Prawo rzymskie i tradycja romanistyczna ndash XVI2017ndash2018

Zobowiązania kontraktowe I Stypulacja

Jakub Urbanik

Katedra Prawa Rzymskiego i Antycznego Wydziału Prawa i Administracji UW

Syllabus Rzymski nominalizm kontraktowy i jego poacuteźniejsze dzieje

stypulacja znaczenie funkcja rytuału

funkcje stypulacja jako gwarancja

stypulacja jako środek zaskarżania nuda pacta

stypulacja penalna

ramy dogmatyczne stypulacji od abstrakcyjności do względnej kauzalności

przedmiot świadczenia a skargi ze stypulacji

klauzula stypulacyjna i przejście do pisemności stypulacjiU podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Ex contractu Pojęcie kontraktu contrahere ndash contractum ndash contractus

Co tworzy umowę

consensus a ldquooświadczenie wolirdquo

co uniemożliwia porozumienie

podstęp groźba błąd [wspoacutełczesne wady oświadczenia woli]

Czy każde porozumienie tworzy zobowiązanie

Czy każde porozumienie tworzy zobowiązanie

D II 2147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty

Czy każde porozumienie tworzy zobowiązanie

D II 2147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty

nudum pactum obligationem non parit (ad D II 1474 Ulpian 4 ed) ndash gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania

nudum pactum obligationem non parit

rzymski nominalizm kontraktowy

kontrakty nazwane i ich klasyfikacja

G 389-90 Lecz najpierw rozważmy te ktoacutere powstają z kontraktu Tych zaś są cztery rodzaje zaciąga się bowiem zobowiązanie albo

rzeczą albo słowami albo pismem albo [tylko] zgodą

nudum pactum obligationem non parit

rzymski nominalizm kontraktowy

kontrakty nazwane i ich klasyfikacja

G 389-90 Lecz najpierw rozważmy te ktoacutere powstają z kontraktu Tych zaś są cztery rodzaje zaciąga się bowiem zobowiązanie albo

rzeczą albo słowami albo pismem albo [tylko] zgodą

realne ndash werbalne ndash literalne ndash konsensualne

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastawnominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

przeniesienie detencji rzeczy

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

przeniesienie detencji rzeczy

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

porozumienie w dowolnej formie

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

C o n s e n s u s p o r o z u m i e n i e

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

porozumienie w dowolnej formie

wolność umoacutew

nominalizm kontraktowypewność co do form

prawnych ndash prostota ()

elastyczność

Rzymskie rozwiązania

klauzula stypulacyjna

condictio indebiti (roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia)

nadanie zaskarżalności porozumieniom nietypowym (pacta ldquokontrakty realne nienazwanerdquo pakta ustawowe prawa cesarskiego)

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Wykład XIX

między kanonistami a legistami

pacta sunt servanda w stronę uznania woli stron

prawo kanoniczne (Dekret Gracjana Dekretały Grzegorza IX)

Antonio Goacutemez Diego de Covarruvias y Leyva ex nudo pacto oritur actio ndash z gołego porozumienia powstaje skarga

lex mercatoria (causa umowy przyczyna zobowiązania por common law consideration)

prawo natury (Grocjusz Puffendorf)

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Wykład XIX

kodyfikacje

Code civile art 1101

Prawo podstawowe RFN art 21 (cf BGB art 138)

art 353(1) Kodeksu cywilnego Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku ustawie ani zasadom wspoacutełżycia społecznego

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Stypulacja

Rytuał i jego funkcja

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Decem mihi dari spondes spondeo stypulacja ldquoubierardquo nagie porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Pismo nie jest lsquokonstytutywnersquo

Rytuał i jego funkcja

Forma G III 92 Zobowiązanie ze słoacutew powstaje z

zapytania i odpowiedzi na przykład dari spondes spondeo dabis dabo promittis promitto fidepromittis fide promitto fideiubes fideiubeo facies faciam

Ale to zobowiązanie za słoacutew dari spondes spodeo jest właściwie dla obywateli rzymskich pozostałe zaś należą do prawa narodoacutew

Forma

G III 92 przeto są skuteczne pomiędzy wszystkimi ludźmi czy to obywatelami rzymskimi czy peregrynami I choćby zostały wypowiedziane po grecku na przykład tak δώσεις δώσω ὁμολογεῖς ὁμολογῶ πίστει κελεύεις πίστει κελεύω ποιήσεις ποιήσω są skuteczne także między obywatelami rzymskimi jeśli tylko posiadają zrozumienie mowy greckiej

Forma ndash Stypulacja sponsio (Czy uroczyście przyrzekasz

przyrzekam) fidepromissio fideiussio (Quod Maevius mihi debet id fide tua

esse iubes iubeo ndash Co Maevius mi jest winien poręczasz własną wiarą Poręczam)

inne

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

A jak to jest dziś

Rytuał i jego funkcja

Abstrakcyjny charakter stypulacji

Geneza między magią a religią wypowiedziane słowa wiążą strony samo spełnienie obietnicy nie kończy

relacji formalne zwolnienie Akceptylacja

Akceptylacja

(Debitor) Quod ego tibi promisi habesne acceptum (Czy to to tobie obiecałem uważasz za przyjęte)

(Creditor) Habeo (Tak uważam)

możliwość zwolnienia z zobowiązania bez świadczenia (por stypulacja akwiliańska)

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Syllabus Rzymski nominalizm kontraktowy i jego poacuteźniejsze dzieje

stypulacja znaczenie funkcja rytuału

funkcje stypulacja jako gwarancja

stypulacja jako środek zaskarżania nuda pacta

stypulacja penalna

ramy dogmatyczne stypulacji od abstrakcyjności do względnej kauzalności

przedmiot świadczenia a skargi ze stypulacji

klauzula stypulacyjna i przejście do pisemności stypulacjiU podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Ex contractu Pojęcie kontraktu contrahere ndash contractum ndash contractus

Co tworzy umowę

consensus a ldquooświadczenie wolirdquo

co uniemożliwia porozumienie

podstęp groźba błąd [wspoacutełczesne wady oświadczenia woli]

Czy każde porozumienie tworzy zobowiązanie

Czy każde porozumienie tworzy zobowiązanie

D II 2147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty

Czy każde porozumienie tworzy zobowiązanie

D II 2147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty

nudum pactum obligationem non parit (ad D II 1474 Ulpian 4 ed) ndash gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania

nudum pactum obligationem non parit

rzymski nominalizm kontraktowy

kontrakty nazwane i ich klasyfikacja

G 389-90 Lecz najpierw rozważmy te ktoacutere powstają z kontraktu Tych zaś są cztery rodzaje zaciąga się bowiem zobowiązanie albo

rzeczą albo słowami albo pismem albo [tylko] zgodą

nudum pactum obligationem non parit

rzymski nominalizm kontraktowy

kontrakty nazwane i ich klasyfikacja

G 389-90 Lecz najpierw rozważmy te ktoacutere powstają z kontraktu Tych zaś są cztery rodzaje zaciąga się bowiem zobowiązanie albo

rzeczą albo słowami albo pismem albo [tylko] zgodą

realne ndash werbalne ndash literalne ndash konsensualne

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastawnominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

przeniesienie detencji rzeczy

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

przeniesienie detencji rzeczy

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

porozumienie w dowolnej formie

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

C o n s e n s u s p o r o z u m i e n i e

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

porozumienie w dowolnej formie

wolność umoacutew

nominalizm kontraktowypewność co do form

prawnych ndash prostota ()

elastyczność

Rzymskie rozwiązania

klauzula stypulacyjna

condictio indebiti (roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia)

nadanie zaskarżalności porozumieniom nietypowym (pacta ldquokontrakty realne nienazwanerdquo pakta ustawowe prawa cesarskiego)

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Wykład XIX

między kanonistami a legistami

pacta sunt servanda w stronę uznania woli stron

prawo kanoniczne (Dekret Gracjana Dekretały Grzegorza IX)

Antonio Goacutemez Diego de Covarruvias y Leyva ex nudo pacto oritur actio ndash z gołego porozumienia powstaje skarga

lex mercatoria (causa umowy przyczyna zobowiązania por common law consideration)

prawo natury (Grocjusz Puffendorf)

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Wykład XIX

kodyfikacje

Code civile art 1101

Prawo podstawowe RFN art 21 (cf BGB art 138)

art 353(1) Kodeksu cywilnego Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku ustawie ani zasadom wspoacutełżycia społecznego

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Stypulacja

Rytuał i jego funkcja

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Decem mihi dari spondes spondeo stypulacja ldquoubierardquo nagie porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Pismo nie jest lsquokonstytutywnersquo

Rytuał i jego funkcja

Forma G III 92 Zobowiązanie ze słoacutew powstaje z

zapytania i odpowiedzi na przykład dari spondes spondeo dabis dabo promittis promitto fidepromittis fide promitto fideiubes fideiubeo facies faciam

Ale to zobowiązanie za słoacutew dari spondes spodeo jest właściwie dla obywateli rzymskich pozostałe zaś należą do prawa narodoacutew

Forma

G III 92 przeto są skuteczne pomiędzy wszystkimi ludźmi czy to obywatelami rzymskimi czy peregrynami I choćby zostały wypowiedziane po grecku na przykład tak δώσεις δώσω ὁμολογεῖς ὁμολογῶ πίστει κελεύεις πίστει κελεύω ποιήσεις ποιήσω są skuteczne także między obywatelami rzymskimi jeśli tylko posiadają zrozumienie mowy greckiej

Forma ndash Stypulacja sponsio (Czy uroczyście przyrzekasz

przyrzekam) fidepromissio fideiussio (Quod Maevius mihi debet id fide tua

esse iubes iubeo ndash Co Maevius mi jest winien poręczasz własną wiarą Poręczam)

inne

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

A jak to jest dziś

Rytuał i jego funkcja

Abstrakcyjny charakter stypulacji

Geneza między magią a religią wypowiedziane słowa wiążą strony samo spełnienie obietnicy nie kończy

relacji formalne zwolnienie Akceptylacja

Akceptylacja

(Debitor) Quod ego tibi promisi habesne acceptum (Czy to to tobie obiecałem uważasz za przyjęte)

(Creditor) Habeo (Tak uważam)

możliwość zwolnienia z zobowiązania bez świadczenia (por stypulacja akwiliańska)

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Ex contractu Pojęcie kontraktu contrahere ndash contractum ndash contractus

Co tworzy umowę

consensus a ldquooświadczenie wolirdquo

co uniemożliwia porozumienie

podstęp groźba błąd [wspoacutełczesne wady oświadczenia woli]

Czy każde porozumienie tworzy zobowiązanie

Czy każde porozumienie tworzy zobowiązanie

D II 2147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty

Czy każde porozumienie tworzy zobowiązanie

D II 2147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty

nudum pactum obligationem non parit (ad D II 1474 Ulpian 4 ed) ndash gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania

nudum pactum obligationem non parit

rzymski nominalizm kontraktowy

kontrakty nazwane i ich klasyfikacja

G 389-90 Lecz najpierw rozważmy te ktoacutere powstają z kontraktu Tych zaś są cztery rodzaje zaciąga się bowiem zobowiązanie albo

rzeczą albo słowami albo pismem albo [tylko] zgodą

nudum pactum obligationem non parit

rzymski nominalizm kontraktowy

kontrakty nazwane i ich klasyfikacja

G 389-90 Lecz najpierw rozważmy te ktoacutere powstają z kontraktu Tych zaś są cztery rodzaje zaciąga się bowiem zobowiązanie albo

rzeczą albo słowami albo pismem albo [tylko] zgodą

realne ndash werbalne ndash literalne ndash konsensualne

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastawnominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

przeniesienie detencji rzeczy

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

przeniesienie detencji rzeczy

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

porozumienie w dowolnej formie

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

C o n s e n s u s p o r o z u m i e n i e

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

porozumienie w dowolnej formie

wolność umoacutew

nominalizm kontraktowypewność co do form

prawnych ndash prostota ()

elastyczność

Rzymskie rozwiązania

klauzula stypulacyjna

condictio indebiti (roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia)

nadanie zaskarżalności porozumieniom nietypowym (pacta ldquokontrakty realne nienazwanerdquo pakta ustawowe prawa cesarskiego)

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Wykład XIX

między kanonistami a legistami

pacta sunt servanda w stronę uznania woli stron

prawo kanoniczne (Dekret Gracjana Dekretały Grzegorza IX)

Antonio Goacutemez Diego de Covarruvias y Leyva ex nudo pacto oritur actio ndash z gołego porozumienia powstaje skarga

lex mercatoria (causa umowy przyczyna zobowiązania por common law consideration)

prawo natury (Grocjusz Puffendorf)

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Wykład XIX

kodyfikacje

Code civile art 1101

Prawo podstawowe RFN art 21 (cf BGB art 138)

art 353(1) Kodeksu cywilnego Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku ustawie ani zasadom wspoacutełżycia społecznego

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Stypulacja

Rytuał i jego funkcja

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Decem mihi dari spondes spondeo stypulacja ldquoubierardquo nagie porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Pismo nie jest lsquokonstytutywnersquo

Rytuał i jego funkcja

Forma G III 92 Zobowiązanie ze słoacutew powstaje z

zapytania i odpowiedzi na przykład dari spondes spondeo dabis dabo promittis promitto fidepromittis fide promitto fideiubes fideiubeo facies faciam

Ale to zobowiązanie za słoacutew dari spondes spodeo jest właściwie dla obywateli rzymskich pozostałe zaś należą do prawa narodoacutew

Forma

G III 92 przeto są skuteczne pomiędzy wszystkimi ludźmi czy to obywatelami rzymskimi czy peregrynami I choćby zostały wypowiedziane po grecku na przykład tak δώσεις δώσω ὁμολογεῖς ὁμολογῶ πίστει κελεύεις πίστει κελεύω ποιήσεις ποιήσω są skuteczne także między obywatelami rzymskimi jeśli tylko posiadają zrozumienie mowy greckiej

Forma ndash Stypulacja sponsio (Czy uroczyście przyrzekasz

przyrzekam) fidepromissio fideiussio (Quod Maevius mihi debet id fide tua

esse iubes iubeo ndash Co Maevius mi jest winien poręczasz własną wiarą Poręczam)

inne

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

A jak to jest dziś

Rytuał i jego funkcja

Abstrakcyjny charakter stypulacji

Geneza między magią a religią wypowiedziane słowa wiążą strony samo spełnienie obietnicy nie kończy

relacji formalne zwolnienie Akceptylacja

Akceptylacja

(Debitor) Quod ego tibi promisi habesne acceptum (Czy to to tobie obiecałem uważasz za przyjęte)

(Creditor) Habeo (Tak uważam)

możliwość zwolnienia z zobowiązania bez świadczenia (por stypulacja akwiliańska)

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Czy każde porozumienie tworzy zobowiązanie

D II 2147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty

Czy każde porozumienie tworzy zobowiązanie

D II 2147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty

nudum pactum obligationem non parit (ad D II 1474 Ulpian 4 ed) ndash gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania

nudum pactum obligationem non parit

rzymski nominalizm kontraktowy

kontrakty nazwane i ich klasyfikacja

G 389-90 Lecz najpierw rozważmy te ktoacutere powstają z kontraktu Tych zaś są cztery rodzaje zaciąga się bowiem zobowiązanie albo

rzeczą albo słowami albo pismem albo [tylko] zgodą

nudum pactum obligationem non parit

rzymski nominalizm kontraktowy

kontrakty nazwane i ich klasyfikacja

G 389-90 Lecz najpierw rozważmy te ktoacutere powstają z kontraktu Tych zaś są cztery rodzaje zaciąga się bowiem zobowiązanie albo

rzeczą albo słowami albo pismem albo [tylko] zgodą

realne ndash werbalne ndash literalne ndash konsensualne

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastawnominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

przeniesienie detencji rzeczy

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

przeniesienie detencji rzeczy

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

porozumienie w dowolnej formie

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

C o n s e n s u s p o r o z u m i e n i e

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

porozumienie w dowolnej formie

wolność umoacutew

nominalizm kontraktowypewność co do form

prawnych ndash prostota ()

elastyczność

Rzymskie rozwiązania

klauzula stypulacyjna

condictio indebiti (roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia)

nadanie zaskarżalności porozumieniom nietypowym (pacta ldquokontrakty realne nienazwanerdquo pakta ustawowe prawa cesarskiego)

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Wykład XIX

między kanonistami a legistami

pacta sunt servanda w stronę uznania woli stron

prawo kanoniczne (Dekret Gracjana Dekretały Grzegorza IX)

Antonio Goacutemez Diego de Covarruvias y Leyva ex nudo pacto oritur actio ndash z gołego porozumienia powstaje skarga

lex mercatoria (causa umowy przyczyna zobowiązania por common law consideration)

prawo natury (Grocjusz Puffendorf)

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Wykład XIX

kodyfikacje

Code civile art 1101

Prawo podstawowe RFN art 21 (cf BGB art 138)

art 353(1) Kodeksu cywilnego Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku ustawie ani zasadom wspoacutełżycia społecznego

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Stypulacja

Rytuał i jego funkcja

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Decem mihi dari spondes spondeo stypulacja ldquoubierardquo nagie porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Pismo nie jest lsquokonstytutywnersquo

Rytuał i jego funkcja

Forma G III 92 Zobowiązanie ze słoacutew powstaje z

zapytania i odpowiedzi na przykład dari spondes spondeo dabis dabo promittis promitto fidepromittis fide promitto fideiubes fideiubeo facies faciam

Ale to zobowiązanie za słoacutew dari spondes spodeo jest właściwie dla obywateli rzymskich pozostałe zaś należą do prawa narodoacutew

