materia³ pobrano ze strony: www.sqlmedia.pl

multimedialna platforma edukacyjna

www.sqlmedia.pl

(Wpisuje zdaj¹cy przed rozpoczêciem pracy)

PESEL ZDAJ¥CEGO

Miejsce na naklejkê z kodem

(Wpisuje zdaj¹cy przedrozpoczêciem pracy)

KOD ZDAJ¥CEGO

EGZAMIN MATURALNYZ BIOLOGII

Instrukcja dla zdaj¹cego:

1. Proszê sprawdziæ, czy arkusz egzaminacyjny zawiera wszystkie strony Ewentualny brak nale¿y zg³osiæ przewodnicz¹cemu zespo³u nadzoruj¹cego egzamin.

2. Obok ka¿dego zadania podana jest maksymalna liczba punktów, któr¹ mo¿na uzyskaæ za jego poprawne rozwi¹zanie.

3. Nale¿y pisaæ czytelnie, tylko w kolorze niebieskim lub czarnym.

4. B³êdne zapisy nale¿y wyraŸnie przekreœliæ. Nie wolno u¿ywaæ korektora.5. W karcie odpowiedzi zamaluj ca³kowicie kratkê z liter¹ oznaczaj¹c¹ odpowiedz, np. . Jeœli siê pomylisz b³êdne zaznaczenie obwiedŸ kó³kiem i zamaluj inn¹ odpowiedŸ.

¯yczymy powodzenia!

materia³ pobrano ze strony: www.sqlmedia.pl

multimedialna platforma edukacyjna

www.sqlmedia.pl

POZIOM ROZSZERZONY

dysleksja

ROZWI¥ZANIA I ODPOWIEDZI

���� � � � � �

�

ZADANIE 1. (1 pkt)

Na schemacie przedstawiono przebieg reakcji enzymatycznej.

Na podstawie schematu, okre�l rol� enzymu i podaj przykład jednej charakterystycznej

dla niego wła�ciwo�ci.

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

ZADANIE 2 (2 pkt)

Na schemacie przedstawiono ci�g reakcji enzymatycznych.

Ka�dy etap tego ci�gu jest katalizowany przez inny enzym. Produkt ko�cowy ci�gu reakcji

(D) mo�e hamowa� aktywno�� enzymu 1.

Wyja�nij, w jaki sposób na przebieg tego ci�gu reakcji wpłynie:

a) sukcesywne odprowadzanie produktu D z miejsca reakcji.

b) wzrastaj�ce st��enie produktu D.

a)………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

b)………………………………………………………………………………………………

……….......................................................................................................................................

ZADANIE 3 (2 pkt)

Jak nazywa si� organellum przedstawione na

rysunku? …………………………………………

Podaj nazwy struktur chloroplastu oznaczonych

na schemacie jako A i B. Jakie procesy zachodz�

w ka�dej z nich.

A: ..........................................................................

…………………………………………………….

B:.............................................................................

…………………………………………………….

����� � � � � �

�

ZADANIE 4 (2 pkt)

Na rysunku przedstawiono cztery sposoby przenikania substancji przez błon� komórkow�.

Przedstawione na rysunku sposoby przenikania substancji przez błon� komórkow�

podziel na dwie grupy – uzupełnij poni�sz� tabel�.

Grupa Sposoby przenikania Przenikanie w stosunku do gradientów st��e�

I

II

ZADANIE 5 (2 pkt)

Na schemacie przedstawiono pewien proces biochemiczny.

a) Podaj pełn� nazw� przedstawionego na schemacie procesu i okre�l jego znaczenie

w �yciu tych organizmów, które go przeprowadzaj�. …………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

b) Wyja�nij znaczenie procesu regeneracji NAD+ ………………………………………...

…………………………………………………………………………………………………

����� � � � � �

�

ZADANIE 6 (1 pkt)

Rysunek przedstawia uproszczony

schemat przebiegu cyklu Krebsa,

jednego z etapów oddychania

tlenowego.

