Doskonalenie umiejętności

manualnych

Opracowała: Teresa Kusak

doradca metodyczny

edukacji wczesnoszkolnej

CKPiDN w Mielcu

CHARAKTERYSTYKA ZAJĘĆ MANUALNYCH

Zajęcia manualne przeznaczone są przede wszystkim dla dzieci o słabej sprawnoś�ci manualnej. Celem ćwiczeń jest takie poprawienie tej sprawnoś�ci, by dziecko mogło dostatecznie radzić sobie w czyn- noś�ciach wymagających wykonywania drobnych, precyzyjnych ruchów ręki. Głównie, by dziecko mogło pisać dostatecznie szybko i czytelnie. Ćwiczenia graficzne wprowadzające do pisania przewidziane są nie tylko dla dzieci z zaburzeniami manualnymi, ale także dla dzieci dyslektycznych nie mających tych zaburzeń, ale piszących w sposób nie sprzyjający osiągnięciu szybkiego tempa i utrwaleniu poprawnej pisowni.

Poprawienie sprawnoś�ci manualnej jest

możliwe tylko poprzez wykonywanie

różnorodnych zajęć ręcznych, zwłaszcza

rysunków.

Zajęcia takie prowadzone w okresie

poprzedzającym naukę mogą wpłynąć na

znaczną poprawę sprawnoś�ci dziecka i zapew-

nić mu lepszy start w szkole. Najczęś�ciej

jednak dzieci z zaburzeniami manualnymi rysują

bardzo mało i niechętnie.

W pierwszym okresie zajęć należy prowadzić również ćwiczenia zmniejszające napięcie mięś�niowe, rozlu�źniające mięś�nie. Muszą to być ćwiczenia, w których dziecko wykonuje duże ruchy całą ręką.

W tym okresie ćwiczymy najpierw proste ruchy poziome i pionowe oraz ruchy okrężne. Następnie przechodzimy do ćwiczenia bardziej złożonych ruchów, postępujących od lewej do prawej strony.

W ćwiczeniach tych dziecko powinno osiągnąć płynno�ść ruchów.

Ćwiczenia manualne przeznaczone są

również dla dzieci leworęcznych lub

oburęcznych.

W pierwszym etapie przeprowadza się tzw.

ćwiczenia próbne, w czasie których obserwuje

się, którą ręką dziecko wykonuje poszczególne

ćwiczenia.

Dzieci leworęczne należy przyzwyczajać do

prawidłowej pozycji ręki przy pisaniu. Dzieci te

mają tendencję do ustawiania dłoni nad linią

pisania

Zajęcia poprawiające sprawnoś�ć rąk powinny

być prowadzone systematycznie, równolegle z

zajęciami usprawniającymi analizę i syntezę

wzrokową i słuchową.

Ćwiczenia poprawiające grafikę pisma

prowadzimy równolegle z ćwiczeniami czytania,

jeś�li dziecko ma trudno�ci również w tym

zakresie.

Zajęcia manualne wskazane są również wtedy,

gdy dziecko ma dostateczna sprawno�ść rąk.

Odgrywaj one rolę zajęć relaksacyjnych,

uspokajających i ćwiczących koncentrację

uwagi.

Klasyfikacja ćwiczeń doskonalących sprawność manualną

Ćwiczenia te stanowią bardzo ważny etap przy

przygotowaniu dziecka do nauki pisania.

Ich celem jest usprawnienie motoryki rąk oraz

koordynacji wzrokowo-ruchowej, poczynając od

dużych ruchów ramienia i przedramienia,

kończąc na drobnych, precyzyjnych ruchach

nadgarstka, dłoni i palców.

W zależno�ści od stopnia obniżenia

sprawnoś�ci manualnej można stosować

kolejno ćwiczenia rozmachowe, manualne i

graficzne.

Ćwiczenia graficzne, jako bezpo�średnio

poprzedzające naukę pisania, usprawniają

drobne, pisarskie ruchy ręki.