Forma

G III 92 przeto są skuteczne pomiędzy wszystkimi ludźmi czy to obywatelami rzymskimi czy peregrynami I choćby zostały wypowiedziane po grecku na przykład tak δώσεις δώσω ὁμολογεῖς ὁμολογῶ πίστει κελεύεις πίστει κελεύω ποιήσεις ποιήσω są skuteczne także między obywatelami rzymskimi jeśli tylko posiadają zrozumienie mowy greckiej

Forma ndash Stypulacja sponsio (Czy uroczyście przyrzekasz

przyrzekam) fidepromissio fideiussio (Quod Maevius mihi debet id fide tua

esse iubes iubeo ndash Co Maevius mi jest winien poręczasz własną wiarą Poręczam)

inne

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

A jak to jest dziś

Rytuał i jego funkcja

Abstrakcyjny charakter stypulacji

Geneza między magią a religią wypowiedziane słowa wiążą strony samo spełnienie obietnicy nie kończy

relacji formalne zwolnienie Akceptylacja

Akceptylacja

(Debitor) Quod ego tibi promisi habesne acceptum (Czy to to tobie obiecałem uważasz za przyjęte)

(Creditor) Habeo (Tak uważam)

możliwość zwolnienia z zobowiązania bez świadczenia (por stypulacja akwiliańska)

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Czy każde porozumienie tworzy zobowiązanie

D II 2147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty

nudum pactum obligationem non parit (ad D II 1474 Ulpian 4 ed) ndash gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania

nudum pactum obligationem non parit

rzymski nominalizm kontraktowy

kontrakty nazwane i ich klasyfikacja

G 389-90 Lecz najpierw rozważmy te ktoacutere powstają z kontraktu Tych zaś są cztery rodzaje zaciąga się bowiem zobowiązanie albo

rzeczą albo słowami albo pismem albo [tylko] zgodą

nudum pactum obligationem non parit

rzymski nominalizm kontraktowy

kontrakty nazwane i ich klasyfikacja

G 389-90 Lecz najpierw rozważmy te ktoacutere powstają z kontraktu Tych zaś są cztery rodzaje zaciąga się bowiem zobowiązanie albo

rzeczą albo słowami albo pismem albo [tylko] zgodą

realne ndash werbalne ndash literalne ndash konsensualne

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastawnominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

przeniesienie detencji rzeczy

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

przeniesienie detencji rzeczy

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

porozumienie w dowolnej formie

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

C o n s e n s u s p o r o z u m i e n i e

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

porozumienie w dowolnej formie

wolność umoacutew

nominalizm kontraktowypewność co do form

prawnych ndash prostota ()

elastyczność

Rzymskie rozwiązania

klauzula stypulacyjna

condictio indebiti (roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia)

nadanie zaskarżalności porozumieniom nietypowym (pacta ldquokontrakty realne nienazwanerdquo pakta ustawowe prawa cesarskiego)

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Wykład XIX

między kanonistami a legistami

pacta sunt servanda w stronę uznania woli stron

prawo kanoniczne (Dekret Gracjana Dekretały Grzegorza IX)

Antonio Goacutemez Diego de Covarruvias y Leyva ex nudo pacto oritur actio ndash z gołego porozumienia powstaje skarga

lex mercatoria (causa umowy przyczyna zobowiązania por common law consideration)

prawo natury (Grocjusz Puffendorf)

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Wykład XIX

kodyfikacje

Code civile art 1101

Prawo podstawowe RFN art 21 (cf BGB art 138)

art 353(1) Kodeksu cywilnego Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku ustawie ani zasadom wspoacutełżycia społecznego

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Stypulacja

Rytuał i jego funkcja

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Decem mihi dari spondes spondeo stypulacja ldquoubierardquo nagie porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Pismo nie jest lsquokonstytutywnersquo

Rytuał i jego funkcja

Forma G III 92 Zobowiązanie ze słoacutew powstaje z

zapytania i odpowiedzi na przykład dari spondes spondeo dabis dabo promittis promitto fidepromittis fide promitto fideiubes fideiubeo facies faciam

Ale to zobowiązanie za słoacutew dari spondes spodeo jest właściwie dla obywateli rzymskich pozostałe zaś należą do prawa narodoacutew

Forma

G III 92 przeto są skuteczne pomiędzy wszystkimi ludźmi czy to obywatelami rzymskimi czy peregrynami I choćby zostały wypowiedziane po grecku na przykład tak δώσεις δώσω ὁμολογεῖς ὁμολογῶ πίστει κελεύεις πίστει κελεύω ποιήσεις ποιήσω są skuteczne także między obywatelami rzymskimi jeśli tylko posiadają zrozumienie mowy greckiej

Forma ndash Stypulacja sponsio (Czy uroczyście przyrzekasz

przyrzekam) fidepromissio fideiussio (Quod Maevius mihi debet id fide tua

esse iubes iubeo ndash Co Maevius mi jest winien poręczasz własną wiarą Poręczam)

inne

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

A jak to jest dziś

Rytuał i jego funkcja

Abstrakcyjny charakter stypulacji

Geneza między magią a religią wypowiedziane słowa wiążą strony samo spełnienie obietnicy nie kończy

relacji formalne zwolnienie Akceptylacja

Akceptylacja

(Debitor) Quod ego tibi promisi habesne acceptum (Czy to to tobie obiecałem uważasz za przyjęte)

(Creditor) Habeo (Tak uważam)

możliwość zwolnienia z zobowiązania bez świadczenia (por stypulacja akwiliańska)

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

nudum pactum obligationem non parit

rzymski nominalizm kontraktowy

kontrakty nazwane i ich klasyfikacja

G 389-90 Lecz najpierw rozważmy te ktoacutere powstają z kontraktu Tych zaś są cztery rodzaje zaciąga się bowiem zobowiązanie albo

rzeczą albo słowami albo pismem albo [tylko] zgodą

nudum pactum obligationem non parit

rzymski nominalizm kontraktowy

kontrakty nazwane i ich klasyfikacja

G 389-90 Lecz najpierw rozważmy te ktoacutere powstają z kontraktu Tych zaś są cztery rodzaje zaciąga się bowiem zobowiązanie albo

rzeczą albo słowami albo pismem albo [tylko] zgodą

realne ndash werbalne ndash literalne ndash konsensualne

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastawnominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

przeniesienie detencji rzeczy

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

przeniesienie detencji rzeczy

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

porozumienie w dowolnej formie

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

C o n s e n s u s p o r o z u m i e n i e

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

porozumienie w dowolnej formie

wolność umoacutew

nominalizm kontraktowypewność co do form

prawnych ndash prostota ()

elastyczność

Rzymskie rozwiązania

klauzula stypulacyjna

condictio indebiti (roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia)

nadanie zaskarżalności porozumieniom nietypowym (pacta ldquokontrakty realne nienazwanerdquo pakta ustawowe prawa cesarskiego)

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Wykład XIX

między kanonistami a legistami

pacta sunt servanda w stronę uznania woli stron

prawo kanoniczne (Dekret Gracjana Dekretały Grzegorza IX)

Antonio Goacutemez Diego de Covarruvias y Leyva ex nudo pacto oritur actio ndash z gołego porozumienia powstaje skarga

lex mercatoria (causa umowy przyczyna zobowiązania por common law consideration)

prawo natury (Grocjusz Puffendorf)

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Wykład XIX

kodyfikacje

Code civile art 1101

Prawo podstawowe RFN art 21 (cf BGB art 138)

art 353(1) Kodeksu cywilnego Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku ustawie ani zasadom wspoacutełżycia społecznego

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Stypulacja

Rytuał i jego funkcja

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Decem mihi dari spondes spondeo stypulacja ldquoubierardquo nagie porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Pismo nie jest lsquokonstytutywnersquo

Rytuał i jego funkcja

Forma G III 92 Zobowiązanie ze słoacutew powstaje z

zapytania i odpowiedzi na przykład dari spondes spondeo dabis dabo promittis promitto fidepromittis fide promitto fideiubes fideiubeo facies faciam

Ale to zobowiązanie za słoacutew dari spondes spodeo jest właściwie dla obywateli rzymskich pozostałe zaś należą do prawa narodoacutew

Forma

G III 92 przeto są skuteczne pomiędzy wszystkimi ludźmi czy to obywatelami rzymskimi czy peregrynami I choćby zostały wypowiedziane po grecku na przykład tak δώσεις δώσω ὁμολογεῖς ὁμολογῶ πίστει κελεύεις πίστει κελεύω ποιήσεις ποιήσω są skuteczne także między obywatelami rzymskimi jeśli tylko posiadają zrozumienie mowy greckiej

Forma ndash Stypulacja sponsio (Czy uroczyście przyrzekasz

przyrzekam) fidepromissio fideiussio (Quod Maevius mihi debet id fide tua

esse iubes iubeo ndash Co Maevius mi jest winien poręczasz własną wiarą Poręczam)

inne

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

A jak to jest dziś

Rytuał i jego funkcja

Abstrakcyjny charakter stypulacji

Geneza między magią a religią wypowiedziane słowa wiążą strony samo spełnienie obietnicy nie kończy

relacji formalne zwolnienie Akceptylacja

Akceptylacja

(Debitor) Quod ego tibi promisi habesne acceptum (Czy to to tobie obiecałem uważasz za przyjęte)

(Creditor) Habeo (Tak uważam)

możliwość zwolnienia z zobowiązania bez świadczenia (por stypulacja akwiliańska)

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

nudum pactum obligationem non parit

rzymski nominalizm kontraktowy

kontrakty nazwane i ich klasyfikacja

G 389-90 Lecz najpierw rozważmy te ktoacutere powstają z kontraktu Tych zaś są cztery rodzaje zaciąga się bowiem zobowiązanie albo

rzeczą albo słowami albo pismem albo [tylko] zgodą

realne ndash werbalne ndash literalne ndash konsensualne

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastawnominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

przeniesienie detencji rzeczy

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

przeniesienie detencji rzeczy

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

porozumienie w dowolnej formie

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

C o n s e n s u s p o r o z u m i e n i e

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

porozumienie w dowolnej formie

wolność umoacutew

nominalizm kontraktowypewność co do form

prawnych ndash prostota ()

elastyczność

Rzymskie rozwiązania

klauzula stypulacyjna

condictio indebiti (roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia)

nadanie zaskarżalności porozumieniom nietypowym (pacta ldquokontrakty realne nienazwanerdquo pakta ustawowe prawa cesarskiego)

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Wykład XIX

między kanonistami a legistami

pacta sunt servanda w stronę uznania woli stron

prawo kanoniczne (Dekret Gracjana Dekretały Grzegorza IX)

Antonio Goacutemez Diego de Covarruvias y Leyva ex nudo pacto oritur actio ndash z gołego porozumienia powstaje skarga

lex mercatoria (causa umowy przyczyna zobowiązania por common law consideration)

prawo natury (Grocjusz Puffendorf)

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Wykład XIX

kodyfikacje

Code civile art 1101

Prawo podstawowe RFN art 21 (cf BGB art 138)

art 353(1) Kodeksu cywilnego Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku ustawie ani zasadom wspoacutełżycia społecznego

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Stypulacja

Rytuał i jego funkcja

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Decem mihi dari spondes spondeo stypulacja ldquoubierardquo nagie porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Pismo nie jest lsquokonstytutywnersquo

Rytuał i jego funkcja

Forma G III 92 Zobowiązanie ze słoacutew powstaje z

zapytania i odpowiedzi na przykład dari spondes spondeo dabis dabo promittis promitto fidepromittis fide promitto fideiubes fideiubeo facies faciam

Ale to zobowiązanie za słoacutew dari spondes spodeo jest właściwie dla obywateli rzymskich pozostałe zaś należą do prawa narodoacutew

Forma

G III 92 przeto są skuteczne pomiędzy wszystkimi ludźmi czy to obywatelami rzymskimi czy peregrynami I choćby zostały wypowiedziane po grecku na przykład tak δώσεις δώσω ὁμολογεῖς ὁμολογῶ πίστει κελεύεις πίστει κελεύω ποιήσεις ποιήσω są skuteczne także między obywatelami rzymskimi jeśli tylko posiadają zrozumienie mowy greckiej

Forma ndash Stypulacja sponsio (Czy uroczyście przyrzekasz

przyrzekam) fidepromissio fideiussio (Quod Maevius mihi debet id fide tua

esse iubes iubeo ndash Co Maevius mi jest winien poręczasz własną wiarą Poręczam)

inne

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

A jak to jest dziś

Rytuał i jego funkcja

Abstrakcyjny charakter stypulacji

Geneza między magią a religią wypowiedziane słowa wiążą strony samo spełnienie obietnicy nie kończy

relacji formalne zwolnienie Akceptylacja

Akceptylacja

(Debitor) Quod ego tibi promisi habesne acceptum (Czy to to tobie obiecałem uważasz za przyjęte)

(Creditor) Habeo (Tak uważam)

możliwość zwolnienia z zobowiązania bez świadczenia (por stypulacja akwiliańska)

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastawnominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

przeniesienie detencji rzeczy

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

przeniesienie detencji rzeczy

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

porozumienie w dowolnej formie

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

C o n s e n s u s p o r o z u m i e n i e

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

porozumienie w dowolnej formie

wolność umoacutew

nominalizm kontraktowypewność co do form

prawnych ndash prostota ()

elastyczność

Rzymskie rozwiązania

klauzula stypulacyjna

condictio indebiti (roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia)

nadanie zaskarżalności porozumieniom nietypowym (pacta ldquokontrakty realne nienazwanerdquo pakta ustawowe prawa cesarskiego)

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Wykład XIX

między kanonistami a legistami

pacta sunt servanda w stronę uznania woli stron

prawo kanoniczne (Dekret Gracjana Dekretały Grzegorza IX)

Antonio Goacutemez Diego de Covarruvias y Leyva ex nudo pacto oritur actio ndash z gołego porozumienia powstaje skarga

lex mercatoria (causa umowy przyczyna zobowiązania por common law consideration)

prawo natury (Grocjusz Puffendorf)

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Wykład XIX

kodyfikacje

Code civile art 1101

Prawo podstawowe RFN art 21 (cf BGB art 138)

art 353(1) Kodeksu cywilnego Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku ustawie ani zasadom wspoacutełżycia społecznego

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Stypulacja

Rytuał i jego funkcja

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Decem mihi dari spondes spondeo stypulacja ldquoubierardquo nagie porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Pismo nie jest lsquokonstytutywnersquo

Rytuał i jego funkcja

Forma G III 92 Zobowiązanie ze słoacutew powstaje z

zapytania i odpowiedzi na przykład dari spondes spondeo dabis dabo promittis promitto fidepromittis fide promitto fideiubes fideiubeo facies faciam

Ale to zobowiązanie za słoacutew dari spondes spodeo jest właściwie dla obywateli rzymskich pozostałe zaś należą do prawa narodoacutew

Forma

G III 92 przeto są skuteczne pomiędzy wszystkimi ludźmi czy to obywatelami rzymskimi czy peregrynami I choćby zostały wypowiedziane po grecku na przykład tak δώσεις δώσω ὁμολογεῖς ὁμολογῶ πίστει κελεύεις πίστει κελεύω ποιήσεις ποιήσω są skuteczne także między obywatelami rzymskimi jeśli tylko posiadają zrozumienie mowy greckiej

Forma ndash Stypulacja sponsio (Czy uroczyście przyrzekasz

przyrzekam) fidepromissio fideiussio (Quod Maevius mihi debet id fide tua

esse iubes iubeo ndash Co Maevius mi jest winien poręczasz własną wiarą Poręczam)

inne

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

A jak to jest dziś

Rytuał i jego funkcja

Abstrakcyjny charakter stypulacji

Geneza między magią a religią wypowiedziane słowa wiążą strony samo spełnienie obietnicy nie kończy

relacji formalne zwolnienie Akceptylacja

Akceptylacja

(Debitor) Quod ego tibi promisi habesne acceptum (Czy to to tobie obiecałem uważasz za przyjęte)

(Creditor) Habeo (Tak uważam)

możliwość zwolnienia z zobowiązania bez świadczenia (por stypulacja akwiliańska)

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastawnominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

przeniesienie detencji rzeczy

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

przeniesienie detencji rzeczy

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

porozumienie w dowolnej formie

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

C o n s e n s u s p o r o z u m i e n i e

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

porozumienie w dowolnej formie

wolność umoacutew

nominalizm kontraktowypewność co do form

prawnych ndash prostota ()

elastyczność

Rzymskie rozwiązania

klauzula stypulacyjna

condictio indebiti (roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia)

nadanie zaskarżalności porozumieniom nietypowym (pacta ldquokontrakty realne nienazwanerdquo pakta ustawowe prawa cesarskiego)

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Wykład XIX

między kanonistami a legistami

pacta sunt servanda w stronę uznania woli stron

prawo kanoniczne (Dekret Gracjana Dekretały Grzegorza IX)

Antonio Goacutemez Diego de Covarruvias y Leyva ex nudo pacto oritur actio ndash z gołego porozumienia powstaje skarga

lex mercatoria (causa umowy przyczyna zobowiązania por common law consideration)

prawo natury (Grocjusz Puffendorf)

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Wykład XIX

kodyfikacje

Code civile art 1101

Prawo podstawowe RFN art 21 (cf BGB art 138)

art 353(1) Kodeksu cywilnego Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku ustawie ani zasadom wspoacutełżycia społecznego

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Stypulacja

Rytuał i jego funkcja

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Decem mihi dari spondes spondeo stypulacja ldquoubierardquo nagie porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Pismo nie jest lsquokonstytutywnersquo

