Biuletyn PTE nr 3/2009

Redaktor naukowy: Artur Pollok

Opracowanie redakcyjne i korekta: Agnieszka Bąk

Wydawca:Polskie Towarzystwo Ekonomiczne

ul. Nowy Świat 4900-042 Warszawa

tel. 022 551 54 01, 022 551 54 05, faks 022 551 54 44www.pte.pl, e-mail: [email protected]

ISSN 1507-1383

Skład i druk:TECHNET Sp. z o.o.ul. Biskupińska 3A

30-732 Kraków

Nakład: 5000 egz.

Spis treści

Elżbieta MączyńskaHipoteza o niezamierzonym samobójstwie ekologicznym .................. 1

Grzegorz WałęgaNajlepsi młodzi ekonomiści ................................................................ 5

Wacław KacmajorLaureaci XXII OWE w Brukseli ............................................................. 12

Zawody centralne XXII OWE w obiektywie ......................................... 15opracował: Grzegorz Wałęga

Zestaw pytań z zawodów III stopnia (centralnych) XXII OWE ............. 22opracował: Grzegorz Wałęga

Daniel JabłońskiOchrona środowiska naturalnego w pracach laureatówNagrody Nobla ................................................................................... 27

Michał PtakZnaczenie podatku akcyzowego od nośników energiiw polskiej polityce ochrony środowiska ............................................. 30

Roman SobieckiMechanizm globalizacji ekonomicznej ............................................... 35

Biuletyn PTE nr 3/2009 1

Ekologia i edukacja

Elżbieta MączyńskaPrezes Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego

Hipoteza o niezamierzonym samobójstwie ekologicznym

Badania i przestrogi

Choć już starożytni (Demokryt, Epikur i inni) nawoływali do troski o środowisko naturalne i do życia w zgodzie z naturą (Convenienter na-turae vivere – Zenon z Kitionu), podkreślając, że wszystko jej podlega (Omnia subiecta sunt natu-rae), to apele te nie uchroniły, niestety, dawnych cywilizacji przed zagładą ekologiczną. Historia ludzkości aż nader wyraziście dowodzi braku na-leżytego poszanowania dla zasobów naturalnych. Dowody tego można mnożyć. Są one przedsta-wiane i analizowane w wielu publikacjach.

Tematyka środowiska naturalnego jest przed-miotem niekiedy bardzo ostrych sporów, co znaj-duje wyraz w coraz bogatszej literaturze przed-miotu. Przy tym jest to tematyka w wysokim stopniu interdyscyplinarna (ekonomia, zarzą-dzanie, ubezpieczenia, ekologia, prawo, psycho-logia, socjologia, demografia, chemia, biologia, nauki rolnicze, medycyna, pedagogika, edukacja itd.). Na to nakłada się pokaźny zestaw global-nych, unijnych i krajowych uregulowań praw-nych oraz rozmaitych ruchów społecznych i ini-cjatyw obywatelskich – zieloni, alterglobaliści, antyglobaliści, organizacje konsumenckie, orga-nizacje ochrony praw pacjentów, stowarzyszenie chirurgów drzew i inne. Wskazuje to na ogrom-ną złożoność i rozległość, ale także kontrower-syjność tej problematyki.

Złożoność tę w sposób bardzo spektakularny przedstawia m.in. Jared Diamond, naukowiec--geograf (w książce pod wielce wymownym tytu-łem Upadek), stawiając pytanie: „dlaczego nie-które społeczeństwa upadły, a innym się udało”1. Odpowiedzi na tak sformułowane pytanie poszu-kuje poprzez analizę stosunku społeczeństw oraz całych cywilizacji do środowiska naturalnego.

Na podstawie tej analizy dochodzi on do wniosku, że nierozważne korzystanie z zasobów natural-nych to – obok militarnych, politycznych czy eko-nomicznych – jedna z głównych przyczyn upadku wielu dawnych wielkich cywilizacji, po których pozostały jedynie „monumentalne ruiny”, któ-rych rozmiary świadczą o „minionym bogactwie”. Dlaczego mimo bogactwa i siły doszło do zagłady tych społeczeństw? „Za tak romantyczną tajem-nicą czai się dręcząca myśl: czy taki los mógłby spotkać nasze zamożne społeczeństwo? Czy które-goś dnia turyści będą ze zdumieniem wpatrywali się w rdzewiejące kadłuby nowojorskich drapaczy chmur, tak jak my patrzymy na porośnięte dżun-glą ruiny miast Majów?”2.

Pytanie o przyczyny zagłady dawnych cywili-zacji J. Diamond wiąże z hipotezą o „niezamie-rzonym samobójstwie ekologicznym” – o „eko-bójstwie”. Hipotezę tę potwierdzają odkrycia archeologów, badania historyczne, paleontolo-giczne i inne. Według J. Diamonda dawne społe-czeństwa ulegały osłabieniu wskutek działania ośmiu, występujących z różnym natężeniem, czynników:1) wylesienie i zniszczenie siedlisk,2) problemy z glebą (erozja, skażenie i utrata

żywności),3) problemy z gospodarką wodną,4) nadmierne pozyskiwanie zwierzyny,5) wyniszczenie populacji ryb,6) wpływ gatunków introdukowanych na gatun-

ki tubylcze,7) wzrost populacji człowieka,8) wzmożony wpływ człowieka na środowisko

naturalne.Trudno nie dostrzec i nie uznać współczesnej

aktualności wymienionych przez J. Diamonda czynników. Choć autor ten bywa niekiedy oskar-

2 Biuletyn PTE nr 3/2009

Ekologia i edukacja

żany o uprawianie ekologicznego determinizmu, uwzględnia jednak w swych analizach także inne, pozaekologiczne czynniki. Przyznaje przy tym, że nie jest mu znany żaden przypadek, w którym „destrukcję społeczeństwa można by przypisać wyłącznie działaniom na szkodę środowiska: za-wsze są inne czynniki sprawcze”3. Wymienia pięć czynników ekologicznej katastrofy. Jego zdaniem cztery z nich, a mianowicie: szkodzenie środo-wisku, zmiany klimatyczne, wrogo nastawieni sąsiedzi i partnerzy handlowi to czynniki, które nie muszą mieć istotnego znaczenia dla danego społeczeństwa. Natomiast piąty czynnik – re-akcja społeczeństwa na problemy ekologiczne – zawsze okazuje się znaczący. J. Diamond wy-kazuje zarazem, że „reakcja społeczeństwa za-leży od jego instytucji politycznych, ekonomicz-nych i społecznych oraz wartości kulturowych. Instytucje te i wartości mają wpływ na to, czy społeczeństwo rozwiązuje (czy choćby próbuje rozwiązać swoje problemy)”4.