Praktyka wykazuje, że dobre rezultaty daje

prowadzenie ćwiczeń graficznych również w

okresie właś�ciwej nauki pisania, poprzedzając

nimi każdorazowo ćwiczenia w pisaniu.

Do ćwiczeń sprawnoś�ci manualnej

należą:

1.Ćwiczenia rozmachowe � rozluź�nianie

napięcia mięś�ni ramienia i przedramienia

według T. Gąsowskiej i Z. Stępkowskiej:

– zamalowywanie farbami dużych płaszczyzn

(kartony, gazety, arkusze szarego papieru)

dużym pędzlem ruchami pionowymi lub

poziomymi z zachowaniem kierunku od lewej do prawej, z góry na dół,

- zamalowywanie dużej powierzchni

ograniczonej konturem (dużych konturowych

rysunków),

– pogrubianie konturów dużych form

geometrycznych i dużych rysunków,

– malowanie dużych form kolistych z zachowa-

niem kierunku pisania owali liter (odwrotnie do

ruchu wskazówek zegara, zaczynając od

miejsca cyfry �2� na tarczy zegarowej)

płynnym, ciągłym ruchem,

– malowanie dużych form falistych i szlaków.

2. Ćwiczenia manualne usprawniające małe

ruchy ręki: dłoni, nadgarstka i palców:

– montowanie konstrukcji z gotowych

elementów (klocków, krążków itp.),

– układanki płaskie (obrazkowe, geometryczne)

klockowe, wtyczkowe z zachowaniem

stopniowania trudnoś�ci: na wzorze, według

wzoru i bez wzoru (z pamięci lub z domysłu),

– modelowanie (plastelina, modelina i inne

tworzywa), zaczynając od prostych form, jak

kulki lub wałeczki, do coraz bardziej

złożonych, wymagających łączenia różnych

elementów,

– nawlekanie koralików, przewlekanie sznurków

przez otworki w tekturkach,

– zwijanie sznureczka, wężyka igelitowego

według wzoru, np. spirali, kwadratu itp.,

– wycinanie z papieru z uwzględnieniem

stopnia trudnoś�ci: cięcie po linii prostej,

falistej, wycinanie form geometrycznych i

konturowych rysunków,

– wycinanki � naklejanki z papieru, materiału,

włóczki itp.,

– wydzieranki � naklejanki,

– szycie �ciegiem fastrygowym � przewlekanie

igły z nitką przez otworki w tekturze,

- łamanki papierowe (łódeczki, samoloty, czapki

itp.),

– ćwiczenia sprawnych ruchów palców

i rozluź�niające napięcie mięś�niowe, np.

na�śladowanie gry na pianinie, pisanie na

maszynie, odtwarzanie rytmu deszczu,

strząsanie wody z palców, wytrzepywanie

piasku z rękawa itp.,

– stemplowanie (stempelki konturowe zwierząt,

kwiatów, samochodów itp.), tworzenie za

pomocą stempli kompozycji z figur

geometrycznych (stemple Janiny

Magnuskiej).

3.Ćwiczenia graficzne usprawniające drobne

ruchy ręki ułożonej w pozycji jak przy pisaniu

– pogrubianie konturów, czyli wodzenie po

wzorze � figur geometrycznych, prostych

szlaczków (wysoko�ci 3-4 cm), konturów

obrazków,

– rysowanie wzorów po ś�ladzie kropkowym

lub kreskowym,

– rysowanie za pomocą szablonów figur

geometrycznych i nieskomplikowanych

przedmiotów, według stopnia trudnoś�ci:

szablony wewnętrzne (wycięty otwór w

tekturce lub tworzywie) i szablony zewnętrzne

(wycięty kształt do obrysowania),

– kopiowanie rysunków przez kalkę techniczną

(także rysowanie na matowym szkle i na folii),

– zamalowywanie kredkami małych przestrzeni

(konturów geometrycznych, konturów

stempelków, obrazków z książeczek do malowania),

– kreskowanie � wypełnianie konturów kolorem

za pomocą równoległych kresek poziomych

lub pionowych (z zachowaniem kierunków od

lewej do prawej i od góry do dołu),

- rysowanie szlaczków literopodobnych w

liniaturze, w zmniejszającym się stopniowo

wymiarze aż do liniatury zeszytu, według stopnia

trudnoś�ci: wodzenie po wzorze, kończenie

rozpoczętego wzoru i odwzorowywanie

- odtwarzanie układów linearnych z elementów

powtarzających się cyklicznie, różniących się

kształtem lub kolorem (np. kwadrat, kółko,

trójkąt, białe kółko, czerwone kółko, niebieskie

kółko itp.) w liniaturze, zgodnie z kierunkiem

pisania

- rysowanie szlaczków obrazkowych (układów

linearnych) w liniaturze, zgodnie z kierunkiem

pisania,

- rysunki dowolne kredkami �świecowymi lub

ołówkowymi.

W miarę potrzeby można także zastosować

ćwiczenia w rozpoznawaniu liniatury w powię-

kszonym formacie i na kartkach z zeszytu

(kreś�lenie ciemniejszym kolorem grubszych

linii, zamalowywanie przestrzeni między nimi,

wpisywanie szlaczków, rysowanie lub wklejanie

elementów geometrycznych i rysunkowych,

wklejanie kolorowych pasków papieru).

Omówienie ćwiczeń

Malowanie. Rozlu�źnianie napięcia

mię�śniowego rąk.

Celem tych zajęć jest ćwiczenie

wykonywania dużych rozmachowych ruchów

ręki, zmniejszających napięcie mięś�niowe

oraz ćwiczenie płynnoś�ci ruchów okrężnych

i postępujących od strony lewej do prawej.

Do malowania używamy długiego, grubego

pędzla miękkiego lub szczecinowego (jak do

kleju). Dla swobodnego posługiwania się takim

pędzlem trzeba trzymać go za górną czę�ść

trzonka lub przynajmniej w połowie jego

długoś�ci. Przy malowaniu ręka nie może

opierać się o stół.

Do malowania najlepiej jest używać farb

klejowych. Pokrywanie powierzchni tymi farbami

jest łatwiejsze niż farbami akwarelowymi. Farby

te nie rozlewają się, łatwiej więc rozprowadzić je

równomiernie po całej powierzchni i łatwiej

zachować czyste granice między dwiema

sąsiednimi barwami.

Poza tym można łatwo poprawić nieudany

malunek nakładając nową warstwę farby po

wyschnięciu poprzedniej, bo są to farby kryjące.

Do niektórych ćwiczeń można zamiast farb

używać kolorowych tuszów. Najdogodniej jest

używać do każdego przygotowanego koloru

farby (lub tuszu) innego pędzla.

Ćwiczenie 1

Wypełnianie kolorem całej powierzchni

papieru.

Malowanie powierzchni całego arkusza

powinno się wykonywać dużymi zamachowymi

ruchami pionowymi lub poziomymi.

Przy malowaniu ruchami pionowymi

zwracamy uwagę na to, by dziecko zaczynało od

lewej krawędzi arkusza i stopniowo wypełniało

całą powierzchnię aż do prawej krawędzi.

Przy malowaniu ruchami poziomymi

malowanie zaczyna się od góry i stopniowo

przechodzi się do dolnej częś�ci arkusza.

Malowane arkusze nie powinny być większe

od formatu A4. Dobrze jest też wprowadzać

format bardziej wydłużony, np. arkusz A4

przecięty wzdłuż na połowę.

W początkowych ćwiczeniach wskazane jest

stosowanie mniejszych arkuszy.

Arkusz może być wypełniony jednym

kolorem lub też może być malowany w różno-

kolorowe pasy, albo tez stopniowo jeden kolor

może przechodzić w inny.

