kapitałowy, odsetki i podatki bezpośrednie;

wykluczać VAT, chyba że podatek ten podlega zwrotowi;

nie uwzględniać wartości rezydualnej, chyba że majątek uległ rzeczywistej likwidacji w ostatnim roku danej analizy;

3) w przypadku operacji, gdy przewiduje się ujemne przepływy pieniężne w przyszłości, należy wskazać sposób pokrycia kosztów wraz z jasnym

długoterminowym zobowiązaniem beneficjenta/operatora do zapewnienia odpowiedniego dofinansowania z innych źródeł w celu zapewnienia

trwałości projektu;

4) jeżeli projekty obejmują istniejącą wcześniej infrastrukturę, np. projekty dotyczące zwiększenia zdolności produkcyjnej, należy sprawdzić ogólną

trwałość finansową operatora systemu w ramach scenariusza projektu oraz przeprowadzić analizę trwałości na poziomie operatora wyniku projektu,

a wyniki uwzględnić w ocenie ryzyka.

Analiza ryzyka

Ocena ryzyka obejmuje dwa etapy:

1) analizę wrażliwości, w ramach której określa się „krytyczne” zmienne lub parametry modelu tj. te, których zmiany, pozytywne lub negatywne, mają

największy wpływ na wskaźniki efektywności projektu, a która uwzględnia następujące aspekty:

zmienne krytyczne oznaczają zmienne, których 1 % zmienności powoduje więcej niż 1 % zmienności zaktualizowanej wartości netto;

analizę przeprowadza się poprzez zmianę jednego elementu w danym momencie i określenie wpływu tej zmiany na zaktualizowaną wartość netto;

wartości podlegające zmianom określa się jako procentową zmianę zmiennej krytycznej, przy czym należy przyjąć, że zaktualizowana wartość netto

powinna wynieść zero;

analiza scenariuszy umożliwia zbadanie łącznego wpływu określonych zbiorów wartości krytycznych, a w szczególności połączenie optymistycznych

i pesymistycznych wartości grupy zmiennych w celu stworzenia różnych scenariuszy, które powinny utrzymać pewne hipotezy;

2) ilościową analizę ryzyka, w tym zapobieganie ryzyku i ograniczanie ryzyka, która obejmuje następujące elementy:

wykaz rodzajów ryzyka, na jakie narażony jest projekt;

matrycę ryzyka przedstawiającą każde zidentyfikowane ryzyko;

możliwe przyczyny niepowodzenia;

powiązanie z analizą wrażliwości (w stosownych przypadkach);

negatywne skutki generowane w związku z projektem;

Stro

na1

7

uszeregowane (np. wysoce nieprawdopodobne, nieprawdopodobne, równie prawdopodobne jak nieprawdopodobne, prawdopodobne, wysoce

prawdopodobne) poziomy prawdopodobieństwa wystąpienia i nasilenia skutków;

poziom ryzyka (tj. połączenie prawdopodobieństwa i skutków);

określenie środków zapobiegawczych i zmniejszających ryzyko, w tym podmiotu odpowiedzialnego za zapobieganie głównym rodzajom ryzyka i ich

ograniczanie, standardowych procedur (w stosownych przypadkach) i w miarę możliwości uwzględnienie najlepszych praktyk, które stosuje się

w celu zmniejszenia ekspozycji na ryzyko, w przypadkach, gdy uznaje się to za konieczne;

interpretacja matrycy ryzyka, w tym ocena ryzyka rezydualnego po zastosowania środków zapobiegawczych i zmniejszających ryzyko.

Ponadto ocena ryzyka może w stosownych przypadkach (w zależności od wielkości projektu, dostępnych danych) i powinna, gdy ekspozycja na ryzyko jest

w dalszym ciągu wysoka, obejmować probabilistyczną ocenę ryzyka, która składa się z następujących etapów:

1) rozkład prawdopodobieństwa w odniesieniu do zmiennych krytycznych informujący o prawdopodobieństwie wystąpienia danej zmiany

procentowej w zmiennych krytycznych. Obliczenie rozkładu prawdopodobieństwa zmiennych krytycznych jest konieczne do przeprowadzenia

ilościowej analizy ryzyka;

2) ilościowa analiza ryzyka opiera się na symulacji Monte Carlo, która zawiera rozkład prawdopodobieństwa i wskaźniki statystyczne dla

przewidywanego wyniki, specjalną dokumentację techniczną itd. wskaźników efektywności finansowej i ekonomicznej.

