GABRIEL GARCIA MARQUEZ

KRONIKA ZAPOWIEDZIANEJ

MIERCIPrzeoy:

Carlos Marrodan Casas

W dniu, w ktrym mia zosta zabity, Santiago Nasar wsta o pitej trzydzieci rano,

chcc zdy na uroczysto powitania statku wiozcego biskupa. nio mu si, e szed w

mawce przez gaj figowcw, i przez chwil by szczliwy we nie, ale obudziwszy si,

poczu si cay zbryzgany ptasimi gwienkami. Zawsze niy mu si drzewa - powiedziaa

mi Placida Linero, jego matka, odtwarzajc w dwadziecia siedem lat pniej szczegy tego

nieszczsnego poniedziaku. - Tydzie wczeniej nio mu si, e lecia sam w samolocie z

cynfolii, ktry swobodnie przelatywa pomidzy migdaowcami. Cieszya si w peni

zasuon saw nieomylnej tumaczki cudzych snw, pod warunkiem e opowiadano je na

czczo, nie dostrzega jednak adnej zowrbnej przepowiedni w snach swego syna - ani w

tych dwch ostatnich, ani w poprzednich z drzewami, ktre opowiada jej we wszystkie ranki

poprzedzajce jego mier.

Santiago Nasar rwnie nie dostrzeg zej wrby. Spa krtko i le, nie zdejmujc

ubrania. Obudzi si z blem gowy, czujc na podniebieniu smak miedzianego strzemienia,

szybko jednak uzna to za naturalne skutki weselnej hulanki, ktra przeduya si do rana.

Nie do tego: wiele osb napotkanych przez niego od momentu, gdy wyszed z domu o

szstej pi, a do chwili kiedy w godzin pniej zosta zaszlachtowany jak wieprz,

wspominao, i by wwczas nieco ospay, ale w dobrym humorze, i e wszystkim

mimochodem napomkn co o piknym dniu. Nikt nie by pewien, czy mia na myli pogod.

Wielu jednomylnie wspominao, e ranek by pogodny, z nadlatujc od plantacji

bananowych morsk bryz, a wic taki, jakiego mona byo si spodziewa po dobrym lutym

tamtych czasw. Wikszo zgodnie jednak stwierdzaa, e pogoda bya pod psem, niebo

niskie i pospne, w powietrzu unosia si stchlizna stojcych wd, a w chwili nieszczcia

sipia mawka, taka sama, jak widzia Santiago Nasar w lesie swego snu. Jeli za chodzi o

mnie, to po weselnej pijatyce wracaem do przytomnoci na apostolskim onie Marii

Alejandriny Cervantes i obudziy mnie dopiero dzwony bijce na trwog, cho mylaem, e

uderzono w nie na cze biskupa.

Santiago Nasar ubra si w biae lniane spodnie, nie krochmalone, takie same jak te,

ktre mia na sobie poprzedniego dnia na weselu. Byo to ubranie na wielkie okazje. Gdyby

nie wizyta biskupa, woyby spodnie i koszul koloru khaki i buty do jazdy konnej, czyli to,

w co ubiera si w kady poniedziaek, gdy jecha do hacjendy Divino Rostro,

odziedziczonej po ojcu i zarzdzanej przez niego roztropnie, cho bez wikszych sukcesw.

Gdy wyrusza konno, przypina do pasa magnum 357, ktrego pociski z pancernej stali, jak

mawia, mogy przeci konia na p. W sezonie polowa na kuropatwy bra swoje

sokolnicze akcesoria. Poza tym w swoim arsenale mia: manlicher schonauer 30.06, holand

magnum 300, hornet 22 z celownikiem optycznym i wielostrzaowego winczestera. Spa

zawsze tak jak jego ojciec, trzymajc bro w poszewce poduszki, tego dnia jednak przed

wyjciem z domu wyj naboje i schowa do szufladki nocnego stolika. Nigdy nie zostawia

broni nabitej - powiedziaa mi jego matka. Wiedziaem o tym, tak jak wiedziaem, e bro

chowa w jednym miejscu, amunicj za jak najdalej od niej, tak by nikt, choby

przypadkiem, nie uleg pokusie zaadowania broni wewntrz domu. By to roztropny nawyk

narzucony przez ojca od tego dnia, kiedy to rano jedna ze sucych, chcc zdj poszewk z

poduszki, zacza ni potrzsa; pistolet wypad i uderzajc o podog wystrzeli, kula za

roztrzaskaa szaf w pokoju, przebia cian salonu, z bitewnym gwizdem przeleciaa przez

jadalni ssiedniego domu i obrcia w gipsowy proch witego naturalnej wielkoci z

gwnego otarza kocioa na drugim kocu placu. Santiago Nasar, wwczas mae dziecko,

nie zapomnia nigdy tej pogldowej lekcji udzielonej przez nieszczliwy traf.

Ostatnim obrazem syna, jaki zachowaa w pamici matka, bya wizja jego przelotnego

pobytu w sypialni. Obudzi j, gdy usiowa po omacku znale w azienkowej apteczce

tabletk aspiryny; matka zapalia wwczas wiato i ujrzaa go, jak wyania si w drzwiach

ze szklank wody w rku, i takim miaa go zapamita na zawsze. Santiago Nasar

opowiedzia jej wwczas sen, ona jednak nie zwrcia uwagi na drzewa.

- Wszystkie sny z ptakami oznaczaj dobre zdrowie - powiedziaa.

Ujrzaa go, lec w tym samym hamaku i w tej samej pozycji, w jakiej zastaem j,

powalon przez ostatnie wiata staroci, kiedy wrciem do tego zapomnianego miasteczka,

prbujc zoy z tylu rozproszonych odamkw rozbite zwierciado pamici. Nawet w

penym wietle z trudem rozpoznawaa ksztaty, a do skroni przyoone miaa zioa majce

umierzy wieczny bl gowy, ktry pozostawi jej syn, gdy po raz ostatni przeszed przez

sypialni. Leaa na boku, prbujc podnie si uczepiona pali u wezgowia hamaka, w

pmroku za unosi si ten sam zapach baptysterium, ktry tak mnie zdziwi w w ranek, gdy

popeniono zbrodni.

W chwili, kiedy pojawiem si w pustce drzwi, pomylia mnie ze wspomnieniem

Santiago Nasara. Tam sta - powiedziaa mi. - Mia na sobie biae lniane ubranie, prane w

samej wodzie, bo mia tak delikatn skr, e nie znosi chrzstu krochmalu. Siedziaa

duszy czas w hamaku ujc nasionka rzeuchy, pki nie otrzsna si ze zudzenia, e syn

wrci. Wwczas westchna: To by mczyzna mojego ycia.

Zobaczyem go w jej pamici. W ostatnim tygodniu stycznia skoczy dwadziecia

jeden lat, by smuky, blady, mia arabskie rzsy i krcone wosy swego ojca. By jedynym

synem maestwa z rozsdku, ktre nie zaznao chwili szczcia. Ale Santiago Nasar

wydawa si szczliwy przy ojcu, pki ten nagle nie zmar, i przez nastpne trzy lata

wydawa si nadal szczliwy przy samotnej matce a do poniedziaku swojej mierci. Po niej

odziedziczy instynkt. Od ojca nauczy si, jeszcze jako dziecko, wadania broni paln,

mioci do koni i ukadania do oww drapienych ptakw, ale rwnie wyprbowanej sztuki

odwagi i ostronoci. Midzy sob rozmawiali po arabsku, ale w obecnoci Placidy Linero po

hiszpasku, eby nie czua si odepchnita. Nigdy nie widziano ich uzbrojonych w

miasteczku i tylko raz pojawili si ze swymi wytresowanymi sokoami, i to z okazji pokazu

sokolnictwa podczas specjalnego kiermaszu na cele dobroczynne. mier ojca zmusia go do

przerwania nauki pod koniec szkoy redniej, musia bowiem obj rodzinn hacjend. Sobie

samemu ju Santiago Nasar zawdzicza, i by wesoy, spokojny i kochliwy.

W dniu, w ktrym mia zosta zabity, matka, ujrzawszy go ubranego na biao,

pomylaa, e pomyli mu si dzie. Przypomniaam mu, e dzi jest poniedziaek -

powiedziaa mi. Ale wytumaczy jej, e ubra si odwitnie na wypadek, gdyby nadarzya

si okazja ucaowa piercie biskupa. Nie okazaa tym najmniejszego zainteresowania.

- Nawet nie zejdzie ze statku - odpara. - Udzieli bogosawiestwa z obowizku, jak

zwykle, i odpynie tam, skd przypyn. Nienawidzi tego miasteczka.

Santiago Nasar wiedzia, e matka ma racj, ale splendor uroczystoci kocielnych

wzbudza w nim nieodparty zachwyt. To jest jak wino - wyzna mi kiedy. Jedynym

zmartwieniem matki w zwizku z wizyt biskupa byo, eby jej syn nie zmk na deszczu,

syszaa bowiem, jak kicha przez sen. Poradzia mu, eby wzi parasol, ale on pomacha jej

rk na poegnanie i wyszed z pokoju. Widziaa go po raz ostatni.

Victoria Guzman, kucharka, bya cakowicie pewna, e nie padao ani tego dnia, ani

przez cay luty. Wprost przeciwnie - powiedziaa mi, kiedy odwiedziem j na krtko przed

jej mierci. - Soce zaczo grza wczeniej ni w sierpniu. Oprawiaa na niadanie trzy

krliki, atakowana przez dyszce psy, gdy Santiago Nasar wszed do kuchni. Zawsze gdy

wstawa, wyglda, jakby ajdaczy si ca noc - wspominaa bez czuoci Victoria Guzman.

Divina Flor, jej rozkwitajca wanie crka, podaa mu jak w kady poniedziaek kubek

gorzkiej kawy z odrobin wdki z trzciny cukrowej, by mg znie ciar minionej nocy.

Ogromna kuchnia z rozlegajcym si w niej sykiem ognia i kurami picymi na erdkach

wydawaa tajemnicze oddechy. Santiago Nasar przekn kolejn aspiryn i usiad, by yk po

yku popija kaw z duego kubka, pograjc si w leniwych mylach i nie odrywajc

wzroku od obydwu kobiet patroszcych krliki nad piecykiem. Victoria Guzman mimo swego

wieku zachowaa urod. Dziewczynk, dzik jeszcze troch i nie oswojon, zdaway si ju

rozpiera hormony. Gdy podesza, eby zabra pusty kubek, Santiago Nasar zapa j za

przegub doni.

- Ju mona ci ujeda - powiedzia. Victoria Guzman pogrozia mu zakrwawionym

noem.

- Ty j, biay, pu - rozkazaa mu nie na arty. - Z tej studni si nie napijesz, pki ja

yj. Zostaa uwiedziona przez Ibrahima Nasara w peni swej modoci. Przez wiele lat

kocha si z ni po stajniach swej hacjendy i sprowadzi na sub do domu, gdy zauroczenie

mu przeszo. Divina Flor, crka z pniejszego ju maestwa, czua, e jest jej

przeznaczone kusownicze ko Santiago Nasara i przewiadczenie to budzio w niej

przedwczesny niepokj. Taki mczyzna ju si nigdy nie narodzi - powiedziaa mi, gruba,

przywida i otoczona dziemi po innych miociach. Wykapany ojciec - odparowaa jej

Victoria Guzman. - Zasraniec. Ale nie potrafia opanowa gwatownego dreszczu trwogi na

wspomnienie przeraenia Santiago Nasara, kiedy jednym szarpniciem wyrwaa z krlika

dymice wntrznoci i rzucia je psom.

- Nie bd taka okrutna - powiedzia jej. - A gdyby to by czowiek?

Victoria Guzman potrzebowaa niemal dwudziestu lat, by zrozumie, e mczyzna

przyzwyczajony do zabijania bezbronnych zwierzt mg si tak nagle przerazi. Boe

wity - krzykna wystraszona - i pomyle, e to byo dla mnie takim odkryciem. W ten

poranek zbrodni byo w niej jednak tyle tumionych urazw, i nie przestaa rzuca psom

wntrznoci krlikw. Byle tylko uprzykrzy niadanie Santiago Nasarowi. W tym to wanie

momencie cae miasteczko zostao zerwane na nogi brutalnym rykiem parowca wiozcego

biskupa.

