Podstawy problematyki argumentacji za istnieniem BogaI) Problem relacji: ‘Wiara – rozum’ (fides – ratio), ‘Wiara – Wiedza’ (Fides

– Scientia)- Czy “treści przekonań religijnych można tak uzasadnić, aby stały się

one wiedzą?” - MoŻLIWE JEST RACJONALNE UZASADNIENIE PRZEKONANIA O

ISTNIENIU BOGA I JEGO PODSTAWOWYCH ATRYBUTACH (WSZECHMOCY, WSZECHWIEDZY I INNYCH)

- DOWODZĄC ISTNIENIA BOGA, ZAWSZE DOWODZI SIĘ ISTNIENIA “JAKIEGOŚ” BOGA, a ZATEM POSIADANIA PRZEZ BYT ABSOLUTNY PEWNEGO OKREŚLONEGO ZESPOŁU CECH

WIARA (FIDES) – wiara religijna jest aktem woli, to znaczy akceptacją treści pochodzących z objawienia oraz sposobem życia pociąganym przez tę akceptację, a obie te rzeczy opierają się na zaufaniu do ludzi, do świadków, do autorytetów, a także na własnych doświadczeniach egzystencjalnych i na ogólnym rozumieniu świata (Judycki)

WIEDZA (SCIENTIA) – mamy z nią do czynienia, gdy:a)Podmiot poznający jest przekonany o czymśb)Jego przekonanie jest prawdziwec)Gdy może podać odpowiednie uzasadnienie dla swojego przekonania(Standardowa lub trójskładnikowa koncepcja wiedzy sformułowana w artykule E. Gettiera, Is Justified True Belief Knowledge? w: “Analysis” (23) 1963, s. 121-123.DO WIEDZY, KTÓRA NIE DOTYCZY SPRAW ZUPEŁNIE OCZYWISTYCH

WIARA (FIDES) – WIEDZA (SCIENTIA)

RODZAJE UZASADNIEŃI) Uzasadnienia o charakterze probabilistycznym i

apodyktycznym (nieistnienie Boga nie da się konsekwentnie pomyśleć, a próba negacji istnienia Boga prowadziłaby do jakiegoś rodzaju sprzeczności, na przykład do tezy, że nicość jest czymś istniejącym)

II) Uzasadnienia dyskursywne i niedyskursywne (mistyczne) – (“widzę” salę studentów)

Co z redukcją wiary do wiedzy?

STANOWISKA W SPORZE O ISTNIENIE BOGAI) TEIZM – stanowisko filozoficzne uznające, że sąd (zdanie) “Bóg istnieje”

jest sądem nie tylko prawdziwym, lecz również można go odpowiednio uzasadnić: albo apodyktycznie, albo probabilistycznie, a więc w obu wypadkach dyskursywnie, albo poprzez doświadczenie (mistyczne). Klasyczny teizm mówi o Bogu, jako o osobie, która istnieje koniecznie, stworzyła świat I przysługują jej określone atrybuty

II) ATEIZM – stanowisko filozoficzne, wedle którego sąd (zdanie) “Bóg istnieje” jest sądem fałszywym. Antydowody ateistyczne lub antyteistyczne (J. N. Findlay, “Can God’s Existence Be Disproved? w: A. Flew, A. MacIntyre (red.), “New Essays in Philosophical Theology”, New York: Macmillan 1955, s. 47-56. Doskonały byt musi być bytem koniecznym, ale taki byt jest bytem niemożliwym, a niemożliwość pochodzi z samego pojęcia bytu koniecznego. Jeżeli istniełby byt konieczny to musiałby istnieć przynajmniej jeden koniecznie prawdziwy sąd egzystencjalny, lecz Findlay był przekonany, że prawdy konieczne mogą być jedynie prawdami analitycznymi, a więc muszą wynikać wyłącznie ze znaczenia słów. Nie może zatem istnieć koniecznie prawdziwy sąd egzystencjalny.

