1

Układ krążenia

Zadanie 1 (1 pkt)

Zamieszczony poniżej schemat przedstawia (otocz kółkiem literę dobrej odpowiedzi)

A) prawidłowy obraz krwi człowieka,

B) obraz krwi człowieka po nieprawidłowej transfuzji,

C) obraz krwi człowieka po autotransfuzji,

D) obraz skrzepu w miejscu skaleczenia.

Zadanie 2 (3pkt)

Poniższy schemat przedstawia różne sposoby nabywania odporności przez organizm człowieka:

a) Wskaż, na czym polegają sposoby nabywania przez człowieka tych rodzajów odporności, które można byłoby

wpisać w miejsca oznaczone symbolami X i Y :

X – ..........................................................................................................................................

Y – ..........................................................................................................................................

b) Wyjaśnij, co oznacza użyte na schemacie pojęcie „surowica” :

..............................................................................................................................................................................................

2

Zadanie 3 (1pkt)

Przy pobieraniu krwi od dawcy napełnia ona plastikowy woreczek, w którym znajduje się niewielka porcja płynu

buforującego oraz jony kwasu szczawiowego. Wyjaśnij, dlaczego w pojemniku potrzebne są jony szczawianowe :

..............................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................

Zadanie 4 (2pkt)

Schemat przedstawia zwykłą sieć naczyń włosowatych występujących w tkankach organizmu człowieka.

Określ kierunek przepływu krwi w przedstawionych na schemacie naczyniach (posługując się nazwami tych naczyń)

oraz ustal, w którym naczyniu - tętnicy wątrobowej czy w żyle wątrobowej - płynie krew zawierająca większą ilość

CO2.

..............................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................

Zadanie 5 (2pkt)

Choroby układu krążenia występują obecnie u ludzi z niepokojąco wysoką częstotliwością. Jednym ze sposobów

obniżenia ryzyka zaburzeń w pracy serca i naczyń krwionośnych jest stosowanie właściwej diety. Wybierz z

proponowanych trzech jogurtów ten, który jest najbardziej wskazany dla osoby zagrożonej miażdżycą naczyń

krwionośnych. Odpowiedź uzasadnij jednym argumentem.

..............................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................

3

Zadanie 6 (3pkt)

Jedną z istotnych funkcji układu krążenia, a dokładniej płynącej w nim krwi, jest obrona organizmu przed ciałami

obcymi (antygenami). Poniższy wykres obrazuje wytwarzanie przeciwciał w odpowiedzi pierwotnej i wtórnej

na kolejne dawki antygenu.

Linia ciągła obrazuje pierwotną odpowiedź immunologiczną wywołaną podaniem antygenu 1. Linia przerywana

obrazuje wtórną odpowiedź immunologiczną wywołaną ponownym podaniem antygenu 1. Określ, co obrazuje

kropkowana linia wykresu, oraz sformułuj dwa wnioski, dotyczące przebiegu pierwotnej i wtórnej odpowiedzi

immunologicznej na ten sam antygen.

..............................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................

Zadanie 7 (1pkt)

W tabeli zanotowano wyniki pomiarów czasu krzepnięcia krwi w różnych temperaturach.

Temperatura w 0C 41 40 32 25 22 16 11

Czas w min. 2 2,5 3 4,5 6 10 18

Uzupełnij zdanie tak aby przedstawiało ono prawidłowo sformułowany problem badawczy do powyższego

doświadczenia:

Badanie wpływu ……………………………………….. na proces krzepnięcia krwi.

Zadanie 8 (2pkt)

Różne tkanki odpowiednio uporządkowane tworzą narządy. Wymień dwa rodzaje tkanek, z których jest zbudowane

naczynie krwionośne przedstawione na rysunku.

1. ……………………………….

2. ……………………………….

Zadanie 9 (2pkt)

Przedstaw dwie różnice w budowie lub sposobie funkcjonowania żył i tętnic.

………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………….

Zadanie 10 (3 pkt)

żyła

4

Choroby układu krążenia są nadal jedną z najczęstszych przyczyn śmierci Polaków. Cierpią na nie również młodzi

ludzie.

a) Wymień przykład choroby układu krążenia uwarunkowanej czynnikami środowiskowymi.

.......................................................................................................................................................

b) Podaj przykład przyczyny sprzyjającej powstaniu choroby układu krążenia.

.......................................................................................................................................................

Zadanie 11 (2pkt)

Żelazo wchodzi w skład hemoglobiny, która jest jednocześnie magazynem żelaza dla naszego organizmu. Dzienne

zapotrzebowanie na żelazo dla dorosłego mężczyzny wynosi 15 mg, a dla dorosłej kobiety 18 mg. Podaj jeden skutek

zdrowotny niedoboru żelaza dla organizmu człowieka oraz wyjaśnij, dlaczego dzienne zapotrzebowanie na żelazo

dorosłych kobiet jest większe niż zapotrzebowanie dorosłych mężczyzn.

..............................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................

Zadanie 12 (3pkt)

Schemat ilustruje procesy zachodzące w erytrocytach.

a) Określ, gdzie w organizmie zachodzi proces I, a gdzie proces II.

b) Wyjaśnij, co oznacza, że oksyhemoglobina jest utlenowaną hemoglobiną.

..............................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................

Zadanie 13 (2pkt)

Miażdżyca naczyń krwionośnych spowodowana jest, między innymi, gromadzeniem się tłuszczów, głównie

cholesterolu, wewnątrz ścian tętnic (powstają tzw. blaszki miażdżycowe). Zmiany te są przyczyną zwężania się, a

czasem całkowitego zamknięcia światła tętnic, co utrudnia przepływ krwi przez tętnice. Schorzenie to dotyczy też

naczyń wieńcowych serca, które zaopatrują w krew mięsień sercowy. Uzasadnij pogląd, że miażdżyca naczyń

wieńcowych może doprowadzić do

a) niewydolności krążenia.

b) zawału serca.

..............................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................

Zadanie 14 (1pkt)

Gdy zranimy ciało i nie oczyścimy rany, do organizmu mogą wniknąć bakterie tężca. Toksyny produkowane przez te

bakterie mogą spowodować bardzo groźne dla organizmu skutki. Żeby temu przeciwdziałać, podaje się zranionemu

surowicę przeciwtężcową. Odporność organizmu uzyskana przy zastosowaniu surowicy przeciwtężcowej jest

A. naturalna, bierna.

B. naturalna, czynna.

C. sztuczna, bierna.

5

D. sztuczna, czynna.

Zadanie 15 (2pkt)

W pewnej miejscowości większość mieszkańców sprzeciwiła się planowanej tam budowie ośrodka dla nosicieli

wirusa HIV, w tym chorych na AIDS. Mieszkańcy uzasadniali swój sprzeciw troską o zdrowie własne i swoich dzieci.

Przedstaw dwa różne argumenty, które pozwolą przekonać mieszkańców tej miejscowości, że sama obecność nosicieli

wirusa HIV i chorych na AIDS nie powoduje zagrożenia zakażeniem.