Mieszkali w starym dwupitrowym domu, byym magazynie, o cianach z surowych

desek i dwuspadowym cynkowym dachu, na ktrym siaday spy wygldajc portowych

odpadkw. Zosta zbudowany w czasach, kiedy rzeka bya na tyle eglowna, i barki, a nawet

niektre statki penomorskie zapuszczay si a tutaj poprzez bagniska estuarium. Gdy

Ibrahim Nasar przyby pod koniec wojen domowych z ostatnimi Arabami, morskie statki nie

przypyway ju wskutek zmiany nurtu, wobec czego magazyn sta si bezuyteczny. Ibrahim

Nasar kupi go niemal za darmo, planujc zaoenie w nim sklepu z artykuami

importowanymi, ktrego nigdy nie otworzy, i dopiero przed lubem przerobi go na dom

mieszkalny. Na parterze urzdzi salon do wszystkiego, w gbi dobudowa stajni dla

czterech koni, subwki i folwarczn kuchni z oknami wychodzcymi na port, przez ktre o

kadej porze wpada fetor wd. W salonie pozostawi jedynie krcone schody wyowione po

jakiej katastrofie okrtowej. Na pitrze, gdzie przedtem mieciy si biura urzdu celnego,

urzdzi dwa obszerne pokoje i pi kajut dla gromady dzieci, ktre chcia mie, a nad

rosncymi na placu drzewami migdaowymi zbudowa balkon, gdzie Placida Linero

siadywaa w marcowe popoudnia, by tam znale ulg w swej samotnoci. Od frontu

zachowa gwne drzwi i dorobi dwa wysokie okna z toczonymi gakami. Pozostawi te

tylne drzwi, podwyszajc je nieco, tak by mieci si w nich ko. Zachowa rwnie cz

dawnego nabrzea. Wanie te drzwi byy najczciej uywane, cho nie dlatego, i byy

najprostszym wejciem do stajni i kuchni, ale przede wszystkim dlatego, e bezporednio

wychodziy na ulic nowego portu, oszczdzajc drogi przez plac. Gwne drzwi, poza

witecznymi okazjami, zawsze byy zamknite i zaryglowane. Pomimo tego wanie przy

nich, a nie przy tylnych drzwiach czekali na Santiago Nasara ludzie, ktrzy zamierzali go

zabi, i wanie nimi wyszed Santiago Nasar na uroczysto powitania biskupa, aczkolwiek

musia okry dom, eby doj do portu.

Nikt nie mg poj zbiegu tylu fatalnych okolicznoci. Przybyy z Riohacha sdzia

ledczy musia je spostrzec, lecz nie mia odwagi ich uzna, a wiadcz o tym jego zabiegi w

aktach, by faktom nada racjonaln interpretacj. Drzwi wychodzce na plac wielokrotnie

pojawiay si w zeznaniach pod nazw z powieci odcinkowej jako Fatalne drzwi. W

istocie za jedyn wiarygodn interpretacj wydawao si wyjanienie Placidy Linero, ktra

odpowiadajc na pytanie uya matczynego argumentu: Mj syn nigdy nie wychodzi

tylnymi drzwiami, kiedy by dobrze ubrany. Zdawaa si to by prawda tak prosta, i sdzia

ledczy odnotowa j na marginesie, nie wcign jej jednak do akt.

Victoria Guzman ze swej strony kategorycznie zaprzeczya, jakoby ona i jej crka

wiedziay, e na Santiago Nasara czekano, by go zabi. Ale po latach przyznaa, e obie

wiedziay ju o tym, kiedy wszed do kuchni, eby wypi kaw. Powiedziaa jej o tym

ebraczka, ktra przysza nieco po pitej proszc o mleko; powiedziaa te, dlaczego chc go

zabi i gdzie na niego czekaj. Nie uprzedziam go, bo mylaam, e te groby to pijackie

gadanie - dodaa Victoria. Ale podczas ktrych z rzdu odwiedzin, gdy Victoria Guzman

ju nie ya, Divina Flor wyznaa mi, e jej matka nie powiedziaa nic Santiago Nasarowi, bo

w skrytoci serca chciaa, eby go zabito. Ona za nie uprzedzia go, bo wtedy bya tylko

przestraszon dziewczynk, niezdoln do podjcia samodzielnej decyzji, a przestraszya si

jeszcze bardziej, kiedy chwyci j za przegub i poczua dotyk doni, lodowatej i skamieniaej

jak rka trupa.

Santiago Nasar przeszed dugimi krokami przez pmrok domu, poganiany radosnym

buczeniem biskupiego statku. Divina Flor wymina go, by otworzy mu drzwi, i usiowaa

nie da si zapa pomidzy klatkami picych ptakw w jadalni, pomidzy wiklinowymi

meblami i wiszcymi paprociami w salonie, ale gdy odsuna zasuw, nie zdoaa ju unikn

wycignitych szponw drapienego krogulca. Zapa mnie za ca pip - powiedziaa mi

Divina Flor. - Zawsze to robi, kiedy mnie przyapa w jakim kcie, ale tamtego dnia nie

przestraszyam si jak zwykle, tylko strasznie zachciao mi si paka. Przepucia go, by

mg wyj, i przez uchylone drzwi zobaczya na placu migdaowce onieone blaskiem

witu, ale baa si zobaczy cokolwiek wicej. Wtedy statek przesta wy i zaczy pia

koguty - powiedziaa. - Zrobi si taki harmider, e trudno byo uwierzy, aby w miasteczku

znajdowao si a tyle kogutw, i pomylaam, e przypyny razem z biskupem. Jedyne, co

moga zrobi dla mczyzny, ktry nigdy nie mia by jej mczyzn, to zostawi wbrew

poleceniom Placidy Linero nie zaryglowane drzwi, aby mg w razie czego wej z

powrotem. Kto, kogo nigdy nie zidentyfikowano, wsun pod drzwi kopert z kartk

ostrzegajc Santiago Nasara, e czekaj na niego, by go zabi, ujawniajc przy tym miejsce,

motywy i inne szczegy intrygi. Ostrzeenie leao ju na pododze, gdy Santiago Nasar

wychodzi z domu, nie dostrzeg go jednak, tak jak nie dostrzega go rwnie Divina Flor, nie

dostrzeg go zreszt nikt jeszcze dugo po tym, jak zbrodnia zostaa dokonana.

Mina ju szsta, jednak wiata uliczne jeszcze si paliy. Z gazi migdaowcw i

niektrych balkonw zwisay kolorowe weselne girlandy i mona byo pomyle, e

powieszono je dopiero co na cze biskupa. Ale wyoony pytami plac, gdzie sta podest dla

muzykw, wyglda niczym mietnisko pene pustych butelek, przernych pozostaoci i

odpadkw po publicznej zabawie. Gdy Santiago Nasar wychodzi z domu, wiele osb

przynaglonych buczeniem statku biego w stron portu. Jedynym czynnym na placu lokalem

by ssiadujcy z kocioem sklep z nabiaem, gdzie w tym czasie siedzieli dwaj mczyni

czekajcy na Santiago Nasara, eby go zabi. Clotilde Armenta, wacicielka sklepu, ujrzaa

go w brzasku witu i odniosa wraenie, e ubrany jest w aluminium. Ju wtedy wyglda jak

zjawa - powiedziaa mi. Mczyni, ktrzy mieli go zabi, zasnli na krzesach, przytulajc

do piersi noe owinite w gazet. Clotilde Armenta wstrzymaa oddech, eby ich nie obudzi.

Pedro i Pablo Vicario byli bliniakami. Mieli po dwadziecia cztery lata i byli tak do

siebie podobni, e z trudem ich rozrniano. Ociaego wygldu, ale dobrego charakteru -

gosi akt sprawy. Ja, znajc ich od szkoy podstawowej, opisabym ich tak samo. Tego dnia

rano mieli jeszcze na sobie ciemne weselne garnitury, zbyt cikie i zbyt przyzwoite jak na

Karaiby, i cho ich twarze nosiy lady wielu godzin rozpusty, dopenili jednak porannego

rytuau i ogolili si. Chocia pili nieprzerwanie od przededniu wesela, po tych trzech dniach

nie byli ju pijani, wygldali tylko jak niewyspani lunatycy. Zasnli przy pierwszych

podmuchach witu, po prawie trzech godzinach oczekiwania w sklepie Clotilde Armenta, i to

by ich pierwszy sen od pitku.

Gdy statek zabucza po raz pierwszy, obaj ocknli si, ale instynkt wyrwa ich

cakowicie ze snu, dopiero gdy Santiago Nasar opuci swj dom. Kady z nich chwyci

wwczas za swj pakiet owinity w gazet, a Pedro Vicario zacz wstawa.

- Na mio bosk - szepna Clotilde Armenta. - Zostawcie to na pniej, choby

przez wzgld na ksidza biskupa.

Jakby mnie Duch wity nawiedzi - czsto powtarzaa pniej. By to istotnie

opatrznociowy przypadek, cho nie na wiele si zda. Po tym, co powiedziaa, bliniacy

Vicario zreflektowali si i ten, ktry ju wsta, ponownie usiad. Obaj odprowadzili wzrokiem

Santiago Nasara przechodzcego przez plac. Patrzyli na niego raczej z alem - mwia

Clotilde Armenta. W tej samej chwili przez plac przeszy bezadnie w swych sierocych

mundurkach wychowanki szkoy prowadzonej przez zakonnice.

Placida Linem miaa racj; biskup w ogle nie zszed na ld. W porcie, poza

miejscowymi wadzami i dziemi ze szk, zebraa si masa ludzi i wszdzie peno byo

klatek z podtuczonymi kogutami przyniesionymi w prezencie dla biskupa, zupa z kogucich

grzebieni bya bowiem jego ulubionym przysmakiem. Przy nabrzeu zwalono tyle stosw

drewna, i zaadowanie ich na statek trwaoby co najmniej dwie godziny. Ale statek w ogle

nie przybi do brzegu. Wypyn zza zakrtu rzeki dyszc niby smok i wwczas orkiestra

zagraa hymn biskupi, a koguty w klatkach zaczy pia, budzc wszystkie koguty w

okolicznych osadach.

W owej epoce legendarne parostatki z paleniskami na drewno, napdzane koem

opatkowym, zanikay ju powoli, a kursujce niedobitki nie do, e nie miay ju pianol ani

specjalnych kajut na miodowe miesice, to ledwie mogy jeszcze pyn pod prd. Ten by

jednak nowy i zamiast jednego komina mia dwa, opasane, niczym banderol, barwami

narodowymi, za koo opatkowe od rufy nadawao mu impet penomorskiego statku. Na

najwyszym mostku przy kapitaskiej kabinie w otoczeniu swej wity Hiszpanw, sta biskup

w biaej sutannie. Pogoda bya jak na Boe Narodzenie - powiedziaa moja siostra Margot.

Przepywajc bowiem wzdu portu, jak wynika z jej opowieci, statek wyda gwizd i trysn

strumieniem spronej pary, moczc tych, ktrzy stali przy samym brzegu. Wszystko

wydawao si ulotn zud: biskup, znalazszy si na wprost zgromadzonych przy nabrzeu

tumw, zacz kreli w powietrzu znak krzya i nieprzerwanie udziela swego

bogosawiestwa, z przyzwyczajenia, bez cynizmu i bez uduchowienia, pki statek nie

znikn z oczu pozostawiajc za sob wrzaw kogutw.

Santiago Nasar mia powody, by poczu si rozgoryczonym. Uczestniczy w

przygotowaniach w odpowiedzi na publiczne apele ksidza Carmen Amadora, znoszc wiele

wizek drewna i osobicie wybierajc koguty o najbardziej apetycznych grzebieniach.

Uczucie zawodu nie trwao jednak dugo. Zdaniem mojej siostry Margot, ktra staa razem z

nim przy nabrzeu, by w bardzo dobrym humorze i peen chci do kontynuowania zabawy,

mimo uporczywego blu gowy. Nie wyglda na przezibionego i tylko cay czas rozmyla

o tym, ile kosztowao wesele - powiedziaa mi. Towarzyszcy im Cristo Bedoya ujawni

liczby, ktre spotgoway jego podziw. By na weselu z Santiago Nasarem i ze mn prawie do

czwartej, ale zamiast wrci do swoich rodzicw, spdzi reszt nocy na rozmowach w domu

swych dziadkw. Uzyska tam szereg informacji brakujcych mu dotd do obliczenia kosztw

wesela. Oszacowa, e pod n poszo dla goci czterdzieci indykw i jedenacie wi, i

cztery jawki, ktre pan mody kaza upiec dla wszystkich na gwnym placu miasteczka.

Oszacowa te, e wypito dwiecie pi skrzy alkoholu z przemytu, a prawie dwa tysice

butelek rumu rozdano tumom. Nie byo takiej osoby, ni biednej, ni bogatej, ktra w ten czy

inny sposb nie uczestniczyaby w najgoniejszym weselu, jakie kiedykolwiek widziano w

miasteczku. Santiago Nasar pomarzy na gos:

- Taki bdzie mj lub - powiedzia. - ycia wam nie starczy, eby o nim

rozpowiada.

Moja siostra poczua, e anio przelecia. Raz jeszcze pomylaa o szczciu Flory

Miguel, ktra majc w swym yciu ju tak wiele, na dodatek miaa dosta jeszcze Santiaga

Nasara na tegoroczne wita Boego Narodzenia. Nagle zdaam sobie spraw, e nie mogo

by lepszej partii od niego - powiedziaa mi. - No bo pomyl: adny, dobrze wychowany i w

wieku dwudziestu jeden lat z wasnym majtkiem. Miaa zwyczaj zapraszania go do nas,

kiedy na niadanie byy placki maniokowe, a tego dnia rano moja matka wanie je robia.

