Cele i zadania zdrowia publicznegopublicznego

Dr hab. n med. Małgorzata Kowalska

Katedra i Zakład Epidemiologii

Wydział Lekarski w Katowicach

KiZE, 2012

Zdrowie

wg Światowej Organizacji Zdrowia (1947 r.)

„Zdrowie to stan zupełnego fizycznego, psychicznego oraz społecznego dobrostanu, psychicznego oraz społecznego dobrostanu, a nie tylko brak choroby lub ułomności.”

KiZE, 2012

Kto jest zdrowy ?

Determinanty zdrowia (Pola zdrowia wg M.

Lalonda, Ottawa 1978)

10%

stan zdrowia

KiZE, 2012

50%

20%

20% styl życia

środowisko

dziedziczenie

opieka medyczna

Charles Edward Amory Winslow (1877-1957)pierwszy kierownik Zakładu Zdrowia Publicznego w Yale

School of Epidemology & Public Health

profesor, bakteriolog i higienista, założyciel American Journal of Public Health

KiZE, 2012

Definicja zdrowia publicznego wg Ch.E.A. Winslowa(1920 r.)

„Zdrowie publiczne to nauka i sztuka zapobiegania chorobom, wydłużania życia oraz promowania zdrowia fizycznego i sprawności poprzez zorganizowane wysiłki społeczeństwa mające na celu higienizację środowiska, zwalczanie zakażeń higienizację środowiska, zwalczanie zakażeń występujących w społecznościach, edukację jednostek odnośnie zasad higieny osobistej, organizację świadczeń lekarskich i pielęgniarskich mających na celu wczesną diagnozę oraz profilaktycznie ukierunkowane leczenie oraz rozwój mechanizmów społecznych, które zapewnią każdej jednostce w społeczeństwie standard życia właściwy dla utrzymania zdrowia.”

KiZE, 2012

Definicja wg D. Achesona (autor raportu o nierównościach w zdrowiu w zależności od przynależności do klasy społecznej,

Wlk. Brytania, 1998) r.

„Zdrowie publiczne to sztuka i nauka zapobiegania chorobom, promowania zdrowia zapobiegania chorobom, promowania zdrowia oraz wydłużania życia poprzez zorganizowane wysiłki społeczeństwa”.

KiZE, 2012

"Smoking is an important component of differences in mortality between social

classes."

wg BBC News 1998

Definicja wg Kulik T.B., Latalski M. (Lublin 2002 r.)

„Zdrowie publiczne to dyscyplina naukowa

obejmująca zagadnienia zdrowia społeczeństwa, współzależność stanu zdrowia społeczeństwa, współzależność stanu zdrowia od warunków życia oraz form troski o zdrowie w odniesieniu do jednostki, rodziny i całej społeczności.”

KiZE, 2012

Definicja wg J. Nosko (Szkoła Zdrowia Publicznego, Instytut

Medycyny Pracy w Łodzi, 2005 r.)„Zdrowie publiczne jest to troska o zachowanie i umacnianie zdrowia w wymiarze makrospołecznym, lokalnym i środowiskowym, polegająca na naukowym rozpoznawaniu stanu zdrowia i potrzeb zdrowotnych zbiorowości oraz inicjowaniu skoordynowanych wysiłków instytucji rządowych, samorządowych i pozarządowych w celu osiągnięcia pożądanych standardów zdrowia.”instytucji rządowych, samorządowych i pozarządowych w celu osiągnięcia pożądanych standardów zdrowia.”„Cel ten uzyskuje się przez kontrolę czynników ekologicznych, tworzenie sprzyjających zdrowiu warunków społeczno-ekonomicznych, zapobieganie zakaźnym i niezakaźnym chorobom społecznym, powszechny i równy dostęp do opieki medycznej, a przede wszystkim w wyniku kształtowania nawyków zdrowego stylu życia w ramach edukacji przedszkolnej i szkolnej oraz realizacji programów promocji zdrowia w środowisku ludzi dorosłych.”