Stąd aktualność pytania sformułowanego przez Ilyę Prigogine’a – laureata Nagrody Nobla w dziedzinie chemii w 1977 r.: „Jeśli Natura, jeśli materia posiada własność spontanicznego tworzenia porządku, to czy i my, ludzie jesteśmy poddani tym samym prawom, które tym proce-sem rządzą?”5. Nietrudno tu o zwątpienie, sko-ro współcześnie, mimo odnotowywanego w wielu społecznościach i krajach wzrostu świadomości ekologicznej, wyraźnie pogłębia się nieład eko-logiczny w wymiarze globalnym.

Współczesne zagrożenia

Współcześnie zagrożenia ekologiczne (w tym zwłaszcza klimatyczne) narastają – i to mimo bezprecedensowego światowego postępu tech-nologicznego i informacyjnego. Potwierdza to wagę eksponowanego przez J. Diamonda czyn-nika instytucjonalno-ustrojowego. Zwraca na to uwagę także znany amerykański ekonomista Lester Thurow: „Każdy system społeczny posia-da swoje słabe i mocne strony. Siłą kapitalizmu jest jego zdolność do zaspakajania różnych in-dywidualnych preferencji. Największą słabością kapitalizmu jest jego krótkowzroczność. Z natu-ry posiada krótki horyzont czasowy. Prywatne przedsiębiorstwa zwykle planują w horyzoncie od trzech do pięciu lat”6. Środowisko naturalne zaś wymaga dłuższej perspektywy.

Podobnego zdania jest Immanuel Wallerstein, amerykański profesor socjologii7. Wskazuje on

na kryzys ekologiczny we współczesnym świe-cie (rozdział Ekologia i kapitalistyczne koszty produkcji. Sytuacja bez wyjścia) i pozwalanie przedsiębiorstwom na eksternalizację kosztów, czyli ich przerzucanie na społeczeństwo świato-we8. I. Wallerstein konstatuje, że „ludzka aro-gancja jest największym ograniczeniem, jakie ludzkość sama sobie narzuca”9. Podobne wnio-ski i ostrzeżenia formułuje Alvin Toffler w swo-ich futurystycznych dziełach Zmiana władzy. Wiedza, bogactwo i przemoc u progu XXI stulecia i Szok przyszłości10.

Z kolei Ulrich Beck, czołowy niemiecki socjo-log, konstatuje, że współcześnie nie tylko gospo-darka, ale i ryzyko podlega globalizacji. „W za-awansowanej nowoczesności społeczna produkcja bogactwa idzie w parze ze społeczną produkcją ryzyka”11. Nakładają się bowiem na siebie skom-plikowane problemy ekonomiczne, ekologiczne, techniczne i społeczne. W tej sytuacji zagrożenia stają się niemalże codziennością. „W niepohamo-wany rozwój cywilizacji wpisane są niejako sy-tuacje quasi-rewolucyjne, powstają jako uwarun-kowany modernizacją »los cywilizacyjny«, który pod płaszczykiem normalności zawiera w sobie przyzwolenie na katastrofę”12.

„Produkując” ryzyko – współczesny świat musi zarazem poszukiwać antidotum. Widać to wyraźnie m.in. w przemyśle spożywczym. W bo-gatych krajach, w tym przede wszystkim w USA, w miejsce głodu „trudną kwestią dla wielu osób stają się problemy »grubych brzuchów«”13. Jest to jedno z negatywnych następstw nadmiernego „ucywilizowania”, nieekologiczności przemysłu spożywczego (fast food, chemiczne „ulepszacze” żywności itp.). Stąd dramatyczna niekiedy wal-ka o nawrót do zdrowej żywności. Równocześnie, paradoksalnie, problem „grubych brzuchów” jest dla korporacji okazją do rozwoju gamy produk-tów – „odchudzaczy” i usług ukierunkowanych na komercyjne (niekiedy chirurgiczne) rozwią-zywanie tego problemu. I tu znów korzyści po-zostają po stronie korporacji, a koszty po stronie państwa i obywateli (z budżetu USA corocznie przeznacza się miliardy dolarów na walkę z oty-łością, niezależnie od znacznych prywatnych środków, wydatkowanych na te cele z budżetów domowych).

Uwydatnia się tu kwestia nieprawidłowości pomiaru efektywności przedsiębiorstw oraz po-miaru kosztów i efektów zewnętrznych. Łączy się z tym konieczność zmian regulacji praw-nych, w tym zwłaszcza dotyczących ponadna-rodowych korporacji. Przy tym niezbędne jest


Ekologia i edukacja

uwzględnianie ekonomicznych następstw zmian regulacji korporacyjnych, w tym przede wszyst-kim następstw wynikających z ograniczania eks-ternalizacji kosztów. Następstwa te mogą być bowiem nie tylko pozytywne, ale i negatywne (przynajmniej w krótkim okresie), w tym takie jak możliwy wzrost cen produktów i usług, zmia-ny w strukturze popytu itd. Wszystko to rzutuje na poziom dobrobytu społecznego.

Zarazem nierzadko marnotrawione są środki, paradoksalnie, mające służyć ograniczaniu ryzy-ka ekologicznego. Przykładowo w 1997 r. Rada Ziemi (Earth Council – czyli organizacja powoła-na do realizacji uchwał Szczytu Ziemi z 1992 r.) opublikowała studium André de Moora i Petera Calamaiego pt. Subsidizing Unsustainable Development. Jego celem było ustalenie i spo-rządzenie listy subsydiów, które przyczyniają się do powstawania szkód w środowisku. W opraco-waniu tym wskazano zdumiewająco wielką liczbę przykładów takich subsydiów (na ogólną sumę co najmniej 700 mld dolarów). Autorzy pisali: „Wprost trudno uwierzyć, że świat wydaje set-ki miliardów dolarów na subsydiowanie własnej destrukcji”14. Przywrócenie trwałej równowagi między gospodarką światową a ekosystemami wymaga restrukturyzacji gospodarki w tempie nadzwyczajnie wysokim. Badacze podkreślają bowiem, że „chociaż nie jest to dla każdego oczy-wiste, prawdopodobnie stoimy właśnie wobec za-grożenia porównywalnego do wojen światowych, wymagającego równie radykalnych kroków”15.

Polskie odniesienia

Dystans rozwojowy, niestety wciąż jeszcze dzielący Polskę od krajów wyżej rozwiniętych i bogatszych, wskazuje na znaczenie wzrostu gospodarczego. Zarazem na w pełni uzasadnio-ne i niezbędne dążenie do jego przyspieszania nakłada się jednak ryzyko ekologiczne, genero-wane w wyniku, niejako oczywistego w takich warunkach, prymatu celów gospodarczych nad ekologiczno-społecznymi. Skutkuje to niezrów-noważonym wzrostem, co tym samym zagraża trwałości rozwoju.

