CELE I ZADANIA ZDROWIA

PUBLICZNEGO

Katedra i Zakład Epidemiologii

Wydział Lekarski w Katowicach

2013

Kamil Barański

Na podstawie prezentacji

Pani Dr hab. n. med. Małgorzaty Kowalskiej

KiZE 2013

ZDROWIE

„Zdrowie to stan zupełnego fizycznego,

psychicznego oraz społecznego

dobrostanu,

a nie tylko brak choroby lub ułomności.”

KiZE 2013

WHO, 1948

DETERMINANTY ZDROWIA (POLA ZDROWIA

WG M. LALONDA, OTTAWA 1978)

10%

20%

20%

50%

Opieka medyczna

Czynniki genetyczne

Czynniki środowiskowe

Styl życia

KiZE 2013

PUBLICZNE

Umacnianie zdrowia ludzi opierające

się na zorganizowanym wysiłku

społeczności, a nie indywidualnych

staraniach i zabiegach!

KiZE 2013

Sygit M.: Zdrowie Publiczne, 2010

CHARLES EDWARD AMORY WINSLOW (1877-1957)

PIERWSZY KIEROWNIK ZAKŁADU ZDROWIA

PUBLICZNEGO W YALE

SCHOOL OF EPIDEMOLOGY & PUBLIC HEALTH

profesor, bakteriolog i

higienista, założyciel

American Journal of

Public HealthKiZE 2013

Definicja zdrowia publicznego wg Ch.E.A. Winslowa (1920 r.) :

„Zdrowie publiczne to nauka i sztuka zapobiegania chorobom,

wydłużania życia oraz promowania zdrowia fizycznego i

sprawności poprzez zorganizowane wysiłki społeczeństwa mające na

celu higienizację środowiska, zwalczanie zakażeń występujących w

społecznościach, edukację jednostek odnośnie zasad higieny osobistej,

organizację świadczeń lekarskich i pielęgniarskich mających na celu

wczesną diagnozę oraz profilaktycznie ukierunkowane leczenie oraz

rozwój mechanizmów społecznych, które zapewnią każdej jednostce w

społeczeństwie standard życia właściwy dla utrzymania zdrowia.”

KiZE 2013

DEFINICJA WG D. ACHESONA (AUTOR RAPORTU

O NIERÓWNOŚCIACH W ZDROWIU W ZALEŻNOŚCI

OD PRZYNALEŻNOŚCI DO KLASY SPOŁECZNEJ,

WLK. BRYTANIA, 1998) R.

„Zdrowie publiczne to sztuka i nauka zapobiegania

chorobom, promowania zdrowia oraz wydłużania

życia poprzez zorganizowane wysiłki

społeczeństwa”.

"Smoking is an important component

of differences in mortality between social

classes."

KiZE 2013

DEFINICJA WG KULIK T.B., LATALSKI M.

(LUBLIN 2002 R.)

„Zdrowie publiczne to

dyscyplina naukowa

obejmująca zagadnienia zdrowia

społeczeństwa, współzależność stanu

zdrowia od warunków życia oraz form

troski o zdrowie w odniesieniu do

jednostki, rodziny i całej społeczności.”

KiZE 2013

DEFINICJA WG J. NOSKO

(SZKOŁA ZDROWIA PUBLICZNEGO, INSTYTUT

MEDYCYNY PRACY W ŁODZI, 2005 R.)

„Zdrowie publiczne jest to troska o zachowanie i

umacnianie zdrowia w wymiarze

makrospołecznym, lokalnym i środowiskowym,

polegająca na naukowym rozpoznawaniu stanu

zdrowia i potrzeb zdrowotnych zbiorowości oraz

inicjowaniu skoordynowanych wysiłków instytucji

rządowych, samorządowych i pozarządowych w celu

osiągnięcia pożądanych standardów zdrowia.”

KiZE 2013

„Cel ten uzyskuje się przez kontrolę czynników

ekologicznych, tworzenie sprzyjających zdrowiu

warunków społeczno-ekonomicznych,

zapobieganie zakaźnym i niezakaźnym chorobom

społecznym, powszechny i równy dostęp do opieki

medycznej, a przede wszystkim w wyniku

kształtowania nawyków zdrowego stylu życia w

ramach edukacji przedszkolnej i szkolnej oraz

realizacji programów promocji zdrowia w

środowisku ludzi dorosłych.”

DEFINICJA WG J. NOSKO

(SZKOŁA ZDROWIA PUBLICZNEGO, INSTYTUT

MEDYCYNY PRACY W ŁODZI, 2005 R.) CD.

KiZE 2013

NOWE ZDROWIE PUBLICZNE W DEFINICJI M.