Pomalowane arkusze można

wykorzystać

w różny sposób:

• zamalowane arkusze po wysuszeniu mogą

stanowić tło, na którym dzieci naklejają wycięte

z pism obrazki lub różnorodne wycinanki, albo

tworzą kompozycję z drobnych ś�cinków

kolorowych papierów czy kolorowych szmatek

lub też z pęczków waty,

• na �świeżo zamalowanym arkuszu można

wykonywać rysunki ś�cierające farbę patykiem

lub pęczkiem waty, albo po prostu suchym

palcem.

• pomalowane przez dzieci różnokolorowe pasy

papieru można przypinać do listwy umocowanej

na ś�cianie i w ten sposób tworzyć barwny

szlak.

Ćwiczenie 2

Malowanie form kolistych

Zajęcia te mają na celu ćwiczenie płynnego

okrężnego ruchu o kierunku przeciwnym do

ruchu wskazówek zegara. Kierunek ten umożli-

wia tworzenie połączonych szeregów form

kolistych od lewej strony do prawej zgodnie

z kierunkiem pisania. Malowanie koła powinno rozpocząć się

z prawej strony powyżej połowy wysoko�ści

w punkcie odpowiadającym położeniu cyfry 2 na

tarczy zegara.

W ten sposób rozpoczynamy też pisanie

niektórych liter: c, a, d, g, staramy się więc

wyrobić u dziecka nawyk takiego rozpoczyna-

nia rysunku koła.

W początkowych ćwiczeniach stawiamy

przed dzieckiem zadanie malowania dużych (o

�średnicy 12-20 cm), okrągłych plam barwnych

dowolnej wielko�ści.

Dziecko maluje wykonując wielokrotnie

okrężny zamachowy ruch całą ręką, aż powsta-

nie dostatecznie regularna barwna plama.

• Zestawiając na jednym arkuszu różnokolorowe

plamy można tworzyć barwne kompozycje.

• Może to być też malowanie kolorowych balonów

lub kwiatów o okrężnych płatkach.

• W dalszych ćwiczeniach stawiamy zadania,

które wymagają od dziecka, by bardziej kontro-

lowało ruchy ręki. Będzie to np. malowanie

kolorowych kół położonych współ�środkowo lub

malowanie spirali.

Ćwiczenie 3

Malowanie form falistych

W ćwiczeniu tym stawiamy przed dziećmi

zadanie tworzenia szlaku z połączonych form

kolistych i łukowatych. Wyrabiamy tu płynny ruch

ręki postępujący od lewej strony do prawej.

Szlak może mieć różne formy:

• mogą to być połączone łuki otwarte u góry lub u

dołu: nnnnnnnnn, uuuuuuuuuu

• może też być podobny do sinusoidy

• może to być łańcuch połączonych kształtów

podobnych do �e� lub �o.�

• Dziecko powinno malować po kilka elementów

szlaku jednym ciągłym ruchem ręki bez

odrywania pędzla od papieru. Stopniowo liczba

elementów powinna się zwiększać.

• Malowanie takich szlaków najlepiej jest wyko-

nywać na podłużnych pasach papieru o

szeroko�ści 15 cm.

• Można też tworzyć barwne kompozycje z róż-

nokolorowych szlaków malowanych jeden pod

drugim

• Można też zaznaczyć ołówkiem poziome linie

w odstępach 10-15 cm, aby ułatwić dziecku utrzymanie poziomego położenia szlaków.

Początkowo poszczególne elementy szlaku

mogą jeszcze nie mieć dostatecznie kształtnej

formy i mogą być różnej wielko�ści.

Najważniejsze jest, by dziecko wykonywało

szlak swobodnym, ciągłym ruchem. Stopniowo

zwracamy uwagę również na to, by ruch ten był

coraz bardziej regularny.