W sytuacji gdy inne, bogatsze kraje boryka-ją się z problemem „grubych brzuchów”, dla polskiego przemysłu spożywczego – jeszcze sto-sunkowo mało skażonego nieekologicznością – wielkim wyzwaniem i szansą jest unowocze-śnianie i rozwój produkcji, ale ukierunkowa-ny na wytwarzanie wyrobów ekologicznych, od

lat cenionych na rynkach światowych. Znalazło to odzwierciedlenie m.in. w artykule Roberta F. Kennedy’ego Jr. pt. Polacy, brońcie swoich świń i kraju!16. Robert F. Kennedy przedstawia „zmacdonaldyzowny” system produkcji wieprzo-winy w działającym w Polsce amerykańskim kon-cernie Smithfield Foods. W artykule tym prze-strzega, że w wyniku takiego kierunku rozwoju „powietrze i rzeki zostaną zatrute, zamiast wie-przowiny ludzie będą jeść chemiczne świństwo, a rolników czeka los chłopów pańszczyźnianych na własnej ziemi”. A przy tym każda nowa fer-ma przemysłowa prowadzi do bankructwa dzie-siątków rodzinnych gospodarstw. „Jeżeli Polska ma rozkwitnąć w nurtach globalnej gospodarki, zamiast w nich utonąć, musi dostrzec swą nie-zwykłą siłę i uwierzyć w siebie”17.

Bezkrytyczne przejmowanie wzorców i roz-wiązań korporacyjnych to droga, której efek-ty krótkoterminowe mogą być, co prawda, dość spektakularne (wysoka wydajność, niskie koszty i ceny produktów), ale w dłuższej perspektywie może prowadzić do katastrofy. I tu znów uwy-datnia się kwestia pomiaru wartości przedsię-biorstw i uwzględniania w niej kosztów i efek-tów zewnętrznych.

Dla upowszechniania efektywnych długofalo-wych zachowań przedsiębiorstw, w tym przede wszystkim zachowań proekologicznych, ważna jest sprzyjająca temu regulacyjna i instytucjonal-na infrastruktura. Bez regulacyjnego wspoma-gania, wymuszającego na przedsiębiorstwach za-chowania proekologiczne, komercja i napędzany przez korporacje konsumeryzm zniszczyć mogą wciąż jeszcze zbyt wątłe przejawy takich zacho-wań. A wówczas także Polska może stanąć przed wielce kosztownym i trudnym do opanowania problemem „grubych brzuchów”.

Niedostosowanie rozwiązań systemowych do wyzwań współczesności owocuje wieloma zjawi-skami negatywnymi, w tym m.in. szeroko opi-sywanymi w literaturze syndromami „tragedii wspólnego pastwiska”18. Wskazuje to zarazem na wagę kultury i edukacji ekologicznej.

Ekologia i edukacja

Katastrofalne błędy cywilizacyjne dotyczące środowiska naturalnego oraz analizowane w li-teraturze przedmiotu dzieje dawnych cywilizacji i wymarłych społeczeństw niewątpliwie powin-ny być poważną lekcją dla współczesnego świata, przestrogą przed destrukcyjnymi następstwami


Ekologia i edukacja

agresji wobec przyrody, przestrogą przed ryzy-kiem globalnej katastrofy ekologicznej. Nie do przecenienia jest tu edukacja w zakresie eko-logii. Jest ona tym istotniejsza, że ekologia wy-łoniła się i szybko rozwija się jako nowa gałąź nauki19.

I właśnie na edukacyjne cele ekologiczne ukierunkowana była XXII Olimpiada Wiedzy Ekonomicznej, zorganizowana przez Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, pod hasłem „Śro-dowisko naturalne w procesie gospodarowania”. Wyrazem uznania ekologiczno-edukacyjnej rangi tego przedsięwzięcia było objęcie go honorowym patronatem przez ministra środowiska.

Tematyce ekologicznej poświęcony jest też ni-niejszy „Biuletyn PTE”. Został on przygotowany dzięki wsparciu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, w ramach spe-cjalnej serii wydawniczej, obejmującej trzy ko-lejne dotyczące ekologii, numery tego periody-ku, z których pierwszy ukazał się w I kwartale 2009 r. (w wersji elektronicznej dostępny jest na stronie internetowej PTE pod adresem: http://www.pte.pl/pliki/1/68/Biuletyn_1_2009.pdf).

Polskie Towarzystwo Ekonomiczne wyraża nadzieję, że tego typu przedsięwzięcia sprzy-jać będą rozwojowi wiedzy i kultury ekologicz-nej oraz rozwojowi proekologicznych zacho-wań w społeczeństwie. Oczekujemy, że ucznio-wie szkół ponadgimnazjalnych – uczestnicy Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej (i nie tylko oni) – będą popularyzować w swoim otoczeniu zachowania przyjazne środowisku naturalne-mu oraz będą kreować wzorce takich zachowań, przeciwstawiając się w ten sposób wciąż jesz-cze niestety nierzadkim przejawom wandalizmu czy wręcz barbarzyństwa w odniesieniu do śro-dowiska naturalnego. Z pewnością uczestnicy Olimpiady już to czynią, chociażby poprzez sam fakt udziału w tym przedsięwzięciu.

Dziękując zarówno uczestnikom Olimpiady, jak i ich nauczycielom za pracę w ramach OWE, gratuluję zainteresowania ekologią i dedykuję sentencję Horacego: „kto zaczął, już zrobił po-łowę” (Dimidium facti, qui coepit, habet), a tak-że sentencję Seneki: „jeśli będziesz żyć w zgo-dzie z naturą, nigdy nie będziesz ubogi” (Si ad naturam vives, numquam eris pauper). I tego też życzę wszystkim Czytelnikom niniejszego „Biuletynu PTE”.

Przypisy

1 J. Diamond, Upadek. Dlaczego niektóre społeczeń-stwa upadły, a innym się udało, Prószyński i S-ka, Warszawa 2007 (wydanie oryginalne: Collapse: How Societies Choose to Fail or Succeed, Viking Books, New York 2005).

2 Tamże, s. 14.3 Tamże, s. 21.4 Tamże, s. 24.5 A. Weron, Ilya Prigogine (25.01.1917–28.05.2003),

http://pryzmat.pwr.wroc.pl/Pryzmat_167/Pryzmat167.pdf.

6 L.C. Thurow, Przyszłość kapitalizmu. Jak dzisiejsze siły ekonomiczne kształtują świat jutra, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 1999, s. 371 i 372.