Podaj nazwy (pełne lub skrócone)

zwi�zków, które powinny by�

wpisane w miejsce liter

X i Y.

X - ……………………………………

Y - ……………………………………

ZADANIE 7 (2pkt)

Schemat przedstawia przemiany zachodz�ce

w komórce ro�linnej.

Wyka�, �e chloroplasty i mitochondria

to organella przetwarzaj�ce energi�.

…………………………………………………

…………………………………………………

…………………………………………………

…………………………………………………

ZADANIE 8 (1 pkt) Badano wpływ nat��enia �wiatła na

intensywno�� asymilacji w�gla przez

ro�liny �wiatłolubne i cieniolubne.

Wyniki przedstawiono na wykresie obok.

Która z krzywych – A czy B – obrazuje

wpływ nat��enia �wiatła na intensywno��

asymilacji dwutlenku w�gla przez ro�liny

cieniolubne?

……………………………………………

……………………………………………

���� � � � � �

�

ZADANIE 9 (1 pkt) Układ grupowy Rh stanowi� trzy pary antygenów, z których najwi�ksze znaczenie

ma antygen D. Krew charakteryzuj�c� si� obecno�ci� antygenu D w błonach

erytrocytów oznacza si� Rh+, a przy braku tego antygenu Rh–. Niezgodno��

antygenowa mi�dzy matk� a płodem dotycz�ca antygenu D mo�e stanowi�

przyczyn� konfliktu serologicznego (prowadz�cego do hemolitycznej choroby

noworodków). W tabeli przedstawiono cztery przypadki układów grupowych Rh

matki i płodu.

W�ród przedstawionych w tabeli przypadków (A-D) zaznacz ten, który mo�e

doprowadzi� do konfliktu serologicznego.

…………………………………………………………………………………….

ZADANIE 10 (2 pkt)

Rysunek przedstawia budow� nefronu, w którego

kanalikach kr�tych I i II rz�du, w czasie tworzenia

moczu, ma miejsce resorpcja zwrotna (obowi�zkowa

i nieobowi�zkowa) oraz sekrecja.

Wyja�nij, na czym polega resorpcja zwrotna

i sekrecja kanalikowa.

………………………………………………………..

………………………………………………………..

………………………………………………………..

………………………………………………………..

ZADANIE 11 (1 pkt)

Schemat kontroli wydzielania testosteronu i procesu spermatogenezy u m��czyzny.

Poszczególne litery (A, B, C, D, E, F, G, H)

uwzgl�dnione przy strzałkach schematu

mo�na zast�pi� słowami: pobudza lub hamuje.

Wybierz zestaw (I, II, III lub IV), w którym

wszystkie litery nale�y zast�pi� słowem –

hamuje (podkre�l ten zestaw):

I. A, B, G, H;

II. C, E, G, H;

III.A, D, E, F;

IV.A, C, E, H.

����� � � � � �

�

ZADANIE 12 (1 pkt)Na schemacie przedstawiono przekrój przez kosmek ze �ciany

jelita cienkiego człowieka.

W tabeli poni�ej zaznacz szereg (spo�ród I-IV), w którym

literom A, B i cyfrom 1, 2 prawidłowo przyporz�dkowano

odpowiednie okre�lenia.

ZADANIE 13 (2 pkt)

Na rysunkach przedstawiono przebieg pewnego do�wiadczenia.

Do ka�dego z naczy� (A, B i C) wło�ono probówk� z 5 cm3 1% roztworu skrobi.

We wszystkich naczyniach (A, B i C) umieszczono równie� probówki z 1 cm3 �wie�o

pobranej �liny. Naczynia umieszczono w ła�niach wodnych o ró�nych temperaturach

i po wyrównaniu si� temperatur w naczyniu oraz w probówkach, przelano �lin� do roztworu

skrobi. Nast�pnie co minut� pipet� pobierano po kropli ka�dej z mieszanin i przy pomocy

jodyny testowano na obecno�� skrobi. Dla ka�dego zestawu (A, B i C) notowano czas,

po jakim kropla mieszaniny ju� nie zmieniała barwy na czarno-niebiesk�, co oznaczało

strawienie skrobi (negatywny test skrobiowy).