STANOWISKA W SPORZE O ISTNIENIE BOGA – c.DATEIZM (C.D.) – niespójność wewnętrzna istnienia Boga (atrybuty takie

jak wszechmoc czy wszechwiedza prowadzą do paradoksów), niemożliwość uzgodnienia istnienia Boga z naszą wiedzą na temat świata (cierpienie i zło w świecie (N. Everitt, “The Non-Existence of God”, London and NY: Routledge 2004). Bóg jako byt dobrym, doskonały, sprawiedliwy, kochający powinien być wyraźnie dla nas obecny, a tak nie jest (J.N. Schellenberg, “Divine Hiddenness and Human Reason”, Ithaca-London: Cornell U.P. 2066).

AGNOSTYCYZM (SCEPTYCYZM RELIGIJNY) – nie da się teoretycznie rozstrzygnąć pomiędzy zdaniami “Bóg istnieje” I “Bóg nie istnieje”. Agnostyk powinien argumentować a) na rzecz izosteni sądów egzystencjalnych odnośnie Boga b) na rzecz tezy, że argumentowanie za istnieniem bytów nieskończonych musi się wikłać w niemożliwe do rozwiązania antynomie. Mogą jednak istnieć MOTYWY, choć nie ARGUMENTY za istnieniem Boga.

B. PASCAL, “MyśLi” (451)Zbadajmy ten punkt i powiedzmy: ‘Bóg jest albo Go nie ma’. Ale

na którą stronę się przechylimy? Rozum nie może tu nic określić; nieskończony chaos oddziela nas. Na krańcu tego nieskończonego oddalenie rozgrywa się partia, w której wypadnie orzeł czy reszka. Na co stawiacie? Rozumem nie możecie ani to, ani to; rozumem mozecie bronić obu

- “Zakład Pascala” – korzystniej jest założyć, że Bóg istnieje i żyć zgodnie z tym założeniem, gdyż w razie, gdy Bóg nie istnieje tracimy mniej, niż stracilibyśmy wówczas, gdybyśmy się pomylili nie przyjmując Jego istnienia.

Kant, “Religia w OBRĘBIE SAMEGO ROZUMU”“Etyka wiedzie zatem nieodzownie ku religii, przez co rozrasta

się w swym zasięgu [I otwiera się na] ideę władczego moralnego prawodawcy poza człowiekiem, w którego to woli to właśnie jest celem ostatecznym (stworzenie świata), co zarazem może i powinno być ostatecznym celem człowieka”

- istnienie Boga jako postulat rozumu praktycznego- Istnienie Boga należy założyć, aby uczynić sensowną, a więc

celową, całą moralną sferę życia ludzkiego: tylko bowiem w ten sposób można zapewnić, że poświęcenie i wysiłek ponoszone przez poszczególnych ludzi, będą mogły uzyskać odpłatę w przyszłym życiu

STANOWISKA W SPORZE O ISTNIENIE BOGA – C.D.FIDEIZM – odwrotność AGNOSTYCYZMU. FIDEIZM musi przyjąć

twierdzenia całkowicie zawieszającego racjonalny sąd w sprawie istnienia Boga AGNOSTYCYZMU. W tym momencie fideista twierdzi, że istnieją MOTYWY, choć nie ARGUMENTY, aby przyjąć, że Bóg o określonej charakterystyce istnieje (np. dobro społeczeństwa). Wiara fideisty musi być zawsze poprzedzona “dramatycznym” skokiem wiary, który może być umotywowany praktycznie, ale nie teoretycznie.

KIERKEGAARD, “BojaźŃ I DRŻENIE”Zamierzam wyciągnąć z opowieści o Abrahamie wszystkie

dialektyczne konsekwencje w niej zawarte i wyrazić je w formie “problematów”, aby okazać, jak wielkim paradoksem jest wiara; paradoks ten pozwala z morderstwa uczynić święty I miły Bogu czyn, paradoks ten powrócił Abrahamowi Izaaka I nie daje się ogarnąć myślą, ponieważ wiara właśnie tam się zaczyna, gdzie myślenie się kończy.