KiZE, 2012

Nowe zdrowie publiczne w definicji M. Miller i M.J. Wysockiego (IZP PZH w Warszawie, 2003 r.):

„Nowe zdrowie publiczne (NZP) jest nauką i kompleksowym postępowaniem zmierzającym do zachowania i umacniania zdrowia ludności w wymiarze makrospołecznym i lokalnym. Podstawą tego postępowania jest naukowe rozpoznawanie zdrowia i potrzeb zdrowotnych zbiorowości oraz inicjowanie i organizowanie skoordynowanych wysiłków instytucji rządowych, samorządowych i pozarządowych w celu osiągania pożądanych standardów i pozarządowych w celu osiągania pożądanych standardów zdrowia.”„Cel ten uzyskuje się poprzez wdrażanie podstawowych funkcji zdrowia publicznego, a zwłaszcza przez kształtowanie nawyków zdrowego stylu życia, realizację programów promocji zdrowia, zapobieganie zakaźnym i niezakaźnym chorobom o znaczeniu społecznym, kontrolę czynników ekologicznych, tworzenie sprzyjających zdrowiu warunków społeczno-ekonomicznych oraz zapewnienie powszechnego i równego dostępu do opieki medycznej.”

KiZE, 2012

ZDROWIE PUBLICZNEwg WŁODARCZYK C. KRAKÓW 2000

POLITYKA SPOŁECZNA

EPIDEMIOLOGIAHIGIENA

POLITYKA SPOŁECZNA

INFORMATYKA MED

TEORIA ORGANIZACJI

ADMINISTRACJA

Z PPRAWOEKONOMIA

INFORMATYKA MED

DEMOGRAFIA

ETYKAPEDAGOGIKASOCJOLOGIA

PSYCHOLOGIA

ADMINISTRACJA

KiZE, 2012

ZDROWIE PUBLICZNEwg Oxford Textbook of Public Health 2001

• ZDROWIE PUBLICZNE

działania racjonalne

- Profesjonaliści

- Zaplecze naukowe EBM

• POLITYKA ZDROWOTNA

sfera gry politycznej

- Zmienność celów

- Fasadowość wartości –- Zaplecze naukowe EBM

- Stałe wartości –sprawiedliwość w dostępności

- Stałe cele

- Zmienne priorytety

- Fasadowość wartości –deklaracje w zależności od społecznych nastrojów

- Zaplecze naukowe –instrumentalne wykorzystywanie

KiZE, 2012

MIEJSCE ZDROWIA PUBLICZNEGO W SYSTEMIE OCHRONY ZDROWIA

( wg Leowski J. 2001)

OPIEKA TERMINALNA

KOSZTY OPIEKI ZDRO-

WOTNEJ TU KONCENTRUJE SIĘ

ZDROWIE PUBLICZNE

POZ – MEDYCYNA RODZINNA

OPIEKA SPECJALIST.

3 POZIOM REFERENC.

MIN.KOSZTY

JE SIĘ UWAGA POLITYKÓW

KiZE, 2012

Historia zdrowia publicznego – wybrane fakty

1. Hipokrates (400-377p.n.e.) – traktat ‘O powietrzu, wodach i klimatach’ – ojciec medycyny

2. Bernardino Ramazzini (1653-1714) – traktat ‘De morbisartificium diatriba’ – prekursor medycyny pracy

3. Antony Leeuwenhoek (1632-1723) – szlifierz, wynalazca mikroskopu, opisał krwinki, plemniki, strukturę kości i mięśni

4. Gotfryd Wilhelm Leibnitz (1646-1716) – filozof, matematyk i 4. Gotfryd Wilhelm Leibnitz (1646-1716) – filozof, matematyk i prawnik, domagał się stworzenia systemu publicznej opieki zdrowotnej

5. John Graunt (1620-1674) – prekursor epidemiologii i demografii, analizował zmiany stanu zdrowia brytyjczykóww oparciu o sprawozdania o urodzeniach i zgonach

6. William Farr (1807-1883) – uporządkował i rozwinął system statystyki medycznej, wyznaczył główne zasady obowiązujące w epidemiologii

KiZE, 2012

Johann Peter Frank (1745-1821)

profesor medycyny w Getyndze, Pawii, Wiedniu i Petersburgu, autor podstaw zdrowia publicznego‘System einer vollständing medizinischen Polizei’

Postulaty pod adresem państwa dla dobra zdrowia ogółu

* wprowadzenie obowiązku posiadania świadectw zdrowia przed zawarciem związku małżeńskiego

* zapewnienie opieki nad macierzyństwem* zapewnienie pomocy w chorobie

* urządzenie szkół i nauczania zgodnie z wymogami zdrowia* zwalczanie alkoholizmu i prostytucji