Podaj:

a) w którym z naczy� badawczych najszybciej nast�pi strawienie skrobi.

b) w którym z naczy�, po zako�czeniu eksperymentu, test skrobiowy b�dzie pozytywny.

Ka�dy wybór uzasadnij jednym argumentem.

a) ................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

b) ................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

A B 1 2

I Naczynie

Włosowate

Naczynie

limfatyczneTransport cukrów Transport aminokwasów

II Naczynie

limfatyczne

Naczynie

włosowateTransport aminokwasów

Transport kwasów

tłuszczowych

IIINaczynie

włosowate

Naczynie

limfatyczneTransport aminokwasów

Transport kwasów

tłuszczowych

IV Naczynie

limfatyczne

Naczynie

włosowate

Transport kwasów

tłuszczowych

Transport cukrów

prostych

����� � � � � �

�

ZADANIE 14 (2 pkt)Na rysunku przedstawiono przekrój przez głow� ryby. Strzałki oznaczaj� kierunek przepływu wody.

a) Podaj nazw� procesu, który zachodzi w skrzelach.

b) Podaj nazwy dwóch opisanych na rysunku elementów budowy, które usprawniaj� przebieg

tego procesu w �rodowisku wodnym.

a)………………………………………………………………………………………………………..

b)………………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………………..

ZADANIE 15 (2 pkt)

Schemat budowy anatomicznej paj�ka.

Wyja�nij, jak� rol� w tym organizmie

pełni� narz�dy oznaczone jako A i B.

A - …………...........................................

…………………………………………

B - …………...........................................

…………………………………………

ZADANIE 16 (3 pkt)

Przeczytaj uwa�nie poni�szy tekst: W rozwoju owadów o przeobra�eniu zupełnym wyst�puje

charakterystyczna posta� poczwarki. Wyró�nia si� trzy typy poczwarek. Poczwarka wolna np. u

chrz�szcza przypomina kształtem owada dorosłego. Ma ona wyra�ne zawi�zki skrzydeł i odnó�y,

które swobodnie wystaj� nad powierzchni� ciała. U poczwarki osłoni�tej wyst�puj�cej u motyli

zawi�zki skrzydeł i odnó�y tak �ci�le przylegaj� do ciała, �e ich obecno�� zaznacza si� jedynie w

postaci niewyra�nych konturów, a kształt samej poczwarki jest obły. Poczwarki tych dwu typów s� w

pewnym stopniu ruchliwe. Do trzeciego typu zalicza si� zupełnie nieruchom� poczwark� baryłkowat�,

charakterystyczn� dla cz��ci muchówek. Ciało tej poczwarki jest nieforemne i baryłkowate. Zawi�zki

skrzydeł i odnó�y s� zupełnie niewidoczne.

Skonstruuj tabel�, w której porównasz trzy cechy wymienionych typów poczwarek owadów,

wpisuj�c informacje podane w tek�cie.

����� � � � � �

�

ZADANIE 17 (2 pkt)

Podczas rysowania schematu cyklu rozwojowego paprotki zwyczajnej ucze� popełnił dwa

bł�dy, �wiadcz�ce o braku zrozumienia procesu rozmna�ania paprotników

jednakozarodnikowych. Wska� ka�dy z tych bł�dów (otaczaj�c go kółkiem na schemacie).

W obu przypadkach swój wybór uzasadnij jednym argumentem.