..............................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................

Zadanie 16 (2pkt)

Choroby wirusowe rozwijają się w różnym tempie. Można wyróżnić dwie strategie: szybką lub powolną, np. wirusy

tropikalnej gorączki krwotocznej działają błyskawicznie, zamieniając w ciągu kilku dni tkanki chorego w krwawą

masę pełną nowych wirusów. Chory umiera w ciągu 2 – 9 dni. Inaczej jest w przypadku wirusa HIV: powiela się on

powoli i skrycie, długo nie wywołując żadnych objawów. Opisz dwie zalety strategii działania wirusa HIV.

..............................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................

Zadanie 17 (2pkt)

Rysunek przedstawia schematycznie sposób krążenia krwi i limfy w organizmie człowieka.

Podaj dwie, widoczne na schemacie, cechy budowy różniące układ krwionośny od limfatycznego.

..............................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................

Zadanie 18 (2pkt)

Dzięki zróżnicowaniu właściwości leukocytów organizm dysponuje dwoma rodzajami odporności: komórkową i

humoralną. Podaj, na czym polega odporność komórkowa a na czym humoralna, wykorzystując określenia:

fagocytoza, przeciwciała.

6

..............................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................

Zadanie 19 (1pkt)

Poniżej przedstawiono charakterystykę jednego z elementów morfotycznych krwi człowieka. Są to wysoce

wyspecjalizowane, krótko żyjące komórki, o kształcie dwuwklęsłych krążków. Po procesie dojrzewania nie mają

jądra komórkowego. Biorą udział w transporcie tlenu z płuc do tkanek. Zaznacz prawidłową odpowiedź.

Powyższa charakterystyka odnosi się do

A. płytek krwi.

B. limfocytów.

C. monocytów.

D. erytrocytów.

Zadanie 20 (2pkt)

Krew człowieka składa się z osocza i elementów morfotycznych, które można podzielić na trzy podstawowe rodzaje.

a) Podaj nazwę rodzaju komórek krwi, do którego należą limfocyty.

.......................................................................................................................................................

b) Określ rolę limfocytów w organizmie człowieka.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 21 (2pkt)

Na diagramach przedstawiono zawartość limfocytów T we krwi dwóch osób: osoby zdrowej i chorej na AIDS.

Na podstawie analizy diagramów określ dwie zmiany, które zachodzą we krwi osoby chorej w porównaniu z osobą

zdrową.

1. ...................................................................................................................................................

2. ...................................................................................................................................................

Zadanie 22 (2pkt)

Różne badania prowadzone na całym świecie potwierdzają związek między rodzajem diety a zapadalnością na

chorobę wieńcową. W tabeli zestawiono wyniki przeprowadzonych badań.

7

Na podstawie analizy przedstawionych danych sformułuj dwa wnioski dotyczące

wpływu rodzaju spożywanego tłuszczu na zapadalność na chorobę wieńcową.

1. ...................................................................................................................................................

2. ...................................................................................................................................................

Zadanie 23 (1pkt)

Na wykresie przedstawiono zmiany ciśnienia krwi tego samego pacjenta. Ciśnienie mierzono w kolejnych dniach stale

o tej samej godzinie. Norma ciśnienia zdrowego człowieka wynosi 120/80 mm Hg.

Oceń, czy przedstawione na wykresie wyniki badań świadczą o prawidłowym funkcjonowaniu organizmu pacjenta.

Podaj jeden argument uzasadniający tę ocenę.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 24 (1pkt)

Układ grupowy Rh stanowią trzy pary antygenów, z których największe znaczenie ma antygen D. Krew

charakteryzującą się obecnością antygenu D w błonach erytrocytów oznacza się Rh+, a przy braku tego antygenu Rh–.

Niezgodność antygenowa między matką a płodem dotycząca antygenu D może stanowić przyczynę konfliktu

serologicznego (prowadzącego do hemolitycznej choroby noworodków). W tabeli przedstawiono cztery przypadki

układów grupowych Rh matki i płodu.

Wśród przedstawionych w tabeli przypadków (A-D) zaznacz ten, który może doprowadzić do konfliktu

serologicznego.

8

Zadanie 25 (1pkt)

Serce poza organizmem zmarłego w wyniku wypadku człowieka kurczy się jeszcze przez wiele godzin, jeżeli jest

przechowywane w płynie fizjologicznym bogatym w tlen i o odpowiednim składzie chemicznym. Podaj, jak można tę

właściwość serca wykorzystać w medycynie. Odpowiedź uzasadnij.

..............................................................................................................................................................................................

Zadanie 26 (2pkt)

Wyróżnia się dwa rodzaje odporności: wrodzoną (nieswoistą) i nabytą (swoistą).

a) Podaj, w którym z tych rodzajów odporności następuje wytworzenie w organizmie pamięci o patogenie.

b) Wśród podanych niżej sposobów obrony organizmu przed patogenami (A-D) zaznacz ten, który jest odpowiedzią

swoistą.

A. Wytwarzanie interferonu przez komórki zaatakowane przez wirusy.

B. Fagocytowanie patogenów przez granulocyty obojętnochłonne i kwasochłonne.

C. Wytwarzanie przeciwciał przez limfocyty B, które zetknęły się z patogenami.

D. Obecność w płynach ciała np. łzach, mleku, ślinie lizozymu uszkadzającego bakterie.

Zadanie 27 (2pkt)

Wśród zaburzeń w funkcjonowaniu układu odpornościowego można wyróżnić trzy grupy:

I. niewydolność układu odpornościowego (niedobory immunologiczne),

II. niewłaściwie skierowana reakcja (autoimmunoagresja),

III. nadmierna aktywność układu odpornościowego (nadwrażliwość).

Podaj, do których z wymienionych grup zaburzeń (I-III) należą:

a) alergie ........... ,

b) AIDS ............. .

Zadanie 28 (2pkt)

Na schemacie przedstawiono w uproszczony sposób budowę serca człowieka.

a) Podaj nazwę struktury w sercu człowieka oznaczonej na schemacie literą A.

.......................................................................................................................................................

b) Przedstaw sposób, w jaki struktura A umożliwia sprawny transport krwi przez

serce.

.......................................................................................................................................................

Zadanie 29 (1pkt)

Wystąpienie w błonie komórkowej erytrocytów wyłącznie antygenu A warunkuje grupę krwi A, wyłącznie antygenu

B – grupę krwi B. Jednoczesna obecność obu antygenów warunkuje grupę krwi AB, a brak jakichkolwiek antygenów–

grupę krwi 0. W osoczu krwi znajdują się przeciwciała (aglutyniny) skierowane przeciw antygenom nieobecnym na

erytrocytach własnego ustroju. Obecnie nie stosuje się już bezpośredniego przetaczania (transfuzji) pełnej krwi

9

(krwinek wraz z osoczem). Gdyby jednak doszło do bezpośredniego przetoczenia pełnej krwi, to przy niezgodności

grup zlepieniu uległyby wyłącznie erytrocyty dawcy. Na schemacie przedstawiono efekt nieprawidłowego

przetoczenia pełnej krwi.