Główne rodzaje ryzyka dla danego sektora w ramach działalności badawczej, rozwojowej i innowacyjnej

Ryzyko związane z popytem:

(i) rozwój danej branży (popyt na wyniki badań oraz popyt na prywatnie zlecane badania)

(ii) zmiany na rynku pracy (zapotrzebowanie na absolwentów uczelni wyższych oraz wpływ na popyt na usługi szkolnictwa na danym obszarze)

(iii) zainteresowanie społeczne inne niż przewidywano

Ryzyko projektowe:

(iv) niewłaściwe oszacowanie kosztów projektu

(v) niewłaściwy wybór miejsca lub opóźnienia w opracowaniu projektu

(vi) wynalezienie nowej technologii w dziedzinie badań, rozwoju i innowacji, która powoduje, że technologia projektu staje się przestarzała

Stro

na1

8

(vii) brak ugruntowanej fachowej wiedzy w dziedzinie inżynierii technicznej

Ryzyko administracyjne i ryzyko związane z udzielaniem zamówień:

(viii) opóźnienia w uzyskiwaniu pozwoleń na budowę

(ix) nierozwiązane sprawy dotyczące praw własności intelektualnej

(x)opóźnienia w nabywaniu praw własności intelektualnej lub koszty ich nabycia wyższe niż przewidywano

(xi) opóźnienia proceduralne w wyborze dostawcy i podpisywaniu umowy w sprawie zamówienia publicznego

(xii) problemy z zaopatrzeniem

Ryzyko związane z budową:

(xiii) opóźnienia w realizacji projektu i przekroczenie kosztów podczas instalacji sprzętu naukowego

(xiv)brak gotowych rozwiązań dla spełnienia potrzeb powstałych podczas budowy lub użytkowania infrastruktury

(xv)opóźnienia w pracach uzupełniających prowadzonych poza kontrolą projektodawcy

Ryzyko operacyjne:

(xvi) brak nauczycieli akademickich/pracowników naukowych

(xvii) nieoczekiwane komplikacje związane z instalacją specjalistycznego sprzętu

(xviii)opóźnienia w doprowadzeniu sprzętu do pełnego i niezawodnego funkcjonowania

(xix) niewystarczające generowanie wyników prac badawczych

(xx) nieoczekiwane skutki dla środowiska naturalnego/wypadki

Ryzyko finansowe:

(xxi) niewystarczające przyznane środki na poziomie krajowym/regionalnym w fazie operacyjnej

Stro

na1

9

(xxii) niewłaściwe oszacowanie przychodów finansowych

(xxiii) niezdolność do zaspokojenia popytu ze strony użytkowników

(xxiv) niewłaściwy system ochrony i wykorzystywania własności intelektualnej

(xxv) utrata istniejących klientów/użytkowników z powodu konkurencji ze strony innych ośrodków badawczo-rozwojowych

WERYFIKACJA OPŁACALNOŚCI WDROŻENIA – PRZYKŁADY PRAKTYCZNE

Poniżej przedstawiono 3 przykłady możliwych danych przedstawianych przez Wnioskodawcę (w obszarze wykazania opłacalności projektu). Każdy z

przedstawionych przykładów wskazuje na wrażliwość zaprezentowanych projekcji zysków (przy minimalnej zmianie nawet jednej z założonych wartości

początkowych) na końcową wartość przewidywanego zysku. Przykłady mają na celu zasygnalizowanie Ekspertom NCBR potrzebę weryfikacji i

uwiarygodnienia przez Wnioskodawcę każdej z założonych wartości wykazanych do przedstawienia opłacalności projektu.

Stro

na2

0

WR

AŻLIW

OŚĆ

P

RZED

STAW

ION

YCH

D

AN

YCH

Stro

na2

1

Stro

na2

2

W

RA

ŻLIWO

ŚĆ

PR

ZEDSTA

WIO

NYC

H

DA

NYC

H

Stro

na2

3

WR

AŻLIW

OŚĆ

P

RZED

STAW

ION

YCH

D

AN

YCH

Stro

na2

4

Stro

na2

5