ZADANIE 18 (2 pkt)

Bakterie nitryfikacyjne (Nitrosomonas sp., Nitrobacter sp.) przeprowadzaj� chemosyntez�

wykorzystuj�c w jej pierwszym etapie nast�puj�ce reakcje chemiczne:

Nitrosomonas sp. 2NH3 + 3O2 � 2HNO2 + 2H2O + 661 kJ

Nitrobacter sp. 2HNO2 + O2 � 2HNO3 + 176 kJ

Cz��� wydzielonej w tych reakcjach energii jest rozpraszana w postaci ciepła, a cz��� jest

dost�pna dla bakterii w formie u�ytecznej chemicznie.

a) Wyja�nij, jak� rol� w drugim etapie chemosyntezy pełni energia u�yteczna chemicznie,

uzyskana przez te bakterie w etapie pierwszym.

b) Okre�l znaczenie reakcji nitryfikacji dla ro�lin.

a)………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

b)………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

����� � � � � �

�

ZADANIE 19 (2 pkt)

Schematy A i B przedstawiaj� zdolno�� kiełkowania nasion trawy - kostrzewy czerwonej

rozłogowej (Festuca rubra fallax). Schemat A – zdolno�� kiełkowania nasion o ró�nej

zawarto�ci wody (8%, 10%, 14%) przechowywanych w temperaturze 30o C. Schemat

B – zdolno�� kiełkowania nasion zawieraj�cych 14% wody, przechowywanych w ró�nej

temperaturze (2o

C, 10o C, 30

o C).

Okre�l, na czym polegaj� zale�no�ci miedzy zdolno�ci� kiełkowania nasion badanego

gatunku trawy a:

- zawarto�ci� wody w tych nasionach,

- temperatur� przechowywania nasion.

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

ZADANIE 20 (2 pkt)

Rysunek ilustruje wyniki do�wiadczenia badaj�cego wpływ

gibereliny i niskiej temperatury na zakwitanie marchwi.

I - ro�lina kontrolna, tj. nie poddana działaniu gibereliny ani

niskiej temperatury

II - ro�lina poddana działaniu gibereliny

III - ro�lina uprzednio przetrzymywana przez 6 tygodni

w niskiej temperaturze

a) Sformułuj wniosek na podstawie otrzymanych

wyników do�wiadczenia.

………………………………………………………..

………………………………………………………..

b) Zaproponuj praktyczne wykorzystanie wyników

przeprowadzonego do�wiadczenia.

…………………………………………………………

…………………………………………………………

…………………………………………………………

������ � � � � �

�

ZADANIE 21 (3 pkt)

Ucze� sprawdzał sił� kiełkowania nasion dwu-, cztero- i sze�cioletnich. Obliczył według

wzoru:

liczba nasion, które wykiełkowały

Siła kiełkowania = ogólna liczba nasion x 100%

Wyniki przedstawił na wykresie.

a) Sformułuj problem badawczy do powy�szego

do�wiadczenia.

…………………………………………………….

…………………………………………………….

…………………………………………………….

b) Napisz jeden wniosek wynikaj�cych

z przedstawionych obserwacji.

……………………………………………………

……………………………………………………

……………………………………………………

c) Korzystaj�c z przedstawionych wyników,

okre�l wiek nasion u�ytych do bada�,

wiedz�c, �e tylko 50 % z nich wykiełkowało.

……………………………………………………

……………………………………………………….

ZADANIE 22 (1 pkl)

Poni�szy tekst zawiera opis cyklu �yciowego skr�tnicy.

Skr�tnica to jednokomórkowy glon tworz�cy nitkowate kolonie. W lecie rozmna�a si�

bezpłciowo na drodze fragmentacji plechy, a jesieni� przyst�puje do rozmna�ania płciowego.

Mi�dzy le��cymi naprzeciwko siebie komórkami obu nici wytwarzany jest most

cytoplazmatyczny, przez który protoplast jednej komórki przelewa si� do drugiej. Zatem

komórki uczestnicz�ce w tym procesie pełni� funkcj� gamet. W wyniku zapłodnienia powstaje

diploidalna zygota, która po wytworzeniu grubej �ciany jest jednocze�nie przetrwalnikiem.

Wiosn� podczas kiełkowania zygota dzieli si� mejotycznie i rozwija w now� koloni�.

Ustal, która z faz (haploidalna czy diploidalna) dominuje w cyklu �yciowym skr�tnicy.

Swój wybór uzasadnij jednym argumentem.

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

ZADANIE 23 (1 pkt)

Poni�ej przedstawiono w sposób uproszczony budow� wewn�trzn� łodyg ró�nych ro�lin.