Na podstawie powyższych informacji podaj grupę krwi dawcy oraz biorcy.

Dawca: .................................................... Biorca: ......................................................

Zadanie 30 (1pkt)

Wyróżnia się 4 podstawowe grupy krwi: A, B, AB i 0. W błonach erytrocytów warunkujących wystąpienie danej

grupy krwi są odpowiednio antygeny A lub B, albo A i B lub nie ma żadnych antygenów. Stwierdzono, że w

surowicy krwi nigdy nie występują przeciwciała skierowane przeciwko własnym antygenom. Przy niewłaściwym

przetoczeniu krwi antygeny dawcy wywołują reakcję przeciwciał polegającą na zlepianiu się obcych

krwinek (aglutynacja). Do dwóch probówek: pierwszej z surowicą krwi A i drugiej z surowicą krwi B dodano

niewielką ilość krwi o nieznanej grupie. W obu probówkach nic się nie zmieniło (brak aglutynacji).

Podaj grupę krwi, którą dodano do obu probówek. ...............................................................

Zadanie 31 (1pkt)

Na rysunku przedstawiono schemat budowy serca człowieka.

W tabeli przedstawiono trzy kolejne fazy pracy serca w czasie jednego cyklu.

Na podstawie schematu budowy serca oraz informacji w tabeli przyporządkuj po jednym z poniższych opisów

kierunku przepływu krwi (A, B, C, D) do wyróżnionej fazy pracy serca (I, II, III).

A. Nowa porcja krwi napływa do serca.

B. Krew z przedsionków napływa do komór.

C. Krew z komór przepływa do przedsionków.

10

D. Krew z komór wypływa z serca.

Faza I ............ Faza II ............ Faza III ............

Poniższe dane wykorzystaj do zadania nr 32 i 33

Postanowiono porównać kondycję fizyczną dwóch chłopców. W tym celu mieli oni wykonywać takie samo

intensywne ćwiczenie fizyczne przez 6 minut. Przed i podczas wykonywania tego ćwiczenia prowadzono ciągły

pomiar ich tętna, notując co 2 minuty wyniki. Pomiar kontynuowano po wykonaniu ćwiczenia przez kolejne 6 minut,

już w czasie odpoczynku. Wyniki wszystkich pomiarów przedstawiono w poniższej tabeli:

Zadanie 32. (2 pkt)

Dla każdego z badanych chłopców (I i II) narysuj wykres liniowy ilustrujący jego tętno przed, w czasie i po

wykonanym ćwiczeniu (zastosuj jeden układ współrzędnych).

Zadanie 33. (1 pkt)

Na podstawie powyższych danych podaj, który z chłopców (I czy II) ma prawdopodobnie lepszą kondycję fizyczną.

Uzasadnij odpowiedź.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 34. (2pkt)

Na schemacie przedstawiono obraz krwi w organizmie biorcy po transfuzji. Widoczne są erytrocyty dawcy

zaglutynowane przez aglutyniny biorcy. Dawca ma grupę krwi B.

11

a) Jaką grupę krwi może mieć biorca? Wybierz dwie poprawne odpowiedzi spośród zaproponowanych poniżej.

A. grupa krwi A B. grupa krwi B C. grupa krwi AB D. grupa krwi 0

b) Uzasadnij swój wybór.

.......................................................................................................................................................

Zadanie 35 (2pkt)

Małopłytkowość to choroba, w której pod wpływem ucisku, nawet bez wcześniejszego urazu, pojawiają się

wybroczyny (siniaki) w skórze i w błonach śluzowych. Najwięcej ich widać na kończynach i na tułowiu. Pojawiają

się też pierścieniowate wylewy krwi w miejscach nakłuć skóry, nawracające krwawienia z nosa i dziąseł. Mogą też

wystąpić krwawienia do przewodu pokarmowego, krwiomocz i bardzo groźne krwotoki do mózgu. W obrazie krwi

występuje zmniejszona liczba trombocytów (płytek krwi).

a) Podaj nazwę procesu, który ulega zaburzeniu u chorych na wyżej opisaną chorobę.

.......................................................................................................................................................

b) Wyjaśnij rolę trombocytów w tym procesie.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 36 (2pkt)

Na schemacie przedstawiono makrofaga i jego udział w powstawaniu reakcji obronnej organizmu podczas infekcji

bakteryjnej.

a) Podkreśl rodzaj odporności, w którym bezpośrednio uczestniczy makrofag.

A. komórkowa B. humoralna

b) Przyporządkuj kolejne etapy reakcji obronnej, oznaczone na schemacie cyframi I i II, do roli makrofaga w

powstawaniu tej reakcji.

A. Makrofag prezentuje antygen ................ . B. Makrofag fagocytuje antygen ................ .

12

Zadanie 37 (2pkt)

Erytropoeza, czyli proces powstawania krwinek czerwonych (erytrocytów), zachodzi w czerwonym szpiku kostnym.

W początkowych jej etapach w erytroblaście intensywnie syntetyzowane są kwasy rybonukleinowe niezbędne do

produkcji hemoglobiny. Erytroblasty stopniowo wypełniają się hemoglobiną, tracąc niektóre organella komórkowe.

Ostatni etap dojrzewania erytrocytów ssaka polega na usunięciu jądra komórkowego. Podaj dwa argumenty na rzecz

tezy, że zmiany zachodzące podczas dojrzewania erytrocytów służą ich specjalizacji do transportu tlenu.

1. .................................................................................................................................................

2. .................................................................................................................................................

Zadanie 38 (1pkt)

W tabeli przedstawiono charakterystykę naczyń krwionośnych: tętnic, żył, aorty i naczyń włosowatych,

uwzględniającą przekrój naczynia, panujące w nim ciśnienie i prędkość przepływu krwi.

Ustal, który zbiór danych (A–D) jest charakterystyczny dla żył. Swój wybór uzasadnij, uwzględniając przynajmniej

dwa parametry.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 39 (2pkt)

W zamkniętym krwiobiegu kręgowca istnieje kilka rodzajów zespoleń naczyniowych, łączących ze sobą różne

naczynia krwionośne, co zostało przedstawione na poniższych rysunkach

Napisz, który z nich (A, B czy C) jest ilustracją układu wrotnego np. do wątroby. Określ rolę, jaką pełni ten układ w

krwiobiegu człowieka.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 40 (2pkt)

Szczepienia ochronne są coraz powszechnej stosowanymi zabiegami medycznymi w wielu krajach na świecie. W

pewnych przypadkach stosuje się także surowice. Porównując rolę lub skład szczepionek i surowic wskaż dwie

różnice występujące między nimi.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 41 (2pkt)

13

Schemat przedstawia budowę tętnicy.

Podaj z uzasadnieniem, dwie cechy budowy tętnicy świadczące o dobrym przystosowaniu tego rodzaju naczynia

krwionośnego do pełnionych funkcji.