Santiago Nasar z entuzjazmem przyj zaproszenie.

- Tylko si ,przebior i zaraz ci dogoni - powiedzia i nagle zauway, e zostawi

zegarek na nocnym stoliku. - Ktra jest godzina?

Bya szsta dwadziecia pi. Santiago Nasar wzi pod rk Cristo Bedoy i ruszy z

nim w stron placu.

- Za pitnacie minut jestem u ciebie - powiedzia mojej siostrze.

Nalegaa, by pj od razu razem, gdy niadanie byo ju gotowe. To naleganie byo

dziwne - powiedzia mi Cristo Bedoya. - Tak dziwne, i czasami mylaem, e Margot ju

wiedziaa, e maj go zabi, i chciaa go ukry w twoim domu. Mimo to Santiago Nasar

namwi j, by pierwsza posza do domu, on za w tym czasie przebierze si w ubranie

jedzieckie, mia by bowiem wczenie w Divino Rostro, by kastrowa mode byczki.

Poegna j tym samym ruchem rki, ktrym poegna swoj matk, i oddali si w stron

placu, trzymajc pod rk Cristo Bedoy. Widziaa go po raz ostatni.

Wiele osb zgromadzonych w porcie wiedziao, e maj zabi Santiago Nasara. Don

Lazaro Aponte, emerytowany dyplomowany pukownik i alkad od jedenastu lat, pomacha

mu rk. Miaem realne podstawy, by sdzi, e nie zagraa mu ju adne

niebezpieczestwo - powiedzia mi. Ksidz Carmen Amador rwnie si nie przej. Kiedy

zobaczyem, e jest zdrw i cay, pomylaem, e to wszystko byo faszyw pogosk -

wyzna mi. Nikt wwczas nawet nie zada sobie pytania, czy Santiago Nasar zosta

przynajmniej ostrzeony, wszystkim bowiem wydawao si nieprawdopodobne, by mogo by

inaczej.

Moja siostra Margot bya w istocie jedn z tych niewielu osb, ktre nie wiedziay, e

grozi mu mier. Gdybym wiedziaa, przyprowadziabym go do domu, chobym musiaa go

zwiza - owiadczya sdziemu ledczemu. Dziwne, e o tym nie wiedziaa, ale jeszcze

dziwniejsze byo to, e nie wiedziaa o tym rwnie moja matka, osoba dowiadujca si o

wszystkim wczeniej ni ktokolwiek w rodzinie, mimo e od lat nie wychodzia z domu,

nawet na msz. Podziwiaem t jej waciwo od czasu, gdy zaczem wczenie wstawa, by

i do szkoy. Co rano zastawaem j tak, jak bya w owych czasach - blad i tajemnicz,

zamiatajc podwrze miot z gazi w popielatym blasku witu i spowiadajc mi midzy

jednym a drugim ykiem kawy, co wydarzyo si na wiecie, podczas gdymy spali. Zdawaa

si by zespolona z innymi ludmi w miasteczku niewidzialnymi nitkami tajemnej cznoci,

szczeglnie z ludmi w jej wieku, czasem bowiem zaskakiwaa nas wieciami

wyprzedzajcymi sam bieg wydarze, ktre zna moga tylko dziki sztuce jasnowidzenia.

Ale tego ranka nie przeczua pierwszych ziaren tragedii, ktre zaczy wschodzi o trzeciej

nad ranem. Wymiota ju patio, a kiedy moja siostra Margot wychodzia na przywitanie

biskupa, zastaa j mielc maniok. Sycha byo koguty - mwi zazwyczaj moja matka

wspominajc tamten dzie. Nie skojarzya nigdy odlegej wrzawy z przyjazdem biskupa, lecz

z dogasajcym weselem.

Nasz dom sta z dala od gwnego placu w zagajniku drzew mangowych nie opodal

rzeki. Moja siostra sza do portu cay czas wzdu brzegu, a ludzie byli zbyt podnieceni

wizyt biskupa, by zajmowa si innymi sensacjami. Zoono chorych w bramach, by mogli

przyj boe lekarstwo, kobiety wybiegay z podwrzy z indykami, prosiakami i z wszystkim,

co nadawao si do jedzenia, z drugiego za brzegu przypyway czna ozdobione kwiatami.

Pniej jednak, gdy biskup przepyn obok miasteczka nie postawiwszy nawet nogi na

ldzie, ta druga tajona dotd wiadomo nabraa wymiarw sensacyjnego skandalu. To

wanie wwczas moja siostra Margot poznaa j w caej okazaoci i brutalnoci: Angela

Vicario, owa pikna dziewczyna, ktra wysza za m poprzedniego dnia, zostaa zwrcona

do domu swych rodzicw, maonek bowiem odkry, e nie bya dziewic. Poczuam si tak,

jakbym to ja miaa umrze - powiedziaa moja siostra. - Ale cho rozwodzili si nad t bujd,

nikt nie mg mi wytumaczy, jak to si stao, e biedny Santiago Nasar zosta wpltany w

podobn intryg. Pewne byo tylko to, e bracia Angeli Vicario czekaj na niego, eby go

zabi.

Moja siostra wrcia do domu ledwo powstrzymujc pacz. W jadalni zastaa maj

matk przystrojon w niedzieln sukni w niebieskie kwiaty, na wypadek gdyby biskup

przyszed nas pozdrowi, i piewajc podczas nakrywania stou faso o niewidzialnej mioci.

Siostra dostrzega, e pooya o jedno nakrycie wicej ni zazwyczaj.

- To dla Santiago Nasara - powiedziaa jej moja matka. - Powiedziano mi, e

zaprosia go na niadanie.

- Zabierz je - odrzeka moja siostra.

Wwczas opowiedziaa jej wszystko. Ale to byo tak, jakby ju wiedziaa - zwierzya

mi si. - Tak jak zwykle, gdy zaczynasz jej co opowiada i nie dojdziesz do poowy, ona ju

wie, jaki jest koniec. Ta za wiadomo bya zaszyfrowanym wzekiem dla mojej matki.

Modemu Santiago nadano to imi na jej cze, ponadto bya jego matk chrzestn. Bya

jednak rwnie w jakim stopniu spowinowacona z Pur Vicario, matk zwrconej panny

modej. Mimo to, nie czekajc ju koca opowieci, woya pantofle na obcasach i narzucia

mantylk do mszy, uywan wwczas przez ni jedynie do wizyt kondolencyjnych. Mj

ojciec, ktry wszystko sysza lec w ku, pojawi si w jadalni w piamie i wystraszony

zapyta, gdzie idzie.

- Uprzedzi kum Placid - odpowiedziaa. - To niesprawiedliwe, eby wszyscy

wiedzieli, e maj zabi jej syna, a ona bya jedyn, ktra nic o tym nie wie.

- Jestemy z ni spokrewnieni w tym samym stopniu, co z rodzin Vicario - odpar

ojciec.

- Zawsze trzeba by po stronie zabitego - odpowiedziaa.

Moi modsi bracia zaczli wychodzi ze swych pokoi. Najmodsi, smagnici

powiewem tragedii, uderzyli w pacz. Matka po raz pierwszy w yciu nie przeja si nimi i

nie zwrcia rwnie uwagi na ma.

- Poczekaj, ubior si - powiedzia jej.

Bya ju na ulicy. Mj brat Jaime, wwczas niespena siedmioletni, jedyny ze

wszystkich dzieci by ju ubrany do szkoy.

- Id z ni - rozkaza mu ojciec.

Jaime pobieg za ni, nie wiedzc, co si dzieje ani dokd id, i chwyci si jej rki.

Gadaa sama do siebie - powiedzia mi Jaime. - Zoczycy, mwia po cichu, zasrane

bydlaki, nie potrafi nic zrobi, co by nie byo nieszczciem. Nie zdawaa sobie nawet

sprawy z tego, e prowadzi za rk dziecko. Ludzie myleli chyba, e zwariowaam -

powiedziaa mi. - Pamitam tylko, e z daleka sycha byo ludzki tumult, tak jakby od nowa

zaczo si wesele, i e wszyscy biegli w stron placu. Przyspieszya kroku z determinacj,

na jak j tylko byo sta, gdy chodzio o ludzkie ycie, dopki kto biegncy w przeciwnym

kierunku nie zlitowa si nad jej obdem.

- Moe sobie pani da spokj, Luisa Santiago - krzykn mijajc j. - Ju go zabili.

Bayardo San Roman, ktry odda swoj on jej rodzicom, przyjecha do nas po raz

pierwszy w sierpniu poprzedniego roku, sze miesicy przed lubem. Przypyn na

kursujcym raz w tygodniu statku; przez rami mia przewieszone skrzane sakwy ze

srebrnymi ozdobami, dopasowanymi do klamry przy pasku i sprzczek przy getrach.

Dochodzi trzydziestu lat, do dobrze jednak skrywanych, mia bowiem wskie biodra

pocztkujcego toreadora, zotawe oczy i skr spraon saletrzanym powietrzem. Przyjecha

w krtkiej kurtce i w bardzo wskich spodniach, jedno i drugie z niebarwionej skry cielcej,

i w rkawiczkach z kolej skry w tym samym kolorze. Magdalena Oliver przypyna razem

z nim i przez ca podr nie moga oderwa od niego oczu. Wyglda na pedaa. A al byo

patrze, bo by taki cudny, e tylko wysmarowa go masem i schrupa caego. Nie tylko jej

przyszo to na myl i nie ona ostatnia miaa zrozumie, e Bayardo San Roman nie by

mczyzn, ktrego rozpoznaje si od pierwszego wejrzenia.

Pod koniec sierpnia moja matka wysaa mi do szkoy list, w ktrym mimochodem

napisaa: Przyjecha bardzo dziwny czowiek. W nastpnym licie napisaa: Ten dziwny

czowiek nazywa si Bayardo San Roman i wszyscy mwi, e jest czarujcy, ale ja osobicie

go nie widziaam. Nikt nie dowiedzia si nigdy, po co przyjecha. Komu, kto uleg pokusie,

by go zapyta o to na krtko przed lubem, odpowiedzia: Jedziem po wszystkich

miasteczkach, eby znale sobie on. By moe powiedzia prawd, ale mg rwnie

dobrze powiedzie cokolwiek innego, mia bowiem taki sposb mwienia, dziki ktremu

bardziej ukrywa myli, ni je wyjawia.

Tej samej nocy da w kinie do zrozumienia, e jest inynierem kolejnictwa i

rozprawia o naglcej potrzebie wybudowania linii kolejowej a po interior w celu

zabezpieczenia si przed kaprysami rzeki. Nastpnego dnia musia wysa telegram i nada go

osobicie, uczc przy okazji telegrafist sposobu zuytkowania ju wyczerpanych

akumulatorw. Z t sam znajomoci rzeczy rozmawia o chorobach strefy przygranicznej z

lekarzem wojskowym, ktry w tych miesicach przeprowadza u nas werbunek. Lubi dugie i

huczne zabawy, ale gow mia mocn, potrafi wspaniale agodzi wszelkie zatargi i by

wrogiem karcianych oszustw. Pewnej niedzieli, po mszy, rzuci wyzwanie najsprawniejszym

pywakom, a byo ich wielu, wyprzedzajc tych najlepszych o dwadziecia dugoci. Matka

opisaa mi to w licie, na koniec za dodaa komentarz w swoim stylu: Zdaje si, e take

opywa w zoto. Odpowiadao to przedwczesnej legendzie, wedug ktrej Bayardo San

Roman nie tylko potrafi zrobi wszystko, i to bardzo dobrze, ale mia rwnie

nieograniczone moliwoci.

Matka moja udzielia mu ostatecznego bogosawiestwa w jednym z

padziernikowych listw: Ludzie bardzo go lubi - pisaa - bo jest uczciwy i dobrego serca, a

w zesz niedziel przyj komuni na kolanach i suy do mszy po acinie. W owym czasie

nie mona byo przyjmowa komunii na stojco, a msze odprawiano wycznie po acinie,

niemniej moja matka zazwyczaj czyni takie zbyteczne ucilenia, kiedy chce dotrze do sedna

sprawy. A mimo to, wydawszy ten uwicajcy werdykt, w nastpnych dwch listach w ogle

nie wspominaa o Bayardzie San Roman, nawet wtedy gdy ju dla nikogo nie byo tajemnic,

e chce si oeni z Angel Vicario. Dopiero w wiele lat po nieszczsnym weselu wyznaa

mi, e poznaa go, kiedy byo ju za pno, by sprostowa list z padziernika, i e jego zote

oczy przyprawiy j o dreszcze przeraenia.

Wydawa mi si diabem - powiedziaa mi - ale ty sam mi powiedziae, e takich

rzeczy nie wolno pisa w listach.