Ustal, w której z łodyg (A czy B) w trakcie jej wzrostu b�dzie odbywa� si� przyrost

na grubo��. Odpowied� uzasadnij jednym argumentem.

…………………………………………………………………………………….………….

………………………………………………………………………………………………..

������ � � � � �

�

ZADANIE 24 (2 pkt)

Schemat przedstawia przebieg biosyntezy białka:

Przyporz�dkuj ka�demu ze zwi�zków organicznych oznaczonych na rysunku

cyframi 1 – 4, jego poprawn� nazw� spo�ród A – E.

1 – .......................................... A. aminokwas

2 – .......................................... B. DNA

3 – .......................................... C. mRNA

4 – .......................................... D. rRNA

E. tRNA

ZADANIE 25 (2 pkt)

Zespół polskich naukowców bada gen koduj�cy czynnik wzrostu �ródbłonka naczyniowego

VEGF. Białko to bierze udział mi�dzy innymi w tworzeniu naczy� krwiono�nych

(angiogenezie) poprzez stymulacj� podziałów komórek �ródbłonka naczyniowego i ich

migracji. Czynnikiem wzmagaj�cym działanie VEGF jest niedotlenienie tkanek. VEGF

reguluje zarówno angiogenez�

a) fizjologiczn� (gojenie si� ran, mo�liwo�� leczenia mia�d�ycy naczy� krwiono�nych),

b) jak i patologiczn� (zwi�kszenie liczby naczy� w okolicy guza nowotworowego, ułatwianie

przerzutów nowotworów).

Podaj, w którym przypadku podanym wy�ej (a czy b) mo�na by wykorzysta� miejscow�

terapi� genow� wspomagaj�c� działanie VEGF, a w którym (a czy b) wprowadzi�

odpowiednie przeciwciała, które zapobiegn� angiogenezie. Ka�dy z przypadków

uzasadnij jednym argumentem.

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

����� � � � � �

�

ZADANIE 26 (2 pkt)

Barwa skóry i sier�ci zwierz�cia zale�y od genu A odpowiedzialnego za barw� czarn� lub

jego allelu a odpowiedzialnego za barw� br�zow�. Jednocze�nie ujawnienie si� barwy zale�y

od genu B przekształcaj�cego bezbarwny prekursor obu barwników (DOPA) w ostateczny

produkt. Jego allel b nie przekształca DOPA; brak jest wówczas zabarwienia skóry i włosów.

1. Okre�l fenotypy osobników o nast�puj�cych genotypach:

a) AaBb ....................................................

b) aaBb ....................................................

2. Ułó� krzy�ówk� genetyczn�, na podstawie której ustalisz i podasz, jakie jest

prawdopodobie�stwo otrzymania osobnika albinotycznego w potomstwie rodziców

o genotypach AaBb i aaBb.

ZADANIE 27 (3 pkt)

Schemat przedstawia dziedziczenie daltonizmu u człowieka.

Zdolno�� rozró�niania barw zale�y od genu le��cego w chromosomie X.

Zapisz genotypy osób (I – IV) posiadaj�cych t� mutacj� oraz uzasadnij, �e daltonizm jest

cech� recesywn�. I …………….

II……………

III…………..

IV…………..

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

������ � � � � �

�

ZADANIE 28 (1 pkt)

W tabeli przedstawiono dane dotycz�ce cz�sto�ci zachodzenia crossing-over pomi�dzy trójk�

(C, X, Y) genów wyst�puj�cych w obr�bie jednego chromosomu.

Na podstawie analizy powy�szych danych ustal i podpisz na rysunku poni�ej kolejno��

uło�enia wszystkich wymienionych genów.

ZADANIE 29 (1 pkt)

W poni�szej tabeli przedstawiono fragment kodu genetycznego.