7 I. Wallerstein, Utopistyka. Alternatywy historycz-ne dla XXI wieku, Oficyna Wydawnicza Bractwa „Trojka”, Poznań 2008.

8 I. Wallerstein, Koniec świata jaki znamy, Scholar, Warszawa 2004, s. 27 i 151.

9 Tamże, s. 306.10 A. Toffler, Szok przyszłości, Zysk i S-ka, Poznań

1998; oraz tenże, Zmiana władzy. Wiedza, bogac-two i przemoc u progu XXI stulecia, Zysk i S-ka, Poznań 2003. Por. też: P. Sztompka, Trauma wiel-kiej zmiany. Społeczne koszty transformacji, PAN, Warszawa 2000.

11 U. Beck, Społeczeństwo ryzyka. W drodze do innej nowoczesności, Scholar, Warszawa 2002, s. 27.

12 Tamże, s. 101.13 Tamże, s. 29.14 A. de Moor, P. Calamai, Subsidizing Unsustainable

Development, Earth Council, San José 1997, cyt. za: L.R. Brown, Gospodarka ekologiczna na miarę Ziemi, Książka i Wiedza, Warszawa 2003, s. 11.

15 Tamże.16 „Gazeta Wyborcza” z 3 października 2003 r.17 Tamże.18 Jest to zidentyfikowany przez G. Hardina mecha-

nizm nadużywania dostępu do darmowych dóbr i usług. Do takich zaliczana jest przede wszystkim przyroda, a przynajmniej niektóre jej składniki. Używając metafory „darmowego, gminnego pa-stwiska”, G. Hardin wykazuje, że nieprzestrzega-nie umowy korzystania z pastwiska doprowadzi-ło do jego zniszczenia. Po jakimś czasie, wskutek zbyt intensywnej eksploatacji, trawa na pastwisku przestała odrastać, a pastwisko ostatecznie zostało wyjałowione. Mieszkańcy stracili pastwisko, a ich krowy przestały dawać mleko. Zob. G. Hardin, The Tragedy of the Commons, „Science” 1968, nr 162, s. 1243–1248.

19 G.W. Kołodko, Wędrujący świat, Prószyński i S-ka, Warszawa 2008, s. 386.


XXII Olimpiada Wiedzy Ekonomicznej

Grzegorz WałęgaSekretarz naukowy Komitetu Głównego Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej

Najlepsi młodziekonomiści

W dniach 28 i 29 marca 2009 r. w Centrum Edukacji Statystycznej Głównego Urzędu

Statystycznego w Jachrance koło Warszawy od-były się zawody III stopnia (centralne) XXII Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej. Hasłem prze-wodnim Olimpiady w bieżącym roku szkolnym było: „Środowisko naturalne w procesie go-spodarowania”. Honorowy patronat nad XXII Olimpiadą objął minister środowiska prof. dr hab. inż. Maciej Nowicki.

W dwudniowych finałach do rywalizacji sta-nęło 100 najlepszych uczestników wyłonionych spośród ponad 15 tys. zgłoszonych do zawo-dów uczniów szkół ponadgimnazjalnych z ca-łej Polski.

Pierwszy dzień zawodów miał charakter eg-zaminu pisemnego. Uczestnicy odpowiadali na dwa pytania opisowe oraz rozwiązywali zadanie analityczne i pytania testowe. Następnego dnia 46 najlepszych po części pisemnej uczniów przy-stąpiło do części ustnej zawodów.

Jury pod przewodnictwem prof. dr. hab. Eugeniusza Kwiatkowskiego nie miało łatwego zadania, ponieważ poziom wiedzy uczestników był bardzo wyrównany, co szczególnie było widać podczas części ustnej zawodów. Świadczy o tym już sam fakt, że 30 najlepszych uczestników za-jęło tylko 16 miejsc (po kilku ex aequo na tym samym miejscu).

Zwycięzcą XXII Olimpiady Wiedzy Eko-nomicznej został Wacław Kacmajor z III Liceum Ogólnokształcącego im. Marynarki Wojennej RP w Gdyni. Drugie miejsce przypadło Piotrowi Żochowi z VIII Liceum Ogólnokształcącego im. Władysława IV w Warszawie. Na trzecim miej-scu znalazł się Piotr Zieliński z XIV Liceum Ogólnokształcącego im. Polonii Belgijskiej we Wrocławiu.

Komitet Główny Olimpiady Wiedzy Eko-nomicznej przyznał łącznie 30 tytułów laure-

ata i 70 tytułów finalisty. Listę laureatów i fina-listów zawodów III stopnia (centralnych) XXII Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej wraz z uzy-skaną przez nich punktacją przedstawiają ta-bele 1 i 2. W gronie laureatów XXII Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej znalazła się 3 dziewcząt i 27 chłopców. Warto podkreślić, że tegoroczne zawody finałowe zostały zdominowane przez uczniów szkół ogólnokształcących – wśród 30 najlepszych znalazł się tylko jeden uczeń ze szko-ły o profilu zawodowym.

Najlepszymi szkołami w XXII Olimpiadzie Wiedzy Ekonomicznej okazały się: III Liceum Ogólnokształcące im. Marynarki Wojennej RP w Gdyni (4 laureatów), XIII Liceum Ogólno-kształcące w Szczecinie (3 laureatów) oraz XIV Liceum Ogólnokształcące im. Polonii Belgijskiej we Wrocławiu (3 laureatów). Listę szkół i opie-kunów naukowych laureatów i finalistów XXII Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej prezentuje ta-bela 3.

Dodatkowo podczas zmagań finałowych od-były się dwa konkursy o nagrodę specjalną, któ-re stanowią wyraz ścisłych związków pomiędzy praktyką gospodarczą a Olimpiadą.

Fundatorem jednej z nagród specjalnych była Polska Izba Ubezpieczeń (www.piu.org.pl). Nagroda ta przyznawana jest już po raz czwarty za najlepszą pracę konkursową z zakresu ubezpie-czeń gospodarczych. W bieżącej edycji Olimpiady kapituła nagrody specjalnej pod przewodnic-twem prof. dr. hab. Stanisława Owsiaka przyzna-ła I nagrodę (1200 zł) Antoniemu Karśnickiemu z XIII Liceum Ogólnokształcącego w Szczecinie oraz dwa wyróżnienia (po 800 zł): dla Wacława Kacmajora z III Liceum Ogólnokształcącego im. Marynarski Wojennej RP w Gdyni i Mateusza Niewińskiego z III Liceum Ogólnokształcącego im. K.K. Baczyńskiego w Białymstoku. W zgod-nej opinii członków kapituły poziom konkursu


XXII Olimpiada Wiedzy Ekonomicznej

o nagrodę specjalną Polskiej Izby Ubezpieczeń z roku na rok podnosi się.