Rytuał i jego funkcja

Forma G III 92 Zobowiązanie ze słoacutew powstaje z

zapytania i odpowiedzi na przykład dari spondes spondeo dabis dabo promittis promitto fidepromittis fide promitto fideiubes fideiubeo facies faciam

Ale to zobowiązanie za słoacutew dari spondes spodeo jest właściwie dla obywateli rzymskich pozostałe zaś należą do prawa narodoacutew

Forma

G III 92 przeto są skuteczne pomiędzy wszystkimi ludźmi czy to obywatelami rzymskimi czy peregrynami I choćby zostały wypowiedziane po grecku na przykład tak δώσεις δώσω ὁμολογεῖς ὁμολογῶ πίστει κελεύεις πίστει κελεύω ποιήσεις ποιήσω są skuteczne także między obywatelami rzymskimi jeśli tylko posiadają zrozumienie mowy greckiej

Forma ndash Stypulacja sponsio (Czy uroczyście przyrzekasz

przyrzekam) fidepromissio fideiussio (Quod Maevius mihi debet id fide tua

esse iubes iubeo ndash Co Maevius mi jest winien poręczasz własną wiarą Poręczam)

inne

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

A jak to jest dziś

Rytuał i jego funkcja

Abstrakcyjny charakter stypulacji

Geneza między magią a religią wypowiedziane słowa wiążą strony samo spełnienie obietnicy nie kończy

relacji formalne zwolnienie Akceptylacja

Akceptylacja

(Debitor) Quod ego tibi promisi habesne acceptum (Czy to to tobie obiecałem uważasz za przyjęte)

(Creditor) Habeo (Tak uważam)

możliwość zwolnienia z zobowiązania bez świadczenia (por stypulacja akwiliańska)

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastawnominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

przeniesienie detencji rzeczy

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

przeniesienie detencji rzeczy

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

porozumienie w dowolnej formie

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

C o n s e n s u s p o r o z u m i e n i e

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

porozumienie w dowolnej formie

wolność umoacutew

nominalizm kontraktowypewność co do form

prawnych ndash prostota ()

elastyczność

Rzymskie rozwiązania

klauzula stypulacyjna

condictio indebiti (roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia)

nadanie zaskarżalności porozumieniom nietypowym (pacta ldquokontrakty realne nienazwanerdquo pakta ustawowe prawa cesarskiego)

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Wykład XIX

między kanonistami a legistami

pacta sunt servanda w stronę uznania woli stron

prawo kanoniczne (Dekret Gracjana Dekretały Grzegorza IX)

Antonio Goacutemez Diego de Covarruvias y Leyva ex nudo pacto oritur actio ndash z gołego porozumienia powstaje skarga

lex mercatoria (causa umowy przyczyna zobowiązania por common law consideration)

prawo natury (Grocjusz Puffendorf)

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Wykład XIX

kodyfikacje

Code civile art 1101

Prawo podstawowe RFN art 21 (cf BGB art 138)

art 353(1) Kodeksu cywilnego Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku ustawie ani zasadom wspoacutełżycia społecznego

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Stypulacja

Rytuał i jego funkcja

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Decem mihi dari spondes spondeo stypulacja ldquoubierardquo nagie porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Pismo nie jest lsquokonstytutywnersquo

Rytuał i jego funkcja

Forma G III 92 Zobowiązanie ze słoacutew powstaje z

zapytania i odpowiedzi na przykład dari spondes spondeo dabis dabo promittis promitto fidepromittis fide promitto fideiubes fideiubeo facies faciam

Ale to zobowiązanie za słoacutew dari spondes spodeo jest właściwie dla obywateli rzymskich pozostałe zaś należą do prawa narodoacutew

Forma

G III 92 przeto są skuteczne pomiędzy wszystkimi ludźmi czy to obywatelami rzymskimi czy peregrynami I choćby zostały wypowiedziane po grecku na przykład tak δώσεις δώσω ὁμολογεῖς ὁμολογῶ πίστει κελεύεις πίστει κελεύω ποιήσεις ποιήσω są skuteczne także między obywatelami rzymskimi jeśli tylko posiadają zrozumienie mowy greckiej

Forma ndash Stypulacja sponsio (Czy uroczyście przyrzekasz

przyrzekam) fidepromissio fideiussio (Quod Maevius mihi debet id fide tua

esse iubes iubeo ndash Co Maevius mi jest winien poręczasz własną wiarą Poręczam)

inne

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

A jak to jest dziś

Rytuał i jego funkcja

Abstrakcyjny charakter stypulacji

Geneza między magią a religią wypowiedziane słowa wiążą strony samo spełnienie obietnicy nie kończy

relacji formalne zwolnienie Akceptylacja

Akceptylacja

(Debitor) Quod ego tibi promisi habesne acceptum (Czy to to tobie obiecałem uważasz za przyjęte)

(Creditor) Habeo (Tak uważam)

możliwość zwolnienia z zobowiązania bez świadczenia (por stypulacja akwiliańska)

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

przeniesienie detencji rzeczy

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

przeniesienie detencji rzeczy

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

porozumienie w dowolnej formie

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

C o n s e n s u s p o r o z u m i e n i e

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

porozumienie w dowolnej formie

wolność umoacutew

nominalizm kontraktowypewność co do form

prawnych ndash prostota ()

elastyczność

Rzymskie rozwiązania

klauzula stypulacyjna

condictio indebiti (roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia)

nadanie zaskarżalności porozumieniom nietypowym (pacta ldquokontrakty realne nienazwanerdquo pakta ustawowe prawa cesarskiego)

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Wykład XIX

między kanonistami a legistami

pacta sunt servanda w stronę uznania woli stron

prawo kanoniczne (Dekret Gracjana Dekretały Grzegorza IX)

Antonio Goacutemez Diego de Covarruvias y Leyva ex nudo pacto oritur actio ndash z gołego porozumienia powstaje skarga

lex mercatoria (causa umowy przyczyna zobowiązania por common law consideration)

prawo natury (Grocjusz Puffendorf)

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Wykład XIX

kodyfikacje

Code civile art 1101

Prawo podstawowe RFN art 21 (cf BGB art 138)

art 353(1) Kodeksu cywilnego Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku ustawie ani zasadom wspoacutełżycia społecznego

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Stypulacja

Rytuał i jego funkcja

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Decem mihi dari spondes spondeo stypulacja ldquoubierardquo nagie porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Pismo nie jest lsquokonstytutywnersquo

Rytuał i jego funkcja

Forma G III 92 Zobowiązanie ze słoacutew powstaje z

zapytania i odpowiedzi na przykład dari spondes spondeo dabis dabo promittis promitto fidepromittis fide promitto fideiubes fideiubeo facies faciam

Ale to zobowiązanie za słoacutew dari spondes spodeo jest właściwie dla obywateli rzymskich pozostałe zaś należą do prawa narodoacutew

Forma

G III 92 przeto są skuteczne pomiędzy wszystkimi ludźmi czy to obywatelami rzymskimi czy peregrynami I choćby zostały wypowiedziane po grecku na przykład tak δώσεις δώσω ὁμολογεῖς ὁμολογῶ πίστει κελεύεις πίστει κελεύω ποιήσεις ποιήσω są skuteczne także między obywatelami rzymskimi jeśli tylko posiadają zrozumienie mowy greckiej

Forma ndash Stypulacja sponsio (Czy uroczyście przyrzekasz

przyrzekam) fidepromissio fideiussio (Quod Maevius mihi debet id fide tua

esse iubes iubeo ndash Co Maevius mi jest winien poręczasz własną wiarą Poręczam)

inne

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

A jak to jest dziś

Rytuał i jego funkcja

Abstrakcyjny charakter stypulacji

Geneza między magią a religią wypowiedziane słowa wiążą strony samo spełnienie obietnicy nie kończy

relacji formalne zwolnienie Akceptylacja

Akceptylacja

(Debitor) Quod ego tibi promisi habesne acceptum (Czy to to tobie obiecałem uważasz za przyjęte)

(Creditor) Habeo (Tak uważam)

możliwość zwolnienia z zobowiązania bez świadczenia (por stypulacja akwiliańska)

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

przeniesienie detencji rzeczy

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

przeniesienie detencji rzeczy

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

porozumienie w dowolnej formie

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

C o n s e n s u s p o r o z u m i e n i e

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

porozumienie w dowolnej formie

wolność umoacutew

nominalizm kontraktowypewność co do form

prawnych ndash prostota ()

elastyczność

Rzymskie rozwiązania

klauzula stypulacyjna

condictio indebiti (roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia)

nadanie zaskarżalności porozumieniom nietypowym (pacta ldquokontrakty realne nienazwanerdquo pakta ustawowe prawa cesarskiego)

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Wykład XIX

między kanonistami a legistami

pacta sunt servanda w stronę uznania woli stron

prawo kanoniczne (Dekret Gracjana Dekretały Grzegorza IX)

Antonio Goacutemez Diego de Covarruvias y Leyva ex nudo pacto oritur actio ndash z gołego porozumienia powstaje skarga

lex mercatoria (causa umowy przyczyna zobowiązania por common law consideration)

prawo natury (Grocjusz Puffendorf)

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Wykład XIX

kodyfikacje

Code civile art 1101

Prawo podstawowe RFN art 21 (cf BGB art 138)

art 353(1) Kodeksu cywilnego Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku ustawie ani zasadom wspoacutełżycia społecznego

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Stypulacja

Rytuał i jego funkcja

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Decem mihi dari spondes spondeo stypulacja ldquoubierardquo nagie porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Pismo nie jest lsquokonstytutywnersquo

Rytuał i jego funkcja

Forma G III 92 Zobowiązanie ze słoacutew powstaje z

zapytania i odpowiedzi na przykład dari spondes spondeo dabis dabo promittis promitto fidepromittis fide promitto fideiubes fideiubeo facies faciam

Ale to zobowiązanie za słoacutew dari spondes spodeo jest właściwie dla obywateli rzymskich pozostałe zaś należą do prawa narodoacutew

Forma

G III 92 przeto są skuteczne pomiędzy wszystkimi ludźmi czy to obywatelami rzymskimi czy peregrynami I choćby zostały wypowiedziane po grecku na przykład tak δώσεις δώσω ὁμολογεῖς ὁμολογῶ πίστει κελεύεις πίστει κελεύω ποιήσεις ποιήσω są skuteczne także między obywatelami rzymskimi jeśli tylko posiadają zrozumienie mowy greckiej

Forma ndash Stypulacja sponsio (Czy uroczyście przyrzekasz

przyrzekam) fidepromissio fideiussio (Quod Maevius mihi debet id fide tua

esse iubes iubeo ndash Co Maevius mi jest winien poręczasz własną wiarą Poręczam)

inne

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

A jak to jest dziś

Rytuał i jego funkcja

Abstrakcyjny charakter stypulacji

Geneza między magią a religią wypowiedziane słowa wiążą strony samo spełnienie obietnicy nie kończy

relacji formalne zwolnienie Akceptylacja

Akceptylacja

(Debitor) Quod ego tibi promisi habesne acceptum (Czy to to tobie obiecałem uważasz za przyjęte)

(Creditor) Habeo (Tak uważam)

możliwość zwolnienia z zobowiązania bez świadczenia (por stypulacja akwiliańska)

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

przeniesienie detencji rzeczy

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

przeniesienie detencji rzeczy

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

porozumienie w dowolnej formie

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

C o n s e n s u s p o r o z u m i e n i e

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

porozumienie w dowolnej formie

wolność umoacutew

nominalizm kontraktowypewność co do form

prawnych ndash prostota ()

elastyczność

Rzymskie rozwiązania

klauzula stypulacyjna

condictio indebiti (roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia)

nadanie zaskarżalności porozumieniom nietypowym (pacta ldquokontrakty realne nienazwanerdquo pakta ustawowe prawa cesarskiego)

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Wykład XIX

między kanonistami a legistami

pacta sunt servanda w stronę uznania woli stron

prawo kanoniczne (Dekret Gracjana Dekretały Grzegorza IX)

Antonio Goacutemez Diego de Covarruvias y Leyva ex nudo pacto oritur actio ndash z gołego porozumienia powstaje skarga

lex mercatoria (causa umowy przyczyna zobowiązania por common law consideration)

prawo natury (Grocjusz Puffendorf)

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Wykład XIX

kodyfikacje

Code civile art 1101

Prawo podstawowe RFN art 21 (cf BGB art 138)

art 353(1) Kodeksu cywilnego Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku ustawie ani zasadom wspoacutełżycia społecznego

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Stypulacja

Rytuał i jego funkcja

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Decem mihi dari spondes spondeo stypulacja ldquoubierardquo nagie porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Pismo nie jest lsquokonstytutywnersquo

Rytuał i jego funkcja

Forma G III 92 Zobowiązanie ze słoacutew powstaje z

zapytania i odpowiedzi na przykład dari spondes spondeo dabis dabo promittis promitto fidepromittis fide promitto fideiubes fideiubeo facies faciam

Ale to zobowiązanie za słoacutew dari spondes spodeo jest właściwie dla obywateli rzymskich pozostałe zaś należą do prawa narodoacutew

Forma

G III 92 przeto są skuteczne pomiędzy wszystkimi ludźmi czy to obywatelami rzymskimi czy peregrynami I choćby zostały wypowiedziane po grecku na przykład tak δώσεις δώσω ὁμολογεῖς ὁμολογῶ πίστει κελεύεις πίστει κελεύω ποιήσεις ποιήσω są skuteczne także między obywatelami rzymskimi jeśli tylko posiadają zrozumienie mowy greckiej

Forma ndash Stypulacja sponsio (Czy uroczyście przyrzekasz

przyrzekam) fidepromissio fideiussio (Quod Maevius mihi debet id fide tua

esse iubes iubeo ndash Co Maevius mi jest winien poręczasz własną wiarą Poręczam)

inne

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

A jak to jest dziś

Rytuał i jego funkcja

Abstrakcyjny charakter stypulacji

Geneza między magią a religią wypowiedziane słowa wiążą strony samo spełnienie obietnicy nie kończy

relacji formalne zwolnienie Akceptylacja

Akceptylacja

(Debitor) Quod ego tibi promisi habesne acceptum (Czy to to tobie obiecałem uważasz za przyjęte)

(Creditor) Habeo (Tak uważam)

możliwość zwolnienia z zobowiązania bez świadczenia (por stypulacja akwiliańska)

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

przeniesienie detencji rzeczy

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

porozumienie w dowolnej formie

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

C o n s e n s u s p o r o z u m i e n i e

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

porozumienie w dowolnej formie

wolność umoacutew

nominalizm kontraktowypewność co do form

prawnych ndash prostota ()

elastyczność

Rzymskie rozwiązania

klauzula stypulacyjna

condictio indebiti (roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia)

nadanie zaskarżalności porozumieniom nietypowym (pacta ldquokontrakty realne nienazwanerdquo pakta ustawowe prawa cesarskiego)

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Wykład XIX

między kanonistami a legistami

pacta sunt servanda w stronę uznania woli stron

prawo kanoniczne (Dekret Gracjana Dekretały Grzegorza IX)

Antonio Goacutemez Diego de Covarruvias y Leyva ex nudo pacto oritur actio ndash z gołego porozumienia powstaje skarga

lex mercatoria (causa umowy przyczyna zobowiązania por common law consideration)

prawo natury (Grocjusz Puffendorf)

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Wykład XIX

kodyfikacje

Code civile art 1101

Prawo podstawowe RFN art 21 (cf BGB art 138)

art 353(1) Kodeksu cywilnego Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku ustawie ani zasadom wspoacutełżycia społecznego

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Stypulacja

Rytuał i jego funkcja

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Decem mihi dari spondes spondeo stypulacja ldquoubierardquo nagie porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Pismo nie jest lsquokonstytutywnersquo

Rytuał i jego funkcja

Forma G III 92 Zobowiązanie ze słoacutew powstaje z

zapytania i odpowiedzi na przykład dari spondes spondeo dabis dabo promittis promitto fidepromittis fide promitto fideiubes fideiubeo facies faciam

Ale to zobowiązanie za słoacutew dari spondes spodeo jest właściwie dla obywateli rzymskich pozostałe zaś należą do prawa narodoacutew

Forma

G III 92 przeto są skuteczne pomiędzy wszystkimi ludźmi czy to obywatelami rzymskimi czy peregrynami I choćby zostały wypowiedziane po grecku na przykład tak δώσεις δώσω ὁμολογεῖς ὁμολογῶ πίστει κελεύεις πίστει κελεύω ποιήσεις ποιήσω są skuteczne także między obywatelami rzymskimi jeśli tylko posiadają zrozumienie mowy greckiej

Forma ndash Stypulacja sponsio (Czy uroczyście przyrzekasz

przyrzekam) fidepromissio fideiussio (Quod Maevius mihi debet id fide tua

esse iubes iubeo ndash Co Maevius mi jest winien poręczasz własną wiarą Poręczam)

inne

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

A jak to jest dziś

Rytuał i jego funkcja

Abstrakcyjny charakter stypulacji

Geneza między magią a religią wypowiedziane słowa wiążą strony samo spełnienie obietnicy nie kończy

relacji formalne zwolnienie Akceptylacja

Akceptylacja

(Debitor) Quod ego tibi promisi habesne acceptum (Czy to to tobie obiecałem uważasz za przyjęte)

(Creditor) Habeo (Tak uważam)

możliwość zwolnienia z zobowiązania bez świadczenia (por stypulacja akwiliańska)

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

porozumienie w dowolnej formie

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

C o n s e n s u s p o r o z u m i e n i e

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

porozumienie w dowolnej formie

wolność umoacutew

nominalizm kontraktowypewność co do form

prawnych ndash prostota ()

elastyczność

Rzymskie rozwiązania

klauzula stypulacyjna

condictio indebiti (roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia)

nadanie zaskarżalności porozumieniom nietypowym (pacta ldquokontrakty realne nienazwanerdquo pakta ustawowe prawa cesarskiego)