.......................................................................................................................................................

Zadanie 42 (2pkt)

Przeczytaj uważnie poniższy tekst i na jego podstawie sformułuj dwa problemy badawcze, które można by było

rozwiązać pracując w laboratorium Prusinera: ( ... ) Stanley Prusiner, odkrywca prionów i laureat Nagrody Nobla,

twierdzi, że wymyślił skuteczną metodę walki z tymi złośliwymi białkami. Udało mu się udowodnić, że fragmenty

przeciwciał rozpoznających wybrane fragmenty prionów bardzo skutecznie „leczą” komórki hodowane w

laboratorium z zakażenia. Takie kawałki przeciwciał nie tylko hamują mnożenie się chorobotwórczych białek, ale

także niszczą stare, wyjątkowo stabilne i uparte priony. Teraz trzeba sprawdzić, czy podobne przeciwciała niszczą

priony w żywym organizmie. Może w przyszłości taka metoda leczenia pozwoli pomóc ludziom cierpiącym na

nieuleczalne choroby prionowe?

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 43 (3pkt)

Schemat układu krwionośnego człowieka.

Wpisz poniżej trzy nazwy naczyń krwionośnych (spośród uwzględnionych na schemacie), w których płynie krew

odtlenowana.

14

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 44 (1pkt)

Przez nerki człowieka przepływa w ciągu doby stosunkowo dużo krwi - nerkowy przepływ minutowy stanowi ponad

¼ minutowego wyrzutu krwi z serca i przewyższa pięciokrotnie masę nerek. W przeliczeniu na 1g masy narządu,

nerka otrzymuje kilkadziesiąt (60 – 70) razy więcej krwi niż (przeciętnie) inne narządy organizmu człowieka.

Wyjaśnij, jakie znaczenie ma tak intensywny przepływ krwi przez nerkę dla prawidłowego funkcjonowania

organizmu człowieka.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 45 (2pkt)

Schemat przedstawia krążenie krwi w układzie krwionośnym człowieka.

Po analizie powyższego schematu uczeń sporządził notatkę dotyczącą narządów układu krwionośnego. Niestety

popełnił w niej błędy. Zaznacz dwa błędne zdania oraz dokonaj korekty każdego z nich.

1. Tętnice to naczynia krwionośne, które odprowadzają krew z serca.

2. W tętnicach płynie krew utlenowana.

3. Przez prawą część serca przepływa krew odtlenowana a przez lewą część serca krew utlenowana.

4. Żyły to naczynia krwionośne doprowadzające krew do serca.

5. W żyłach płynie krew odtlenowana.

6. Zastawki znajdujące się w tętnicach nie pozwalają na cofanie się krwi.

……………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 46 (1pkt)

Spośród wymienionych poniżej, wybranych cech niektórych leukocytów człowieka, wybierz jedną i określ jej

znaczenie.

1. Mogą poruszać się.

2. Mają zdolność fagocytozy.

3. Mogą zmieniać kształt.

……………………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 47. (2 pkt)

Wykres przedstawia wyniki badań przeprowadzonych na osobach w średnim wieku, po przebytym zawale serca.

15

Przedstaw dwa wnioski wynikające z analizy powyższych danych.

……………………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 48. (1pkt)

Z poniższej listy badań wybierz jedno, które pomoże kardiologowi postawić diagnozę

dotyczącą stanu serca pacjenta. Swój wybór uzasadnij.

1. EEG

2. EKG

3. Ogólne badanie moczu

4. Badanie krwi (morfologia i OB)

……………………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 49. (1 pkt)

Dana grupa krwi jest związana z obecnością specyficznych białek na błonie erytrocytu. Przy niewłaściwym

przetoczeniu krwi białka te zachowują się jak antygeny i wywołują reakcję przeciwciał polegającą na zlepianiu

obcych krwinek (aglutynacja). Do dwóch probówek: pierwszej z surowicą krwi A i drugiej z surowicą krwi B wlano

krew o nieznanej grupie. Nastąpiła aglutynacja w obu probówkach. Określ grupę krwi, którą wlano do obu probówek.

……………………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 50 (2pkt)

W skład krwi człowieka wchodzi płynne osocze i zawieszone w nim elementy morfotyczne (komórkowe). Zawartość

poszczególnych rodzajów elementów w 1 mm3 krwi jest różna. Wymień składnik morfotyczny, który dominuje

ilościowo, i składnik, którego jest najmniej w 1 mm3 krwi zdrowego człowieka, oraz określ funkcje biologiczne

każdego z wymienionych składników.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 51 (1pkt)

Odporność organizmu, zapewniającą jego obronę przed ciałami obcymi, można podzielić na swoistą i nieswoistą.

Na podstawie poniższego tekstu określ, czy szczepionki stosuje się w celu wzmocnienia swoistej czy nieswoistej

odporności organizmu. Przykładem odporności swoistej jest wytwarzanie przez organizm przeciwciał niszczących

obecny w organizmie określony rodzaj wirusa, bakterii czy substancji chemicznej. Przykładami odporności

nieswoistej organizmu człowieka są zabezpieczenia barierami (np. mechanicznymi) przed wniknięciem do jego

wnętrza różnych wirusów, bakterii i substancji chemicznych oraz ich „pożeranie” przez białe krwinki zwane

makrofagami.

16

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 52 (2pkt)

W jednym z najpoczytniejszych polskich tygodników między innymi napisano, że nie wszystkie leki stosowane w

terapii można podawać doustnie, ponieważ wiele z nich ulega strawieniu i nie dość, że nie trafiają do krwiobiegu, to

produkty ich rozpadu obciążają wątrobę. Podawanie leków drogą iniekcji (zastrzyków) bywa bolesne i kosztowne,

gdyż wymaga stosowania strzykawek jednorazowych po to, żeby obniżyć ryzyko zakażenia np. wirusem zapalenia

wątroby. Podawanie leków przez skórę wymaga wprawdzie znacznie mniejszych dawek, ale niestety skóra „stawia

opór”. Tylko substancje o najmniejszych cząsteczkach mogą swobodnie przenikać do komórek organizmu,

przenikanie dużych musi być wspomagane np. ultradźwiękami czy słabym prądem elektrycznym. Ciekawym

rozwiązaniem dla podawania leków przez skórę mogą okazać się plastry z mikroigiełkami nakłuwającymi naskórek,

wytwarzającymi w nim mikrokanały do skóry właściwej, przez które wnika lek bez dodatkowych substancji

chemicznych. (...)

Czy podzielasz pogląd niektórych uczonych twierdzących, że plastry w przyszłości wyeliminują inne drogi

podawania leków? W uzasadnieniu odpowiedzi użyj dwóch argumentów (nie posługuj się sformułowaniami z tekstu).

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 53 (2pkt)

Rysunki A, B, C, D, E przedstawiają elementy morfotyczne krwi człowieka.