Ponadto podczas finałowych zawodów roz-strzygnięto konkurs o nagrodę specjalną Izby Zarządzających Funduszami i Aktywami (www.izfa.pl). Mateusz Niewiński z III Liceum Ogólnokształcącego im. K.K. Baczyńskiego w Białymstoku za napisanie najlepszego – cie-kawego i nieszablonowego – eseju na temat ryn-ku funduszy inwestycyjnych wygrał nowoczesny komputer przenośny (notebook) o wartości 5000 zł. Kapituła nagrody pod przewodnictwem prof. dr hab. Barbary Błaszczyk postanowiła również przy-znać trzy wyróżnienia: Piotrowi Micule z XXVII Liceum Ogólnokształcącego im. T. Czackiego w Warszawie, Piotrowi Rutkowskiemu z I Liceum Ogólnokształcącego im. M. Kopernika w Łodzi oraz Damianowi Śliwińskiemu z I Liceum Ogólnokształcącego w Wałczu.

W trakcie zawodów centralnych, niezależ-nie od rywalizacji olimpijskiej, odbyły się dwa wykłady dla młodzieży i ich opiekunów na-ukowych. W sobotnie przedpołudnie rektor Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu prof. dr hab. Bogusław Fiedor wygłosił wy-kład nt. „Zrównoważony rozwój – nowy para-dygmat rozwoju czy utopia?”. Temat wykładu związany był z myślą przewodnią bieżącej edy-cji Olimpiady. Po południu odbył się wykład dla uczestników zawodów i ich opiekunów nauko-wych. W bieżącej edycji Olimpiady wygłosił go prof. dr hab. Grzegorz W. Kołodko nt. „Dokąd zmierza świat i Polska?”. Wykład spotkał się

z dużym zainteresowaniem młodzieży i jej opie-kunów. W trakcie zadawania pytań i dyskusji uczestnicy zawodów centralnych wykazali się głęboką wiedzą ekonomiczną oraz znajomością aktualnych problemów gospodarczych Polski. Po wykładzie Autor Wędrującego świata podpisywał swoje książki.

Wszyscy uczestnicy tegorocznych zawo-dów finałowych otrzymali książki ufundowa-ne przez Narodowy Bank Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN oraz Zarząd Krajowy Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego. Narodowy Fun-dusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej dofinansował zakup ciekawych gadżetów, wśród których znalazły się: pamiątkowe kubki, pen-drive’y, smycze, długopisy, ołówki i ekologicz-ne torby.

Dodatkowo atrakcją tegorocznych finało-wych zmagań był koncert promujący XXII Olimpiadę Wiedzy Ekonomicznej i kształtowa-nie właściwych postaw ekologicznych, który zo-stał zorganizowany dzięki wsparciu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. W programie koncertu znalazły się m.in. występy Kabaretu Jurki, Wojciecha Kroczaka, Karoliny Majchrzak i Roberta Siniarskiego.

Uroczyste zakończenie XXII Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej i wręczenie nagród odbędzie się w Warszawie na spotkaniu w Ministerstwie Finansów z udziałem zaproszonych gości: lau-reatów, opiekunów naukowych młodzieży, dy-rektorów szkół oraz przedstawicieli mecenasów Olimpiady.

W 1543 r. polski astronom Mikołaj Kopernik wydał drukiem dzieło De revolutionibus or-bium coelestium (O obrotach sfer niebieskich), w którym podważył pogląd, że Słońce obraca się wokół Ziemi, i dowodził, że to Ziemia obraca się wokół Słońca. Proponując nowy model systemu słonecznego, zapoczątkował szeroką dyskusję między uczonymi, teologami i przed-stawicielami innych dyscyplin. Przedstawiana przez niego alternatywa w stosunku do wcze-śniejszego modelu (...), zrewolucjonizowała myślenie, prowadząc do ukształtowania nowego poglądu na świat.

Dzisiaj potrzebujemy podobnego przewrotu w naszym widzeniu świata, w pojmowaniu zależności Ziemi od gospodarki. W tym przypadku pytanie dotyczy nie tego, która sfera nie-bieska obraca się wokół której, ale czy środowisko jest częścią gospodarki, czy też gospodarka jest częścią środowiska. Ekonomiści patrzą na środowisko naturalne jako na dział gospodarki, ekologowie zaś przeciwnie – uważają gospodarkę za część środowiska.

(Lester R. Brown)