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Wykład XIX

między kanonistami a legistami

pacta sunt servanda w stronę uznania woli stron

prawo kanoniczne (Dekret Gracjana Dekretały Grzegorza IX)

Antonio Goacutemez Diego de Covarruvias y Leyva ex nudo pacto oritur actio ndash z gołego porozumienia powstaje skarga

lex mercatoria (causa umowy przyczyna zobowiązania por common law consideration)

prawo natury (Grocjusz Puffendorf)

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Wykład XIX

kodyfikacje

Code civile art 1101

Prawo podstawowe RFN art 21 (cf BGB art 138)

art 353(1) Kodeksu cywilnego Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku ustawie ani zasadom wspoacutełżycia społecznego

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Stypulacja

Rytuał i jego funkcja

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Decem mihi dari spondes spondeo stypulacja ldquoubierardquo nagie porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Pismo nie jest lsquokonstytutywnersquo

Rytuał i jego funkcja

Forma G III 92 Zobowiązanie ze słoacutew powstaje z

zapytania i odpowiedzi na przykład dari spondes spondeo dabis dabo promittis promitto fidepromittis fide promitto fideiubes fideiubeo facies faciam

Ale to zobowiązanie za słoacutew dari spondes spodeo jest właściwie dla obywateli rzymskich pozostałe zaś należą do prawa narodoacutew

Forma

G III 92 przeto są skuteczne pomiędzy wszystkimi ludźmi czy to obywatelami rzymskimi czy peregrynami I choćby zostały wypowiedziane po grecku na przykład tak δώσεις δώσω ὁμολογεῖς ὁμολογῶ πίστει κελεύεις πίστει κελεύω ποιήσεις ποιήσω są skuteczne także między obywatelami rzymskimi jeśli tylko posiadają zrozumienie mowy greckiej

Forma ndash Stypulacja sponsio (Czy uroczyście przyrzekasz

przyrzekam) fidepromissio fideiussio (Quod Maevius mihi debet id fide tua

esse iubes iubeo ndash Co Maevius mi jest winien poręczasz własną wiarą Poręczam)

inne

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

A jak to jest dziś

Rytuał i jego funkcja

Abstrakcyjny charakter stypulacji

Geneza między magią a religią wypowiedziane słowa wiążą strony samo spełnienie obietnicy nie kończy

relacji formalne zwolnienie Akceptylacja

Akceptylacja

(Debitor) Quod ego tibi promisi habesne acceptum (Czy to to tobie obiecałem uważasz za przyjęte)

(Creditor) Habeo (Tak uważam)

możliwość zwolnienia z zobowiązania bez świadczenia (por stypulacja akwiliańska)

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

porozumienie w dowolnej formie

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

C o n s e n s u s p o r o z u m i e n i e

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

porozumienie w dowolnej formie

wolność umoacutew

nominalizm kontraktowypewność co do form

prawnych ndash prostota ()

elastyczność

Rzymskie rozwiązania

klauzula stypulacyjna

condictio indebiti (roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia)

nadanie zaskarżalności porozumieniom nietypowym (pacta ldquokontrakty realne nienazwanerdquo pakta ustawowe prawa cesarskiego)

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Wykład XIX

między kanonistami a legistami

pacta sunt servanda w stronę uznania woli stron

prawo kanoniczne (Dekret Gracjana Dekretały Grzegorza IX)

Antonio Goacutemez Diego de Covarruvias y Leyva ex nudo pacto oritur actio ndash z gołego porozumienia powstaje skarga

lex mercatoria (causa umowy przyczyna zobowiązania por common law consideration)

prawo natury (Grocjusz Puffendorf)

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Wykład XIX

kodyfikacje

Code civile art 1101

Prawo podstawowe RFN art 21 (cf BGB art 138)

art 353(1) Kodeksu cywilnego Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku ustawie ani zasadom wspoacutełżycia społecznego

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Stypulacja

Rytuał i jego funkcja

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Decem mihi dari spondes spondeo stypulacja ldquoubierardquo nagie porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Pismo nie jest lsquokonstytutywnersquo

Rytuał i jego funkcja

Forma G III 92 Zobowiązanie ze słoacutew powstaje z

zapytania i odpowiedzi na przykład dari spondes spondeo dabis dabo promittis promitto fidepromittis fide promitto fideiubes fideiubeo facies faciam

Ale to zobowiązanie za słoacutew dari spondes spodeo jest właściwie dla obywateli rzymskich pozostałe zaś należą do prawa narodoacutew

Forma

G III 92 przeto są skuteczne pomiędzy wszystkimi ludźmi czy to obywatelami rzymskimi czy peregrynami I choćby zostały wypowiedziane po grecku na przykład tak δώσεις δώσω ὁμολογεῖς ὁμολογῶ πίστει κελεύεις πίστει κελεύω ποιήσεις ποιήσω są skuteczne także między obywatelami rzymskimi jeśli tylko posiadają zrozumienie mowy greckiej

Forma ndash Stypulacja sponsio (Czy uroczyście przyrzekasz

przyrzekam) fidepromissio fideiussio (Quod Maevius mihi debet id fide tua

esse iubes iubeo ndash Co Maevius mi jest winien poręczasz własną wiarą Poręczam)

inne

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

A jak to jest dziś

Rytuał i jego funkcja

Abstrakcyjny charakter stypulacji

Geneza między magią a religią wypowiedziane słowa wiążą strony samo spełnienie obietnicy nie kończy

relacji formalne zwolnienie Akceptylacja

Akceptylacja

(Debitor) Quod ego tibi promisi habesne acceptum (Czy to to tobie obiecałem uważasz za przyjęte)

(Creditor) Habeo (Tak uważam)

możliwość zwolnienia z zobowiązania bez świadczenia (por stypulacja akwiliańska)

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

porozumienie w dowolnej formie

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

C o n s e n s u s p o r o z u m i e n i e

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

porozumienie w dowolnej formie

wolność umoacutew

nominalizm kontraktowypewność co do form

prawnych ndash prostota ()

elastyczność

Rzymskie rozwiązania

klauzula stypulacyjna

condictio indebiti (roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia)

nadanie zaskarżalności porozumieniom nietypowym (pacta ldquokontrakty realne nienazwanerdquo pakta ustawowe prawa cesarskiego)

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Wykład XIX

między kanonistami a legistami

pacta sunt servanda w stronę uznania woli stron

prawo kanoniczne (Dekret Gracjana Dekretały Grzegorza IX)

Antonio Goacutemez Diego de Covarruvias y Leyva ex nudo pacto oritur actio ndash z gołego porozumienia powstaje skarga

lex mercatoria (causa umowy przyczyna zobowiązania por common law consideration)

prawo natury (Grocjusz Puffendorf)

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Wykład XIX

kodyfikacje

Code civile art 1101

Prawo podstawowe RFN art 21 (cf BGB art 138)

art 353(1) Kodeksu cywilnego Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku ustawie ani zasadom wspoacutełżycia społecznego

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Stypulacja

Rytuał i jego funkcja

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Decem mihi dari spondes spondeo stypulacja ldquoubierardquo nagie porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Pismo nie jest lsquokonstytutywnersquo

Rytuał i jego funkcja

Forma G III 92 Zobowiązanie ze słoacutew powstaje z

zapytania i odpowiedzi na przykład dari spondes spondeo dabis dabo promittis promitto fidepromittis fide promitto fideiubes fideiubeo facies faciam

Ale to zobowiązanie za słoacutew dari spondes spodeo jest właściwie dla obywateli rzymskich pozostałe zaś należą do prawa narodoacutew

Forma

G III 92 przeto są skuteczne pomiędzy wszystkimi ludźmi czy to obywatelami rzymskimi czy peregrynami I choćby zostały wypowiedziane po grecku na przykład tak δώσεις δώσω ὁμολογεῖς ὁμολογῶ πίστει κελεύεις πίστει κελεύω ποιήσεις ποιήσω są skuteczne także między obywatelami rzymskimi jeśli tylko posiadają zrozumienie mowy greckiej

Forma ndash Stypulacja sponsio (Czy uroczyście przyrzekasz

przyrzekam) fidepromissio fideiussio (Quod Maevius mihi debet id fide tua

esse iubes iubeo ndash Co Maevius mi jest winien poręczasz własną wiarą Poręczam)

inne

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

A jak to jest dziś

Rytuał i jego funkcja

Abstrakcyjny charakter stypulacji

Geneza między magią a religią wypowiedziane słowa wiążą strony samo spełnienie obietnicy nie kończy

relacji formalne zwolnienie Akceptylacja

Akceptylacja

(Debitor) Quod ego tibi promisi habesne acceptum (Czy to to tobie obiecałem uważasz za przyjęte)

(Creditor) Habeo (Tak uważam)

możliwość zwolnienia z zobowiązania bez świadczenia (por stypulacja akwiliańska)

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

porozumienie w dowolnej formie

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

C o n s e n s u s p o r o z u m i e n i e

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

porozumienie w dowolnej formie

wolność umoacutew

nominalizm kontraktowypewność co do form

prawnych ndash prostota ()

elastyczność

Rzymskie rozwiązania

klauzula stypulacyjna

condictio indebiti (roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia)

nadanie zaskarżalności porozumieniom nietypowym (pacta ldquokontrakty realne nienazwanerdquo pakta ustawowe prawa cesarskiego)

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Wykład XIX

między kanonistami a legistami

pacta sunt servanda w stronę uznania woli stron

prawo kanoniczne (Dekret Gracjana Dekretały Grzegorza IX)

Antonio Goacutemez Diego de Covarruvias y Leyva ex nudo pacto oritur actio ndash z gołego porozumienia powstaje skarga

lex mercatoria (causa umowy przyczyna zobowiązania por common law consideration)

prawo natury (Grocjusz Puffendorf)

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Wykład XIX

kodyfikacje

Code civile art 1101

Prawo podstawowe RFN art 21 (cf BGB art 138)

art 353(1) Kodeksu cywilnego Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku ustawie ani zasadom wspoacutełżycia społecznego

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Stypulacja

Rytuał i jego funkcja

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Decem mihi dari spondes spondeo stypulacja ldquoubierardquo nagie porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Pismo nie jest lsquokonstytutywnersquo

Rytuał i jego funkcja

Forma G III 92 Zobowiązanie ze słoacutew powstaje z

zapytania i odpowiedzi na przykład dari spondes spondeo dabis dabo promittis promitto fidepromittis fide promitto fideiubes fideiubeo facies faciam

Ale to zobowiązanie za słoacutew dari spondes spodeo jest właściwie dla obywateli rzymskich pozostałe zaś należą do prawa narodoacutew

Forma

G III 92 przeto są skuteczne pomiędzy wszystkimi ludźmi czy to obywatelami rzymskimi czy peregrynami I choćby zostały wypowiedziane po grecku na przykład tak δώσεις δώσω ὁμολογεῖς ὁμολογῶ πίστει κελεύεις πίστει κελεύω ποιήσεις ποιήσω są skuteczne także między obywatelami rzymskimi jeśli tylko posiadają zrozumienie mowy greckiej

Forma ndash Stypulacja sponsio (Czy uroczyście przyrzekasz

przyrzekam) fidepromissio fideiussio (Quod Maevius mihi debet id fide tua

esse iubes iubeo ndash Co Maevius mi jest winien poręczasz własną wiarą Poręczam)

inne

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

A jak to jest dziś

Rytuał i jego funkcja

Abstrakcyjny charakter stypulacji

Geneza między magią a religią wypowiedziane słowa wiążą strony samo spełnienie obietnicy nie kończy

relacji formalne zwolnienie Akceptylacja

Akceptylacja

(Debitor) Quod ego tibi promisi habesne acceptum (Czy to to tobie obiecałem uważasz za przyjęte)

(Creditor) Habeo (Tak uważam)

możliwość zwolnienia z zobowiązania bez świadczenia (por stypulacja akwiliańska)

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

porozumienie w dowolnej formie

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

C o n s e n s u s p o r o z u m i e n i e

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

porozumienie w dowolnej formie

wolność umoacutew

nominalizm kontraktowypewność co do form

prawnych ndash prostota ()

elastyczność

Rzymskie rozwiązania

klauzula stypulacyjna

condictio indebiti (roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia)

nadanie zaskarżalności porozumieniom nietypowym (pacta ldquokontrakty realne nienazwanerdquo pakta ustawowe prawa cesarskiego)

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Wykład XIX

między kanonistami a legistami

pacta sunt servanda w stronę uznania woli stron

prawo kanoniczne (Dekret Gracjana Dekretały Grzegorza IX)

Antonio Goacutemez Diego de Covarruvias y Leyva ex nudo pacto oritur actio ndash z gołego porozumienia powstaje skarga

lex mercatoria (causa umowy przyczyna zobowiązania por common law consideration)

prawo natury (Grocjusz Puffendorf)

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Wykład XIX

kodyfikacje

Code civile art 1101

Prawo podstawowe RFN art 21 (cf BGB art 138)

art 353(1) Kodeksu cywilnego Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku ustawie ani zasadom wspoacutełżycia społecznego

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Stypulacja

Rytuał i jego funkcja

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Decem mihi dari spondes spondeo stypulacja ldquoubierardquo nagie porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Pismo nie jest lsquokonstytutywnersquo

Rytuał i jego funkcja

Forma G III 92 Zobowiązanie ze słoacutew powstaje z

zapytania i odpowiedzi na przykład dari spondes spondeo dabis dabo promittis promitto fidepromittis fide promitto fideiubes fideiubeo facies faciam

Ale to zobowiązanie za słoacutew dari spondes spodeo jest właściwie dla obywateli rzymskich pozostałe zaś należą do prawa narodoacutew

Forma

G III 92 przeto są skuteczne pomiędzy wszystkimi ludźmi czy to obywatelami rzymskimi czy peregrynami I choćby zostały wypowiedziane po grecku na przykład tak δώσεις δώσω ὁμολογεῖς ὁμολογῶ πίστει κελεύεις πίστει κελεύω ποιήσεις ποιήσω są skuteczne także między obywatelami rzymskimi jeśli tylko posiadają zrozumienie mowy greckiej

Forma ndash Stypulacja sponsio (Czy uroczyście przyrzekasz

przyrzekam) fidepromissio fideiussio (Quod Maevius mihi debet id fide tua

esse iubes iubeo ndash Co Maevius mi jest winien poręczasz własną wiarą Poręczam)

inne

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

A jak to jest dziś

Rytuał i jego funkcja

Abstrakcyjny charakter stypulacji

Geneza między magią a religią wypowiedziane słowa wiążą strony samo spełnienie obietnicy nie kończy

relacji formalne zwolnienie Akceptylacja

Akceptylacja

(Debitor) Quod ego tibi promisi habesne acceptum (Czy to to tobie obiecałem uważasz za przyjęte)

(Creditor) Habeo (Tak uważam)

możliwość zwolnienia z zobowiązania bez świadczenia (por stypulacja akwiliańska)

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

porozumienie w dowolnej formie

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

C o n s e n s u s p o r o z u m i e n i e

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

porozumienie w dowolnej formie

wolność umoacutew

nominalizm kontraktowypewność co do form

prawnych ndash prostota ()

elastyczność

Rzymskie rozwiązania

klauzula stypulacyjna

condictio indebiti (roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia)

nadanie zaskarżalności porozumieniom nietypowym (pacta ldquokontrakty realne nienazwanerdquo pakta ustawowe prawa cesarskiego)

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Wykład XIX

między kanonistami a legistami

pacta sunt servanda w stronę uznania woli stron

prawo kanoniczne (Dekret Gracjana Dekretały Grzegorza IX)

Antonio Goacutemez Diego de Covarruvias y Leyva ex nudo pacto oritur actio ndash z gołego porozumienia powstaje skarga

lex mercatoria (causa umowy przyczyna zobowiązania por common law consideration)

prawo natury (Grocjusz Puffendorf)

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Wykład XIX

kodyfikacje

Code civile art 1101

Prawo podstawowe RFN art 21 (cf BGB art 138)

art 353(1) Kodeksu cywilnego Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku ustawie ani zasadom wspoacutełżycia społecznego

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Stypulacja

Rytuał i jego funkcja

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Decem mihi dari spondes spondeo stypulacja ldquoubierardquo nagie porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Pismo nie jest lsquokonstytutywnersquo

Rytuał i jego funkcja

Forma G III 92 Zobowiązanie ze słoacutew powstaje z

zapytania i odpowiedzi na przykład dari spondes spondeo dabis dabo promittis promitto fidepromittis fide promitto fideiubes fideiubeo facies faciam

Ale to zobowiązanie za słoacutew dari spondes spodeo jest właściwie dla obywateli rzymskich pozostałe zaś należą do prawa narodoacutew

Forma

G III 92 przeto są skuteczne pomiędzy wszystkimi ludźmi czy to obywatelami rzymskimi czy peregrynami I choćby zostały wypowiedziane po grecku na przykład tak δώσεις δώσω ὁμολογεῖς ὁμολογῶ πίστει κελεύεις πίστει κελεύω ποιήσεις ποιήσω są skuteczne także między obywatelami rzymskimi jeśli tylko posiadają zrozumienie mowy greckiej

Forma ndash Stypulacja sponsio (Czy uroczyście przyrzekasz

przyrzekam) fidepromissio fideiussio (Quod Maevius mihi debet id fide tua

esse iubes iubeo ndash Co Maevius mi jest winien poręczasz własną wiarą Poręczam)

inne

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

A jak to jest dziś

Rytuał i jego funkcja

Abstrakcyjny charakter stypulacji

Geneza między magią a religią wypowiedziane słowa wiążą strony samo spełnienie obietnicy nie kończy

relacji formalne zwolnienie Akceptylacja

Akceptylacja

(Debitor) Quod ego tibi promisi habesne acceptum (Czy to to tobie obiecałem uważasz za przyjęte)