Podaj, który rysunek przedstawia granulocyt oraz określ podstawową funkcję tej krwinki w organizmie.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 54 (2pkt)

Osobie ukąszonej przez żmije należy jak najszybciej podać odpowiednią surowice odpornościową

Podaj jaki składnik tej surowicy i w jaki sposób zwalczy toksyny które dostały się do organizmu z jadem żmii.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 55 (2pkt)

Schemat krążenia wrotnego

17

Podaj nazwy naczyń krwionośnych oznaczonych literami A, B, C oraz określ role w krążeniu wrotnym naczynia A.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 56 (1pkt)

Schemat budowy serca człowieka

Wyjaśnij jaką funkcjonowaniu serca pełnią zaznaczone na schemacie struktury.

.......................................................................................................................................................

Zadanie 57 (2pkt)

Zadanie 58 (2pkt)

Na schemacie przedstawiono zastawki występujące w sercu człowieka (widok z góry).

Podaj jedną różnicę w budowie lewej i prawej zastawki przedsionkowo – komorowej. Określ funkcję, jaką pełnią

zastawki.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 59 (2pkt)

Na ilustracji przedstawiono krwinki czerwone (erytrocyty).

18

Na podstawie analizy rysunku i posiadanej wiedzy, podaj dwie cechy przystosowujące krwinki czerwone do pełnienia

swoich funkcji.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 60 (2pkt)

Poniżej przedstawiono schematy przekrojów poprzecznych przez tętnicę (A) i żyłę (B).

Na podstawie porównania schematów opisz jedno podobieństwo i jedną różnicę w budowie ścian tętnicy i żyły.

Podobieństwo: ..............................................................................................................................

Różnica: .......................................................................................................................................

Zadanie 61 (2pkt)

Z drobnoustrojami chorobotwórczymi stykamy się nieustannie. W większości przypadków nie prowadzi to do

choroby. Przedstaw po jednym przykładzie swoistej i nieswoistej reakcji obronnej organizmu na drobnoustroje

chorobotwórcze.

Reakcja swoista: ...........................................................................................................................

Reakcja nieswoista: ......................................................................................................................

Zadanie 62 (2pkt)

Uwzględniając informacje zawarte w poniższym tekście, dokończ schemat w taki sposób, aby ilustrował

zróżnicowanie składu komórkowego i chemicznego krwi. Krew jest tkanką składającą się z elementów morfotycznych

(komórek lub ich fragmentów) oraz płynnego osocza. Najliczniejszą grupę komórek krwi stanowią krwinki czerwone,

transportujące tlen. Bardzo zróżnicowaną grupą komórek krwi, pełniących funkcje obronne, są krwinki białe. Wśród

nich wyróżniamy między innymi granulocyty i agranulocyty. W krzepnięciu krwi biorą udział płytki krwi, które są

fragmentami komórek. Głównym składnikiem osocza jest woda oraz inne substancje nieorganiczne i substancje

organiczne. Do tych ostatnich substancji należą białka, wśród których dominują albuminy. Z pozostałych białek, ze

względu na pełnione funkcje, na uwagę zasługują immunoglobuliny i fibrynogen.

Zadanie 63 (2pkt)

19

Częstość występowania grup krwi jest różna w różnych populacjach. Kilka przykładów zawarto w poniższej tabeli.

Na jednym układzie współrzędnych w formie diagramu słupkowego zobrazuj porównanie częstości występowania

poszczególnych grup krwi u Finów i Eskimosów.

Zadanie 64 (1pkt)

Przewróciłeś (-łaś) się na chodniku. Otwarta rana została zabrudzona ziemią. W gabinecie zabiegowym podano ci

surowicę przeciwtężcową. Zaznacz rodzaj odporności, którą uzyskałeś (-łaś) dzięki podanej surowicy.

A. Odporność naturalna czynna.

B. Odporność naturalna bierna.

C. Odporność sztuczna bierna.

D. Odporność sztuczna czynna.

Zadanie 65 (1pkt)

Podaj, na czym polega zmiana w obrazie morfotycznym krwi człowieka wywołana przez stan zapalny wyrostka

robaczkowego.

.......................................................................................................................................................

Zadanie 66 (1pkt)

Schemat przedstawia sposób działania erytropoetyny (EPO) w organizmie człowieka.

20

Na podstawie analizy powyższego schematu wyjaśnij, na czym polega działanie erytropoetyny (EPO) jako środka

dopingującego.

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

Zadanie 67 (3pkt)

Uczeń postanowił samodzielnie ustalić, jaką ma grupę krwi. W tym celu postarał się o dwie surowice zawierające

izoaglutyniny anty-A i anty-B, spirytus salicylowy, igłę jednorazową, waciki i szkiełka mikroskopowe. Wyniki

swoich obserwacji przedstawił na rysunku.

Wymień kolejne czynności ucznia poprzedzające wykonanie rysunku. Podaj, jaką ma on grupę krwi.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Zadanie 68 (2pkt)

Cały transport gazów oddechowych dokonuje się przy ścisłym współdziałaniu składników krwi. Opisz sposób

transportu tlenu i dwutlenku węgla we krwi, uwzględniając postać, w jakiej transportowany jest każdy z tych gazów.

.......................................................................................................................................................

Zadanie 69 (4pkt)

Woda jest głównym składnikiem płynów ustrojowych i niektórych wydzielin. Podaj po dwie funkcje pełnione przez

niżej wymienione płyny ustrojowe i wydzielinę.

Krew - ..........................................................................................................................................

Limfa - .........................................................................................................................................

Zadanie 70 (2pkt)

Odporność nieswoista obejmuje mechaniczne i chemiczne bariery przeciwko patogenom. Pierwszą zaporę przeciwko

czynnikom chorobotwórczym stanowią powłoki ciała. Uzasadnij, podając dwa argumenty, że skóra człowieka pełni

funkcję nieswoistej bariery przeciw patogenom.

1. .................................................................................................................................................

2. .................................................................................................................................................

Zadanie 71 (3pkt)

Na rysunku przedstawiono schemat układu krwionośnego człowieka.

21

a) Podaj, do której części układu krwionośnego człowieka (krwiobiegu dużego,

czy krwiobiegu małego) należą obwodowe naczynia włosowate widoczne

na schemacie.

b) Wymień dwie funkcje pełnione przez te naczynia na rzecz tkanek.

a) .................................................................................................................................................

b) 1. .............................................................................................................................................

2. .............................................................................................................................................

Zadanie 72 (1pkt)

Na rysunku przedstawiono fragment mięśnia szkieletowego z naczyniami krwionośnymi.

Określ, czy regularne skurcze mięśni szkieletowych utrudniają czy ułatwiają przepływ

krwi w żyłach. Odpowiedź uzasadnij, podając jeden argument.

.......................................................................................................................................................

Zadanie 73 (1pkt)

Na rysunku przedstawiono pęcherzyki płucne oplecione siecią naczyń krwionośnych.