MILLER I M.J. WYSOCKIEGO (IZP PZH W

WARSZAWIE, 2003 R.):

„Nowe zdrowie publiczne (NZP) jest nauką i

kompleksowym postępowaniem zmierzającym do

zachowania i umacniania zdrowia ludności w wymiarze

makrospołecznym i lokalnym.

Podstawą tego postępowania jest naukowe rozpoznawanie

zdrowia i potrzeb zdrowotnych zbiorowości oraz

inicjowanie i organizowanie skoordynowanych

wysiłków instytucji rządowych, samorządowych i

pozarządowych w celu osiągania pożądanych

standardów zdrowia.”KiZE 2013

„Cel ten uzyskuje się poprzez wdrażanie

podstawowych funkcji zdrowia publicznego, a

zwłaszcza przez ukształtowanie nawyków

zdrowego stylu życia, realizację programów

promocji zdrowia, zapobieganie zakaźnym i

niezakaźnym chorobom o znaczeniu

społecznym, kontrolę czynników ekologicznych,

tworzenie sprzyjających zdrowiu warunków

społeczno-ekonomicznych oraz zapewnienie

powszechnego i równego dostępu do opieki

medycznej.”

NOWE ZDROWIE PUBLICZNE W DEFINICJI M. MILLER I M.J. WYSOCKIEGO (IZP PZH WWARSZAWIE, 2003 R.):

KiZE 2013

KiZE 2013

ZDROWIE PUBLICZNE

WG OXFORD TEXTBOOK OF PUBLIC HEALTH 2001

ZDROWIE PUBLICZNE –

Profesjonaliści

Zaplecze naukowe EBM

Stałe wartości –

sprawiedliwość w

dostępności

Stałe cele

Zmienne priorytety

POLITYKA ZDROWOTNA

Zmienność celów

Fasadowość wartości –

deklaracje w zależności od

społecznych nastrojów

Zaplecze naukowe –

instrumentalne

wykorzystywanie

KiZE 2013

TU

KONCENTRUJE

SIĘ UWAGA

POLITYKÓW

MIN. KOSZTY

KiZE 2013

WYDATKI NA ZDROWIE WEDŁUG FUNKCJI

1999 2002 2003 2006

Usługi lecznicze i rehabilitacyjne 21,2 26,9 26,7 31,4

Długoterminowa opieka pielęgnacyjna 2,5 2,5 2,6 6,2

Pomocnicze usługi opieki zdrowotnej 1,2 1,5 1,6 2,4

Artykuły medyczne 10,8 15,6 17,1 19,6

Profilaktyka i zdrowie publiczne 1,5 1,7 1,7 1,5

Administracja ochrony zdrowia i

ubezpieczenia zdrowotnego

1,7 1,1 0,7 0,9

Inwestycje 1,5 2,0 2,2 3,7

Niesklasyfikowane 0,91 - - -

Zielona księga, Kraków 2009

WYDATKI NA OCHRONĘ ZDROWIA,

1999-2005, PPP PER CAPITA

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

USA Niemcy UK Japonia Polska

1999

2002

2005

Zielona księga, Kraków 2009

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

USA Niemcy Japonia UK Polska

1999

2002

2005

PRYWATNE WYDATKI NA OCHRONĘ ZDROWIA,

1999-2005, PPP PER CAPITA

Zielona księga, Kraków 2009

HISTORIA ZDROWIA PUBLICZNEGO –

WYBRANE FAKTY1. Hipokrates (400-377p.n.e.) – traktat ‘O powietrzu, wodach i klimatach’ – ojciec

medycyny

2. Bernardino Ramazzini (1653-1714) – traktat ‘De morbis artificium diatriba’ –

prekursor medycyny pracy

3. Antony Leeuwenhoek (1632-1723) – szlifierz, wynalazca mikroskopu, opisał

krwinki, plemniki, strukturę kości i mięśni

4. Gotfryd Wilhelm Leibnitz (1646-1716) – filozof, matematyk i prawnik, domagał

się stworzenia systemu publicznej opieki zdrowotnej

5. John Graunt (1620-1674) – prekursor epidemiologii i demografii, analizował

zmiany stanu zdrowia brytyjczyków w oparciu o sprawozdania o urodzeniach i

zgonach

6. William Farr (1807-1883) – uporządkował i rozwinął system statystyki

medycznej, wyznaczył główne zasady obowiązujące w epidemiologii

JOHANN PETER FRANK (1745-1821)

profesor medycyny w Getyndze, Pawii, Wiedniu i

Petersburgu, autor podstaw zdrowia publicznego

‘System einer vollständing medizinischen

Polizei’

Postulaty pod adresem państwa

dla dobra zdrowia ogółu

* wprowadzenie obowiązku posiadania

świadectw zdrowia przed zawarciem związku małżeńskiego

* zapewnienie opieki nad macierzyństwem

* zapewnienie pomocy w chorobie

* urządzenie szkół i nauczania zgodnie z wymogami zdrowia

* zwalczanie alkoholizmu i prostytucji

* zaopatrzenie w wodę i usuwanie nieczystości

KiZE 2013

HISTORIA ZDROWIA PUBLICZNEGO CD.