* zaopatrzenie w wodę i usuwanie nieczystości

KiZE, 2012

Historia zdrowia publicznego

8. prace XIX wiecznych uczonych nad zapobieganiem chorobom zakaźnym –złoty wiek zdrowia publicznego - Jenner (krowianka przeciwko ospie); Semmelweis (aseptyka); Pasteur (szczepienia p. wąglikowi i wściekliźnie); Koch (odkrywca laseczki wąglika, prątka gruźlicy,przecinkowca cholery) ; Pettenkofer (higiena doświadczalna) ; Lister (twórca antyseptyki) ; Snow(opanowanie epidemii cholery)

9. Prawo ograniczające w Anglii czas pracy młodzieży < 18 lat do 12 godzin dziennie oraz zakazująca pracy dzieciom < 9 lat (1883)

10. Ustawy o ochronie zdrowia ‘Public Health Act’ 1848 i 1875 gwarantujące tworzenie samorządowych organów zdrowia w Anglii

11. Bismarkowski system ubezpieczeń społecznych (1883-9)11. Bismarkowski system ubezpieczeń społecznych (1883-9)12. Józef Polak (1857-1928) – czasopismo‘Zdrowie Publiczne’13. Alice Hamilton (1869-1970) – matka zdrowia publicznego w Stanach

Zjednoczonych14. Raport Marca Lalonde’a, Kanada 1974 – uwarunkowania stanu zdrowia

mieszkańców Kanady15. Światowa Organizacja Zdrowia, Konferencja w Ała-Acie 1978 : Strategia

„Zdrowie dla wszystkich do roku 2000” – HFA 2000 – wyrównanie nierówności w zdrowiu w skali globalnej

16. Karta Ottawska 1986 – wytyczono działania dla promocji zdrowia17. Narodowy Program Zdrowia na lata 2007-2015, Polska

KiZE, 2012

Dwa główne cele:

1. Promocja i ochrona zdrowia w ciągu całego okresu życia

WHO, Kopenhaga 1999

okresu życia

2. Redukcja zapadalności i zapobieganie głównym chorobom oraz wypadkom

Trzy zasadnicze wartości:

1. Zdrowie człowieka jako nadrzędna wartość

2. Równość w zdrowiu i solidarność niezależnie od kraju, grupy społecznej czy

WHO, Kopenhaga 1999

kraju, grupy społecznej czy płci

3. Uczestnictwo w procesie rozwoju zdrowia pojedynczych osób, grup społecznych, organizacji, wielosektorowość

Cztery główne strategie:

1. Wielosektorowość w procesie oceny zdrowia (determinanty zdrowia i ich ocena poprzez procedury HIA)

2. Programy zdrowotne ukierunkowane na rozwój i wspieranie zdrowia oraz na leczenie

WHO, Kopenhaga 1999

leczenie

3. Zintegrowanie rodziny i społeczności w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej

4. Uczestnictwo w procesie rozwoju zdrowia partnerów z różnych środowisk (dom, szkoła, miejsce pracy, lokalna społeczność lub kraj)

www.who.int – HFA Database

Hfa.lnk

Nowe kraje EU – problemy zdrowia publicznegowg Baer 2002

1. Brak jasnej polityki zdrowotnej

2. Niski prestiż i status

5. ↑↑↑↑ narkomania

6. Małe zaangażowanie społeczne w sprawy 2. Niski prestiż i status

ekonomiczny dziedziny i personelu medyczn.

3. ↑↑↑↑ zapadalności na ch. zakaźne

4. ↓↓↓↓ szczepienia obow.

społeczne w sprawy zdrowia

7. Zdegradowane środowisko

8. Zła jakość urządzeń pomocy doraźnej

KiZE, 2012

Cele zdrowia publicznego

Głównym celem zdrowia publicznego jest zapewnienie bezpieczeństwa zdrowotnego obywateli, poprzez realizację zadań obywateli, poprzez realizację zadań posiadających wymiar zbiorowy lub indywidualny.