Laureaci zawodów centralnych XXII OWETa

bela

1. L

ista

laur

eató

w X

XII O

limpi

ady

Wie

dzy

Ekon

omicz

nej w

raz

z w

ynik

ami z

zaw

odów

cen

traln

ych

Mie

jsce

Naz

wis

koIm

ięN

azw

a sz

koły

Licz

ba p

unkt

ów

częś

ć pi

sem

nacz

ęść

ustn

asu

ma

IKa

cmaj

orW

acła

wIII

Lice

um O

góln

oksz

tałcą

ce im

. Mar

ynar

ki W

ojen

nej w

Gdy

ni84

3511

9

IIŻo

chPi

otr

VIII

Liceu

m O

góln

oksz

tałcą

ce im

. Wła

dysła

wa

IV w

War

szaw

ie76

3310

9

IIIZi

eliń

ski

Piot

rXI

V Lic

eum

Ogó

lnok

szta

łcące

im. P

olon

ii Be

lgijs

kiej

we

Wro

cław

iu73

3510

8

IVM

aciu

lew

iczBe

rnar

dXI

II Lic

eum

Ogó

lnok

szta

łcące

w S

zcze

cinie

6635

101

VSu

daKa

mil

II Lic

eum

Ogó

lnok

szta

łcące

im. A

.F. M

odrz

ewsk

iego

w R

ybni

ku69

27 9

6

VIM

acia

szcz

ykM

arcin

I Lice

um O

góln

oksz

tałcą

ce im

. M. S

kłod

owsk

iej-C

urie

w P

ile64

31 9

5

VISi

eliw

onik

Piot

rIII

Lice

um O

góln

oksz

tałcą

ce im

. K.K

. Bac

zyńs

kieg

o w

Bia

łym

stok

u60

35 9

5

VII

Kota

rska

Joan

naI L

iceum

Ogó

lnok

szta

łcące

im. S

. Sta

szica

w L

ublin

ie65

29 9

4

VIII

Sado

wsk

aM

arta

III L

iceum

Ogó

lnok

szta

łcące

im. U

nii L

ubel

skie

j w L

ublin

ie62

31 9

3

IXBy

rski

Piot

rLic

eum

Ogó

lnok

szta

łcące

Tow

arzy

stw

a Sz

koln

ego

im. M

. Rej

a w

Bie

lsku-

Biał

ej61

31 9

2

XKl

imek

Dam

ian

Publ

iczne

Lice

um O

góln

oksz

tałcą

ce n

r II i

m. M

arii

Kono

pnick

iej w

Opo

lu58

33 9

1

XIBa

gińs

kiBr

uno

I Lice

um O

góln

oksz

tałcą

ce im

. E. D

embo

wsk

iego

w Z

ielo

nej G

órze

6030

90

XIGd

ykSł

awom

irIV

Lice

um O

góln

oksz

tałcą

ce im

. M. K

oper

nika

w R

zesz

owie

5733

90

XIM

ichal

ski

Grze

gorz

XIII

Liceu

m O

góln

oksz

tałcą

ce w

Szc

zecin

ie60

30 9

0

XII

Bień

kow

ski

Mich

ałXI

II Lic

eum

Ogó

lnok

szta

łcące

im. M

. Pio

trow

iczow

ej w

Łod

zi57

32 8

9

XII

Dzie

dzic

Bartł

omie

j Lic

eum

Ogó

lnok

szta

łcące

Tow

arzy

stw

a Sz

koln

ego

im. M

. Rej

a w

Bie

lsku-

Biał

ej61

28 8

9

XII

Karś

nick

iAn

toni

XIII

Liceu

m O

góln

oksz

tałcą

ce w

Szc

zecin

ie55

34 8

9

XII

Maz

iarz

Mar

iusz

Liceu

m O

góln

oksz

tałcą

ce n

r V w

e W

rocła

wiu

6029

89

XII

Radz

ikow

ski

Jan

XXVI

I Lice

um O

góln

oksz

tałcą

ce im

. T. C

zack

iego

w W

arsz

awie

6029

89

XII

Rutk

owsk

iPi

otr

I Lice

um O

góln

oksz

tałcą

ce im

. M. K

oper

nika

w Ł

odzi

5831

89

XII

Zdro

likM

acie

jXI

V Lic

eum

Ogó

lnok

szta

łcące

im. P

olon

ii Be

lgijs

kiej

we

Wro

cław

iu64

25 8

9

XIII

Niew

ińsk

iM

ateu

szIII

Lice

um O

góln

oksz

tałcą

ce im

. K.K

. Bac

zyńs

kieg

o w

Bia

łym

stok

u53

35 8

8

XIII

Sied

leck

aM

onik

aIII

Lice

um O

góln

oksz

tałcą

ce im

. Mar

ynar

ki W

ojen

nej w

Gdy

ni57

31 8

8

XIV

Grel

aAr

tur

Tech

niku

m n

r 3 w

Zes

pole

Szk

ół E

kono

micz

nych

w Z

ielo

nej G

órze

5630

86

XIV

Milk

aGr

zego

rzII

Liceu

m O

góln

oksz

tałcą

ce im

. M. K

oper

nika

w K

ędzie

rzyn

ie-K

oźlu

6818

86

XVM

oszc

zeńs

kiBa

rtosz

III L

iceum

Ogó

lnok

szta

łcące

im. M

aryn

arki

Woj

enne

j w G

dyni

5530

85

XVPi

eper

Bartł

omie

jIII

Lice

um O

góln

oksz

tałcą

ce im

. Mar

ynar

ki W

ojen

nej w

Gdy

ni57

28 8

5

XVI

Bram

ski

Piot

r I L

iceum

Ogó

lnok

szta

łcące

im. C

.K. N

orw

ida

w B

ydgo

szcz

y53

31 8

4

XVI

Kam

ińsk

iM

ichał

Liceu

m O

góln

oksz

tałcą

ce n

r XII

im. B

oles

ław

a Ch

robr

ego

we

Wro

cław

iu55

29 8

4

XVI

Olsz

ewsk

iAn

toni

XIV

Liceu

m O

góln

oksz

tałcą

ce im

. Pol

onii

Belg

ijski

ej w

e W

rocła

wiu

5628

84


Finaliści zawodów centralnych XXII OWETa

bela

2. L

ista

final

istów

XXI

I Olim

piad

y W

iedz

y Ek

onom

iczne

j wra

z z

wyn

ikam

i z z

awod

ów c

entra

lnyc

h

Mie

jsce

Naz

wis

koIm

ięN

azw

a sz

koły

Licz

ba p

unkt

ów

częś

ć pi

sem

nacz

ęść

ustn

a*su

ma

XVII

Derd

aEm

ilIII

Lice

um O

góln

oksz

tałcą

ce im

. Uni

i Lub

elsk

iej w

Lub

linie

5231

83XV

IIDr

ążcz

ykBa

rtłom

iej

I Lice

um O

góln

oksz

tałcą

ce im

. M. K

oper

nika

w Ł

odzi

5627

83XV

IILa

chcik

Daw

idIV

Lice

um O

góln

oksz

tałcą

ce im

. M. K

oper

nika

w R

zesz

owie

5330

83XV

IILil

laKa

tarz

yna

III L

iceum

Ogó

lnok

szta

łcące

im. M

aryn

arki

Woj

enne

j w G

dyni

5132

83XV

IIICz

erw

ińsk

aAg

ata

Społ

eczn

e Lic

eum

Ogó

lnok

szta

łcące

Szk

oła

Prze

dsię

bior

czoś

ci w

Zie

lone

j Gór

ze50

3282

XVIII

Strz

elcz

ykDa

mia

n XX

XIII

Liceu

m O

góln

oksz

tałcą

ce im

. M. K

oper

nika

w W

arsz

awie

5032

82XI

XDw

órzn

ikDa

wid

Lic

eum

Aka

dem

ickie

w Z

espo

le S

zkół

Uni

wer

syte

tu M

. Kop

erni

ka w

Toru

niu

5130

81XI

XOc

hman

nPa

weł

Publ

iczne

Lice

um O

góln

oksz

tałcą

ce w

Zes

pole

Szk

ół S

tow

arzy

szen

ia R

odzin

Kat

olick

ich w

Cho

rzow

ie51

3081

XXBa

rczy

kAg

ata

Liceu

m O

góln

oksz

tałcą

ce im

. św

. Jad

wig

i Kró

low

ej w

Kie

lcach

5228

80XX

Czer

niaw

ski

Tom

asz

V Lic

eum

Ogó

lnok

szta

łcące

w Z

espo

le S

zkół

Ogó

lnok

szta

łcący

ch n

r 1 w

Szc

zecin

ie52

2880

XXPo

smyk

Dom

inik

I Lice

um O

góln

oksz

tałcą

ce im

. M. K

oper

nika

w Ł

odzi

5327

80XX

Rutk

owsk

iAr

tur

VI L

iceum

Ogó

lnok

szta

łcące

w B

ydgo

szcz

y52

2880

XXI

Bąbl

ińsk

iKo

nrad

XIII

Liceu

m O

góln

oksz

tałcą

ce w

Szc

zecin

ie52

2779

XXI

Mer

eAn

toni

XX

XIII

Liceu

m O

góln

oksz

tałcą

ce im

. M. K

oper

nika

w W

arsz

awie

5623

79XX

IIŁu

czak

Beat

aIII

Lice

um O

góln

oksz

tałcą

ce im

. Mar

ynar

ki W

ojen

nej w

Gdy

ni50

2575

XXIII

Fabi

siew

iczŁu

kasz

VI

II Lic

eum

Ogó

lnok

szta

łcące

im. W

łady

sław

a IV

w W

arsz

awie

5316

69XX

IVCi

emiń

ski

Paw

eł

I Lice

um O

góln

oksz

tałcą

ce im

. C.K

. Nor

wid

a w

Byd

gosz

czy

49n.