(Creditor) Habeo (Tak uważam)

możliwość zwolnienia z zobowiązania bez świadczenia (por stypulacja akwiliańska)

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

porozumienie w dowolnej formie

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

C o n s e n s u s p o r o z u m i e n i e

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

porozumienie w dowolnej formie

wolność umoacutew

nominalizm kontraktowypewność co do form

prawnych ndash prostota ()

elastyczność

Rzymskie rozwiązania

klauzula stypulacyjna

condictio indebiti (roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia)

nadanie zaskarżalności porozumieniom nietypowym (pacta ldquokontrakty realne nienazwanerdquo pakta ustawowe prawa cesarskiego)

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Wykład XIX

między kanonistami a legistami

pacta sunt servanda w stronę uznania woli stron

prawo kanoniczne (Dekret Gracjana Dekretały Grzegorza IX)

Antonio Goacutemez Diego de Covarruvias y Leyva ex nudo pacto oritur actio ndash z gołego porozumienia powstaje skarga

lex mercatoria (causa umowy przyczyna zobowiązania por common law consideration)

prawo natury (Grocjusz Puffendorf)

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Wykład XIX

kodyfikacje

Code civile art 1101

Prawo podstawowe RFN art 21 (cf BGB art 138)

art 353(1) Kodeksu cywilnego Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku ustawie ani zasadom wspoacutełżycia społecznego

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Stypulacja

Rytuał i jego funkcja

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Decem mihi dari spondes spondeo stypulacja ldquoubierardquo nagie porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Pismo nie jest lsquokonstytutywnersquo

Rytuał i jego funkcja

Forma G III 92 Zobowiązanie ze słoacutew powstaje z

zapytania i odpowiedzi na przykład dari spondes spondeo dabis dabo promittis promitto fidepromittis fide promitto fideiubes fideiubeo facies faciam

Ale to zobowiązanie za słoacutew dari spondes spodeo jest właściwie dla obywateli rzymskich pozostałe zaś należą do prawa narodoacutew

Forma

G III 92 przeto są skuteczne pomiędzy wszystkimi ludźmi czy to obywatelami rzymskimi czy peregrynami I choćby zostały wypowiedziane po grecku na przykład tak δώσεις δώσω ὁμολογεῖς ὁμολογῶ πίστει κελεύεις πίστει κελεύω ποιήσεις ποιήσω są skuteczne także między obywatelami rzymskimi jeśli tylko posiadają zrozumienie mowy greckiej

Forma ndash Stypulacja sponsio (Czy uroczyście przyrzekasz

przyrzekam) fidepromissio fideiussio (Quod Maevius mihi debet id fide tua

esse iubes iubeo ndash Co Maevius mi jest winien poręczasz własną wiarą Poręczam)

inne

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

A jak to jest dziś

Rytuał i jego funkcja

Abstrakcyjny charakter stypulacji

Geneza między magią a religią wypowiedziane słowa wiążą strony samo spełnienie obietnicy nie kończy

relacji formalne zwolnienie Akceptylacja

Akceptylacja

(Debitor) Quod ego tibi promisi habesne acceptum (Czy to to tobie obiecałem uważasz za przyjęte)

(Creditor) Habeo (Tak uważam)

możliwość zwolnienia z zobowiązania bez świadczenia (por stypulacja akwiliańska)

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

porozumienie w dowolnej formie

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

C o n s e n s u s p o r o z u m i e n i e

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

porozumienie w dowolnej formie

wolność umoacutew

nominalizm kontraktowypewność co do form

prawnych ndash prostota ()

elastyczność

Rzymskie rozwiązania

klauzula stypulacyjna

condictio indebiti (roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia)

nadanie zaskarżalności porozumieniom nietypowym (pacta ldquokontrakty realne nienazwanerdquo pakta ustawowe prawa cesarskiego)

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Wykład XIX

między kanonistami a legistami

pacta sunt servanda w stronę uznania woli stron

prawo kanoniczne (Dekret Gracjana Dekretały Grzegorza IX)

Antonio Goacutemez Diego de Covarruvias y Leyva ex nudo pacto oritur actio ndash z gołego porozumienia powstaje skarga

lex mercatoria (causa umowy przyczyna zobowiązania por common law consideration)

prawo natury (Grocjusz Puffendorf)

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Wykład XIX

kodyfikacje

Code civile art 1101

Prawo podstawowe RFN art 21 (cf BGB art 138)

art 353(1) Kodeksu cywilnego Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku ustawie ani zasadom wspoacutełżycia społecznego

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Stypulacja

Rytuał i jego funkcja

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Decem mihi dari spondes spondeo stypulacja ldquoubierardquo nagie porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Pismo nie jest lsquokonstytutywnersquo

Rytuał i jego funkcja

Forma G III 92 Zobowiązanie ze słoacutew powstaje z

zapytania i odpowiedzi na przykład dari spondes spondeo dabis dabo promittis promitto fidepromittis fide promitto fideiubes fideiubeo facies faciam

Ale to zobowiązanie za słoacutew dari spondes spodeo jest właściwie dla obywateli rzymskich pozostałe zaś należą do prawa narodoacutew

Forma

G III 92 przeto są skuteczne pomiędzy wszystkimi ludźmi czy to obywatelami rzymskimi czy peregrynami I choćby zostały wypowiedziane po grecku na przykład tak δώσεις δώσω ὁμολογεῖς ὁμολογῶ πίστει κελεύεις πίστει κελεύω ποιήσεις ποιήσω są skuteczne także między obywatelami rzymskimi jeśli tylko posiadają zrozumienie mowy greckiej

Forma ndash Stypulacja sponsio (Czy uroczyście przyrzekasz

przyrzekam) fidepromissio fideiussio (Quod Maevius mihi debet id fide tua

esse iubes iubeo ndash Co Maevius mi jest winien poręczasz własną wiarą Poręczam)

inne

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

A jak to jest dziś

Rytuał i jego funkcja

Abstrakcyjny charakter stypulacji

Geneza między magią a religią wypowiedziane słowa wiążą strony samo spełnienie obietnicy nie kończy

relacji formalne zwolnienie Akceptylacja

Akceptylacja

(Debitor) Quod ego tibi promisi habesne acceptum (Czy to to tobie obiecałem uważasz za przyjęte)

(Creditor) Habeo (Tak uważam)

możliwość zwolnienia z zobowiązania bez świadczenia (por stypulacja akwiliańska)

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

C o n s e n s u s p o r o z u m i e n i e

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

porozumienie w dowolnej formie

wolność umoacutew

nominalizm kontraktowypewność co do form

prawnych ndash prostota ()

elastyczność

Rzymskie rozwiązania

klauzula stypulacyjna

condictio indebiti (roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia)

nadanie zaskarżalności porozumieniom nietypowym (pacta ldquokontrakty realne nienazwanerdquo pakta ustawowe prawa cesarskiego)

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Wykład XIX

między kanonistami a legistami

pacta sunt servanda w stronę uznania woli stron

prawo kanoniczne (Dekret Gracjana Dekretały Grzegorza IX)

Antonio Goacutemez Diego de Covarruvias y Leyva ex nudo pacto oritur actio ndash z gołego porozumienia powstaje skarga

lex mercatoria (causa umowy przyczyna zobowiązania por common law consideration)

prawo natury (Grocjusz Puffendorf)

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Wykład XIX

kodyfikacje

Code civile art 1101

Prawo podstawowe RFN art 21 (cf BGB art 138)

art 353(1) Kodeksu cywilnego Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku ustawie ani zasadom wspoacutełżycia społecznego

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Stypulacja

Rytuał i jego funkcja

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Decem mihi dari spondes spondeo stypulacja ldquoubierardquo nagie porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Pismo nie jest lsquokonstytutywnersquo

Rytuał i jego funkcja

Forma G III 92 Zobowiązanie ze słoacutew powstaje z

zapytania i odpowiedzi na przykład dari spondes spondeo dabis dabo promittis promitto fidepromittis fide promitto fideiubes fideiubeo facies faciam

Ale to zobowiązanie za słoacutew dari spondes spodeo jest właściwie dla obywateli rzymskich pozostałe zaś należą do prawa narodoacutew

Forma

G III 92 przeto są skuteczne pomiędzy wszystkimi ludźmi czy to obywatelami rzymskimi czy peregrynami I choćby zostały wypowiedziane po grecku na przykład tak δώσεις δώσω ὁμολογεῖς ὁμολογῶ πίστει κελεύεις πίστει κελεύω ποιήσεις ποιήσω są skuteczne także między obywatelami rzymskimi jeśli tylko posiadają zrozumienie mowy greckiej

Forma ndash Stypulacja sponsio (Czy uroczyście przyrzekasz

przyrzekam) fidepromissio fideiussio (Quod Maevius mihi debet id fide tua

esse iubes iubeo ndash Co Maevius mi jest winien poręczasz własną wiarą Poręczam)

inne

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

A jak to jest dziś

Rytuał i jego funkcja

Abstrakcyjny charakter stypulacji

Geneza między magią a religią wypowiedziane słowa wiążą strony samo spełnienie obietnicy nie kończy

relacji formalne zwolnienie Akceptylacja

Akceptylacja

(Debitor) Quod ego tibi promisi habesne acceptum (Czy to to tobie obiecałem uważasz za przyjęte)

(Creditor) Habeo (Tak uważam)

możliwość zwolnienia z zobowiązania bez świadczenia (por stypulacja akwiliańska)

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

wolność umoacutew

nominalizm kontraktowypewność co do form

prawnych ndash prostota ()

elastyczność

Rzymskie rozwiązania

klauzula stypulacyjna

condictio indebiti (roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia)

nadanie zaskarżalności porozumieniom nietypowym (pacta ldquokontrakty realne nienazwanerdquo pakta ustawowe prawa cesarskiego)

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Wykład XIX

między kanonistami a legistami

pacta sunt servanda w stronę uznania woli stron

prawo kanoniczne (Dekret Gracjana Dekretały Grzegorza IX)

Antonio Goacutemez Diego de Covarruvias y Leyva ex nudo pacto oritur actio ndash z gołego porozumienia powstaje skarga

lex mercatoria (causa umowy przyczyna zobowiązania por common law consideration)

prawo natury (Grocjusz Puffendorf)

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Wykład XIX

kodyfikacje

Code civile art 1101

Prawo podstawowe RFN art 21 (cf BGB art 138)

art 353(1) Kodeksu cywilnego Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku ustawie ani zasadom wspoacutełżycia społecznego

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Stypulacja

Rytuał i jego funkcja

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Decem mihi dari spondes spondeo stypulacja ldquoubierardquo nagie porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Pismo nie jest lsquokonstytutywnersquo

Rytuał i jego funkcja

Forma G III 92 Zobowiązanie ze słoacutew powstaje z

zapytania i odpowiedzi na przykład dari spondes spondeo dabis dabo promittis promitto fidepromittis fide promitto fideiubes fideiubeo facies faciam

Ale to zobowiązanie za słoacutew dari spondes spodeo jest właściwie dla obywateli rzymskich pozostałe zaś należą do prawa narodoacutew

Forma

G III 92 przeto są skuteczne pomiędzy wszystkimi ludźmi czy to obywatelami rzymskimi czy peregrynami I choćby zostały wypowiedziane po grecku na przykład tak δώσεις δώσω ὁμολογεῖς ὁμολογῶ πίστει κελεύεις πίστει κελεύω ποιήσεις ποιήσω są skuteczne także między obywatelami rzymskimi jeśli tylko posiadają zrozumienie mowy greckiej

Forma ndash Stypulacja sponsio (Czy uroczyście przyrzekasz

przyrzekam) fidepromissio fideiussio (Quod Maevius mihi debet id fide tua

esse iubes iubeo ndash Co Maevius mi jest winien poręczasz własną wiarą Poręczam)

inne

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

A jak to jest dziś

Rytuał i jego funkcja

Abstrakcyjny charakter stypulacji

Geneza między magią a religią wypowiedziane słowa wiążą strony samo spełnienie obietnicy nie kończy

relacji formalne zwolnienie Akceptylacja

Akceptylacja

(Debitor) Quod ego tibi promisi habesne acceptum (Czy to to tobie obiecałem uważasz za przyjęte)

(Creditor) Habeo (Tak uważam)

możliwość zwolnienia z zobowiązania bez świadczenia (por stypulacja akwiliańska)

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Rzymskie rozwiązania

klauzula stypulacyjna

condictio indebiti (roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia)

nadanie zaskarżalności porozumieniom nietypowym (pacta ldquokontrakty realne nienazwanerdquo pakta ustawowe prawa cesarskiego)

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Wykład XIX

między kanonistami a legistami

pacta sunt servanda w stronę uznania woli stron

prawo kanoniczne (Dekret Gracjana Dekretały Grzegorza IX)

Antonio Goacutemez Diego de Covarruvias y Leyva ex nudo pacto oritur actio ndash z gołego porozumienia powstaje skarga

lex mercatoria (causa umowy przyczyna zobowiązania por common law consideration)

prawo natury (Grocjusz Puffendorf)

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Wykład XIX

kodyfikacje

Code civile art 1101

Prawo podstawowe RFN art 21 (cf BGB art 138)

art 353(1) Kodeksu cywilnego Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku ustawie ani zasadom wspoacutełżycia społecznego

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Stypulacja

Rytuał i jego funkcja

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Decem mihi dari spondes spondeo stypulacja ldquoubierardquo nagie porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Pismo nie jest lsquokonstytutywnersquo

Rytuał i jego funkcja

Forma G III 92 Zobowiązanie ze słoacutew powstaje z

zapytania i odpowiedzi na przykład dari spondes spondeo dabis dabo promittis promitto fidepromittis fide promitto fideiubes fideiubeo facies faciam

Ale to zobowiązanie za słoacutew dari spondes spodeo jest właściwie dla obywateli rzymskich pozostałe zaś należą do prawa narodoacutew

Forma

G III 92 przeto są skuteczne pomiędzy wszystkimi ludźmi czy to obywatelami rzymskimi czy peregrynami I choćby zostały wypowiedziane po grecku na przykład tak δώσεις δώσω ὁμολογεῖς ὁμολογῶ πίστει κελεύεις πίστει κελεύω ποιήσεις ποιήσω są skuteczne także między obywatelami rzymskimi jeśli tylko posiadają zrozumienie mowy greckiej

Forma ndash Stypulacja sponsio (Czy uroczyście przyrzekasz

przyrzekam) fidepromissio fideiussio (Quod Maevius mihi debet id fide tua

esse iubes iubeo ndash Co Maevius mi jest winien poręczasz własną wiarą Poręczam)

inne

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

A jak to jest dziś

Rytuał i jego funkcja

Abstrakcyjny charakter stypulacji

Geneza między magią a religią wypowiedziane słowa wiążą strony samo spełnienie obietnicy nie kończy

relacji formalne zwolnienie Akceptylacja

Akceptylacja

(Debitor) Quod ego tibi promisi habesne acceptum (Czy to to tobie obiecałem uważasz za przyjęte)

(Creditor) Habeo (Tak uważam)

możliwość zwolnienia z zobowiązania bez świadczenia (por stypulacja akwiliańska)

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

między kanonistami a legistami

pacta sunt servanda w stronę uznania woli stron

prawo kanoniczne (Dekret Gracjana Dekretały Grzegorza IX)

Antonio Goacutemez Diego de Covarruvias y Leyva ex nudo pacto oritur actio ndash z gołego porozumienia powstaje skarga

lex mercatoria (causa umowy przyczyna zobowiązania por common law consideration)

prawo natury (Grocjusz Puffendorf)

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Wykład XIX

kodyfikacje

Code civile art 1101

Prawo podstawowe RFN art 21 (cf BGB art 138)

art 353(1) Kodeksu cywilnego Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku ustawie ani zasadom wspoacutełżycia społecznego

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Stypulacja

Rytuał i jego funkcja

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Decem mihi dari spondes spondeo stypulacja ldquoubierardquo nagie porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Pismo nie jest lsquokonstytutywnersquo

Rytuał i jego funkcja

Forma G III 92 Zobowiązanie ze słoacutew powstaje z

zapytania i odpowiedzi na przykład dari spondes spondeo dabis dabo promittis promitto fidepromittis fide promitto fideiubes fideiubeo facies faciam

Ale to zobowiązanie za słoacutew dari spondes spodeo jest właściwie dla obywateli rzymskich pozostałe zaś należą do prawa narodoacutew

Forma

G III 92 przeto są skuteczne pomiędzy wszystkimi ludźmi czy to obywatelami rzymskimi czy peregrynami I choćby zostały wypowiedziane po grecku na przykład tak δώσεις δώσω ὁμολογεῖς ὁμολογῶ πίστει κελεύεις πίστει κελεύω ποιήσεις ποιήσω są skuteczne także między obywatelami rzymskimi jeśli tylko posiadają zrozumienie mowy greckiej

Forma ndash Stypulacja sponsio (Czy uroczyście przyrzekasz

przyrzekam) fidepromissio fideiussio (Quod Maevius mihi debet id fide tua

esse iubes iubeo ndash Co Maevius mi jest winien poręczasz własną wiarą Poręczam)

inne

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

A jak to jest dziś

Rytuał i jego funkcja

Abstrakcyjny charakter stypulacji

Geneza między magią a religią wypowiedziane słowa wiążą strony samo spełnienie obietnicy nie kończy

relacji formalne zwolnienie Akceptylacja

Akceptylacja

(Debitor) Quod ego tibi promisi habesne acceptum (Czy to to tobie obiecałem uważasz za przyjęte)