Poznaem go nieco pniej ni ona, podczas ferii witecznych, i nie zrobi na mnie

wraenia czowieka tak dziwnego, jak mwiono. Owszem, wyda mi si atrakcyjny, ale

bardzo daleki od idyllicznej wizji Magdaleny Oliver. Wyda mi si wbrew swoim wybrykom

mczyzn powanym, ktry pod zbyt hojnie roztaczanym urokiem ledwie skrywa tumione

napicie. Przede wszystkim wyda mi si jednak czowiekiem bardzo smutnym. W tym czasie

sformalizowa ju swe miosne uczucia wzgldem Angeli Vicario.

Nigdy nie zdoano ustali z cakowit pewnoci, jak si poznali. Wacicielka

pensjonatu dla samotnych mczyzn, gdzie zamieszka Bayardo San Roman, opowiadaa, e

gdzie pod koniec wrzenia, gdy jej go po obiedzie drzema w bawialni w fotelu na

biegunach, Angela Vicario ze sw matk przechodziy przez plac, niosc dwa kosze

sztucznych kwiatw. Bayardo San Roman ockn si, zobaczy obie ubrane w bezlitosn

czer kobiety, ktre wydaway si jedynymi ywymi istotami w martwocie drugiej godziny

po poudniu, i zapyta, kim jest ta dziewczyna. Wacicielka odpowiedziaa mu, e jest to

najmodsza crka towarzyszcej jej kobiety i e nazywa si Angela Vicario. Bayardo San

Roman odprowadzi je spojrzeniem do przeciwlegego koca placu.

- Imi pasuje do niej jak ula - powiedzia. Nastpnie zoy gow na oparciu i znowu

zamkn oczy.

- Kiedy si obudz - powiedzia - prosz mi przypomnie, e mam si z ni oeni.

Angela Vicario wyznaa mi, e wacicielka pensjonatu opowiedziaa jej o tym

zdarzeniu, jeszcze zanim Bayardo San Roman zacz si do niej zaleca. Bardzo si

przestraszyam - powiedziaa. Trzy osoby przebywajce wwczas w pensjonacie

potwierdziy, e zdarzenie to rzeczywicie miao miejsce, ale pozostae cztery powtpieway

w jego prawdziwo. Za to wszystkie wersje byy zgodne co do tego, e Angela Vicario i

Bayardo San Roman spotkali si po raz pierwszy w padzierniku, w dniu wita narodowego,

na festynie dobroczynnym, gdzie jej zadaniem byo ogaszanie wylosowanych numerw. Gdy

Bayardo San Roman przyszed na festyn, uda si prosto do stoiska loterii fantowej

prowadzonego przez blad i wbit w futera aoby sprzedawczyni losw i zapyta j, ile

kosztuje patefon inkrustowany macic perow, ktry mia by najwiksz atrakcj festynu.

Odpowiedziaa mu, e nie jest na sprzeda, tylko do wylosowania.

- To i lepiej - odpowiedzia. - W ten sposb bdzie atwiejszy do nabycia, a poza tym

taszy. Wyznaa mi, e udao mu si wwczas wywrze na niej wraenie, ale z przyczyn nie

majcych nic wsplnego z mioci, wprost przeciwnie. Gardziam wyniosymi

mczyznami, a nigdy nie spotkaam nikogo a tak zarozumiaego - wyznaa mi wspominajc

tamten dzie. - Poza tym pomylaam, e to Polak. Jej zdumienie byo jeszcze wiksze, gdy

ogosia pord podliwego oczekiwania tumu numer losu wygrywajcego patefon i okazao

si, i rzeczywicie wygra go Bayardo San Roman. Nie miecio jej si w gowie, e wykupi

wszystkie losy loterii tylko po to, by zrobi na niej wraenie.

Tego wieczoru Angela Vicario wrciwszy do domu natkna si na patefon

zapakowany w elegancki papier przewizany wstk z organdyny. Nigdy nie zdoaam

ustali, skd wiedzia, e wanie s moje urodziny - powiedziaa mi. Wiele wysiku

kosztowao j przekonanie swych rodzicw, e nie daa adnych powodw Bayardowi San

Roman, by omieli si przysa jej a taki prezent, a tym bardziej by zrobi to w sposb tak

ostentacyjny, e musieli to zauway wszyscy. Koniec kocw jej starsi bracia, Pedro i Pablo,

odnieli patefon do hotelu, by zwrci go wacicielowi, robic wok tego tyle szumu, i nie

byo nikogo, kto ujrzawszy jak wdrowa w jedn stron, nie zobaczyby, jak potem wraca.

Rodzina nie wzia jednak pod uwag nieodpartego uroku Bayarda San Roman. Bliniacy

powrcili dopiero nastpnego dnia o wicie zamroczeni alkoholem, taszczc z powrotem

zarwno patefon, jak i Bayarda San Roman, by kontynuowa zabaw ju w domu.

Angela Vicario bya najmodsz crk w niezbyt zamonej rodzinie. Jej ojciec, Poncio

Vicario, by skromnym zotnikiem, ale straci wzrok od cigego cyzelowania cacuszek ze

zota, walczc w ten sposb o zachowanie szacunku dla siebie i rodziny.

Pura del Carmen, jej matka, bya nauczycielk, pki nie wysza za m raz na zawsze.

Jej agodny i nieco przygnbiony wygld znakomicie skrywa surowo charakteru.

Wygldaa jak zakonnica - wspomina Mercedes. Powicia si z tak bezgranicznym

oddaniem opiece nad mem i wychowywaniu swych dzieci, i niejeden zapomnia czasami o

jej istnieniu. Obie starsze crki wyszy za m bardzo pno. Poza nimi, Angel i bliniakami

mieli jeszcze jedn redni crk, ktra zmara na zapalenie opon mzgowych i przez dwa

lata po jej mierci obchodzili po niej aob, nieco zagodzon w domu, ale rygorystycznie

przestrzegan poza nim. Braci wychowywano po to, eby byli mczyznami. One zostay

wychowane po to, eby wyj za m. Potrafiy haftowa na bbenku, szy na maszynie,

robi koronki klockowe, pra i prasowa, wyrabia sztuczne kwiaty i fantazyjne desery,

kaligrafowa zawiadomienia o zarczynach, a w odrnieniu od wczesnych dziewczt, ktre

zaniedbay kult mierci, wszystkie byy mistrzyniami w starej sztuce czuwania przy chorych,

niesienia pociechy umierajcym i owijania zmarych w caun. Jedyne, co miaa im do

zarzucenia moja matka, to zwyczaj czesania si przed pjciem spa. Dziewczta - mwia

im - nie czeszcie si na noc, bo eglarze si spniaj. Poza tym uwaaa, i nie byo lepiej

wychowanych crek. S doskonae - mawiaa bardzo czsto. - Kady mczyzna bdzie z

nimi szczliwy, bo zostay wychowane po to, eby cierpie. A jednak mom obu

najstarszych crek byo niezmiernie trudno przeama t rodzinn zapor, nigdy si bowiem

nie rozstaway, razem organizoway potacwki dla kobiet i wci doszukiway si niecnych

intencji w zamiarach mczyzn.

Angela Vicario bya najadniejsz ze wszystkich czterech sistr, za matka moja

mawiaa, e urodzia si tak jak wielkie krlowe w przeszoci: z ppowin owinit wok

szyi. Zaniedbany wygld i ubstwo ducha wryy jej jednak niepewn przyszo.

Widywaem j rokrocznie podczas ferii boonarodzeniowych i za kadym razem wydawaa

si coraz bardziej upoledzona, gdy tak tkwia w oknie swego domu, w ktrym siadywaa po

poudniu, by robi kwiaty ze szmat i razem z ssiadkami piewa walce niezamnych

panien.

Ju nadaje si do nadziania - mawia mi Santiago Nasar - ta twoja gupiutka

kuzynka. Niespodziewanie, na krtko przed mierci jej siostry, spotkaem j na ulicy

ubran po raz pierwszy jak dorosa kobieta, z zakrconymi wosami, i nie mogem wprost

uwierzy, e to ona we wasnej osobie. Ale byo to przywidzenie: jej upoledzenie pogbiao

si z roku na rok. Gdy roznioso si zatem, e Bayardo San Roman chce si z ni oeni,

wielu pomylao, e to jaki perfidny pomys przybysza. Rodzina przyja nowin nie tylko z

nalen powag, ale i z du radoci. Oprcz Pury Vicario, ktra postawia warunek, by

Bayardo San Roman powiadczy sw tosamo. Do tej pory bowiem nikt nie wiedzia, kim

jest. Wiedza o jego przeszoci nie sigaa poza owo popoudnie, kiedy zszed na ld w swym

stroju artysty, zachowujc odtd tyle dyskrecji co do swego pochodzenia, e kady

najbardziej nawet szaleczy wymys mg okaza si prawd. Doszo do tego, e

rozpowiadano, i zrwna z ziemi cae miasteczka i jako dowdca oddziau zaprowadzi

terror w Casanare, e by zbiegiem z Cayenne, e widziano go w Pernambuco, jak prbowa

nabi sobie kabz dziki wytresowanej parze niedwiedzi, i e dotar w kanale Los Vientos

do szcztkw hiszpaskiego galeonu zaadowanego zotem. Bayardo San Roman sam pooy

kres tym domysom w bardzo prosty sposb: sprowadzi ca swoj rodzin.

Byo ich czworo: ojciec, matka i dwie oszaamiajce siostry. Przybyli o jedenastej

rano w fordzie T ze subow rejestracj, napeniajc ulice niesamowit wrzaw kwaczcego

klaksonu. Matka, Alberta Simonds, rosa Mulatka z Curacao, mwica hiszpaszczyzn

przesiknit jeszcze tamtejsz mow, za swej modoci zostaa uznana za najpikniejsz

spord dwustu najpikniejszych z caych Antyli. Siostry dopiero co rozkwite zdaway si

by dwiema narowistymi rebicami. Najwikszym atutem by jednak ojciec: genera Petronio

San Roman, bohater wojen domowych z ubiegego wieku i jedna z najwikszych saw rzdu

konserwatywnego od czasu, gdy zmusi pukownika Aureliana Buendia do odwrotu w bitwie

pod Tucurinca. Moja matka bya jedyn osob, ktra nie posza si z nim przywita, gdy

dowiedziaa si, kim jest. Nie miaam nic przeciwko ich maestwu, wprost przeciwnie -

powiedziaa mi. - Ale lub to jedno, a czym zupenie innym jest podanie rki czowiekowi,

ktry kaza strzeli w plecy Gerineldowi Marquezowi. Z chwil kiedy wychyli si w biaym

kapeluszu z okna samochodu, wszyscy rozpoznali go dziki popularnoci jego portretw.

Ubrany by w pcienny garnitur koloru pszenicy, getry z kurdybanu ze sznurowadami

wizanymi na krzy, za na nosie mia binokle przytroczone acuszkiem do jednej z dziurek

w kamizelce. W klapie mia order za odwag, w rku za lask z wyrytym na gace godem

pastwowym. Wysiada pierwszy z samochodu, cay pokryty palcym kurzem naszych zych

drg, i wystarczyo, e pojawi si na stopniach, eby wszyscy zrozumieli, e Bayardo San

Roman oeni si, z kim mu si bdzie ywnie podobao.

To Angela Vicario nie chciaa wyj za niego. By, jak dla mnie, za bardzo mski -

powiedziaa mi. Poza tym Bayardo San Roman nie prbowa jej nawet uwie, ograniczajc

si do zauroczenia caej rodziny swym wdzikiem. Angela Vicario nie zapomniaa nigdy

trwogi owej nocy, kiedy to jej rodzice i starsze siostry ze swymi mami, zebrani w salonie,

zmusili j do wyjcia za m za mczyzn, ktrego dopiero co poznaa. Bliniacy trzymali

si na uboczu. To byy dla nas babskie duperele - powiedzia mi Pablo Vicario.

Decydujcym argumentem rodzicw byo stwierdzenie, e rodzina zawdziczajca sw

godno skromnoci nie ma prawa wzgardza takim zrzdzeniem losu. Angela Vicario ledwie

odwaya si napomkn o istnieniu takiej przeszkody jak brak mioci, ale matka obalia to

jednym zdaniem:

- Mioci te si mona nauczy.

W odrnieniu od wczesnych narzeczestw, trwajcych dugo i surowo strzeonych,

ich narzeczestwo trwao jedynie cztery miesice ze wzgldu na niecierpliwo Bayarda San

Roman. A nie byo ono krtsze tylko dlatego, e Pura Vicario zadaa, by lub odwlec do

dnia, gdy skoczy si rodzinna aoba. Czas ten jednak min spokojnie dziki urzekajcej

atwoci, z jak Bayardo San Roman zaatwia wszystkie sprawy. Pewnej nocy zapyta mnie,

jaki dom najbardziej mi si podoba - opowiadaa mi Angela Vicario. - A ja odpowiedziaam

mu, zupenie nie wiedzc, po co mnie o to pyta, e najadniejszym domem w miasteczku jest

domek wdowca Xius. Osobicie odpowiedziabym tak samo. Domek ten sta na

wysmaganym przez wiatry wzgrzu, z ktrego wida byo bezkresny raj bagnisk pokrytych

fioletowymi zawilcami, za w jasne letnie dni mona byo ujrze przejrzysty widnokrg

Karaibw i transatlantyki pasaerskie w Cartagena de Indias. Bayardo San Roman uda si

jeszcze tej samej nocy do Club Social i przysiad si do stolika wdowca Xius na parti

domina.