AUU – Ile ACU – Thr AAU – Asn AGU – Ser

AUC – Ile ACC – Thr AAC – Asn AGC – Ser

AUA – Ile ACA – Thr AAA – Lys AGA – Arg

AUG – Met ACG – Thr AAG – Lys AGG – Arg

W procesie translacji został utworzony ła�cuch białka, którego fragment buduj� nast�puj�ce

aminokwasy:

metionina (Met) – lizyna (Lys) – izoleucyna (Ile) – seryna (Ser).

Korzystaj�c z tabeli kodu genetycznego zamieszczonej powy�ej, zaznacz ni� DNA

spo�ród A-D, która zawiera informacj� potrzebn� do syntezy przedstawionego ła�cucha

aminokwasów.

A. TATTTGTAATCC B. TACTTTTAGTCA

C. TACTTTTAATCT D. TACTCTTCATGG

ZADANIE 30 (2 pkt)

Na podstawie danych zawartych w tabeli wykonaj wykres ilustruj�cy zale�no�� mi�dzy

liczb� urodze� dzieci z zespołem Downa a wiekiem matki. Przytaczaj�c dwa argumenty,

przedstaw opini� na temat wykonywania bada� prenatalnych u kobiet po 35 roku �ycia.

Liczba urodze� dzieci z zespołem Downa na 1000 porodów 1 1 2 3 9 15 21

Wiek matki 20 25 30 35 40 45 50

genycz�sto�� crossing-over

(%)

C – Y 10

X – Y 6

C – X 4

������ � � � � �

�

ZADANIE 31 (3 pkt)

Na rysunku przedstawiono dwa gatunki motyli – truj�cego (dla drapie�ników) monarcha

i nietruj�cego pokłonnika. Gatunki te pod wzgl�dem ubarwienia s� do siebie bardzo podobne.

a) Podaj przyczyn� pojawienia si� w populacji pokłonników osobników o ubarwieniu

upodobniaj�cym je do monarchów.

b) Odwołuj�c si� do działania doboru naturalnego, wyja�nij sposób utrwalenia si� tej

cechy w�ród pokłonników.

c) Okre�l znaczenie dla pokłonnika jego zewn�trznego podobie�stwa do monarchów.

a) ................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

b) ................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

c) ................................................................................................................................................

...............................................................................................................................

ZADANIE 32 (2pkt)

W pewnej populacji były preferowane osobniki o �redniej wielko�ci ciała. Pojawienie si�

nowego drapie�nika spowodowało, �e w walce o byt wi�ksze szanse na przetrwanie zacz�ły

mie� ofiary o du�ych i małych rozmiarach ciała, gdy� du�e osobniki mogły si� skutecznie

broni�, a małe - łatwiej ukry�.

Ustal, który z wykresów przedstawia rodzaj doboru naturalnego wyst�puj�cego

w opisanej populacji przed presj� drapie�nika, a który po pojawieniu si� drapie�nika.

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

� ���� � � � � �

�

ZADANIE 33 (1 pkt)

Wykresy A i B przedstawiaj� zmiany

liczebno�ci dwóch populacji.

Ustal i podaj, który z wykresów A czy

B przedstawia zmiany liczebno�ci

populacji drapie�nika. Uzasadnij swój

wybór jednym argumentem.

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

ZADANIE 34 (2 pkt)

Rysunki przedstawiaj� szkielety człowieka i goryla.

Na podstawie analizy rysunków wymie� dwie cechy budowy szkieletu człowieka,

�wiadcz�ce o przystosowaniu do dwuno�no�ci, które wykształciły si� w procesie

ewolucji.

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

������ � � � � �

�

ZADANIE 35 (2 pkt)

Istniej� ró�ne metody pozbywania si� odpadów komunalnych. Mog� one by� sortowane

i powtórnie wykorzystywane, kompostowane, składowane na wysypiskach lub spalane

w specjalnie do tego celu budowanych spalarniach. Na poni�szym schemacie przedstawiono

funkcjonowanie jednej ze spalarni odpadów komunalnych i jej wpływ na otoczenie.

Przedstaw swoje stanowisko (za lub przeciw) stosowaniu powy�szej metody w Polsce,

uzasadniaj�c je dwoma argumentami.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

������ � � � � �

�

BRUDNOPIS