Ćwiczenie 4

Malowanie dużych konturowych rysunków

Wypełnianie kolorami konturowych rysunków

wymaga większej kontroli wykonywanych

ruchów niż w poprzednich ćwiczeniach. W tym

ćwiczeniu dziecko również wykonuje proste,

okrężne lub faliste linie � zamalowując

wyznaczone płaszczyzny, ale wielkoś�ć tych

linii,

a więc i wielkoś�ć ruchów, musi być

dopasowana do wymiarów powierzchni

ograniczonej liniami konturu.

• Rysunki muszą jeszcze być do�ść duże,

by dziecko nie musiało wykonywać drobnych

ruchów. Można je rysować na dużych arkuszach

papieru szarego lub kartonu. Kontury rysunków

można zaznaczyć ołówkiem lub grubą linią

malowaną pędzlem.

• Rysunki konturowe mogą przedstawiać

dowolne, rozłożone na powierzchni arkusza

figury geometryczne, które dzieci odrysowują od

gotowych szablonów. Mogą to też być

schematyczne rysunki przedmiotów i zwierząt,

konstruowane z prostych form geometrycznych.

Usprawnianie końców palców

Dzieci o słabej sprawno�ści manualnej mają

duże trudnoś�ci z prawidłowym trzymaniem

ołówka lub długopisu (pióra). Zbyt duże napięcie

mięś�ni powoduje usztywnienie palców

utrudniających prawidłowe uchwycenie ołówka.

Bywa też, że napięcie mięś�ni jest zbyt słabe,

palce są wiotkie, trzymają ołówek zbyt lekko i

łatwo go wypuszczają

Dla poprawienia tej sprawno�ci palców

dajemy dziecku zadania, w których pewne

czynnoś�ci muszą być wykonywane palcami.

Początkowo jednak muszą to być

czynnoś�ci proste, łatwe, potem stopniowo

coraz trudniej- sze.

Najpierw więc stosujemy ćwiczenia,

w których dziecko wykonuje ruchy palcami nie

trzymając w nich żadnego przedmiotu.

Potem ćwiczy sam chwyt pęsetkowy,

a wreszcie trzymając przedmiot w palcach

wykonuje coraz bardziej precyzyjne ruchy.

Ćwiczenie 1

Stukanie czubkami palców

Ćwiczenie to może przyjąć formę zabawy w

grę na fortepianie lub zabawy w deszcz albo w

udawanie kroczącego owada.

• Może to być swobodne stukanie w stół

wszystkimi palcami obu rąk (gra na fortepianie),

albo też można stukać w rytm jakiej� melodii,

można stukać dwoma palcami obu rąk lub też

wszystkimi palcami.

• Przy zabawie w deszcz najpierw dzieci bardzo wolno stukają na przemian palcem wskazują- cym jednej i drugiej ręki.

Potem w stukaniu biorą udział po dwa palce każdej ręki, wreszcie wszystkie.

Stopniowo rytm stukania przyspiesza się.

• Naś�ladowanie kroczącego owada wykonujemy następująco: uderzamy w stół czubkiem kciuka opierając na nim całą dłoń uniesioną do góry. Następnie z kciuka przenosimy cały ciężar dłoni na palec wskazujący, a potemś �rodkowy. Teraz przy palcu ś�rodkowym opartym czubkiem o stół stawiamy kciuk i znów opieramy całą rękę tylko na kciuku, potem znów na wskazującym, ś�rodkowym itd.

Ćwiczenie 2

Modelowanie w plastelinie lub modelinie

Czynno�ść modelowania bardzo często

wymaga wykonywania ruchów chwytnych

palcami. Na przykład, gdy z całej bryły

wydzielamy czę�ść materiału, wybieramy go

palcami. Jeś�li chcemy utworzyć na zwartej

bryle jakie� wystające formy zgarniamy palcami

materiał w to miejsce. Gdy do większej formy

dolepiamy drobne elementy, musimy wykonywać

ruch pęsetkowy.