- Szanowny wdowcze - powiedzia mu - kupuj paski dom.

- Nie jest na sprzeda - odrzek wdowiec. - Kupuj ze wszystkim, co jest w rodku.

Wdowiec Xius wytumaczy mu ze starowieck uprzejmoci, e wszystkie znajdujce si w

domu przedmioty byy kupowane przez jego maonk w cigu caego ycia penego

wyrzecze i e tym samym stanowi dla niego jakby czstk jej samej. Mwi ze cinitym

sercem - powiedzia mi grajcy wwczas z nimi doktor Dionisio Iguaran. - Byem pewien, e

wolaby umrze, ni sprzeda dom, w ktrym by szczliwy przez ponad trzydzieci lat.

Bayardo San Roman rwnie uzna jego racje.

- Dobrze - powiedzia. - Wobec tego niech mi pan sprzeda pusty dom.

Wdowiec broni si jednak do koca gry. Po trzech nocach Bayardo San Roman, ju

lepiej przygotowany, ponownie przysiad si do stolika gry w domino.

- Szanowny wdowcze - zacz znw - ile kosztuje dom?

- Jest bezcenny.

- Prosz poda jakkolwiek cen.

- Przykro mi, Bayardo - odpar wdowiec - ale wy, modzi, nie rozumiecie, co to

znaczy sucha gosu serca.

Bayardo San Roman nawet si nie namyla.

- Powiedzmy, pi tysicy pesos - zaproponowa.

- Gra pan uczciwie - odpar mu wdowiec starajc si zachowa godno. - Ten dom

nie jest tyle wart.

- Dziesi tysicy - powiedzia Bayardo San Roman. - Od rki i gotwk, banknot po

banknocie.

Wdowiec popatrzy na niego oczyma penymi ez. Paka z wciekoci - wyzna mi

doktor Dionisio Iguaran, ktry nie tylko by lekarzem, ale mia te zacicie literackie. -

Wyobra sobie: taka suma w zasigu rki, a tu trzeba odmwi przez zwyk sabo serca.

Wdowiec Xius nie mg wyda z siebie gosu, lecz bez wahania odmwi ruchem gowy.

- Wobec tego prosz, by wywiadczy mi pan ostatni grzeczno - powiedzia

Bayardo San Roman. - Prosz tu na mnie zaczeka pi minut.

Po piciu minutach rzeczywicie wrci do Club Social z sakwami inkrustowanymi

srebrem i pooy na stole dziesi plikw banknotw po tysic, jeszcze opasanych

sygnowanymi banderolami Banku Narodowego. Wdowiec Xius umar w dwa miesice

pniej. To go zabio - mawia doktor Dionisio Iguaran. - By zdrowszy od nas wszystkich,

ale kiedy si osuchiwao jego serce, w rodku sycha byo plusk ez. Sprzeda bowiem nie

tylko dom cznie ze wszystkim, co si w nim znajdowao, ale oprcz tego poprosi Bayarda

San Roman, by naleno spaca mu ratami, gdy nie pozostaa mu na pocieszenie nawet

skrzynia, w ktrej mgby schowa tyle pienidzy.

Nikomu przez myl by nie przeszo i zreszt nikt tego nigdy nie powiedzia, e Angela

Vicario nie bya dziewic. Nikt nigdy nie sysza, by miaa narzeczonego, dorastaa za przy

swoich siostrach w elaznym rygorze matki. Nawet kiedy do lubu pozostao niespena dwa

miesice, Pura Vicario nie pozwolia, by Angela posza sama z Bayardem San Roman

obejrze dom, gdzie mieli zamieszka, wobec czego matka i lepy ojciec towarzyszyli im jako

stranicy jej czci. Bagaam Boga tylko o to, aby doda mi odwagi, ebym moga si zabi -

wyznaa mi Angela Vicario. Bya ju tak ogupiona, e postanowia wreszcie wyzna matce

ca prawd, byle tylko uwolni si od mczarni, wwczas jednak jej dwie, jedyne zreszt,

powierniczki i pomocnice przy konfekcjonowaniu szmacianych kwiatw w oknie odwiody j

od tych zbonych zamiarw. lepo im ulegam - powiedziaa mi - bo day mi do

zrozumienia, e miay ju dowiadczenie w oszukiwaniu mczyzn. Zapewniy j, e niemal

wszystkie kobiety trac dziewictwo w przypadkowych przygodach dziewczcych. Uparcie

utrzymyway, e nawet nie dajcy si zwie poddawali si w kocu, pod warunkiem, e nikt

si o tym nie dowie. Przekonay j ostatecznie tym, e mczyzna w noc polubn jest ju tak

spanikowany, e bez pomocy ony nie moe nic zrobi i w godzin prawdy nie jest ju

wiadom wasnych czynw. Wierz tylko w to, co zobacz na przecieradle - powiedziay

jej. W rezultacie wyuczyy j wielu rajfurskich forteli zdolnych na tyle podrobi jej utracone

klejnoty, by o pierwszym poranku wieo polubionej maonki moga nad podwrzem

wystawi na pene soce lniane przecierado z plam swego honoru.

Z tym zudzeniem wysza za m. Bayardo San Roman za eni si przypuszczalnie

w przekonaniu, i kupuje szczcie za niezwyk cen wasnej wartoci i fortuny, im bardziej

bowiem rozrastay si projekty uroczystoci, tym wicej rodzio si w nim obkaczych

pomysw, by uczyni j jeszcze wiksz. Gdy zapowiedziano przyjazd biskupa, usiowa

odwlec wesele o jeden dzie, pragnc, by lubu udzieli im dostojny go, ale Angela Vicario

sprzeciwia si. Prawd mwic - powiedziaa mi - nie chciaam, eby bogosawiestwa

udzieli mi czowiek, ktry kogutom tylko odcina grzebienie na zup, a reszt wyrzuca na

mieci. A jednak mimo braku biskupiego bogosawiestwa uroczystoci nabray rozmiarw

trudnych do opanowania i nawet Bayardowi San Roman wymkny si spod kontroli, stajc

si w kocu wydarzeniem publicznym.

Genera Petronio San Roman i jego rodzina przybyli tym razem statkiem nalecym

do Kongresu Narodowego i przeznaczonym do wyjtkowych uroczystoci, ktry po

zacumowaniu sta do koca przy nabrzeu, z nimi za przypyno wiele znakomitoci,

zupenie jednak niezauwaalnych w chaosie tylu nowych twarzy. Przywieli ze sob tak

olbrzymie iloci prezentw, e trzeba byo wyremontowa zapomniany budynek pierwszej

elektrowni, by zaprezentowa te najbardziej godne podziwu, reszt za odwieziono hurtem do

starego, gotowego ju do przyjcia nowoecw domu wdowca Xius. Pan mody otrzyma w

prezencie kabriolet ze swym imieniem wygrawerowanym pismem gotyckim pod znakiem

fabrycznym. Pannie modej podarowano komplet sztucw z czystego zota na dwadziecia

cztery osoby. Poza tym przywieli ze sob trup tancerzy i dwie orkiestry salonowe, ktre

tworzyy wyrany dysonans zarwno wobec miejscowych orkiestr, jak i wielu kapel i

zespow akordeonowych, ktre cigay zewszd przywabiane zgiekiem zabawy.

Rodzina Vicario mieszkaa w skromnym domu o cianach z cegie i dachu z drewna

palmowego zwieczonym dwoma mansardami, pod ktrych daszkami jaskki co stycze

lepiy swe gniazda. Od frontu dom mia balkon niemal w caoci zastawiony donicami z

kwiatami, tam te znajdowao si wejcie na due podwrko z drzewami owocowymi, po

ktrym chodziy kury. W gbi podwrza bliniacy mieli swj chlew, kamie do

szlachtowania i st do wiartowania, ktre od czasu gdy olep Poncio Vicario, przynosiy

rodzinie nieze dochody. Pocztkowo zajmowa si tym Pedro Vicario, kiedy jednak zosta

powoany do wojska, jego brat rwnie nauczy si fachu rzenika.

Wewntrz domu ledwie starczao miejsca do mieszkania. Z tego te powodu starsze

siostry, gdy zday sobie spraw z planowanych rozmiarw uroczystoci, zaczy stara si o

wynajcie wikszego lokalu. Wyobra sobie - powiedziaa mi Angela Vicario - mylay

nawet o domu Placidy Linem, ale na szczcie moi rodzice uparli si, jak zwykle, e albo

nasze crki wychodz za m w naszym chlewiku, albo w ogle nie wychodz za m.

Pomalowali wic swj dom na jego pierwotny ty kolor, wyprostowali drzwi,

uporzdkowali pokoje, doprowadzajc mieszkanie, o ile byo to moliwe, do stanu godnego

wesela z tak pomp. Bliniacy przenieli winie gdzie indziej i wyczycili chlew

niegaszonym wapnem, ale mimo tych wysikw wida byo, e miejsca jednak nie starczy.

Ostatecznie, dziki usilnym probom Bayarda San Roman, usunli ogrodzenie wok

podwrza, poprosili ssiadw o udostpnienie na tace przylegych terenw i wstawili due

stoy, by mona byo przy nich biesiadowa w cieniu lici tamaryndowcw.

Jedyny niespodziewany wypadek mia miejsce w dniu wesela rano, i to z winy pana

modego, ktry przyszed po Angel Vicario z dwugodzinnym opnieniem, podczas gdy ona

nie chciaa zaoy lubnej sukni, dopki nie ujrzy go w domu. Wiesz - powiedziaa mi -

nawet bym si ucieszya, gdyby w ogle nie przyszed, ale nigdy bym sobie nie wybaczya,

gdyby zostawi mnie ju wystrojon. Jej przezorno bya uzasadniona, nie byo bowiem dla

kobiety wikszego wstydu i nieszczcia, ni zosta na lodzie w sukni lubnej. Niemniej sam

fakt, e Angela Vicario miaa naoy welon i przyj wizank kwiatw pomaraczy nie

bdc dziewic, bywa niejednokrotnie uznawany za profanacj symbolw czystoci. Tylko

moja matka uwaaa za akt odwagi to, e Angela Vicario do koca graa swymi znaczonymi

kartami. W tamtych czasach - wytumaczya mi - Bg rozumia te sprawy. Nikt za do tej

pory nie wie, jakimi kartami gra Bayardo San Roman. Od momentu, kiedy wreszcie pojawi

si wystrojony w surdut i cylinder, do chwili, gdy -wymkn si z mioci swego ycia, by

doskonaym uosobieniem szczliwego nowoeca.

Nigdy nie dowiedziano si rwnie, jakimi kartami gra Santiago Nasar. Byem z nim

przez cay czas, zarwno w kociele, jak i na weselu, razem z Cristo Bedoy i moim bratem

Luisem Enrique, i nikt z nas nie spostrzeg choby najmniejszej zmiany w jego zachowaniu.

Musiaem to wielokrotnie powtarza, caa nasza czwrka bowiem trzymaa si razem w

szkole, tworzc pniej t sam wakacyjn paczk, i nikt nie mg uwierzy, by kto z nas

mg mie jaki sekret nie dzielc si nim z pozostaymi, a tym bardziej sekret tak olbrzymi.

Santiago Nasar uwielbia uroczystoci i zabawy, a najwiksz rado przey w

przededniu swej mierci obliczajc koszty wesela. W kociele oszacowa, e kwiatw

porozwieszano za kwot rwn cenie czternastu pogrzebw pierwszej klasy. Ta szczegowa

kalkulacja mczya mnie przez wiele lat, Santiago Nasar bowiem czsto mawia mi, e zapach

kwiatw w zamknitym pomieszczeniu ma bezporedni zwizek ze mierci, owego za dnia

powtrzy mi to wchodzc do kocioa. Nie chc kwiatw na moim pogrzebie - powiedzia,

nie wyobraajc sobie nawet, e nastpnego dnia wanie ja bd musia zatroszczy si o to,

by ich nie byo. W drodze z kocioa do domu Vicariw oszacowa cen kolorowych girland

zdobicych ulice, wyliczy koszty orkiestr i fajerwerkw, a nawet ryowego deszczu, ktrym

przywitano nas na weselu. W dusznym upale poudnia moda para zwyczajowo obesza cae

podwrze. Bayardo San Roman szybko zosta naszym przyjacielem, takim od wypitki, jak to

wwczas mawiano, i przy naszym stole zdawa si by szczliwy. Angela Vicario, ju bez

welonu i wianka, w satynowej przepoconej sukni, bardzo szybko przybraa wyraz twarzy

kobiety zamnej. Santiago Nasar obliczy i powiedzia to Bayardowi San Roman, e jak do

tej pory wesele kosztuje okoo dziewiciu tysicy pesos. Nie ulegao wtpliwoci, e Angela

Vicario uznaa to za impertynencj. Moja matka nauczya mnie, e nigdy nie naley mwi o

pienidzach w obecnoci innych ludzi - powiedziaa mi. Bayardo San Roman, wprost

przeciwnie, przyj to z humorem, a nawet z pewnego rodzaju satysfakcj.