d.49

XXIV

Luba

śM

ichał

LX

IV L

iceum

Ogó

lnok

szta

łcące

im. S

t. I.

Witk

iew

icza

w W

arsz

awie

49n.

d.49

XXIV

Szab

lew

ski

Łuka

sz

IV L

iceum

Ogó

lnok

szta

łcące

im. T

. Koś

ciusz

ki w

Toru

niu

49n.

d.49

XXV

Bobr

owsk

iM

ichał

I Lice

um O

góln

oksz

tałcą

ce im

. M. K

oper

nika

w Ł

odzi

48n.

d.48

XXV

Bron

kaPa

tryk

IV L

iceum

Ogó

lnok

szta

łcące

im. T

. Koś

ciusz

ki w

Toru

niu

48n.

d.48

XXV

Kosiń

ski

Barto

szIII

Lice

um O

góln

oksz

tałcą

ce im

. Mar

ynar

ki W

ojen

nej w

Gdy

ni48

n.d.

48XX

VM

icuła

Piot

r XX

VII L

iceum

Ogó

lnok

szta

łcące

im. T

. Cza

ckie

go w

War

szaw

ie48

n.d.

48XX

VPr

oce

Mar

cinTe

chni

kum

Eko

nom

iczno

-Han

dlow

e w

Zes

pole

Szk

ół E

kono

micz

nych

w L

eszn

ie48

n.d.

48XX

VRa

dzisz

ewsk

iRa

fał

Liceu

m O

góln

oksz

tałcą

ce ś

w. M

arii

Mag

dale

ny w

Poz

nani

u48

n.d.

48XX

VIŁo

zow

icki

Mat

eusz

I Lice

um O

góln

oksz

tałcą

ce im

. A. M

ickie

wicz

a w

Bia

łym

stok

u47

n.d.

47XX

VISz

ymań

ski

Mik

ołaj

IV

Lice

um O

góln

oksz

tałcą

ce im

. T. K

ościu

szki

w To

runi

u47

n.d.

47XX

VIŚl

iwcz

yńsk

iPa

weł

I Lice

um O

góln

oksz

tałcą

ce -

Zesp

ół S

zkół

Ogó

lnok

szta

łcący

ch n

r 1 w

Gor

zow

ie W

lkp.

47n.

d.47

XXVI

IDą

brow

ski

Mat

eusz

XIII

Liceu

m O

góln

oksz

tałcą

ce w

Szc

zecin

ie46

n.d.

46XX

VII

Jani

kBa

rbar

aTe

chni

kum

Eko

nom

iczne

w Z

espo

le S

zkół

nr 1

w W

ielu

niu

46n.

d.46

XXVI

IM

ieln

ikBa

rtłom

iej

Tech

niku

m n

r 3 w

Zes

pole

Szk

ół E

kono

micz

nych

w O

polu

46n.

d.46

XXVI

ISa

skow

ski

Adria

n Te

chni

kum

nr 3

im. L

. Krz

ywick

iego

w W

arsz

awie

46n.

d.46

XXVI

IW

itych

Mich

ałI L

iceum

Ogó

lnok

szta

łcące

im. M

. Kop

erni

ka w

Łod

zi46

n.d.

46XX

VIII

Mar

kow

ska

Alek

sand

ra

XXXI

II Lic

eum

Ogó

lnok

szta

łcące

im. M

. Kop

erni

ka w

War

szaw

ie45

n.d.

45


Finaliści zawodów centralnych XXII OWEXX

VIII

Sere

naKa

rol

I Lice

um O

góln

oksz

tałcą

ce im

. A. M

ickie

wicz

a w

Bia

łym

stok

u45

n.d.

45XX

VIII

Wal

eryc

hM

acie

j VI

Lice

um O

góln

oksz

tałcą

ce w

Byd

gosz

czy

45n.

d.45

XXIX

Głus

zczu

kM

arek

Liceu

m O

góln

oksz

tałcą

ce ś

w. M

arii

Mag

dale

ny w

Poz

nani

u44

n.d.

44XX

IXKu

kła

Mac

iej

XIV

Liceu

m O

góln

oksz

tałcą

ce im

. Pol

onii

Belg

ijski

ej w

e W

rocła

wiu

44n.

d.44

XXX

Okró

jPa

weł

III L

iceum

Ogó

lnok

szta

łcące

im. M

aryn

arki

Woj

enne

j w G

dyni

43n.

d.43

XXXI

Flot

yńsk

iM

arcin

VIII

Liceu

m O

góln

oksz

tałcą

ce im

. A. M

ickie

wicz

a w

Poz

nani

u42

n.d.

42XX

XIKa

leta

Sylw

iaTe

chni

kum

w Z

espo

le S

zkół

Eko

nom

iczno

-Gas

trono

micz

nych

w Ż

ywcu

42n.

d.42

XXXI

Łącz

kow

ski

Jaku

b II

Liceu

m O

góln

oksz

tałcą

ce im

. M. K

onop

nick

iej w

Inow

rocła

wiu

42n.

d.42

XXXI

Szul

Kata

rzyn

aTe

chni

kum

Eko

nom

iczne

w Z

espo

le S

zkół

nr 1

w K

osza

linie

42n.

d.42

XXXI

Śmie

tank

aRe

nata

III L

iceum

Ogó

lnok

szta

łcące

im. M

aryn

arki

Woj

enne

j w G

dyni

42n.

d.42

XXXI

Wan

atAl

eksa

ndra

Tech

niku

m E

kono

micz

ne w

Zes

pole

Szk

ół n

r 1 w

Kos

zalin

ie42

n.d.

42XX

XII

Plat

aTo

mas

zTe

chni

kum

Han

dlow

e w

Zes

pole

Szk

ół n

r 1 w

Kos

zalin

ie41

n.d.