• Modelowanie jest więc zajęciem przydatnym do

ćwiczenia sprawnoś�ci palców. Ponadto zajęcia

takie ćwiczą koordynację pracy obu rąk.

Ćwiczymy ich współdziałanie zwłaszcza przy

czynnoś�ci toczenia kul i wałeczków.

• Z plasteliny lub modeliny można lepić miseczki,

tworzyć wzory z cienkich wałeczków, formować

płaskorze�źby lub lepić różne formy przez łączenie oddzielnie formowanych częś�ci.

Ćwiczenie 3

Wydzieranki i naklejanki

Dla dzieci ze słabą sprawno�ścią ruchową

wydzieranka jest trudnym zadaniem. Najpierw

musimy nauczyć dziecko jak trzymać papier i go

wyrywać.

Papier trzeba ująć chwytem pęsetkowym

palcami obu rąk. Palce jednej i drugiej ręki

muszą stykać się na linii przecięcia. Odchylając

jedną rękę do siebie a drugą od siebie przerywa

się papier. Dalej trzeba przesuwać palce według

zamierzonej linii.

• Z wydzieranych ś�cinków papieru dzieci mogą

tworzyć barwne kompozycje, mozaiki naklejając

je na większy arkusz papieru � własna inwencja

lub wypełniać kolorami zaznaczony ołówkiem

zarys kompozycji.

• Dziecko może naklejać różne formy geometry-

czne obok siebie w jednym rzędzie tworząc

kolorowe szlaczki, w których poszczególne

figury występują kilkakrotnie w jednakowej kolejnoś�ci.

• Może też z pojedynczych figur konstruować

obrazy różnych przedmiotów według wzorów

zaznaczonych w zeszycie lub według własnego

pomysłu.

Ćwiczenie 4

Nawlekanie koralików

Dla usprawnienia czubków palców i ruchu

pęsetkowego bardzo korzystne są wszelkie

zajęcia, w których dziecko posługuje się igłą.

Zajęcia te są też bardzo dobrym ćwiczeniem

koordynacji wzrokowo �- ruchowej.

Najprostszą czynnoś�cią, którą dziecko

może wykonywać posługując się igłą, jest

nawlekanie korali.

• Początkowo zamiast igły z nitką wskazane jest

używanie do�ć sztywnego drutu. W pierwszych

próbach dziecko powinno nawlekać duże korale

z dużymi dziurkami, aby łatwo można było

wprowadzić drut czy igłę nawet przy niezbyt

precyzyjnym wykonywaniu ruchów. Gdy

sprawno�ć dziecka jest lepsza, dajemy drobne

korale.

• Zamiast korali możemy stosować również

pocięte rurki plastikowe o coraz mniejszym

przekroju. Można też wprowadzać nawlekanie

owoców jarzębiny.

Ćwiczenia grafomotoryczne według

Hany Tymichovej

Wzory proste i figuralne zaprojektowane są

tak, aby mogły być wykonywane jednym,

ciągłym ruchem ręki. Początek i kierunek ruchu

jest na wzorach zaznaczony strzałką. Linia

rysunku jest prowadzona w taki sposób, żeby

podczas rysowania po ś�ladzie nie było

potrzeby odrywania ręki od wzoru, aż do

ukończenia rysunku.

• Wzory nadrukowane są na kartkach papieru

formatu A4 lub też mogą być namalowane na

tabliczkach z masy plastycznej formatu A4.

Otwory w tabliczkach pozwalają na zawieszenie

ich na ś�cianie.

• Ćwiczenia polegają na rysowaniu po ś�ladzie,

a więc wykonuje się ołówkiem (kredką

ś�wiecową, mazakiem) po liniach wzoru bez

odrywania ręki podczas rysowania. Kierunek

rysowania i miejsce rozpoczęcia rysunku zaznaczone jest na wzorze.