- Prawie - powiedzia - ale to dopiero pocztek. Pod koniec wynosi to bdzie mniej

wicej dwa razy tyle.

Santiago Nasar postanowi sprawdzi to co do grosza i ledwie starczyo mu na to

ycia. Nastpnego dnia uzyska w porcie od Cristo Bedoi najwiesze dane i stwierdzi na

czterdzieci pi minut przed mierci, i rzeczywicie szacunki San Romana byy dokadne.

Osobicie zachowaem o weselu do mgliste wspomnienia, dopki nie zdecydowaem

si ich odgrzeba, okruch po okruchu, z cudzych pamici. Przez wiele lat cigle opowiadano

w moim domu, jak to mj ojciec po raz pierwszy od czasw swej modoci zagra na

skrzypcach na cze modej pary, jak moja siostra zakonnica zataczya merengue w swym

habicie siostry furtianki, jak doktor Dionisio Iguaran, kuzyn mojej matki, zdoa wywalczy

miejsce na rzdowym statku i odpyn nim, byle tylko nie by w miasteczku nastpnego

dnia, podczas wizyty biskupa. W trakcie mych poszukiwa dla potrzeb niniejszej kroniki

odtworzyem wiele pomniejszych szczegw, a pord nich do zabawne wspomnienie o

siostrach Bayarda San Roman, ktrych aksamitne suknie z olbrzymimi motylimi skrzydami,

przyczepionymi do plecw zotymi klamerkami, zwrciy wiksz uwag ni piropusz i

pancerz wojennych orderw ich ojca. Wielu wiedziao, e w weselnym upojeniu

zaproponowaem Mercedes Barda, koczcej wwczas zaledwie szko podstawow, by

wysza za mnie za m, jak mi to sama przypomniaa, kiedy pobralimy si czternacie lat

pniej. Najwyrazistszym obrazem, jaki na zawsze zachowaem z tej fatalnej niedzieli, by

widok starego Poncio Vicario, samotnie siedzcego na stoku porodku podwrza. Posadzono

go tam, sdzc by moe, i jest to honorowe miejsce, lecz gocie obijali si o niego, mylili

go z kim innym, przesadzali w inne miejsce, eby nie przeszkadza, on za porusza sw

onieon gow na wszystkie strony z bdnym wyrazem twarzy dopiero co ociemniaego

lepca, odpowiadajc na pytania nie do niego skierowane i na przelotne pozdrowienia,

ktrych nikt mu nie sa, szczliwy w swym krgu zapomnienia, w nakrochmalonej koszuli i

z lask z drewna gwajakowego, ktr kupiono mu specjalnie na wesele.

Cz oficjalna zakoczya si o szstej po poudniu, kiedy to poegnali si gocie

honorowi. Statek odpyn z zapalonymi wiatami, pozostawiajc za sob smug walcw z

pianoli i przez chwil dryfowalimy nad przepaci niepewnoci, pki nie zaczlimy si

wzajemnie rozpoznawa i nie zanurzylimy si w bagnisko zabawy. Nowoecy pojawili si

nieco pniej w odkrytym samochodzie, z trudem torujc sobie drog poprzez tum. Bayardo

San Roman sam strzela petardami, pi wdk prosto z butelek wyciganych w jego stron,

nastpnie wyszed z samochodu z Angel Vicario, by wczy si w taneczny krg

cumbiamby. Wreszcie rozkaza, bymy dalej balowali na jego koszt, pki nam ycia starczy, i

odwiz sw drczon trwog maonk do domu jej snw, tam gdzie by kiedy szczliwy

wdowiec Xius.

Okoo pnocy zabawa weselna rozbia si na drobne grupki, jedynym za otwartym

lokalem by wwczas sklepik Clotilde Armenta na placu. Santiago Nasar i ja, razem z moi

bratem Luisem Enrique i z Cristo Bedoy, poszlimy do domu miosierdzia Marii Alejandriny

Cervantes. Pord wielu innych przewinli si wwczas przez ten dom rwnie bracia

Vicario, pijc tam z nami i piewajc z Santiago Nasarem na pi godzin przed jego

zamordowaniem. W tym czasie tu i wdzie tliy si chyba jeszcze dogorywajce odpryski

waciwego wesela, z rnych stron dochodziy nas bowiem falami odgosy muzyki i

odlegych bijatyk i echa te docieray do nas jeszcze przez duszy czas, coraz smutniejsze,

dopki nie zabucza statek biskupa.

Pura Vicario opowiedziaa mojej matce, e pooya si o jedenastej w nocy,

uporzdkowawszy nieco z pomoc starszych crek poweselny rozgardiasz. Okoo dziesitej,

kiedy po patio bkao si jeszcze kilku piewajcych pijakw, Angela Vicario przysaa

goca po walizeczk z osobisty mi rzeczami, znajdujc si w szafie jej sypialni. Matka

chciaa co prawda odesa jej rwnie walizk z dziennym ubraniem, goniec jednak spieszy

si. Spala gboko, gdy zapukano do drzwi. To byy trzy, bardzo wolne stukania - wyznaa

mojej matce - ale miay w sobie co dziwnego, co takiego jak ze wiadomoci.

Opowiedziaa jej, e otworzya drzwi nie zapalajc wiata, by nie zbudzi nikogo, i

zobaczya Bayarda San Roman w wietle ulicznej latarni w nie zapitej jedwabnej koszuli i w

fantazyjnych spodniach podtrzymywanych elastycznymi szelkami. By zielony tak zieleni

ze snw - powiedziaa Pura Vicario mojej matce. Angela Vicario staa w cieniu, matka

zauwaya j dopiero wtedy, gdy Bayardo San Roman zapa Angel za rami i postawi w

wietle. Jej satynowa suknia bya w strzpach, do pasa za owinita bya rcznikiem. Pura

Vicario pomylaa, e spadli samochodem w przepa i le teraz martwi na jej dnie.

- Matko Przenajwitsza! - wykrzykna przeraona. - Powiedzcie, czy jestecie

jeszcze z tego wiata.

Bayardo San Roman, nie przekroczywszy progu pchn swoj on do rodka, nie

wypowiadajc przy tym ani sowa. Nastpnie pocaowa Pur Vicario w policzek i przemwi

do niej tonem gbokiego rozczarowania, ale z wielk czuoci.

- Dziki za wszystko, mamo - powiedzia. - Mama jest wit kobiet.

Tylko Pura Vicario wie, co robia przez nastpne dwie godziny. Zabraa swj sekret

do grobu. Pamitam tylko, e jedn rk trzymaa mnie za wosy, a drug walia z tak

wciekoci, e mylaam, e mnie zabije - opowiedziaa mi Angela Vicario. Ale i to

czynia w takim milczeniu, i ani jej m, ani starsze crki, pice w innych pokojach, nie

zdawali sobie sprawy z niczego, a do witu, gdy byo ju po nieszczciu.

Bliniacy wrcili do domu nieco przed trzeci, wezwani nagle przez matk. Zastali

Angel Vicario lec na brzuchu, na kanapie w jadalni, z twarz zmaltretowan od razw.

Ju jednak nie pakaa. Ju si nie baam - powiedziaa mi. - Wprost przeciwnie: czuam si

tak, jakbym wreszcie wyrzucia z siebie ten miertelny koszmar, i tylko chciaam, eby

wszystko si jak najszybciej skoczyo, ebym moga wreszcie zasn. Pedro Vicario,

bardziej zdecydowany z braci, chwyci j wp, unis w powietrze i posadzi na stole w

jadalni.

- No, maa - powiedzia, trzsc si z wciekoci - powiedz nam, ktry to.

Odczekaa tylko tyle, ile trzeba byo, by wypowiedzie imi. Odszukaa je w mrokach,

napotkaa od razu pord tylu mylcych si imion z tego i z tamtego wiata i wbia je w

cian jedn celn strza, niczym bezwolnego motyla, na ktrego wyrok zosta ju dawno z

gry wydany.

Santiago Nasar - powiedziaa.

Adwokat podtrzyma tez o zabjstwie dokonanym z pobudek wynikajcych z

cakowicie usprawiedliwionej obrony honoru, co zostao uznane przez aw przysigych,

bliniacy owiadczyli za w ostatnim dowie, i zrobiliby to tysic razy z tych samych

powodw. Oni sami dostrzegli t lini obrony z chwil, gdy w par minut po zbrodni uciekli

pod skrzyda Kocioa. Dyszc wpadli na plebani, doganiani ju przez grup

rozwcieczonych Arabw, i zoyli oczyszczone ostrza noy na stole ojca Amadora. Obaj byli

skrajnie wyczerpani potworn, mierteln prac, ubrania i rce mieli cae mokre, a twarze

ociekay im potem i jeszcze ciep krwi, ale proboszcz wspominaj ich poddanie si jako akt

wielkiej szlachetnoci.

- Zabilimy go wiadomie - powiedzia Pedro Vicario - ale jestemy niewinni.

- By moe wobec Boga - odrzek ojciec Amador.

- Wobec Boga i wobec ludzi - stwierdzi Pablo Vicario. - To bya sprawa honoru.

Mao tego, przy odtwarzaniu wydarze upozorowali zajado jeszcze

bezwzgldniejsz, ni to naprawd miao miejsce, a przecie i tak gwne drzwi domu

Placidy Linero, zostay cakowicie zdemolowane ostrzami noy i trzeba byo je naprawi z

funduszy publicznych. W areszcie ledczym w Riohacha, gdzie przebywali przez trzy lata w

oczekiwaniu na rozpraw, nie mieli bowiem czym opaci kaucji, by uzyska zwolnienie

warunkowe, aresztanci o najduszym stau wspominali ich dobry charakter, ich towarzysk

natur, ale nigdy nie dostrzegli w nich jakichkolwiek oznak skruchy. Pomimo to fakty

wiadczyyby, i bracia Vicario nie uczynili niczego, co byoby niezbdne, by zabi Santiago

Nasara znienacka i bez publicznego rozgosu, a wprost przeciwnie, zrobili o wiele wicej, ni

mona byo sobie wyobrazi, aby kto uniemoliwi im morderstwo, lecz nie zdoali tego

osign.

Zgodnie z tym, co powiedzieli mi wiele lat pniej, zaczli od szukania go w domu

Marii Alejandriny Cervantes, gdzie byli razem z nim do drugiej. Ten fakt, jak i wiele innych,

nie znalaz si w aktach ledztwa. W rzeczywistoci Santiago Nasara nie byo ju tam o tej

godzinie, kiedy to pono, jak sami zeznali, poszli tam po niego, wyszlimy bowiem, by obej

miasteczko z naszymi serenadami; w kadym razie nieprawd byo, e tam poszli. Na pewno

by ju std nie wyszli - powiedziaa mi Maria Alejandrina Cervantes i znajc j dobrze nigdy

w to nie wtpiem. Poszli za to do lokalu Clotilde Armenta, by tam na niego zaczeka,

aczkolwiek wiedzieli, e tamtdy moe przej poowa miasteczka, ale nie Santiago Nasar.

By to jedyny otwarty lokal - zeznali sdziemu ledczemu. Wczeniej czy pniej musia

si tam znale - powiedzieli mi po uwolnieniu. A przecie wszyscy wiedzieli, e gwne

drzwi od domu Placidy Linero byy zawsze zaryglowane od rodka, nawet w cigu dnia, i e

Santiago Nasar nigdy nie rozstawa si z kluczami od tylnego wejcia. I rzeczywicie tym

wejciem wrci do domu, gdy bliniacy Vicario ju od godziny czekali na niego z drugiej

strony, a jeeli pniej, udajc si na powitanie biskupa wyszed drzwiami od strony placu, to

uczyni to z pobudek tak niespodziewanych, i nawet sam sdzia ledczy nie potrafi tego

zrozumie.

Nigdy nie byo mierci bardziej zapowiedzianej. Po ujawnieniu przez siostr imienia

winnego, bliniacy Vicario udali si do chlewu, gdzie trzymali komplet narzdzi rzeniczych

i wybrali dwa najlepsze noe: jeden do wiartowania, o dugoci dziesiciu cali i szerokoci

dwa i p cala, drugi za do czyszczenia, o dugoci siedmiu cali i szerokoci ptora cala.