KiZE, 2012

• monitorowanie stanu zdrowia oraz określanie potrzeb zdrowotnych ludności;

• zapobieganie rozprzestrzenianiu się chorób (zakaźnych i społecznych);

• identyfikacja i zwalczanie zagrożeń zdrowotnych w środowisku;

• zapobieganie wypadkom i urazom;

• zapewnienie nadzoru epidemiologicznego;

• promowanie aktywnego współuczestnictwa społeczeństwa w działaniach na rzecz zdrowia poprzez promocję zdrowego stylu życia wszystkich obywateli;

Wymiar zbiorowy

zdrowia poprzez promocję zdrowego stylu życia wszystkich obywateli;

• kształcenie i doskonalenie zawodowe lekarzy i innego personelu medycznego zgodnie z wymogami współczesnej wiedzy medycznej, nowych technologii diagnostyczno-leczniczych oraz zgodnie ze skalą potrzeb zdrowotnych społeczeństwa, w tym zapewnienie warunków rozwoju nauk medycznych;

• zapewnienie jednolitych, kompleksowych regulacji prawnych w ochronie zdrowia;

• monitorowanie zakresu i jakości świadczeń medycznych, ich dostępności, przestrzegania zasad etyki zawodowej personelu, przestrzegania praw pacjenta i międzynarodowych regulacji prawnych w ochronie zdrowia;

• ocena sytuacji zdrowotnej kraju na tle porównań międzynarodowych

KiZE, 2012

Wymiar indywidualny

• Zapewnienie dostępności służb zapobiegawczych w zakresie szczepień ochronnych, wczesnego wykrywania i leczenia chorób zakaźnych;

• Zapewnienie dostępności pomocy medycznej dla osób niepełnosprawnych, bezdomnych i innych grup pozbawionych dostępu do świadczeń zdrowotnych;

• Objęcie zakresem świadczeń leczniczych wybranych chorób o • Objęcie zakresem świadczeń leczniczych wybranych chorób o znaczeniu społecznym, w tym chorób psychicznych, uzależnień, cukrzycy, itp.;

• objęcie badaniami przesiewowymi i czynnym poradnictwem grup wysokiego ryzyka zachorowania na wybrane choroby o znaczeniu społecznym;

• nadzór merytoryczny i pomoc finansowa dla instytucji charytatywnych udzielających pomocy medycznej i społecznej osobom ubogim i upośledzonym.

KiZE, 2012

Dlaczego zdrowie publiczne?

Zadania zdrowia publicznego

• monitorowanie stanu zdrowia i jego uwarunkowań;

• profilaktyka i kontrola chorób, urazów i niepełnosprawności;niepełnosprawności;

• promocja zdrowia;

• ochrona środowiska;

• ocena skuteczności i efektywności systemu opieki zdrowotnej.

KiZE, 2012

Zdrowie publiczne – podmioty polskie

• Ministerstwo Zdrowia http://www.mz.gov.pl/

• Narodowy Fundusz Zdrowia http://nfz.gov.pl/new/index.php

• Główny Inspektorat Sanitarny http://www.pis.gov.pl/

• Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów BiobójczychMedycznych i Produktów Biobójczychhttp://www.urpl.gov.pl/

• Biuro ds. Zagranicznych Programów Pomocy w Ochronie Zdrowia http://www.bpz.gov.pl/

• Krajowy Punkt Centralny Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracyhttp://osha.europa.eu/pl/oshnetwork/focal-points/poland

KiZE, 2012

Health Impact Assessment (HIA)

www.who.int/hia/en/

The European Environment and Health Information System (ENHIS)

Deaths attributable to indoor air pollution, per 1000 capita, per year

Children's Environment and Health Action Plan for Europe (CEHAPE)

Four regional priority goals (RPGs) for Europe:RPG I: ensure safe water and adequate sanitation

RPG II: ensure protection from injuries and adequate physical activityRPG III: ensure clean outdoor and indoor airRPG IV: aim at chemical-free environments

www.euro.who.int/childhealthenv/policy

Plan dotyczący środowiskai zdrowia dzieci (CEHAP).

• Diagnoza

Ministerstwo Zdrowia

• Dotychczasowe działania

• Planowane działania

Ministerstwo ZdrowiaMinisterstwo Środowiska

WHO-Polska2009, dostęp :www.cehap.pl

Piśmiennictwo

• Rozdział 1 podręcznika pt. Zdrowie publiczne – geneza, przedmiot i zakres. Wprowadzenie do zagadnienia, (w:) Opolski J.(red.): Zdrowie Publiczne. Wybrane Zagadnienia – Tom 1 . Szkoła Zdrowia Publicznego CMKP, Warszawa 2011. Dostęp: CMKP, Warszawa 2011. Dostęp: www.cmkp.edu.pl/dok_eu/CMKP_Zdrowie_Publiczne_T_1.pdf (tom I)

• Narodowy Program Zdrowia na lata 2007-2015. Dostęp: http://www.mz.gov.pl/wwwfiles/ma_struktura/docs/zal_urm_npz_90_15052007p.pdf

KiZE, 2012