(Creditor) Habeo (Tak uważam)

możliwość zwolnienia z zobowiązania bez świadczenia (por stypulacja akwiliańska)

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

kodyfikacje

Code civile art 1101

Prawo podstawowe RFN art 21 (cf BGB art 138)

art 353(1) Kodeksu cywilnego Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku ustawie ani zasadom wspoacutełżycia społecznego

od nominalizmu kontraktowego

do wolności umoacutew

Stypulacja

Rytuał i jego funkcja

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Decem mihi dari spondes spondeo stypulacja ldquoubierardquo nagie porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Pismo nie jest lsquokonstytutywnersquo

Rytuał i jego funkcja

Forma G III 92 Zobowiązanie ze słoacutew powstaje z

zapytania i odpowiedzi na przykład dari spondes spondeo dabis dabo promittis promitto fidepromittis fide promitto fideiubes fideiubeo facies faciam

Ale to zobowiązanie za słoacutew dari spondes spodeo jest właściwie dla obywateli rzymskich pozostałe zaś należą do prawa narodoacutew

Forma

G III 92 przeto są skuteczne pomiędzy wszystkimi ludźmi czy to obywatelami rzymskimi czy peregrynami I choćby zostały wypowiedziane po grecku na przykład tak δώσεις δώσω ὁμολογεῖς ὁμολογῶ πίστει κελεύεις πίστει κελεύω ποιήσεις ποιήσω są skuteczne także między obywatelami rzymskimi jeśli tylko posiadają zrozumienie mowy greckiej

Forma ndash Stypulacja sponsio (Czy uroczyście przyrzekasz

przyrzekam) fidepromissio fideiussio (Quod Maevius mihi debet id fide tua

esse iubes iubeo ndash Co Maevius mi jest winien poręczasz własną wiarą Poręczam)

inne

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

A jak to jest dziś

Rytuał i jego funkcja

Abstrakcyjny charakter stypulacji

Geneza między magią a religią wypowiedziane słowa wiążą strony samo spełnienie obietnicy nie kończy

relacji formalne zwolnienie Akceptylacja

Akceptylacja

(Debitor) Quod ego tibi promisi habesne acceptum (Czy to to tobie obiecałem uważasz za przyjęte)

(Creditor) Habeo (Tak uważam)

możliwość zwolnienia z zobowiązania bez świadczenia (por stypulacja akwiliańska)

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Stypulacja

Rytuał i jego funkcja

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Decem mihi dari spondes spondeo stypulacja ldquoubierardquo nagie porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Pismo nie jest lsquokonstytutywnersquo

Rytuał i jego funkcja

Forma G III 92 Zobowiązanie ze słoacutew powstaje z

zapytania i odpowiedzi na przykład dari spondes spondeo dabis dabo promittis promitto fidepromittis fide promitto fideiubes fideiubeo facies faciam

Ale to zobowiązanie za słoacutew dari spondes spodeo jest właściwie dla obywateli rzymskich pozostałe zaś należą do prawa narodoacutew

Forma

G III 92 przeto są skuteczne pomiędzy wszystkimi ludźmi czy to obywatelami rzymskimi czy peregrynami I choćby zostały wypowiedziane po grecku na przykład tak δώσεις δώσω ὁμολογεῖς ὁμολογῶ πίστει κελεύεις πίστει κελεύω ποιήσεις ποιήσω są skuteczne także między obywatelami rzymskimi jeśli tylko posiadają zrozumienie mowy greckiej

Forma ndash Stypulacja sponsio (Czy uroczyście przyrzekasz

przyrzekam) fidepromissio fideiussio (Quod Maevius mihi debet id fide tua

esse iubes iubeo ndash Co Maevius mi jest winien poręczasz własną wiarą Poręczam)

inne

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

A jak to jest dziś

Rytuał i jego funkcja

Abstrakcyjny charakter stypulacji

Geneza między magią a religią wypowiedziane słowa wiążą strony samo spełnienie obietnicy nie kończy

relacji formalne zwolnienie Akceptylacja

Akceptylacja

(Debitor) Quod ego tibi promisi habesne acceptum (Czy to to tobie obiecałem uważasz za przyjęte)

(Creditor) Habeo (Tak uważam)

możliwość zwolnienia z zobowiązania bez świadczenia (por stypulacja akwiliańska)

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Rytuał i jego funkcja

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Decem mihi dari spondes spondeo stypulacja ldquoubierardquo nagie porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Pismo nie jest lsquokonstytutywnersquo

Rytuał i jego funkcja

Forma G III 92 Zobowiązanie ze słoacutew powstaje z

zapytania i odpowiedzi na przykład dari spondes spondeo dabis dabo promittis promitto fidepromittis fide promitto fideiubes fideiubeo facies faciam

Ale to zobowiązanie za słoacutew dari spondes spodeo jest właściwie dla obywateli rzymskich pozostałe zaś należą do prawa narodoacutew

Forma

G III 92 przeto są skuteczne pomiędzy wszystkimi ludźmi czy to obywatelami rzymskimi czy peregrynami I choćby zostały wypowiedziane po grecku na przykład tak δώσεις δώσω ὁμολογεῖς ὁμολογῶ πίστει κελεύεις πίστει κελεύω ποιήσεις ποιήσω są skuteczne także między obywatelami rzymskimi jeśli tylko posiadają zrozumienie mowy greckiej

Forma ndash Stypulacja sponsio (Czy uroczyście przyrzekasz

przyrzekam) fidepromissio fideiussio (Quod Maevius mihi debet id fide tua

esse iubes iubeo ndash Co Maevius mi jest winien poręczasz własną wiarą Poręczam)

inne

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

A jak to jest dziś

Rytuał i jego funkcja

Abstrakcyjny charakter stypulacji

Geneza między magią a religią wypowiedziane słowa wiążą strony samo spełnienie obietnicy nie kończy

relacji formalne zwolnienie Akceptylacja

Akceptylacja

(Debitor) Quod ego tibi promisi habesne acceptum (Czy to to tobie obiecałem uważasz za przyjęte)

(Creditor) Habeo (Tak uważam)

możliwość zwolnienia z zobowiązania bez świadczenia (por stypulacja akwiliańska)

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Decem mihi dari spondes spondeo stypulacja ldquoubierardquo nagie porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Pismo nie jest lsquokonstytutywnersquo

Rytuał i jego funkcja

Forma G III 92 Zobowiązanie ze słoacutew powstaje z

zapytania i odpowiedzi na przykład dari spondes spondeo dabis dabo promittis promitto fidepromittis fide promitto fideiubes fideiubeo facies faciam

Ale to zobowiązanie za słoacutew dari spondes spodeo jest właściwie dla obywateli rzymskich pozostałe zaś należą do prawa narodoacutew

Forma

G III 92 przeto są skuteczne pomiędzy wszystkimi ludźmi czy to obywatelami rzymskimi czy peregrynami I choćby zostały wypowiedziane po grecku na przykład tak δώσεις δώσω ὁμολογεῖς ὁμολογῶ πίστει κελεύεις πίστει κελεύω ποιήσεις ποιήσω są skuteczne także między obywatelami rzymskimi jeśli tylko posiadają zrozumienie mowy greckiej

Forma ndash Stypulacja sponsio (Czy uroczyście przyrzekasz

przyrzekam) fidepromissio fideiussio (Quod Maevius mihi debet id fide tua

esse iubes iubeo ndash Co Maevius mi jest winien poręczasz własną wiarą Poręczam)

inne

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

A jak to jest dziś

Rytuał i jego funkcja

Abstrakcyjny charakter stypulacji

Geneza między magią a religią wypowiedziane słowa wiążą strony samo spełnienie obietnicy nie kończy

relacji formalne zwolnienie Akceptylacja

Akceptylacja

(Debitor) Quod ego tibi promisi habesne acceptum (Czy to to tobie obiecałem uważasz za przyjęte)

(Creditor) Habeo (Tak uważam)

możliwość zwolnienia z zobowiązania bez świadczenia (por stypulacja akwiliańska)

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Decem mihi dari spondes spondeo stypulacja ldquoubierardquo nagie porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Pismo nie jest lsquokonstytutywnersquo

Rytuał i jego funkcja

Forma G III 92 Zobowiązanie ze słoacutew powstaje z

zapytania i odpowiedzi na przykład dari spondes spondeo dabis dabo promittis promitto fidepromittis fide promitto fideiubes fideiubeo facies faciam

Ale to zobowiązanie za słoacutew dari spondes spodeo jest właściwie dla obywateli rzymskich pozostałe zaś należą do prawa narodoacutew

Forma

G III 92 przeto są skuteczne pomiędzy wszystkimi ludźmi czy to obywatelami rzymskimi czy peregrynami I choćby zostały wypowiedziane po grecku na przykład tak δώσεις δώσω ὁμολογεῖς ὁμολογῶ πίστει κελεύεις πίστει κελεύω ποιήσεις ποιήσω są skuteczne także między obywatelami rzymskimi jeśli tylko posiadają zrozumienie mowy greckiej

Forma ndash Stypulacja sponsio (Czy uroczyście przyrzekasz

przyrzekam) fidepromissio fideiussio (Quod Maevius mihi debet id fide tua

esse iubes iubeo ndash Co Maevius mi jest winien poręczasz własną wiarą Poręczam)

inne

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

A jak to jest dziś

Rytuał i jego funkcja

Abstrakcyjny charakter stypulacji

Geneza między magią a religią wypowiedziane słowa wiążą strony samo spełnienie obietnicy nie kończy

relacji formalne zwolnienie Akceptylacja

Akceptylacja

(Debitor) Quod ego tibi promisi habesne acceptum (Czy to to tobie obiecałem uważasz za przyjęte)

(Creditor) Habeo (Tak uważam)

możliwość zwolnienia z zobowiązania bez świadczenia (por stypulacja akwiliańska)

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Decem mihi dari spondes spondeo stypulacja ldquoubierardquo nagie porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Pismo nie jest lsquokonstytutywnersquo

Rytuał i jego funkcja

Forma G III 92 Zobowiązanie ze słoacutew powstaje z

zapytania i odpowiedzi na przykład dari spondes spondeo dabis dabo promittis promitto fidepromittis fide promitto fideiubes fideiubeo facies faciam

Ale to zobowiązanie za słoacutew dari spondes spodeo jest właściwie dla obywateli rzymskich pozostałe zaś należą do prawa narodoacutew

Forma

G III 92 przeto są skuteczne pomiędzy wszystkimi ludźmi czy to obywatelami rzymskimi czy peregrynami I choćby zostały wypowiedziane po grecku na przykład tak δώσεις δώσω ὁμολογεῖς ὁμολογῶ πίστει κελεύεις πίστει κελεύω ποιήσεις ποιήσω są skuteczne także między obywatelami rzymskimi jeśli tylko posiadają zrozumienie mowy greckiej

Forma ndash Stypulacja sponsio (Czy uroczyście przyrzekasz

przyrzekam) fidepromissio fideiussio (Quod Maevius mihi debet id fide tua

esse iubes iubeo ndash Co Maevius mi jest winien poręczasz własną wiarą Poręczam)

inne

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

A jak to jest dziś

Rytuał i jego funkcja

Abstrakcyjny charakter stypulacji

Geneza między magią a religią wypowiedziane słowa wiążą strony samo spełnienie obietnicy nie kończy

relacji formalne zwolnienie Akceptylacja

Akceptylacja

(Debitor) Quod ego tibi promisi habesne acceptum (Czy to to tobie obiecałem uważasz za przyjęte)

(Creditor) Habeo (Tak uważam)

możliwość zwolnienia z zobowiązania bez świadczenia (por stypulacja akwiliańska)

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Rytuał i jego funkcja Czy proste porozumienie wystarczy do zawarcia umowy Jaką

rolę ma pismo

Tylko wtedy jeśli treść porozumienia odpowiada jednemu z typowych kontraktoacutew konsensualnych (sprzedaż najem zlecenie spoacutełka)

w innych przypadkach nudum pactum obligationem non parit (gołe porozumienie nie rodzi zobowiązania) zatem potrzebny jest rytuał

Decem mihi dari spondes spondeo stypulacja ldquoubierardquo nagie porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Pismo nie jest lsquokonstytutywnersquo

Rytuał i jego funkcja

Forma G III 92 Zobowiązanie ze słoacutew powstaje z

zapytania i odpowiedzi na przykład dari spondes spondeo dabis dabo promittis promitto fidepromittis fide promitto fideiubes fideiubeo facies faciam

Ale to zobowiązanie za słoacutew dari spondes spodeo jest właściwie dla obywateli rzymskich pozostałe zaś należą do prawa narodoacutew

Forma

G III 92 przeto są skuteczne pomiędzy wszystkimi ludźmi czy to obywatelami rzymskimi czy peregrynami I choćby zostały wypowiedziane po grecku na przykład tak δώσεις δώσω ὁμολογεῖς ὁμολογῶ πίστει κελεύεις πίστει κελεύω ποιήσεις ποιήσω są skuteczne także między obywatelami rzymskimi jeśli tylko posiadają zrozumienie mowy greckiej

Forma ndash Stypulacja sponsio (Czy uroczyście przyrzekasz

przyrzekam) fidepromissio fideiussio (Quod Maevius mihi debet id fide tua

esse iubes iubeo ndash Co Maevius mi jest winien poręczasz własną wiarą Poręczam)

inne

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

A jak to jest dziś

Rytuał i jego funkcja

Abstrakcyjny charakter stypulacji

Geneza między magią a religią wypowiedziane słowa wiążą strony samo spełnienie obietnicy nie kończy

relacji formalne zwolnienie Akceptylacja

Akceptylacja

(Debitor) Quod ego tibi promisi habesne acceptum (Czy to to tobie obiecałem uważasz za przyjęte)

(Creditor) Habeo (Tak uważam)

możliwość zwolnienia z zobowiązania bez świadczenia (por stypulacja akwiliańska)

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Pismo nie jest lsquokonstytutywnersquo

Rytuał i jego funkcja

Forma G III 92 Zobowiązanie ze słoacutew powstaje z

zapytania i odpowiedzi na przykład dari spondes spondeo dabis dabo promittis promitto fidepromittis fide promitto fideiubes fideiubeo facies faciam

Ale to zobowiązanie za słoacutew dari spondes spodeo jest właściwie dla obywateli rzymskich pozostałe zaś należą do prawa narodoacutew

Forma

G III 92 przeto są skuteczne pomiędzy wszystkimi ludźmi czy to obywatelami rzymskimi czy peregrynami I choćby zostały wypowiedziane po grecku na przykład tak δώσεις δώσω ὁμολογεῖς ὁμολογῶ πίστει κελεύεις πίστει κελεύω ποιήσεις ποιήσω są skuteczne także między obywatelami rzymskimi jeśli tylko posiadają zrozumienie mowy greckiej

Forma ndash Stypulacja sponsio (Czy uroczyście przyrzekasz

przyrzekam) fidepromissio fideiussio (Quod Maevius mihi debet id fide tua

esse iubes iubeo ndash Co Maevius mi jest winien poręczasz własną wiarą Poręczam)

inne

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

A jak to jest dziś

Rytuał i jego funkcja

Abstrakcyjny charakter stypulacji

Geneza między magią a religią wypowiedziane słowa wiążą strony samo spełnienie obietnicy nie kończy

relacji formalne zwolnienie Akceptylacja

Akceptylacja

(Debitor) Quod ego tibi promisi habesne acceptum (Czy to to tobie obiecałem uważasz za przyjęte)

(Creditor) Habeo (Tak uważam)

możliwość zwolnienia z zobowiązania bez świadczenia (por stypulacja akwiliańska)

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Charakter abstrakcyjny

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Pismo nie jest lsquokonstytutywnersquo

Rytuał i jego funkcja

Forma G III 92 Zobowiązanie ze słoacutew powstaje z

zapytania i odpowiedzi na przykład dari spondes spondeo dabis dabo promittis promitto fidepromittis fide promitto fideiubes fideiubeo facies faciam

Ale to zobowiązanie za słoacutew dari spondes spodeo jest właściwie dla obywateli rzymskich pozostałe zaś należą do prawa narodoacutew

Forma

G III 92 przeto są skuteczne pomiędzy wszystkimi ludźmi czy to obywatelami rzymskimi czy peregrynami I choćby zostały wypowiedziane po grecku na przykład tak δώσεις δώσω ὁμολογεῖς ὁμολογῶ πίστει κελεύεις πίστει κελεύω ποιήσεις ποιήσω są skuteczne także między obywatelami rzymskimi jeśli tylko posiadają zrozumienie mowy greckiej

Forma ndash Stypulacja sponsio (Czy uroczyście przyrzekasz

przyrzekam) fidepromissio fideiussio (Quod Maevius mihi debet id fide tua

esse iubes iubeo ndash Co Maevius mi jest winien poręczasz własną wiarą Poręczam)

inne

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

A jak to jest dziś

Rytuał i jego funkcja

Abstrakcyjny charakter stypulacji

Geneza między magią a religią wypowiedziane słowa wiążą strony samo spełnienie obietnicy nie kończy

relacji formalne zwolnienie Akceptylacja

Akceptylacja

(Debitor) Quod ego tibi promisi habesne acceptum (Czy to to tobie obiecałem uważasz za przyjęte)

(Creditor) Habeo (Tak uważam)

możliwość zwolnienia z zobowiązania bez świadczenia (por stypulacja akwiliańska)

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Pismo nie jest lsquokonstytutywnersquo

Rytuał i jego funkcja

Forma G III 92 Zobowiązanie ze słoacutew powstaje z

zapytania i odpowiedzi na przykład dari spondes spondeo dabis dabo promittis promitto fidepromittis fide promitto fideiubes fideiubeo facies faciam