Owinli noe w szmaty i poszli je naostrzy na targ misny, gdzie dopiero co zaczto

otwiera niektre kramiki. Niewielu byo pierwszych klientw, jednak dwadziecia dwie

osoby zeznay, i syszay kade sowo wypowiedziane przez braci, i wszyscy zgodnie

potwierdzili swe wraenia, e jedynym zamiarem obu braci byo wypowiedzie je tak, by

wszyscy syszeli. Faustino Santos, rzenik zaprzyjaniony z nimi, zobaczy obu, jak przyszli o

trzeciej dwadziecia, gdy uruchamia wanie swoje stoisko z podrobami, i nie potrafi

zrozumie, dlaczego przychodz w poniedziaek, i to tak wczenie, do tego jeszcze w

ciemnych witecznych garniturach. Przyzwyczajony by, e przychodzili zawsze w pitek,

ale znacznie pniej i w skrzanych fartuchach, ktre zakadali na czas uboju. Pomylaem,

e s tak pijani - powiedzia mi Faustino Santos - e nie tylko pomylia im si godzina, ale i

dzie. Przypomnia im, e jest poniedziaek.

- A kt by o tym nie wiedzia, stary pierdoo - odpowiedzia mu grzecznie Pablo

Vicario. - Przyszlimy tylko naostrzy noe.

Naostrzyli je na kamieniu szlifierskim, tak jak to zawsze robili: Pedro podtrzymywa

obydwa noe i na przemian przykada je do ostrzaki. Pablo za krci korbk. Jednoczenie

rozmawiali z reszt rzenikw o wietnoci i przepychu wesela. Co poniektrzy skaryli si

im, i nie otrzymali swej porcji tortu weselnego, mimo e s kolegami po fachu, bracia

przyrzekli wic, e tort zostanie im przysany troch pniej. Wreszcie dociskane do kamienia

noe zaczy piewa, a Pablo pooy swj n pod lamp, tak by rozbyskaa jego stal.

- Idziemy zabi Santiago Nasara - powiedzia.

Cieszyli si tak ugruntowan opini dobrodusznych chopakw, e puszczano to mimo

uszu. Mylelimy, e to pijackie bredzenie - zeznao wielu rzenikw, podobnie jak

Victoria Guzman i wielu innych, ktrzy widzieli ich pniej. Niejednokrotnie pytaem

rzenikw, czy ich zawd nie ujawnia predyspozycji do zabijania ludzi. Protestowali: Kiedy

bijesz zwierz, nie masz odwagi spojrze mu w oczy. Jeden z nich powiedzia mi, e nie

moe je misa zwierzcia, ktre sam ubi. Inny wyzna, e nie byby w stanie zabi krowy,

ktr znaby wczeniej, tym bardziej jeli pi jej mleko. Przypomniaem im, e bracia Vicario

szlachtowali winie hodowane przez siebie samych i e byli zyci z nimi do tego stopnia, i

nazywali je po imieniu. To prawda - odpar mi jeden z nich. - Ale prosz zauway, e nie

nadawali im ludzkich imion, tylko nazwy kwiatw. Faustino Santos by jedynym, ktry

dostrzeg cie prawdy w grobach Pabla Vicario, i artem zapyta go, dlaczego akurat maj

zabija Santiago Nasara, jeli jest jeszcze tylu bogaczy, ktrzy bardziej zasuguj na to, eby

umrze przed nim.

- Santiago Nasar wie, dlaczego - odpowiedzia mu Pedro Vicario.

Faustino Santos opowiedzia mi, e wtpliwoci nadal go drczyy i poinformowa o

tym policjanta, ktry pojawi si nieco pniej, by kupi dla alkada na niadanie funt

wtrbki. Funkcjonariusz, zgodnie z tym, co podaj akta, nazywa si Leandro Pornoy i zmar

w nastpnym roku, gdy podczas odpustu byk przebi mu rogiem y szyjn. Nie miaem wic

nigdy okazji, by z nim porozmawia, niemniej Clotilde Armenta potwierdzia, e policjant by

pierwsz osob, ktra zjawia si w jej sklepie, gdy bliniacy ju tam siedzieli i czekali.

Clotilde Armenta zastpia wanie swego ma za lad. By to ju uwicony

zwyczaj. W sklepie sprzedawano o wicie mleko, a w cigu dnia artykuy ywnociowe, za

od szstej po poudniu lokal przeksztaca si w bar. Clotilde Armenta otwieraa sklep o

trzeciej trzydzieci rano. Jej m, zacny don Rogelio de la Flor, zajmowa si barem a do

jego zamknicia. Tej nocy mia jednak tylu zabkanych z wesela klientw, i poszed spa

ju po trzeciej, w ogle nie zamykajc sklepu, gdy Clotilde Armenta bya ju na nogach

wczeniej ni zwykle, chciaa bowiem upora si z robot przed przyjazdem biskupa.

Bracia Vicario weszli o czwartej dziesi. O tej porze sprzedawano tylko ywno, ale

Clotilde Armenta sprzedaa im butelk wdki z trzciny cukrowej, nie tylko dlatego, e ich

lubia, ale rwnie dlatego, e bya im wdziczna za przysanie porcji tortu weselnego. Wypili

ca butelk dwoma dugimi pocigniciami, lecz bez widocznych skutkw. Byli ju cakiem

ugotowani - powiedziaa mi Clotilde Armenta - i nawet nafta nie ciaby ich z ng.

Nastpnie zdjli marynarki, powiesili je starannie na oparciach krzese i poprosili o drug

butelk. Koszule mieli brudne od zaschnitego potu, a nie golony od wczoraj zarost nadawa

im prostacki wygld. Kolejn butelk wypili ju siedzc, powoli, uporczywie patrzc w stron

stojcego po przeciwnej stronie placu domu Placidy Linero, w ktrego oknach nie wiecio

si adne wiato. Najwiksze okno balkonowe przylegao do sypialni Santiago Nasara. Pedro

Vicario spyta Clotilde Armenta, czy widziaa wiato w tym oknie, a ona odpowiedziaa, e

nie, ale ciekawo ta wydaa jej si do dziwna.

- Stao mu si co? - zapytaa.

- Nie, nic - odpowiedzia jej Pedro Vicario. - Tylko chcemy go zabi.

Bya to odpowied tak spontaniczna, i nie moga uwierzy w jej szczero.

Dostrzega jednak, e bliniacy mieli dwa rzenickie noe owinite w kuchenne szmaty.

- A mona wiedzie, dlaczego chcecie go zabi o tak wczesnej porze? - spytaa.

- On wie, dlaczego - odpar jej Pedro Vicario. Clotilde Armenta przyjrzaa im si

powanie. Znaa ich tak dobrze, e potrafia ich rozrnia, szczeglnie po powrocie Pedra

Vicario z koszar. Zachowywali si jak dzieciaki - powiedziaa mi. I myl ta przerazia j,

zawsze bowiem sdzia, e tylko dzieci s zdolne do wszystkiego. Skoczya wic zmywanie

i przygotowywanie naczy do mleka i posza obudzi ma, by opowiedzie, co si dzieje w

sklepie. Don Rogelio de la Flor sucha jej wpprzytomny ze snu.

- Nie bd kretynk - powiedzia jej - ci dwaj nie zabij nikogo, a tym bardziej

bogacza.

Kiedy Clotilde Armenta wrcia do sklepu, bliniacy rozmawiali z policjantem

Leandro Pornoy, ktry przyszed po mleko dla alkada. Nie syszaa, o czym mwili, ale po

tym, jak wychodzc spojrza na noe, wywnioskowaa, e musieli mu zdradzi swe zamiary.

Pukownik Lazaro Aponte wsta tu przed czwart. Skoczy si wanie goli, gdy

policjant Leandro Pornoy ujawni mu plany braci Vicario. Tej nocy pooy kres ju tylu

przyjacielskim sprzeczkom, i nie spieszy si zbytnio, by zaagodzi jeszcze jeden spr.

Ubra si spokojnie, wielokrotnie usiujc zawiza muszk, pki nie zrobi tego nienagannie,

i powiesi sobie szkaplerz Sodalicji Mariaskiej na powitanie biskupa. Podczas niadania, gdy

jad duszon wtrbk pokryt plasterkami cebuli, ona, niezwykle podniecona, opowiedziaa

mu, e Bayardo San Roman zwrci rodzicom Angel Vicario, ale on nie przyj tej

wiadomoci rwnie dramatycznie.

- Mj Boe! - zakpi - co sobie biskup pomyli. Nim skoczy niadanie, przypomnia

sobie jednak, co przed chwil powiedzia mu ordynans, poczy obydwie informacje i

natychmiast odkry, e pasoway do siebie niczym dwie czci amigwki. Uda si wwczas

na plac, kierujc si tam przez ulic nowego portu, gdzie z powodu wizyty biskupa domy

zaczynay si budzi do ycia. Pamitam z ca pewnoci, e bya prawie pita i zaczynao

pada - powiedzia mi pukownik Lazaro Aponte. Po drodze zatrzymay go trzy osoby, by

donie mu w sekrecie, e bracia Vicario czekaj na Santiago Nasara, eby go zabi, ale tylko

jedna z nich potrafia mu powiedzie, gdzie s.

Odnalaz ich w sklepiku Clotilde Armenta. Kiedy ich zobaczyem, pomylaem, e to

najzwyklejsza fanfaronada - powiedzia z waciw sobie logik - bo nie byli a tak pijani, jak

sdziem. Nie wybada nawet ich rzeczywistych zamiarw, odebra im jedynie noe i kaza

pj spa. Traktowa ich z tak sam, sobie waciw pobaliwoci, z jak zbagatelizowa

przeraenie ony.

- Pomylcie sobie - wytumaczy im - co powie biskup, jak was zobaczy w takim

stanie.

Poszli. Clotilde Armenta poczua si po raz ktry z rzdu zawiedziona

lekkomylnoci alkada, gdy sdzia, i powinien on aresztowa braci do chwili wyjanienia

prawdy. Pukownik Aponte pokaza jej noe jako ostateczny argument.

- Ju nie maj czym zabija - stwierdzi.

- To nie o to chodzi - odpara Clotilde Armenta. - Rzecz w tym, eby uwolni tych

biednych chopakw od strasznego obowizku, jaki na nich spad.

Przeczua bowiem wszystko. Bya przewiadczona, e bracia Vicario pragnli nie tyle

wykona wyrok, co spotka kogo, kto zechciaby im w tym przeszkodzi. Ale pukownik

Aponte postpi cakowicie zgodnie z wasnym sumieniem.

- Nie aresztuj nikogo wycznie na podstawie podejrze - powiedzia. - Teraz

pozostaje tylko ostrzec Santiago Nasara i daj nam Boe zdrowie.

Clotilde Armenta zawsze wspominaa, e krpa posta pukownika Aponte kojarzya

jej si z jakim nieszczciem, ja za pamitam go jako czowieka szczliwego, cho nieco

zdziwaczaego wskutek samotnych praktyk spirytualistycznych, ktrych nauczy si

korespondencyjnie. Zachowanie pukownika w tamten poniedziaek byo ostatecznym

dowodem jego lekkomylnoci. Prawd jest, e zapomnia ju o Santiago Nasarze, pki nie

zobaczy go w porcie i wwczas pogratulowa sobie podjcia susznej decyzji.

Bracia Vicario powiedzieli o swych zamiarach co najmniej kilkunastu osobom, ktre

przyszy do sklepiku po mleko, te z kolei rozpowszechniy wiadomo przed szst w caym

miasteczku. Clotilde Armenta wydawao si wrcz nieprawdopodobne, by w domu

naprzeciwko nic o tym nie wiedziano. Przypuszczaa, e Santiago Nasara tam nie ma, gdy

nie zauwaya, by w jego sypialni zapalio si wiato, wic prosia, kogo tylko moga, by go

ostrzeg, gdziekolwiek go spotka. Kazaa nawet poinformowa ojca Amadora za

porednictwem penicej sub nowicjuszki, ktra przysza po mleko dla zakonnic. Po

czwartej, gdy zobaczya wiata w kuchni domu Placidy Linero, posaa Victorii Guzman

ostatni, naglc wiadomo przez ebraczk, ktra codziennie przychodzia proszc 0

odrobin mleka. Kiedy zabucza statek biskupa, prawie wszyscy ju wstali, by zebra si na

molo, i niewielu z nas nie wiedziao, e bliniacy Vicario czekaj na Santiago Nasara, eby

go zabi, a wwczas ju i przyczyny byy znane w najdrobniejszych szczegach.

Clotilde Armenta nie skoczya jeszcze sprzeday mleka, gdy bracia Vicario wrcili z

dwoma innymi noami, owinitymi w gazety. Jeden z nich suy do wiartowania, mia

twarde, oksydowane ostrze o dugoci dwunastu i szerokoci trzech cali i zosta zrobiony

przez Pedra Vicario z piy, w okresie gdy z powodu wojny nie docieray do nas noe

niemieckie. Drugi by krtszy, ale szeroki i zakrzywiony. Sdzia ledczy narysowa go w

aktach, by moe dlatego, e nie potrafi go opisa, gdy odway si tylko na ryzyko

porwnania go do zminiaturyzowanego jatagana. Tymi wanie najzwyklejszymi, czsto

uywanymi noami popeniono zbrodni.