• Do wielokrotnego wykonywania ćwiczenia mogą

przydatne być tabliczki z nadrukowanym

wzorem, który dziecko może wiele razy

obrysować aż do osiągnięcia wprawy. Rysunek

dziecko usuwa wilgotną szmatką.

• Wzór nadrukowany na papierze może służyć do

wielokrotnego wykorzystania je�li włożymy go

do okładki ze specjalnej prze�źroczystej folii.

Dziecko wodzi mazakiem po folii ciągnąc kreskę

po liniach wzoru. Po zakończeniu ćwiczenia

rysunek na folii łatwo zetrzeć wilgotną szmatką.

• Okładki z folii można zastąpić kartką pergaminu, kalki technicznej lub kalki ołówkowej.

• Podkładając ją pod wzór wytwór pracy dziecka pozostaje w dokumentacji pracy korekcyjnej.

H. Tymichowa proponuje, aby

ćwiczenia grafomotoryczne wykonywać

w czterech różnych pozycjach:

1. postawa stojąca, wzór zawieszony

w płaszczy�nie pionowej,

2. postawa stojąca, wzór w płaszczy�nie

poziomej,

3. postawa siedząca, łokieć uniesiony,

4. postawa siedząca, przedramię podparte.

• Wykonywanie ćwiczeń w tych pozycjach

zmniejsza nadmierne napięcie mię�śniowe,

które utrudnia technikę pisania i powoduje

szybkie zmęczenie się dziecka.

• Inną propozycją H. Tymichowej jest

wykonywanie wyżej opisanych ćwiczeń przy

użyciu tzw. nasadki korekcyjnej. Ćwiczenia z

nasadką przydatne przydatne są w przypadku

nieprawidłowego sposobu trzymania pióra

(ołówka, długopisu) podczas pisania i

rysowania.

• Także w przypadku, gdy dziecko nie potrafi

swobodnie kontrolować siły chwytu i zbyt silnie

naciska np. na pióro podczas pisania.

H. Tymichowa proponuje dwa typy

nasadek: do rysowania i do pisania.

Nasadkę do rysowania wykonuje się w ten

sposób, że z metalowej oprawki na ołówek

automatyczny wyjmuje się wewnętrzny wkład

(grafit).

Na oprawkę w odległoś�ci 5-7 cm od czubka

ołówka nakłada się wałeczek z masy plastycznej

(modeliny) o długo�ci około 8 cm.

Następnie palcami dziecka umoczonymi

w wodzie (aby masa nie przyklejała się do

palców) wyciska się w wałeczku wgniecenia na

palce. Wgniecenia te odpowiadają prawidłowe-

mu położeniu palców, utrzymujących ołówek

podczas rysowania. Następnie wkładamy

oprawkę z nasadką do wrzącej wody i utwar-

dzamy masę. Po wyschnięciu wkładamy grafit

i tak przygotowany ołówek dziecko używa do

różnych ćwiczeń graficznych.

Nasadkę do pisania wykonujemy w taki sam

sposób jak poprzednią z tą jednak różnicą, że

jest ona krótsza (ok. 6-7 cm) i znajduje się tuż

przy końcu oprawki, a więc nad powierzchnią, na której dziecko pisze.

Bibliografia

1. Czajkowska I., Herda K., �Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne

w szkole�, WSiP Warszawa 1989 r.

2. Gąsowska T., Pietrzak-Stępkowska Z., �Praca wyrównawcza

z dziećmi mającymi trudno�ści w czytaniu i pisaniu�, WSiP

Warszawa 1978 r.

3. Rocławska – Dąbecka K., Ćwiczenia graficzne rozwijające

sprawność ruchową ręki i koordynację wzrokowo – ruchową. Zgodnie z zamysłem Hany Tymichovej, Glotispol Gdańsk 2009

4. Zakrzewska B., �Reedukacja dzieci z trudno�ściami w

czytaniu

i pisaniu�, WSiP Warszawa 1976 r.