Ale to zobowiązanie za słoacutew dari spondes spodeo jest właściwie dla obywateli rzymskich pozostałe zaś należą do prawa narodoacutew

Forma

G III 92 przeto są skuteczne pomiędzy wszystkimi ludźmi czy to obywatelami rzymskimi czy peregrynami I choćby zostały wypowiedziane po grecku na przykład tak δώσεις δώσω ὁμολογεῖς ὁμολογῶ πίστει κελεύεις πίστει κελεύω ποιήσεις ποιήσω są skuteczne także między obywatelami rzymskimi jeśli tylko posiadają zrozumienie mowy greckiej

Forma ndash Stypulacja sponsio (Czy uroczyście przyrzekasz

przyrzekam) fidepromissio fideiussio (Quod Maevius mihi debet id fide tua

esse iubes iubeo ndash Co Maevius mi jest winien poręczasz własną wiarą Poręczam)

inne

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

A jak to jest dziś

Rytuał i jego funkcja

Abstrakcyjny charakter stypulacji

Geneza między magią a religią wypowiedziane słowa wiążą strony samo spełnienie obietnicy nie kończy

relacji formalne zwolnienie Akceptylacja

Akceptylacja

(Debitor) Quod ego tibi promisi habesne acceptum (Czy to to tobie obiecałem uważasz za przyjęte)

(Creditor) Habeo (Tak uważam)

możliwość zwolnienia z zobowiązania bez świadczenia (por stypulacja akwiliańska)

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Pismo nie jest lsquokonstytutywnersquo

Rytuał i jego funkcja

Forma G III 92 Zobowiązanie ze słoacutew powstaje z

zapytania i odpowiedzi na przykład dari spondes spondeo dabis dabo promittis promitto fidepromittis fide promitto fideiubes fideiubeo facies faciam

Ale to zobowiązanie za słoacutew dari spondes spodeo jest właściwie dla obywateli rzymskich pozostałe zaś należą do prawa narodoacutew

Forma

G III 92 przeto są skuteczne pomiędzy wszystkimi ludźmi czy to obywatelami rzymskimi czy peregrynami I choćby zostały wypowiedziane po grecku na przykład tak δώσεις δώσω ὁμολογεῖς ὁμολογῶ πίστει κελεύεις πίστει κελεύω ποιήσεις ποιήσω są skuteczne także między obywatelami rzymskimi jeśli tylko posiadają zrozumienie mowy greckiej

Forma ndash Stypulacja sponsio (Czy uroczyście przyrzekasz

przyrzekam) fidepromissio fideiussio (Quod Maevius mihi debet id fide tua

esse iubes iubeo ndash Co Maevius mi jest winien poręczasz własną wiarą Poręczam)

inne

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

A jak to jest dziś

Rytuał i jego funkcja

Abstrakcyjny charakter stypulacji

Geneza między magią a religią wypowiedziane słowa wiążą strony samo spełnienie obietnicy nie kończy

relacji formalne zwolnienie Akceptylacja

Akceptylacja

(Debitor) Quod ego tibi promisi habesne acceptum (Czy to to tobie obiecałem uważasz za przyjęte)

(Creditor) Habeo (Tak uważam)

możliwość zwolnienia z zobowiązania bez świadczenia (por stypulacja akwiliańska)

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Pismo nie jest lsquokonstytutywnersquo

Rytuał i jego funkcja

Forma G III 92 Zobowiązanie ze słoacutew powstaje z

zapytania i odpowiedzi na przykład dari spondes spondeo dabis dabo promittis promitto fidepromittis fide promitto fideiubes fideiubeo facies faciam

Ale to zobowiązanie za słoacutew dari spondes spodeo jest właściwie dla obywateli rzymskich pozostałe zaś należą do prawa narodoacutew

Forma

G III 92 przeto są skuteczne pomiędzy wszystkimi ludźmi czy to obywatelami rzymskimi czy peregrynami I choćby zostały wypowiedziane po grecku na przykład tak δώσεις δώσω ὁμολογεῖς ὁμολογῶ πίστει κελεύεις πίστει κελεύω ποιήσεις ποιήσω są skuteczne także między obywatelami rzymskimi jeśli tylko posiadają zrozumienie mowy greckiej

Forma ndash Stypulacja sponsio (Czy uroczyście przyrzekasz

przyrzekam) fidepromissio fideiussio (Quod Maevius mihi debet id fide tua

esse iubes iubeo ndash Co Maevius mi jest winien poręczasz własną wiarą Poręczam)

inne

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

A jak to jest dziś

Rytuał i jego funkcja

Abstrakcyjny charakter stypulacji

Geneza między magią a religią wypowiedziane słowa wiążą strony samo spełnienie obietnicy nie kończy

relacji formalne zwolnienie Akceptylacja

Akceptylacja

(Debitor) Quod ego tibi promisi habesne acceptum (Czy to to tobie obiecałem uważasz za przyjęte)

(Creditor) Habeo (Tak uważam)

możliwość zwolnienia z zobowiązania bez świadczenia (por stypulacja akwiliańska)

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Pismo nie jest lsquokonstytutywnersquo

Rytuał i jego funkcja

Forma G III 92 Zobowiązanie ze słoacutew powstaje z

zapytania i odpowiedzi na przykład dari spondes spondeo dabis dabo promittis promitto fidepromittis fide promitto fideiubes fideiubeo facies faciam

Ale to zobowiązanie za słoacutew dari spondes spodeo jest właściwie dla obywateli rzymskich pozostałe zaś należą do prawa narodoacutew

Forma

G III 92 przeto są skuteczne pomiędzy wszystkimi ludźmi czy to obywatelami rzymskimi czy peregrynami I choćby zostały wypowiedziane po grecku na przykład tak δώσεις δώσω ὁμολογεῖς ὁμολογῶ πίστει κελεύεις πίστει κελεύω ποιήσεις ποιήσω są skuteczne także między obywatelami rzymskimi jeśli tylko posiadają zrozumienie mowy greckiej

Forma ndash Stypulacja sponsio (Czy uroczyście przyrzekasz

przyrzekam) fidepromissio fideiussio (Quod Maevius mihi debet id fide tua

esse iubes iubeo ndash Co Maevius mi jest winien poręczasz własną wiarą Poręczam)

inne

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

A jak to jest dziś

Rytuał i jego funkcja

Abstrakcyjny charakter stypulacji

Geneza między magią a religią wypowiedziane słowa wiążą strony samo spełnienie obietnicy nie kończy

relacji formalne zwolnienie Akceptylacja

Akceptylacja

(Debitor) Quod ego tibi promisi habesne acceptum (Czy to to tobie obiecałem uważasz za przyjęte)

(Creditor) Habeo (Tak uważam)

możliwość zwolnienia z zobowiązania bez świadczenia (por stypulacja akwiliańska)

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Pismo nie jest lsquokonstytutywnersquo

Rytuał i jego funkcja

Forma G III 92 Zobowiązanie ze słoacutew powstaje z

zapytania i odpowiedzi na przykład dari spondes spondeo dabis dabo promittis promitto fidepromittis fide promitto fideiubes fideiubeo facies faciam

Ale to zobowiązanie za słoacutew dari spondes spodeo jest właściwie dla obywateli rzymskich pozostałe zaś należą do prawa narodoacutew

Forma

G III 92 przeto są skuteczne pomiędzy wszystkimi ludźmi czy to obywatelami rzymskimi czy peregrynami I choćby zostały wypowiedziane po grecku na przykład tak δώσεις δώσω ὁμολογεῖς ὁμολογῶ πίστει κελεύεις πίστει κελεύω ποιήσεις ποιήσω są skuteczne także między obywatelami rzymskimi jeśli tylko posiadają zrozumienie mowy greckiej

Forma ndash Stypulacja sponsio (Czy uroczyście przyrzekasz

przyrzekam) fidepromissio fideiussio (Quod Maevius mihi debet id fide tua

esse iubes iubeo ndash Co Maevius mi jest winien poręczasz własną wiarą Poręczam)

inne

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

A jak to jest dziś

Rytuał i jego funkcja

Abstrakcyjny charakter stypulacji

Geneza między magią a religią wypowiedziane słowa wiążą strony samo spełnienie obietnicy nie kończy

relacji formalne zwolnienie Akceptylacja

Akceptylacja

(Debitor) Quod ego tibi promisi habesne acceptum (Czy to to tobie obiecałem uważasz za przyjęte)

(Creditor) Habeo (Tak uważam)

możliwość zwolnienia z zobowiązania bez świadczenia (por stypulacja akwiliańska)

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Rytuał i jego funkcja

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Pismo nie jest lsquokonstytutywnersquo

Rytuał i jego funkcja

Forma G III 92 Zobowiązanie ze słoacutew powstaje z

zapytania i odpowiedzi na przykład dari spondes spondeo dabis dabo promittis promitto fidepromittis fide promitto fideiubes fideiubeo facies faciam

Ale to zobowiązanie za słoacutew dari spondes spodeo jest właściwie dla obywateli rzymskich pozostałe zaś należą do prawa narodoacutew

Forma

G III 92 przeto są skuteczne pomiędzy wszystkimi ludźmi czy to obywatelami rzymskimi czy peregrynami I choćby zostały wypowiedziane po grecku na przykład tak δώσεις δώσω ὁμολογεῖς ὁμολογῶ πίστει κελεύεις πίστει κελεύω ποιήσεις ποιήσω są skuteczne także między obywatelami rzymskimi jeśli tylko posiadają zrozumienie mowy greckiej

Forma ndash Stypulacja sponsio (Czy uroczyście przyrzekasz

przyrzekam) fidepromissio fideiussio (Quod Maevius mihi debet id fide tua

esse iubes iubeo ndash Co Maevius mi jest winien poręczasz własną wiarą Poręczam)

inne

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

A jak to jest dziś

Rytuał i jego funkcja

Abstrakcyjny charakter stypulacji

Geneza między magią a religią wypowiedziane słowa wiążą strony samo spełnienie obietnicy nie kończy

relacji formalne zwolnienie Akceptylacja

Akceptylacja

(Debitor) Quod ego tibi promisi habesne acceptum (Czy to to tobie obiecałem uważasz za przyjęte)

(Creditor) Habeo (Tak uważam)

możliwość zwolnienia z zobowiązania bez świadczenia (por stypulacja akwiliańska)

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Charakter abstrakcyjny

Co jeśli chcemy zawrzeć bardziej skomplikowane porozumienie

cautio usufructuaria cautio rem pupilli salvam fore

Co jeśli strony pozostają w oddaleniu

Jak zawrzeć stypulację inter absentes

Osoby pod władzą

Można utrwalić na piśmie fakt dokonania stypulacji to jednak nie zastępuje samego rytuału

Pismo nie jest lsquokonstytutywnersquo

Rytuał i jego funkcja

Forma G III 92 Zobowiązanie ze słoacutew powstaje z

zapytania i odpowiedzi na przykład dari spondes spondeo dabis dabo promittis promitto fidepromittis fide promitto fideiubes fideiubeo facies faciam

Ale to zobowiązanie za słoacutew dari spondes spodeo jest właściwie dla obywateli rzymskich pozostałe zaś należą do prawa narodoacutew

Forma

G III 92 przeto są skuteczne pomiędzy wszystkimi ludźmi czy to obywatelami rzymskimi czy peregrynami I choćby zostały wypowiedziane po grecku na przykład tak δώσεις δώσω ὁμολογεῖς ὁμολογῶ πίστει κελεύεις πίστει κελεύω ποιήσεις ποιήσω są skuteczne także między obywatelami rzymskimi jeśli tylko posiadają zrozumienie mowy greckiej

Forma ndash Stypulacja sponsio (Czy uroczyście przyrzekasz

przyrzekam) fidepromissio fideiussio (Quod Maevius mihi debet id fide tua

esse iubes iubeo ndash Co Maevius mi jest winien poręczasz własną wiarą Poręczam)

inne

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

A jak to jest dziś

Rytuał i jego funkcja

Abstrakcyjny charakter stypulacji

Geneza między magią a religią wypowiedziane słowa wiążą strony samo spełnienie obietnicy nie kończy

relacji formalne zwolnienie Akceptylacja

Akceptylacja

(Debitor) Quod ego tibi promisi habesne acceptum (Czy to to tobie obiecałem uważasz za przyjęte)

(Creditor) Habeo (Tak uważam)

możliwość zwolnienia z zobowiązania bez świadczenia (por stypulacja akwiliańska)

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Forma G III 92 Zobowiązanie ze słoacutew powstaje z

zapytania i odpowiedzi na przykład dari spondes spondeo dabis dabo promittis promitto fidepromittis fide promitto fideiubes fideiubeo facies faciam

Ale to zobowiązanie za słoacutew dari spondes spodeo jest właściwie dla obywateli rzymskich pozostałe zaś należą do prawa narodoacutew

Forma

G III 92 przeto są skuteczne pomiędzy wszystkimi ludźmi czy to obywatelami rzymskimi czy peregrynami I choćby zostały wypowiedziane po grecku na przykład tak δώσεις δώσω ὁμολογεῖς ὁμολογῶ πίστει κελεύεις πίστει κελεύω ποιήσεις ποιήσω są skuteczne także między obywatelami rzymskimi jeśli tylko posiadają zrozumienie mowy greckiej

Forma ndash Stypulacja sponsio (Czy uroczyście przyrzekasz

przyrzekam) fidepromissio fideiussio (Quod Maevius mihi debet id fide tua

esse iubes iubeo ndash Co Maevius mi jest winien poręczasz własną wiarą Poręczam)

inne

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

A jak to jest dziś

Rytuał i jego funkcja

Abstrakcyjny charakter stypulacji

Geneza między magią a religią wypowiedziane słowa wiążą strony samo spełnienie obietnicy nie kończy

relacji formalne zwolnienie Akceptylacja

Akceptylacja

(Debitor) Quod ego tibi promisi habesne acceptum (Czy to to tobie obiecałem uważasz za przyjęte)

(Creditor) Habeo (Tak uważam)

możliwość zwolnienia z zobowiązania bez świadczenia (por stypulacja akwiliańska)

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Forma

G III 92 przeto są skuteczne pomiędzy wszystkimi ludźmi czy to obywatelami rzymskimi czy peregrynami I choćby zostały wypowiedziane po grecku na przykład tak δώσεις δώσω ὁμολογεῖς ὁμολογῶ πίστει κελεύεις πίστει κελεύω ποιήσεις ποιήσω są skuteczne także między obywatelami rzymskimi jeśli tylko posiadają zrozumienie mowy greckiej

Forma ndash Stypulacja sponsio (Czy uroczyście przyrzekasz

przyrzekam) fidepromissio fideiussio (Quod Maevius mihi debet id fide tua

esse iubes iubeo ndash Co Maevius mi jest winien poręczasz własną wiarą Poręczam)

inne

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

A jak to jest dziś

Rytuał i jego funkcja

Abstrakcyjny charakter stypulacji

Geneza między magią a religią wypowiedziane słowa wiążą strony samo spełnienie obietnicy nie kończy

relacji formalne zwolnienie Akceptylacja

Akceptylacja

(Debitor) Quod ego tibi promisi habesne acceptum (Czy to to tobie obiecałem uważasz za przyjęte)

(Creditor) Habeo (Tak uważam)

możliwość zwolnienia z zobowiązania bez świadczenia (por stypulacja akwiliańska)

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Forma ndash Stypulacja sponsio (Czy uroczyście przyrzekasz

przyrzekam) fidepromissio fideiussio (Quod Maevius mihi debet id fide tua

esse iubes iubeo ndash Co Maevius mi jest winien poręczasz własną wiarą Poręczam)

inne

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

A jak to jest dziś

Rytuał i jego funkcja

Abstrakcyjny charakter stypulacji

Geneza między magią a religią wypowiedziane słowa wiążą strony samo spełnienie obietnicy nie kończy

relacji formalne zwolnienie Akceptylacja

Akceptylacja

(Debitor) Quod ego tibi promisi habesne acceptum (Czy to to tobie obiecałem uważasz za przyjęte)

(Creditor) Habeo (Tak uważam)

możliwość zwolnienia z zobowiązania bez świadczenia (por stypulacja akwiliańska)

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

A jak to jest dziś

Rytuał i jego funkcja

Abstrakcyjny charakter stypulacji

Geneza między magią a religią wypowiedziane słowa wiążą strony samo spełnienie obietnicy nie kończy

relacji formalne zwolnienie Akceptylacja

Akceptylacja

(Debitor) Quod ego tibi promisi habesne acceptum (Czy to to tobie obiecałem uważasz za przyjęte)

(Creditor) Habeo (Tak uważam)

możliwość zwolnienia z zobowiązania bez świadczenia (por stypulacja akwiliańska)

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

A jak to jest dziś

Rytuał i jego funkcja

Abstrakcyjny charakter stypulacji

Geneza między magią a religią wypowiedziane słowa wiążą strony samo spełnienie obietnicy nie kończy

relacji formalne zwolnienie Akceptylacja

Akceptylacja

(Debitor) Quod ego tibi promisi habesne acceptum (Czy to to tobie obiecałem uważasz za przyjęte)

(Creditor) Habeo (Tak uważam)

możliwość zwolnienia z zobowiązania bez świadczenia (por stypulacja akwiliańska)

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

A jak to jest dziś

Rytuał i jego funkcja

Abstrakcyjny charakter stypulacji

Geneza między magią a religią wypowiedziane słowa wiążą strony samo spełnienie obietnicy nie kończy

relacji formalne zwolnienie Akceptylacja

Akceptylacja

(Debitor) Quod ego tibi promisi habesne acceptum (Czy to to tobie obiecałem uważasz za przyjęte)