8. prace XIX wiecznych uczonych nad zapobieganiem chorobom

zakaźnym – złoty wiek zdrowia publicznego - Jenner

(krowianka przeciwko ospie); Semmelweis (aseptyka); Pasteur

(szczepienia p. wąglikowi i wściekliźnie); Koch (odkrywca laseczki

wąglika, prątka gruźlicy,przecinkowca cholery) ; Pettenkofer (higiena

doświadczalna) ; Lister (twórca antyseptyki) ; Snow (opanowanie

epidemii cholery)

9. Prawo ograniczające w Anglii czas pracy młodzieży < 18 lat do 12

godzin dziennie oraz zakazująca pracy dzieciom < 9 lat (1883)

10. Ustawy o ochronie zdrowia ‘Public Health Act’ 1848 i 1875

gwarantujące tworzenie samorządowych organów zdrowia w Anglii

11. Bismarkowski system ubezpieczeń społecznych (1883-9)

12. Józef Polak (1857-1928) – czasopismo‘Zdrowie Publiczne’KiZE 2013

13. Alice Hamilton (1869-1970) – matka zdrowia

publicznego w Stanach Zjednoczonych

14. Raport Marca Lalonde’a, Kanada 1974 –

uwarunkowania stanu zdrowia mieszkańców Kanady

15. Światowa Organizacja Zdrowia, Konferencja w Ała-Acie

1978 : Strategia „Zdrowie dla wszystkich do roku

2000” – HFA 2000 – wyrównanie nierówności w

zdrowiu w skali globalnej

16. Karta Ottawska 1986 – wytyczono działania dla

promocji zdrowia

17. Narodowy Program Zdrowia na lata 2007-2015, Polska

HISTORIA ZDROWIA PUBLICZNEGO CD.

KiZE 2013

WHO, KOPENHAGA 1999

Dwa główne cele:

1. Promocja i ochrona

zdrowia w ciągu całego

okresu życia

2. Redukcja zapadalności i

zapobieganie głównym

chorobom oraz wypadkom

KiZE 2013

WHO, KOPENHAGA 1999

Trzy zasadnicze wartości:

1. Zdrowie człowieka jako nadrzędna wartość

2. Równość w zdrowiu i solidarność niezależnie od

kraju, grupy społecznej czy płci

3. Uczestnictwo w procesie rozwoju zdrowia

pojedynczych osób, grup społecznych, organizacji,

wielosektorowość

KiZE 2013

WHO, KOPENHAGA 1999

Cztery główne strategie:

1. Wielosektorowość w procesie oceny zdrowia (determinanty

zdrowia i ich ocena poprzez procedury HIA)

2. Programy zdrowotne ukierunkowane na rozwój i

wspieranie zdrowia oraz na leczenie

3. Zintegrowanie rodziny i społeczności w zakresie

podstawowej opieki zdrowotnej

4. Uczestnictwo w procesie rozwoju zdrowia partnerów z

różnych środowisk (dom, szkoła, miejsce pracy, lokalna

społeczność lub kraj)

NOWE KRAJE EU – PROBLEMY ZDROWIA

PUBLICZNEGO WG BAER 2002

1. Brak jasnej polityki zdrowotnej

2. Niski prestiż i status ekonomiczny dziedziny i

personelu medycznego

5. Narkomania

6. Małe zaangażowanie społeczne w sprawy zdrowia

3. Zapadalności na ch. zakaźne

4. Szczepienia obow. zdrowia

7. Zdegradowane środowisko

8. Zła jakość urządzeń pomocy doraźnej

CELE ZDROWIA PUBLICZNEGO

Głównym celem zdrowia publicznego jest zapewnienie

bezpieczeństwa zdrowotnego obywateli,

poprzez realizację zadań

posiadających wymiar zbiorowy lub indywidualny.