Określ znaczenie gęstej sieci naczyń krwionośnych oplatających pęcherzyki płucne.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 74 (3pkt)

Poniższe schematy przedstawiają budowę żyły i tętnicy.

Podaj dwie różnice dotyczące budowy tętnic i żył. Odpowiedź przedstaw w formie tabeli.

22

Zadanie 75 (2pkt)

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 76 (1pkt)

Rysunek przedstawia schemat badania przeprowadzonego w celu oznaczenia grupy krwi pacjenta. Do probówek1,2 i3

dodano po2 krople odpowiednich surowic wzorcowych i po jednej kropli 4% zawiesiny krwinek pacjenta. Wynik

ustalono na podstawie obecności lub braku aglutynacji krwinek badanych z surowicami wzorcowymi. Opisz wynik

doświadczenia, przy założeniu, że krwinki badane pobrano od pacjenta z grupą krwi AB.

Zadanie 77 (2pkt)

Mechanizmy odporności dzielimy na swoiste i nieswoiste. Zaklasyfikuj podane mechanizmy odporności do właściwej

kategorii i wpisz je do odpowiedniej kolumny tabeli.

kwaśne pH skóry, tworzenie kompleksu antygen –przeciwciało, produkcja interferonu, złuszczanie się nabłonka błon

śluzowych, produkcja lizozymu, produkcja przeciwciał, właściwości żerne monocytów i granulocytów

Zadanie 78 (3pkt)

Schemat przedstawia mechanizm uwalniania erytropoetyny z nerki w odpowiedzi na niskie ciśnienieparcjalne tlenu

(pO2).

23

Wyjaśnij zależności między:

a) wysokością nad poziomem morza a cienieniem parcjalnym tlenu w powietrzu

b) zwiększonym wydzielaniem erytropoetyny a przebywaniem na dużych wysokościach

c) wzrostem liczby czerwonych krwinek w układzie krążenia a wydolnością fizyczną organizmu

Zadanie 78 (2pkt)

Na wykresie przedstawiono miano przeciwciał z grupy IgG wytwarzanych w odpowiedzi na dwukrotne podanie

antygenu. Uzasadnij słuszność dwukrotnego podawania antygenu (szczepienie i doszczepianie) w celu

zwiększenia odporności swoistej organizmu.

Zadanie 79 (5pkt)

Schemat przedstawia serce człowieka.

24

a) Wskaż odpowiednio strzałkami i podpisz na schemacie części serca:

lewa komora, aorta, tętnica płucna.

b) Przedstaw schematycznie kolejne etapy przepływu krwi przez serce człowieka rozpoczynając od żył

głównych, a kończąc na aorcie. W opisie uwzględnij płuca oraz zastawki w odpowiednich miejscach serca:

żyła główna dolna i górna ……........................................................................................

.....................................................................................................................................................

................................................................................................................................... aorta.

Zadanie 80 (2pkt)

Wykonano następujące doświadczenie: Do dwóch zlewek wlano po 20 ml świeżej krwi bydlęcej. Pierwszą zlewkę

pozostawiono, jako próbę kontrolną. Do drugiej wlano 1ml 3% wodnego roztworu szczawianu amonu. Obie zlewki

umieszczono w temperaturze pokojowej. Po 10 minutach zaobserwowano, że w pierwszej zlewce wytworzył się

skrzep. Natomiast w drugiej krew pozostała płynna.

a) Sformułuj problem badawczy do powyższego doświadczenia.

.......................................................................................................................................................

b) Podaj przykład innej niż wymieniona powyżej substancji hamującej krzepnięcie krwi.

.......................................................................................................................................................

Zadanie 81 (3pkt)

Krew człowieka składa się z osocza i elementów morfotycznych takich jak erytrocyty, leukocyty oraz

trombocyty. Uzupełnij tabelę, wpisując nazwy elementów morfotycznych krwi oznaczonych na schemacie

literami A, B, C oraz po jednej charakterystycznej cesze ich budowy.

25

Informacja do zadań 82 i 83

Na poniższych schematach przedstawiono budowę żyły i tętnicy.

Zadanie 82. (2 pkt)

Przeanalizuj schemat, a następnie skonstruuj i uzupełnij tabelę, w której porównasz żyły oraz

tętnice. Uwzględnij grubość ścian naczyń i występowanie zastawek.

Zadanie 83 (1 pkt)

Na podstawie analizy schematów uzupełnij poniższe zdanie, wpisując w puste miejsce wyraz spośród podanych

poniżej. wyższe, niższe

Widoczne na schematach różnice w budowie żyły i tętnicy świadczą o tym, że ciśnienie krwi płynącej

w tętnicy jest ............................... niż ciśnienie krwi płynącej w żyłach.

Zadanie 84 (2pkt)

Szczepienia ochronne polegają na podawaniu osobom zdrowym preparatów zawierających osłabione lub martwe

patogeny, bądź ich spreparowane toksyny. Dzięki temu następuje uodpornienie organizmu bez konieczności kontaktu

z patogenem. Na podstawie powyższej informacji ustal, czy reakcja obronna organizmu na szczepionkę jest typu

swoistego czy nieswoistego. Uzasadnij słuszność swojego wyboru jednym argumentem.

Zadanie 85 (2pkt)

Wśród naczyń krwionośnych wyróżnia się tętnice, żyły i naczynia włosowate.

26

Wpisz do tabeli podane poniżej określenia (lub ich oznaczenia cyfrowe) tak, by poprawnie charakteryzowały tętnicę i

żyłę.

1. – ma zastawki, 2. – ma grubą warstwę mięśniową, 3. – wytrzymuje wysokie ciśnienie,

4 –doprowadza krew do serca, 5. – odprowadza krew z serca, 6. – zapobiega cofaniu się krwi.

Informacja do zadań nr 86 i 87.

Główną przyczyną zgonów w Polsce są choroby układu krążenia, takie jak zawał serca (martwica fragmentu mięśnia

sercowego) i udar mózgu. Większość z nich jest konsekwencją miażdżycy. Złogi tłuszczu, głównie cholesterolu,

osadzające się na ścianach naczyń krwionośnych, powodują ich twardnienie i utrudniają, a czasem uniemożliwiają

przepływ krwi. Przez właściwe postępowanie możemy w znacznym stopniu zmniejszyć ryzyko zachorowania na

choroby serca i naczyń. Lekarze zalecają między innymi stosowanie odpowiedniej diety – ograniczenie spożycia

tłuszczów zwierzęcych, aktywny tryb życia – regularne ćwiczenia fizyczne.

Zadanie 86. (1 pkt)

Wyjaśnij związek między miażdżycą naczyń wieńcowych a zawałem serca.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 87. (1 pkt)

Wypisz z tekstu jedno z zaleceń lekarzy i uzasadnij, w jaki sposób jego przestrzeganie

zapobiega miażdżycy.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 88 (2pkt)

Na schemacie przedstawiono procentowy udział głównych grup krwi z określonym czynnikiem Rh w pewnej

populacji.