(Creditor) Habeo (Tak uważam)

możliwość zwolnienia z zobowiązania bez świadczenia (por stypulacja akwiliańska)

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

Rytuał i jego funkcja

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

A jak to jest dziś

Rytuał i jego funkcja

Abstrakcyjny charakter stypulacji

Geneza między magią a religią wypowiedziane słowa wiążą strony samo spełnienie obietnicy nie kończy

relacji formalne zwolnienie Akceptylacja

Akceptylacja

(Debitor) Quod ego tibi promisi habesne acceptum (Czy to to tobie obiecałem uważasz za przyjęte)

(Creditor) Habeo (Tak uważam)

możliwość zwolnienia z zobowiązania bez świadczenia (por stypulacja akwiliańska)

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Czy jedna ze stron może podnieść że wcale nie zachciała zawrzeć umowy Że brak było jej intencji

porozumienie staje niewątpliwe

Czy można podnosić że zawarliśmy stypulację mając nadzieję na jakieś kontrświadczenie (por consideration)

Treść zobowiązania ustalona bez wątpliwości

Dlaczego nie forma jednostronna (lsquoObiecuję żehelliprsquo)

A jak to jest dziś

Rytuał i jego funkcja

Abstrakcyjny charakter stypulacji

Geneza między magią a religią wypowiedziane słowa wiążą strony samo spełnienie obietnicy nie kończy

relacji formalne zwolnienie Akceptylacja

Akceptylacja

(Debitor) Quod ego tibi promisi habesne acceptum (Czy to to tobie obiecałem uważasz za przyjęte)

(Creditor) Habeo (Tak uważam)

możliwość zwolnienia z zobowiązania bez świadczenia (por stypulacja akwiliańska)

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Abstrakcyjny charakter stypulacji

Geneza między magią a religią wypowiedziane słowa wiążą strony samo spełnienie obietnicy nie kończy

relacji formalne zwolnienie Akceptylacja

Akceptylacja

(Debitor) Quod ego tibi promisi habesne acceptum (Czy to to tobie obiecałem uważasz za przyjęte)

(Creditor) Habeo (Tak uważam)

możliwość zwolnienia z zobowiązania bez świadczenia (por stypulacja akwiliańska)

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Akceptylacja

(Debitor) Quod ego tibi promisi habesne acceptum (Czy to to tobie obiecałem uważasz za przyjęte)

(Creditor) Habeo (Tak uważam)

możliwość zwolnienia z zobowiązania bez świadczenia (por stypulacja akwiliańska)

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Stypulacja Zastosowanie powstanie abstrakcyjnego zobowiązania

zwłaszcza w sytuacji gdy treść świadczenia nie znajduje innej ochrony (stypulacja posagowa cautio usufructuaria)

Stypulacja ldquoubierardquo nudum pactum

stypulacje penalne

gwarancja (osobowe umocnienie zobowiązania)

Ernst Rabel nachtgeformte Rechtsgeschaumlfte

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Kontrakt słowny jako gwarancja

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Kontrakt słowny jako gwarancja

SPONSIO FIDEPROMISSIO FIDEIUSSIO

item spondes spodeo

item fide promittisfide promitto

item fide iubesfideiubeo

obywatele wszyscy

tylko kontrakty werbalne każde zobowiązanie(także naturalne)

wygasa po śmierci (albo po dwoacutech latach na mocy Lex Furia) dziedziczne

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Skutki udzielenia gwarancji

Dług podstawowy A Czy obiecujesz dać mi 100 B Tak obiecuję

Gwarancja A Czy to samo mi obiecujesz C Tak obiecuję

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Skutki udzielenia gwarancji

Wierzyciel ma zatem prawo wyboru od kogo domagać się świadczenia

wystąpienie jednak z jedną skargą powoduje wygaśnięcie drugiej (skutki konsumpcyjne litis contestatio)

Ustawowe polepszenie pozycji gwaranta Lex Appuleia Lex Furia (wielość gwarantoacutew)

Wierzyciel

Gwarant

Dłużnik

dwa roacutewnoległe zobowiązania

To samo

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Fideiussio

typ zobowiązania werbalnego ukształtowany jako gwarancja

otwarty dla obywateli i peregrynoacutew

problem korrealności zobowiązania gwarancyjnego

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Modyfikacje sytuacji gwaranta beneficium divisionis (Hadrian) ndash przywilej podziału

pozwany wspoacutełgwarant może wnosić o zasądzenie tylko przypadającej na niego części

beneficium cedendarum actionum (Justynian) ndash przywilej przeniesienia skarg

gwarant ktoacutery spłacił dług może pozwać regresem pozostałych wspoacutełgwarantoacutew oraz dłużnika głoacutewnego

beneficium excussionis vel ordinis (Justynian) ndash przywilej domagania sięporządku

wierzyciel musi pozwać najpierw dłużnika

poręczenie staje się rzeczywiście zobowiązaniem pobocznym w stosunku do długu

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Certum Incertum

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Certum Incertum

Roacuteżnice

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielność

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Certum Incertum

Roacuteżnice(a) dare certum (b) dare incertum (c) facere

podzielnośćandashb podzielna c niepodzielna Konsekwencje

a actio certi bndashc b actio (incerta) ex stipulatu

Stipulatio przedmiot świadczenia(a) czy obiecujesz że 10000 HS będzie mi dane Obiecuję(b) czy obiecujesz zapłacić mi odszkodowanie jeśli twoacutej mur upadając zniszczy moją posiadłość Obiecuję(c) Czy obiecujesz że wybudujesz mi dom Obiecuję

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Stipulatio przedmiot świadczenia certum rzecz konkretna wskazana dokładnie w

stypulacji

kwota pieniężna określona rzecz (tak gatunkowo jak indywidualnie)

incertum inne świadczenie ktoacutere będzie dopiero można określić w chwili realizacji zobowiązania

suma z odsetkami świadczenie określone jako ldquofacererdquo przedmiot zobowiązania przemiennego

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Stipulatio skargi Actio ex stipulatu (actio incerti) - skarga ze stypulacji

skarga o świadczenie nieopisane (w chwili zawierania stypulacji)

condictio (actio certi) ndash skarga o należność konkretnej rzeczy

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae rei

condictio triticaria

condictio jest skargą właściwą także dla pożyczki kontraktu literalnego oraz o zwrot nienależnego świadczenia

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

CAIUS AQUILIUS NIECH BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE NUMERIUS NEGIDIUS POWINIEN DAĆ NA PODSTAWIE IUS CIVILE 1 0 T Y S I ĘC Y S E S T E R C Oacute W A U L U S O W I AGERIUSOWI O CO TOCZY SIĘ TEN SPOacuteR TO NIECH SĘDZIA CAIUS AQUILIUS ZASĄDZI 10 TYSIĘCY OD NUMERIUSA NEGIDIUSA DLA AULUSA AGERIUSA JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE QUO DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DECEM MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Certum Incertum

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Certum Incertum

Jeśli się okaże że A powinien dać B na podstawie ius civile 10 [niewolnika Stichusa]

Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego

to niech sędzia zasądzi

A na rzecz B na 10

[tyle ile warta byłaby ta rzecz]tyle ile warta byłaby ta rzecz

jeśli się nie okaże niech uwolni

condictio actio incerti

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Condictio [certae rei] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle

prawa cywilnego dać Aowi Aowi niewolnika Stichusa niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

[triticaria] hellip jeśli się okaże że Ns Ns powinien wedle prawa cywilnego dać Aowi Aowi 100 miar pszenicy niech sędzia zasądzi od Na Na dla Aa Aa tyle ile ten spoacuter byłby wart jeśli się nie okaże

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Actio ex stipulatu

Sędzią niech będzie Caius Aquilius Ponieważ Numerius Negidius obiecał incertum Aulusowi Ageriusowi cokolwiek z tej przyczyny Numerius Negius powinien dać lub uczynić Aulusowi Ageriusowi według prawa cywilnego o co toczy się ten spoacuter niech sędzia zasądzi

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Rola sędziego w actio certiincerti Wyrok

Incertum wycena wartości sporu uwzględniająca korzyści powoda litis aestimatio

Certum suma uwzględniona w intentio albo wedle wartości rynkowej

Problem żądania ldquoza dużordquo (pluris petitio) wprowadzenie

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Stypulacjajako czynność abstrakcyjna

od ścisłej abstrakcyjności po (względną) kauzalność

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Causa ldquowewnętrznardquowarunek

Czy obiecujesz dać mi 1000 jeśli moacutej niewolnik zrobi dla ciebie stoacuteł Tak obiecuję

stypulacje penalne

Czy obiecujesz dać mi niewolnika Stichusa w kalendy stycznia a jeśli tego nie uczynisz że zapłacisz mi 1000 Tak obiecuję

Termin Warunek

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Stypulacja i jej przyczyna

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Stypulacja i jej przyczyna Przed wyjazdem w długą podroacuteż Titius nie ufając swym

własnym niewolnikom powierzył większość swych majętności sąsiadowi Caiusowi

Niesnaski domowe końca Republiki umieściły dawnych przyjacioacuteł po przeciwnych stronach barykady Wobec tego że posiadłości Caiusa zostały skonfiskowane przez wroga odmoacutewił on oddania majętności Titiusowi o ile nie obieca on dużej sumy pieniędzy Caius Czy obiecujesz zapłacić mi 200000 HSrdquo Titius ldquoTak obiecujęrdquo

Czy ta stypulacja jest ważna

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Stypulacja i jej przyczyna

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas) Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Stypulacja i jej przyczyna Caius ma skargę przeciwko Titiusowi wg prawa

cywilnego Co może zrobić Titius

Czy wygranie procesu byłoby słuszne (aequitas)

Pretor wspomoże Titiusowi exceptio doli Jak to działa

Pozwany zostanie uwolniony jeśli udowodni bezprawność przyczyny

Stypulacja staje się bezskuteczna iure praetorio

Bezprawna przyczyna Podstęp

Wykład III

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Condictio certae creditae pecuniae cum exceptione doli

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO SI PARET NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERTIUM DARE OPORTERE SI IN EA RE NIHILI DOLO MALO AULII AGERII FACTUM SIT NEQUE FIAT QUA DE RE AGITUR CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DIES MILIA SESTERIUM CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

NIECH CAIUS AQUILIUS BĘDZIE SĘDZIĄ JEŚLI SIĘ OKAŻE ŻE POZWANY POWIENIEN DAĆ POWODOWI NA PODSTAWIE PRAWA CYWILNEGO 200000 HS O CO TO CZY SIĘ TEN SPOacuteR JEŚLI NIC W TEJ SPRAWIE NIE STAŁO SIĘ ANI NIE DZIEJE ZA PRZYCZYNĄ ZŁEGO PODSTĘPU POWODA NIECH SĘDZIA ZASĄDZI OD POZWANEGO NA RZECZ POWODA 200000 HS JEŚLI SIĘ NIE OKAŻE NIECH UWOLNI

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Czynność prawna

kazualne

ldquoSłabordquo abstrakcyjne

ldquoŚciślerdquo abstrakcyjne

Proces

Konieczność dowodu

Kauza domniena iuris tantum

(domniemanie wzruszalne)

Kauza domniemana iuris et de iure (domniemanie niezwruszalne)

stipulatio

traditio

mancipatio

Wykład XI

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

określoność świadczenia

D XLV 194 Marcellus z 3 ks digestoacutew Ktoś odebrał przyrzeczenie ze zostanie mu dana pszenica Jest to kwestia faktoacutew a nie prawa Jeśli myślał o jakiejś określonej pszenicy tj o określonym rodzaju i określonej ilości uznaje się to za dodane (postanowienie) Inaczej jeśli dopiero miał określić rodzaj i ilość ale tego nie uczynił uważa się że nic mu nie przyrzeczono nawet jednej miary

Causa obietnicy okoliczności

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

D XXIII 321 (Ulpian z ks 35 komentarza do dzieł Sabinusa)

Jest jasne że stypulacja ktoacuterą składa się dla ustanowienia posagu zawiera w sobie warunek jeśli małżeństwo zostanie zawarte i dlatego można na jej podstawie żądać tylko jeśli małżeństwo zostało zawarte (nawet gdyby warunek nie został wprost doń dodany) A zatem jeśli posłaniec został zawroacutecony uważa się że warunek stypulacji się nie ziścił

Causa obietnicy okoliczności

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

D 45122 (Paulus ks 9 do dzieł Sabinusa) Gdybym przyjął od ciebie przyrzeczenie stypulacyjne jakiejś rzeczy o ktoacuterej sądziłbym że jest ze złota a [w rzeczywistości] byłaby brązowa powinieneś mi z tej przyczyny świadczyć brązową bowiem zgadzamy się co do corpus [postaci] Lecz jeśli świadomie mnie wprowadziłeś w błąd będę moacutegł prowadzić postępowanie z tobą ex doli mali clausula

Causa obietnicy okoliczności

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

D XLV 1831 (Paulus ks 72 do Edyktu)Nie dojdzie zawarcia czynności prawnej jeśli przyrzekniesz mi stypulacyjnie Stichusa w sytuacji gdy ja myślę o jednym a ty o innym Stichusie helliphellip

Causa obietnicy okoliczności

błąd (error) brak consensusu

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Klauzula stypulacyjna w kontraktach ldquonienazwanychrdquo

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

TPSulp 27 Transactio Za konsulatu Luciusa Vitelliusa syna i Messalli Vipstanusa

Gallusa w dzień przed nonami września (40948) Ja Lucius Faenius Eumenes napisałem że zgodziłem się z Gaiusem Sulpiciusem Faustusem w kwesti sporu ktoacutery z nim prowadzę dla ktoacuterej to kwesti zostali ustanowieni cognitores przez obie strony że ja (LFE) cofam to vadimonium ktoacutere cognitor Sulpiciusa ma z moim cognitorem w Rzymie i ktoacutere oacutew Gaius Sulpicius Faustus zabezpieczył na wypadek (niepomyślnego dla siebie) wyroku a także że uznaję za wykonaną jego stipulatio Dlatego

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Jeżeli Tiberius Iulius Sporus zaniedba vadimonium ktoacutere uczynił z Luciusem Faeniusem Thallusem moim cognitorem w wysokości sestercoacutew 50000 pieniędzy (a ktoacutere zabezpieczało jego stawienie się) w Rzymie w kalendy listopada (111) na Forum Augusta przed posągiem triumfalnym Gneiusa Sentiusa Saturninusa o godzinie trzeciej nie zostanie z tego powodu wytoczone powoacutedztwo co do tej sumy (ani) z Tiberiusem Iuliusem Sporusem ani jego gwarantem Jeżeli tak się nie stanie (tj zostanie wytoczone powoacutedztwo) jaką sumę dochodzono by tyle pieniędzy dać obiecałem ja Lucius Faenius Eumenes Zapytał Gaius Sulpicius Faustus Cokolwiek Gaius Sulpicius Faustus z tej przyczyny o ktoacuterą się toczy spoacuter obiecał zabezpieczyć po jego zapytaniu ja uznałem za (spełnione) wykonaną jego stipulatio Sporządzono w Puteoli

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katul l inusa trzeciego dnia przed idami wrześniowymi wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios w Maoza koło Zoara

Szymon syn Jezusa syna Ananiasza () Babathcie coacuterce Szymona oboje zamieszkali w Maoza pozdrowienie

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Oświadczam że kupiłem od ciebie zbioacuter daktyli z gajoacutew Judy syna Chtusiona twojego zmarłego męża (ktoacutere znajdują się) w Maoza zwanych gajem Pherora gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa ktoacutere ty zajmujesz jak twierdzisz tytułem swojego posagu i wierzytelności Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae (bdquopękających od sokurdquo) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich () ważąc dla ciebie w twoim domu według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc dla ciebie w twoim domu według miary maozeńskiej

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

(Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela Sammuosa syna Menachema z tejże Maoza Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie i za naareńskie (daktyle) jedną melaine Twoje prawo egzekucji na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie będzie ważne wszędzie

Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Klauzula stypulacyjna po Constitutito Antoniniana 212 dodawana do prawie wszystkich

kontraktoacutew (nawet ldquonazwanychrdquo)

potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

D II 14712 To co zwykło się dodawać końcową częścią porozumień w taki sposoacuteb ldquozapytał Titius przyrzekł Maeviusrdquo interpretuje się nie tylko jako zwarte (gołe) porozumienie ale roacutewnież jako stypulację I zatem ze stypulacji rodzi się skarga chyba że się w konkretnym przypadku wykaże się coś przeciwnego że nie było zamiarem stron zawrzeć stypulację a jedynie nieformalne porozumienie

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Klauzula stypulacyjna potwierdzenie na piśmie domniemuje jej realne wypowiedzenie

8371 Imperatores Severus Antoninus Chociaż w liście ktoacutery dołączyłeś do swojej petycji nie dodano że została zawarta stypulacja na rzecz tego ktoacutery przyjął gwarancje to jednak jeśli tylko sprawa wydarzyła się między obecnymi osobami należy domniemać że po zadaniu najpierw stypulacyjnego nastąpiła wypowiedziana stypulacyjna odpowiedź

83710 Imperator Leo Wszelkie stypulacje choćby nie wypowiedziane słowami uroczystymi i skierowanymi do stron a ktoacutere zostałaby ułożone by wyrazić zgodę stron o ile zgodne są z ustawmi niech mają moc prawną (472)

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40

Syllabus

kontrakty realne

zasady ogoacutelneodpowiedzialność (stopnie odpowiedzialność egzemplifikacja)

mutuumpożyczka od realności po konsensualność

teoria prawa a praktyka

Umocnienie zobowiązań osobowerzeczowe

U podstaw VI 63 612 614 617Inst IX sectsect 37 iii-iv 39 40