WYMIAR ZBIOROWY

• monitorowanie stanu zdrowia oraz określanie potrzeb

zdrowotnych ludności;

• zapobieganie rozprzestrzenianiu się chorób (zakaźnych i

społecznych);

• identyfikacja i zwalczanie zagrożeń zdrowotnych w

środowisku;

• zapobieganie wypadkom i urazom;

• zapewnienie nadzoru epidemiologicznego;

• promowanie aktywnego współuczestnictwa

społeczeństwa w działaniach na rzecz zdrowia poprzez

promocję zdrowego stylu życia wszystkich obywateli;

• kształcenie i doskonalenie zawodowe lekarzy i innego

personelu medycznego zgodnie z wymogami współczesnej

wiedzy medycznej, nowych technologii diagnostyczno-

leczniczych oraz zgodnie ze skalą potrzeb zdrowotnych

społeczeństwa, w tym zapewnienie warunków rozwoju

nauk medycznych;

• zapewnienie jednolitych, kompleksowych regulacji

prawnych w ochronie zdrowia;

• monitorowanie zakresu i jakości świadczeń medycznych, ich

dostępności, przestrzegania zasad etyki zawodowej

personelu, przestrzegania praw pacjenta i

międzynarodowych regulacji prawnych w ochronie zdrowia;

• ocena sytuacji zdrowotnej kraju na tle porównań

międzynarodowych

WYMIAR ZBIOROWY

WYMIAR INDYWIDUALNY

• Zapewnienie dostępności służb zapobiegawczych w zakresie

szczepień ochronnych, wczesnego wykrywania i leczenia chorób

zakaźnych;

• Zapewnienie dostępności pomocy medycznej dla osób

niepełnosprawnych, bezdomnych i innych grup pozbawionych

dostępu do świadczeń zdrowotnych;

• Objęcie zakresem świadczeń leczniczych wybranych chorób o

znaczeniu społecznym, w tym chorób psychicznych, uzależnień,

cukrzycy, itp.;

• objęcie badaniami przesiewowymi i czynnym poradnictwem grup

wysokiego ryzyka zachorowania na wybrane choroby o znaczeniu

społecznym;

• nadzór merytoryczny i pomoc finansowa dla instytucji

charytatywnych udzielających pomocy medycznej i społecznej

osobom ubogim i upośledzonym.

DLACZEGO ZDROWIE PUBLICZNE?

ZADANIA ZDROWIA PUBLICZNEGO

• monitorowanie stanu zdrowia i jego uwarunkowań;

• profilaktyka i kontrola chorób, urazów i niepełnosprawności;

• promocja zdrowia;

• ochrona środowiska;

• ocena skuteczności i efektywności systemu opieki zdrowotnej.

ZDROWIE PUBLICZNE – PODMIOTY

POLSKIE

• Ministerstwo Zdrowia http://www.mz.gov.pl/

• Narodowy Fundusz Zdrowia http://nfz.gov.pl/new/index.php

• Główny Inspektorat Sanitarny http://www.gis.gov.pl/

• Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów

Biobójczych http://www.urpl.gov.pl/

• Biuro ds. Zagranicznych Programów Pomocy w Ochronie Zdrowia

http://www.bpz.gov.pl/

• Krajowy Punkt Centralny Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia w

Pracy

https://osha.europa.eu/pl/oshnetwork/focal-points/poland

THE EUROPEAN ENVIRONMENT AND HEALTH

INFORMATION SYSTEM (ENHIS)

Deaths attributable to indoor air pollution, per 1000 capita, per year

CHILDREN'S ENVIRONMENT AND HEALTH

ACTION PLAN FOR EUROPE (CEHAPE)

Four regional priority goals (RPGs) for Europe:

RPG I: ensure safe water and adequate sanitation

RPG II: ensure protection from injuries and adequate

physical activity

RPG III: ensure clean outdoor and indoor air

RPG IV: aim at chemical-free environments

PLAN DOTYCZĄCY ŚRODOWISKA

I ZDROWIA DZIECI (CEHAP)

• Diagnoza

• Dotychczasowe działania

• Planowane działania

Ministerstwo Zdrowia

Ministerstwo Środowiska

WHO Polska 2009, dostęp: www.cehap.pl

PIŚMIENNICTWO

Rozdział 1 podręcznika pt. Zdrowie publiczne – geneza,

przedmiot i zakres. Wprowadzenie do zagadnienia, (w:)

Opolski J.(red.): Zdrowie Publiczne. Wybrane

Zagadnienia – Tom 1 . Szkoła Zdrowia Publicznego

CMKP, Warszawa 2011.

Dostęp: www.cmkp.edu.pl/dok_eu/CMKP_Zdrowie_Publiczne_

T_1.pdf (tom I)

Narodowy Program Zdrowia na lata 2007-2015.

Dostęp: http://www.mz.gov.pl/wwwfiles/ma_struktura/docs/za

l_urm_npz_90_15052007p.pdf