Narysuj diagram słupkowy (w układzie współrzędnych), przedstawiający sumaryczny udział każdej z głównych grup

krwi (A, 0, B i AB) w tej populacji.

27

Zadanie 89 (1pkt)

Na wykresie przedstawiono wpływ temperatury otoczenia na czas krzepnięcia krwi człowieka.

Sformułuj wniosek dotyczący zależności pomiędzy temperaturą otoczenia a czasem krzepnięcia krwi.

Zadanie 90 (1pkt)

Po nieprawidłowym przetoczeniu krwi erytrocyty dawcy ulegają aglutynacji (zlepieniu) przeciwciałami obecnymi we

krwi biorcy. W celu ustalenia grupy krwi pacjenta przed planowanym zabiegiem przetoczenia krwi, dodano próbki

jego krwi do surowicy krwi z grupy A oraz do surowicy krwi z grupy B. Aglutynacja nastąpiła w obydwu typach

surowicy. Ustal grupę krwi pacjenta. Uzasadnij odpowiedź jednym argumentem.

Zadanie 91 (3pkt)

Przepływ krwi odbywa się w obiegu małym i dużym dzięki skoordynowanym skurczom serca. Pojedynczy cykl pracy

serca składa się z trzech faz, które przedstawia schemat. Na podstawie schematu opisz fazę spoczynkową.

Zadanie 92 (3pkt)

Krew człowieka składa się z osocza oraz elementów morfotycznych, takich jak erytrocyty, leukocyty oraz trombocyty.

28

Krew dostarcza tlen z płuc do wszystkich komórek ciała, a także zaopatruje wszystkie komórki w materiały

budulcowe i energetyczne. Transportuje również zbędne i szkodliwe produkty metabolizmu –przede wszystkim

dwutlenek węgla i związki azotu. Krążąca krew rozprowadza także ciepło oraz uczestniczy w procesach

odpornościowych.

Na podstawie opisu nazwij wybrane trzy funkcje krwi pełnione przez nią w organizmie człowieka.

1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Zadanie 93 (3pkt)

W układzie grupowym AB0 wyróżnia się cztery główne grupy krwi: A, B, AB oraz 0.

Na przykład osoba mająca tak zwane białko A ma grupę A, w osoczu tej grupy występują naturalne przeciwciała

anty-B. W tabeli przedstawiono omawiane prawidłowości dla głównych grup krwi.

Podaj, która z grup krwi jest najlepszym dawcą, a która najlepszym biorcą. Uzasadnij jeden ze swoich wyborów.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Zadanie 94 (2pkt)

Tętnicami nazywamy naczynia krwionośne, które odprowadzają krew z serca. W obiegu małym krew płynie

tętnicami płucnymi, zaś w obiegu dużym –aortą i innymi tętnicami. Wykaż częściową słuszność następującego

stwierdzenia: „Tętnicami płynie krew natlenowana”, podając dwa argumenty.

1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Zadanie 95 (3pkt)

W czasie jednego pełnego okrążenia krew przepływa przez serce dwukrotnie. W układzie krwionośnym człowieka

wyróżniono mały oraz duży obieg krwi, które przedstawiono na rysunku.

29

W większości wypadków krew przepływa w naczyniach krwionośnych zgodnie z ogólnym schematem:

tętnice – > tętniczki – > naczynia włosowate – > żyłki – > żyły

Przedstaw w postaci podobnych schematów drogę krwi w obiegach: małym i dużym oraz krążeniu wrotnym.

obieg mały . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

obieg duży . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

krążenie wrotne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Zadanie 96 (2pkt)

Na rysunkach A, B, C przedstawiono rozmieszczenie naczyń krwionośnych i limfatycznych w wybranych strukturach

organizmu człowieka.

30

Uzupełnij tabelę określeniami wybranymi spośród podanych niżej (od 1 do 6) tak, żeby poprawnie określić różnice

między układem krwionośnym i limfatycznym na przykładzie struktur przedstawionych na rysunkach.

1. – jeden rodzaj naczyń, 2. – dwa rodzaje naczyń, 3. – trzy rodzaje naczyń, 4. składniki

pokarmowe, 5. – gazy oddechowe, 6. – zbędne produkty przemiany materii.

Zadanie 97 (2pkt)

Poniżej w sposób uproszczony przedstawiono przekrój przez tętnicę człowieka zdrowego (A) i przez tętnicę

człowieka, u którego stwierdzono miażdżycę ściany tętnicy (B).

Interpretując informacje z rysunków,

a) opisz zmianę w budowie tętnicy wywołaną odkładaniem się w niej cholesterolu.

b) przedstaw możliwy wpływ tej zmiany na krążenie krwi w naczyniach.

a) .................................................................................................................................................

b) .................................................................................................................................................

Zadanie 98 (1pkt)

Prawidłowy skład krwi jest jednym z warunków dobrego funkcjonowania organizmu człowieka. Na schemacie

przedstawiono regulację ilości jednego ze składników krwi u osób po krwotokach lub przebywających na dużych

wysokościach.

Podaj nazwę krwinek, których wytwarzanie pobudza erytropoetyna.

....................................................................................................................

Zadanie 99 (2pkt)

31

Organizm człowieka w różny sposób walczy z antygenami. Odporność uzyskaną dzięki wprowadzeniu do organizmu

chorego gotowych przeciwciał nazywa się odpornością bierną, w odróżnieniu od odporności czynnej, nabytej przez

kontakt układu odpornościowego z antygenami. Niszczenie przez przeciwciała konkretnych antygenów, a nie

jakichkolwiek ciał obcych, nazywa się odpornością swoistą.

Na podstawie powyższych informacji wśród zdań od A do E zaznacz dwa, które są prawdziwe.

A. Produkcja przez organizm przeciwciał do walki z określonymi antygenami jest rodzajem odporności swoistej.

B. Odporność swoistą organizmowi człowieka zapewnia między innymi skóra, która chroni organizm przed

wnikaniem ciał obcych.

C. Odporność czynną uzyskuje organizm chorego człowieka, któremu podano surowicę z przeciwciałami.

D. Przykładem odporności biernej jest wytwarzanie przez organizm antygenów w odpowiedzi na określone

przeciwciała.

E. Stosowanie szczepionek, polegające na podaniu osłabionych antygenów, które nie są zdolne do wywołania

choroby, prowadzi do nabycia przez organizm odporności czynnej.

Zadanie 100 (2pkt)

W tabeli przedstawiono dane ilustrujące zmiany przepływu krwi w różnych strukturach organizmu człowieka

wywołane wysiłkiem fizycznym.

Na podstawie analizy danych z tabeli sformułuj dwa ogólne wnioski, dotyczące zmian przepływu krwi we wszystkich

wymienionych strukturach organizmu człowieka podczas wysiłku fizycznego.

1. .................................................................................................................................................

2. .................................................................................................................................................

Zadanie 101 (2pkt)

Na cykl pracy serca składają się trzy fazy: skurcz przedsionków, skurcz komór, rozkurcz serca. Dopasuj wymienione

cechy do dwóch faz: skurczu przedsionków i skurczu komór.