CZYM JEST DOWÓD?DOWÓD – zbiór rozumowań, które prowadzą nie tylko do

przekonania, że pewne twierdzenie jest prawdziwe, lecz także do przekonania, że nie mogłoby być fałszywe (G. Frege, M. Detlefsen, R.S. Tragesser)

DOWÓD ISTNIENIA BOGA – zbiór rozumowań prowadzących do przekonania, że Bóg – jako byt określony co do niektótych swoich atrybutów – istnieje I do przekonania, że nie może być inaczej. Dowód istnienia Boga jest więc zbiorem rozumowań, które – gdy są przeprowadzone poprawnie – dają wiedzę o charakterze koniecznym, a podmiotowym korelatem tej konieczności jest pewność.

PEWNOŚĆPewność bezwarunkowa czyli absolutna – (certitudo absoluta) –

występuje wtedy, gdy stwierdzamy, że przeciwieństwo stanu rzeczy do którego odnosi się określony sąd lub nieistnienie tego stanu rzeczy, jest niemożliwe do pomyślenia (nie można o tym wątpić, ponieważ jest osadzone w istocie samego myślenia, w istocie myślanej treści). Pewność bezwarunkowa jest pewnością aprioryczną (apodyktyczną), tzn. pewnością dotyczącą koniecznych stanów rzeczy, wyrażonych w sądach z zakresu logiki, matematyki, metafizyki (cogito). Pewność bezwarunkowa jest niestopniowalna. Pewność empiryczna (asertoryczna) może być stopniowalna.

Co jest bardziej pewne – to, co absolutne i konieczne, czy to, co empiryczne I niekonieczne?

Rodzaje argumentacji za Istnieniem Boga (Historycznie)I) Argumenty aprioryczne lub konceptualne – istnienie I natura

Boga mają wynikać z samego Jego pojęcia (Anzelm- dowód ontologiczny)

II) Argumenty kosmologiczne (aposterioryczne) – biorą pod uwagę dane empiryczne, dotyczące natury świata fizycznego

a) Argumentacja z pierwszej przyczyny – argumentancja kontyngencjalna (niekonieczność istnienia świata)

b) Argumentacja teleologiczna – konieczność przyjęcia istnienia Stwórcy ze względu na uporządkowaną strukturę wszechświata

III) Argumentacja z cudówIV) Argumentacja z faktu istnienia ocen moralnychV) Argumentacja z faktu istnienia doświadczeń mistycznychVI) Argumentacja dowodząca istnienia Boga z faktu ewolucji

wszechświataVII) Argumentacja prudencjalna (praktyczna) – zakład Pascala

Jeden Bóg- Bóg jako jedyny (w przeciwieństwie do

politeizmu)- Bóg jako wyróżniający się przymiotem jedności

(prostoty - simplicitas)

Pytania1) Omów problem relacji wiara-rozum, wiara-wiedza. Które z zestawień jest

bardziej uzasadnione teoretycznie?2) Czy wiara może być wiedzą, a jeśli tak, to w jakim sensie? Podaj definicję

wiary I wiedzy.3) Czy mówienie o wierze jako o wiedzy nie jest redukcją wiary religijnej?4) Przedstaw i omów ogólne rodzaje uzasadnień, które używane są również w

filozofii Boga5) Przedstaw I omów typologię stanowisk w sporach o istnienie Boga.6) W jakim sensie agnostycyzm i fideiz stanowią “awers I rewers” tej samej

postawy w sporze o istnienie Boga?7) Podaj i omów definicję dowodu.8) Podaj i omów definicję dowodu na istnienie Boga9) Przedstaw i omów typologię pewności oraz jej poszczególne rodzaje10) Przedstaw obecne w historii filozofii rodzaje argumentacji za istnieniem

Boga