Faustina Santos nie mg zrozumie, co si waciwie stao. Przyszli jeszcze raz

naostrzy noe - powiedzia mi - i znw zaczli si wydziera, tak eby ich dobrze syszano,

e flaki wypruj Santiago Nasarowi, pomylaem wic, e sami sobie dodaj animuszu,

przede wszystkim dlatego, e nie przyjrzaem si noom i pomylaem, e to te same. Tym

razem jednak Clotilde Armenta spostrzega, w chwili gdy zobaczya ich wchodzcych do

sklepu po raz drugi, e nie s ju tak zdeterminowani jak przedtem.

Prawda za bya taka, e doszo midzy nimi do pierwszego konfliktu. Rnili si

bowiem nie tylko zachowaniem w stopniu znacznie wikszym, ni wynikaoby to z ich

fizycznego podobiestwa, ale w sytuacjach trudnych ich charaktery byy kracowo odmienne.

Bdc ich przyjacimi spostrzeglimy to ju w szkole podstawowej. Pablo Vicario, o sze

minut starszy od brata, a do penoletnoci odznacza si wiksz energi i wyobrani. Pedro

Vicario zawsze wydawa si bardziej uczuciowy, a tym samym bardziej despotyczny. Gdy

ukoczyli dwadziecia lat, stawili si razem przed komisj poborow i Pablo Vicario zosta

zwolniony, by mg utrzymywa rodzin. Pedro Vicario przez jedenacie miesicy odbywa

sub w patrolach andarmerii. Wojskowy rygor, zaostrzony strachem przed mierci,

pogbi jego skonno do rzdzenia i zwyczaj decydowania za swego brata. Wrci do

cywila z sieranck rzeczk, ktra zniosa najbrutalniejsze metody wojskowej medycyny,

zastrzyki z arszeniku i dezynfekcje z nadmanganianu potasu doktora Dionisio Iguarana.

Zdoano go wyleczy dopiero w wizieniu. My wszyscy, jego przyjaciele, bylimy zgodni, e

Pablo Vicario popad nagle w dziwn zaleno od modszego brata, kiedy Pedro Vicario

wrci nabywszy koszarowych manier i nawyku unoszenia koszuli, by kademu, kto chcia,

pokaza blizn po sczku na lewym boku. Wreszcie Pablo zacz odczuwa rodzaj fascynacji

rzeczk prawdziwego mczyzny, z ktr jego brat obnosi si niczym z odznaczeniem

wojennym.

To Pedro Vicario - jak sam zezna - podj decyzj co do zabicia Santiago Nasara, jego

brat za z pocztku jedynie mu towarzyszy. Ale rwnie to on by raczej skonny uzna

obowizek za speniony, z chwil gdy alkad ich rozbroi, i wwczas to Pablo Vicario przej

dowdztwo. aden z nich nie wspomina o tym konflikcie w swych zeznaniach skadanych

osobno sdziemu ledczemu. Pablo Vocario potwierdzi mi wielokrotnie, e z wielkim trudem

przyszo mu przekona brata do ostatecznego rozwizania. By moe by to w rzeczywistoci

tylko krtkotrway objaw paniki, faktem jest jednak, e Pablo Vicario sam wszed do

chlewika po nastpne noe, podczas gdy jego brat kona z blu usiujc kropla po kropli

wysika si pod tamarydowcami. Mj brat nigdy nie rozumia, co to znaczy - powiedzia mi

Pedro Vicario podczas naszej ostatniej rozmowy. - To byo tak, jakby sika drobno

potuczonym szkem. Gdy Pablo Vicario wrci z noami, zasta go wci obejmujcego

drzewo. By oblany zimnym potem - powiedzia mi - i prbowa powiedzie, ebym poszed

sam, bo on nie czuje si na siach, eby kogokolwiek zabija. Usiad na jednym ze specjalnie

zbitych stow ustawionych na wesele pod drzewami, i spuci spodnie do kolan. Co

najmniej przez p godziny zmienia gaz, ktr owija sobie kutasa - powiedzia mi Pablo

Vicario. W rzeczywistoci nie trwao to duej ni dziesi minut, ale byo to co tak

niezrozumiaego i tajemniczego dla Pabla Vicario, e uzna to za nastpny wybieg brata, by

zyska na czasie i doczeka witu. Wsadzi mu wic n do rki i niemal si wywlk na

ulic by pomci utracon cze siostry.

- Nie ma wyjcia - powiedzia mu - to tak jakby si nam to ju zdarzyo.

Ujaday za nimi psy podwrzowe, gdy z nie owinitymi noami wychodzili drzwiami

od chlewika. Zaczynao wita. Nie padao - wspomina Pablo Vicario. Wprost przeciwnie

- wspomina Pedro - od morza wia wiatr i jeszcze mona byo palcem policzy gwiazdy.

Wiadomo ju si tak wwczas rozniosa, e gdy Hortensja Baute otworzya drzwi, wanie

w chwili gdy przechodzili obok jej domu, jako pierwsza w miasteczku opakaa Santiago

Nasara. Mylaam, e ju go zabili - powiedziaa mi - bo zobaczyam noe w wietle

wschodzcego soca i wydawao mi si, e spywa z nich krew. Jednym z niewielu

otwartych na tej odludnej ulicy domw by dom Prudencii Cotes, narzeczonej Pabla Vicario.

Bliniacy, zawsze gdy przechodzili tamtdy o tej porze, zwaszcza w pitki, kiedy szli na targ,

wstpowali, eby napi si pierwszej porannej kawy. Gdy pchnli drzwi od podwrza

natychmiast opady ich psy, ktre rozpoznay ich w pmroku witu. Wchodzc do kuchni

pozdrowili matk Prudencii Cotes. Kawy jeszcze nie byo.

- Przyjdziemy pniej - powiedzia Pablo Vicario - teraz si spieszymy.

- Wyobraam sobie, synkowie - odpowiedziaa - honor nie czeka.

Mimo to poczekali i wanie wwczas Pedro Vicario pomyla, e brat specjalnie

zwleka. Gdy pili ju kaw, do kuchni wesza Prudencia Cotes w caej peni swej modoci, z

plikiem starych gazet, by w piecu rozpali ogie. Wiedziaam ju, do czego si szykuj -

powiedziaa mi - i nie tylko si z nimi cakowicie zgadzaam, ale nigdy nie wyszabym za

Pabla, gdyby w tym momencie nie zachowa si jak mczyzna. Nim opucili kuchni, Pablo

Vicario wzi od niej dwie gazety i jedn da bratu do owinicia noa. Prudencia Cotes

zaczekaa w kuchni, pki nie zobaczya, e wychodz drzwiami od podwrza, i tak czekaa,

bez chwili wahania, przez trzy lata, pki Pablo Vicario nie wyszed z wizienia i nie zosta jej

mem na cae ycie.

- Uwaajcie na siebie - powiedziaa im. Clotilde Armenta nie bez racji sdzia wic, e

bliniacy nie mieli tej samej determinacji co przedtem, tote podaa im butelk dziewanny z

nadziej, e tym ich dobije. Tego dnia zdaam sobie spraw - powiedziaa mi - jak bardzo

my, kobiety, jestemy na wiecie osamotnione! Pedro Vicario poprosi j, by poyczya mu

mowskie przybory do golenia, przyniosa mu wic pdzelek, mydo, wiszce lusterko i

maszynk z now yletk, ale on ogoli si noem do wiartowania. Clotilde Armenta uznaa

to za zbyt ju ekstrawagancki gest silnego mczyzny. Wyglda jak czarny charakter -

wspominaa. On jednak wytumaczy mi wiele lat potem, i rzeczywicie bya to prawda, e w

koszarach nauczy si uywa brzytwy i ju nigdy pniej nie potrafi si goli inaczej. Jego

brat z kolei ogoli si w sposb znacznie prostszy, maszynk poyczon od don Rogelia de la

Flor. ~Wreszcie w milczeniu signli do butelki i wypili j bardzo wolno, z tpym wyrazem

twarzy osb przebudzonych o wicie wpatrzeni w ciemne okno naprzeciwko, nie zwracajc

uwagi na wchodzcych pozornych klientw kupujcych bez potrzeby mleko i pytajcych o

nie istniejce artykuy ywnociowe z zamiarem przekonania si, czy to aby prawda, e

czekaj na Santiago Nasara, eby go zabi.

Braciom Vicario nie byo dane zobaczy wiate w tym oknie. Santiago Nasar wrci

do domu o czwartej dwadziecia, ale eby doj do sypialni, nie musia on zapala adnego

wiata, lampka na schodach palia si bowiem przez ca noc. W ubraniu rzuci si w

ciemnociach na ko, bo zostaa mu tylko godzina na sen, i tak lecego zastaa Victoria

Guzman, gdy wesza na gr, by obudzi go w zwizku z przyjazdem biskupa. Bylimy

razem w domu Marii Alejandriny Cervantes do momentu, kiedy, ju po trzeciej, sama

odprawia muzykw i zgasia wiato na patio przeznaczonym do tacw, jej Mulatki od

patnych rozkoszy mogy wreszcie uda si na spoczynek. Pracoway bez chwili przerwy ju

trzeci dzie i trzeci noc, wpierw opiekujc si potajemnie wszystkimi honorowymi gomi, a

pniej ju jawnie i na caego nami wszystkimi, weselnymi niedobitkami. Maria Alejandrina

Cervantes, o ktrej zwyklimy mwi, e uda si jej zasn na dobre dopiero po mierci, bya

najelegantsz i najczulsz kobiet, jak kiedykolwiek poznaem, a zarazem najusuniejsz w

ku, ale i najbardziej bezwzgldn. Urodzia si i wychowywaa tutaj, w domu o otwartych

drzwiach, z du iloci pokoi do wynajcia i ogromnym patiem do taca, nad ktrym wisiay

lampiony z tykw zakupione w chiskich sklepikach w Paramaribo. To ona pozbawia cnoty

cae moje pokolenie. Nauczya nas o wiele wicej, ni powinnimy wiedzie, ale przede

wszystkim nauczya nas, e nie ma smutniejszego miejsca na wiecie ni puste lko. Gdy

Santiago Nasar ujrza j po raz pierwszy, straci gow. Ostrzegaem go: sok, ktry na

wojownicz czapl spada, sam si naraa. Ale nie usucha mnie, oszoomiony

chimerycznymi gwizdami Marii Alejandriny Cervantes. Bya jego niepohamowan

namitnoci, pani nauczycielk jego ez pitnastolatka, pki Ibrahim Nasar pasem nie

wyrzuci go z jej ka i nie zamkn na ponad rok w Divino Rostro. Od tej chwili zwizani

byli uczuciem powanym, ale pozbawionym chaosu mioci, ona za odczuwaa dla niego tyle

szacunku, e ju nigdy nie posza z innym do ka w jego obecnoci. Podczas tych ostatnich

wakacji egnaa si z nami dosy wczenie pod nieprawdopodobnym u niej pretekstem, e

jest ju zmczona, pozostawiaa jednak nie zaryglowane drzwi i w korytarzu zapalon

lampk, bym mg tam po kryjomu wrci.

Santiago Nasar mia magiczny niemal talent i zamiowanie do przebieranek, a jego

ulubion zabaw byo cakowite przebieranie Mulatek. Pldrowa garderoby jednych, by

przebra pozostae, pki wszystkie nie poczuy si zupenie inne od samych siebie, tosame

za z tymi, ktrymi nie byy. Kiedy jedna z nich ujrzaa si odtworzona w innej Mulatce z

tak uderzajcym podobiestwem, e wpada w histeryczny pacz. Poczuam si tak, jakbym

wysza ze zwierciada - powiedziaa. Ale tamtej nocy Maria Alejandrina Cervantes nie

pozwolia, by Santiago Nasar po raz ostatni da folg swoim sztuczkom, a posuya si tak

bahymi pretekstami, i gorzki smak tego wspomnienia cakowicie odmieni jej ycie.

Wzilimy wic ze sob muzykw, by towarzyszyli naszym serenadom, i bawilimy si dalej

na wasny rachunek, gdy tymczasem bliniacy Vicario czekali ju na Santiago Nasara, eby

go zabi. To on, tu przed czwart, wpad na pomys, bymy wyszli na wzgrze wdowca

Xius, by odpiewa co modej parze.

Nie tylko odpiewalimy pod ich oknami, ale w ogrodach wystrzelilimy rwnie race

i petardy, nie dostrzeglimy jednak w domu adnego znaku ycia. Nie przyszo nam nawet na

myl, e w rodku moe nikogo nie by, przede wszystkim dlatego, e przy drzwiach sta

nowy samochd z dachem jeszcze zoonym, przystrojony satynowymi wstkami i

wizankami kwiatw pomaraczy z parafiny, ktrymi obwieszono nowoecw na weselu.

Mj brat Luis Enrique, w owych czasach grajcy na gitarze jak profesjonalista,

zai