A. przedsionki ulegają zwiotczeniu

B. krew wypełnia całkowicie komory

C. komory są rozkurczone

D. zamknięcie zastawek przedsionkowo-komorowych

E. zamknięte zastawki półksiężycowate

F. wzrost ciśnienia w komorach

skurcz przedsionków: .............................................................................................................

skurcz komór: .........................................................................................................................

Zadanie 102 (1pkt)

Serce jest zaopatrzone we własny system naczyń zwany wieńcowym. Opisz rolę, jaką w funkcjonowaniu serca

odgrywa układ wieńcowy.

................................................................................................................................................

32

................................................................................................................................................

Zadanie 103 (2pkt)

Ofiara wypadku ma grupę krwi B, matka ofiary AB, a żona – 0.

Która z kobiet może, a która nie może być dawcą krwi? W obu przypadkach odpowiednio uzasadnij.

................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

Zadanie 104 (1pkt)

Na schematach przedstawiono różne rodzaje komórek organizmu człowieka.

Podaj nazwę i oznaczenie literowe (A–D) komórek, które mogą być zaatakowane przez wirus HIV.

................................................................................................................................................

Zadanie 105 (3pkt)

Serce zaopatrzone jest w system własnych naczyń tworzących na powierzchni i wgłębi serca układ naczyniowy.

Podaj nazwę własnego systemu naczyń krwionośnych serca.

................................................................................................................................................

Wymień dwie różne funkcje pełnione przez te naczynia na rzecz serca.

1. ............................................................................................................................................

2. ............................................................................................................................................

Zadanie 106 (3pkt)

W Polsce i w większości krajów uprzemysłowionych choroby układu krążenia są przyczyną największej liczby

zgonów. Statystycznie większość chorób serca jest powodowana nie wadami wrodzonymi jego budowy, ale złymi

nawykami samego człowieka.

Po przeczytaniu powyższego stwierdzenia wykonaj polecenia:

a) podaj trzy złe nawyki, które mogą być przyczyną chorób układu krążenia

........................................................................................................................................................................

b) wymień trzy spośród najczęstszych i najgroźniejszych chorób układu krążenia:

– ....................................................................................

– ....................................................................................

– ....................................................................................

33

Zadanie 107 (1 pkt)

Przyporządkuj poniższym elementom morfotycznym krwi ich funkcje.

A. Erytrocyty 1. Udział w procesach krzepnięcia krwi

B. Trombocyty 2. Udział w procesach odpornościowych

C. Leukocyty 3. Transport tlenu

4. Transport hormonów

A. ............... B. .............. C. .............

Zadanie 108 (2 pkt)

Regularne ćwiczenia fizyczne są jednym ze sposobów zapobiegania i leczenia choroby niedokrwiennej serca

(choroby wieńcowej). Ludzie prowadzący aktywny tryb życia i regularnie uprawiający ćwiczenia fizyczne wykazują o

połowę mniejsze ryzyko zachorowania na choroby serca. Również otyli, którzy są bardziej aktywni, znajdują się w

grupie osób mniej zagrożonych chorobami układu krążenia. Podaj dwa argumenty uzasadniające korzystny wpływ

aktywności fizycznej na układ krążenia.

1. ...................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

2. ...................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 109 (2 pkt)

Na schemacie przedstawiono krążenie krwi w organizmie człowieka. Literami A–D oznaczono części serca.

a) Do niżej podanych nazw części serca przyporządkuj litery, którymi oznaczono je na schemacie.

Prawy przedsionek ........ Prawa komora ........ Lewy przedsionek ........ Lewa komora .......

b) Uzupełnij schemat, tak aby odzwierciedlał kierunek transportu i zawartość we krwi gazów oddechowych (O2 i

CO2). Wpisz w wyznaczone miejsca określenia krążącej krwi utlenowana lub odtlenowana.

Zadanie 110 (3 pkt)

W tabeli przedstawiono objętość krwi przepływającej w ciągu minuty przez niektóre narządy człowieka w czasie

odpoczynku oraz w czasie wysiłku fizycznego.

34

a) Wymień nazwy dwóch narządów, w których podczas wysiłku najsilniej wzrasta przepływ krwi, i wskaż po jednej

przyczynie tego zjawiska.

1. ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

2. ...................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

b) Uwzględniając informacje zawarte w tabeli, wyjaśnij, dlaczego nie zaleca się spożywania obfitych posiłków przed

intensywnym wysiłkiem fizycznym.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 111 (1 pkt)

Podczas epidemii wirusowego zapalenia wątroby typu A, rozprzestrzeniającego się przez zakażone pożywienie lub

wodę, stosuje się podawanie odpowiednich przeciwciał. Podkreśl w każdej parze określenie charakteryzujące rodzaj

nabytej odporności.

1. swoista / nieswoista 2. bierna / czynna 3. naturalna / sztuczna

Zadanie 112 (1 pkt)

W organizmie człowieka większość komórek oddycha tlenowo. Jednak w niektórych komórkach, np. w erytrocytach,

zachodzi oddychanie beztlenowe. Uwzględniając budowę i funkcję erytrocytu, wyjaśnij, dlaczego nie zachodzi w nim

oddychanie tlenowe.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 113 (2 pkt)

W funkcjonowaniu układu krwionośnego ważną rolę odgrywają wątroba i śledziona. Zaznacz poniżej funkcje

śledziony.

A. Magazynowanie krwi i uwalnianie jej w momentach większego zapotrzebowania.

B. Wytwarzanie hormonu przyspieszającego produkcję czerwonych krwinek.

C. Synteza cholesterolu.

D. Namnażanie limfocytów.

E. Wytwarzanie fibrynogenu osocza krwi.

35

Zadanie 114 (1 pkt)

Proces krzepnięcia krwi składa się z wielu etapów prowadzących do wytworzenia skrzepu. Głównym składnikiem

skrzepu są włókna nierozpuszczalnego białka fibryny powstające z rozpuszczonego w osoczu fibrynogenu. Innymi

składnikami osocza, biorącymi udział w procesach krzepnięcia krwi, są protrombina oraz jony wapnia.

Na podstawie schematu wyjaśnij, w jaki sposób na proces krzepnięcia krwi wpływa zbyt niski poziom wapnia w

organizmie.

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

Zadanie 115 (1 pkt)

Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących odporności organizmu człowieka. Wpisz w odpowiednie miejsca tabeli

literę P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, lub literę F, jeśli stwierdzenie jest fałszywe.

Zadanie 116 (2 pkt)

Znajomość mechanizmów obronnych organizmu pozwala na ich wykorzystywanie do wzmocnienia jego odporności,

np. przez stosowanie szczepień ochronnych. W niektórych sytuacjach zachodzi jednak konieczność osłabienia układu

immunologicznego organizmu. Podaj przykład sytuacji, w której istnieje konieczność osłabienia układu

odpornościowego człowieka, oraz powód takiego postępowania.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................