41XX

XIII

Chab

row

ska

Alek

sand

raTe

chni

kum

nr 3

w Z

espo

le S

zkół

Eko

nom

iczny

ch w

Zie

lone

j Gór

ze40

n.d.

40XX

XIII

Pien

iąże

kTo

mas

zII

Liceu

m O

góln

oksz

tałcą

ce im

. H. M

alcz

ewsk

iej w

Zaw

ierc

iu40

n.d.

40XX

XIII

Śliw

ińsk

iDa

mia

nI L

iceum

Ogó

lnok

szta

łcące

im. K

azim

ierz

a W

ielk

iego

w W

ałcz

u40

n.d.

40XX

XIII

Świą

tek-

Brze

zińsk

iM

arek

Tech

niku

m n

r 5 w

Słu

psku

40n.

d.40

XXXI

VGu

ćAl

eksa

nder

I L

iceum

Ogó

lnok

szta

łcące

im. M

. Kop

erni

ka w

Łod

zi39

n.d.

39XX

XIV

Man

ias

Mar

cinXI

II Lic

eum

Ogó

lnok

szta

łcące

w S

zcze

cinie

39n.

d.39

XXXV

Jurk

owsk

iEm

ilTe

chni

kum

nr 3

w Z

espo

le S

zkół

Eko

nom

iczny

ch im

. O. L

ange

go w

Now

ym S

ączu

38n.

d.38

XXXV

Karm

ela

Zbig

niew

Liceu

m O

góln

oksz

tałcą

ce n

r 7 w

Olsz

tyni

e38

n.d.

38XX

XVKo

rbel

Elżb

ieta

Tech

niku

m E

kono

micz

ne w

Zes

pole

Szk

ół im

. bł.

ks. P

. Dań

kow

skie

go w

Jord

anow

ie38

n.d.

38XX

XVSz

telig

aNa

talia

Liceu

m O

góln

oksz

tałcą

ce w

Zes

pole

Szk

ół Z

awod

owyc

h To

war

zyst

wa

Sale

zjańs

kieg

o w

Ośw

ięcim

iu38

n.d.

38XX

XVI

Bańb

ursk

iRo

bert

III L

iceum

Ogó

lnok

szta

łcące

im. M

aryn

arki

Woj

enne

j w G

dyni

37n.

d.37

XXXV

ICz

arne

cki

Paw

ełIII

Lice

um O

góln

oksz

tałcą

ce im

. Mar

ynar

ki W

ojen

nej w

Gdy

ni37

n.d.

37XX

XVI

Pioc

hZb

igni

ewIII

Lice

um O

góln

oksz

tałcą

ce im

. Mar

ynar

ki W

ojen

nej w

Gdy

ni37

n.d.

37XX

XVI

Wał

kow

ski

Adam

Te

chni

kum

Eko

nom

iczne

w Z

espo

le S

zkół

im. P

owst

ańcó

w W

ielk

opol

skich

w G

ębica

ch37

n.d.

37XX

XVII

Luka

sek

Łuka

szLic

eum

Ogó

lnok

szta

łcące

w G

ilow

icach

36n.

d.36

XXXV

IIRe

tkie

wicz

Daw

idII

Liceu

m O

góln

oksz

tałcą

ce z

Odd

ziała

mi D

wuj

ęzyc

znym

i im

. A. M

ickie

wicz

a w

Słu

psku

36n.

d.36

XXXV

IIIRo

lka

Tom

asz

Tech

niku

m n

r 3 w

Zes

pole

Szk

ół E

kono

micz

nych

im. O

. Lan

gego

w N

owym

Sąc

zu35

n.d.

35XX

XIX

Olsz

owy

Wik

tor

III L

iceum

Ogó

lnok

szta

łcące

im. M

aryn

arki

Woj

enne

j w G

dyni

34n.

d.34

XLKa

miń

ski

Zeno

nTe

chni

kum

nr 3

w Z

espo

le S

zkół

Eko

nom

iczny

ch im

. O. L

ange

go w

Now

ym S

ączu

33n.

d.33

XLI

Czer

wiń

ski

Mik

ołaj

III L

iceum

Ogó

lnok

szta

łcące

im. M

aryn

arki

Woj

enne

j w G

dyni

31n.

d.31

XLI

Koni

eczk

oEw

aIX

Lice

um O

góln

oksz

tałcą

ce im

. C.K

. Nor

wid

a w

Czę

stoc

how

ie31

n.d.

31XL

IIJa

nkow

ska

Karo

lina

LXIV

Lice

um O

góln

oksz

tałcą

ce im

. St.

I. W

itkie

wicz

a w

War

szaw

ie29

n.d.

29XL

IIM

stow

ski

Piot

rPu

blicz

ne L

iceum

Ogó

lnok

szta

łcące

nr I

I im

. M. K

onop

nick

iej w

Opo

lu29

n.d.

29XL

IIIJa

szcz

Anna

II

Liceu

m O

góln

oksz

tałcą

ce im

. M. K

onop

nick

iej w

Inow

rocła

wiu

28n.

d.28

* Min

imum

pun

któw

z c

zęśc

i pise

mne

j kw

alifi

kują

ce d

o cz

ęści

ustn

ej z

osta

ło u

stal

one

prze

z ju

ry z

awod

ów II

I sto

pnia

(cen

traln

ych)

XXI

I Olim

piad

y W

iedz

y Ek

onom

iczne

j na

pozio

mie

50

pkt (

włą

czni

e).


Szkoły i opiekunowie naukowi laureatów i finalistów XXII OWETa

bela

3. S

zkoł

y i o

piek

unow

ie n

auko

wi l

aure

atów

i fin

alist

ów X

XII O

limpi

ady

Wie

dzy

Ekon

omicz

nej

Naz

wa

szko

łyLi

czba

Imię

i na

zwis

ko o

piek

una

nauk

oweg

oKo

mite

t O

kręg

owy

laur

eató

w

final

istó

w

III L

iceum

Ogó

lnok

szta

łcące

im. K

.K. B

aczy

ński

ego

w B

iały

mst

oku

20

mgr

Mał

gorz

ata

Kulik

owsk

aBi

ałys

tok

I Lice

um O

góln

oksz

tałcą

ce im

. A. M

ickie

wicz

a w

Bia

łym

stok

u0

2m

gr M

agda

lena

Żm

iejk

oBi

ałys

tok

I Lice

um O

góln

oksz

tałcą

ce im

. C.K

. Nor

wid

a w

Byd

gosz

czy

11

mgr

Mał

gorz

ata

Klisz

-Lip

kow

ska

Bydg

oszc

z

IV L

iceum

Ogó

lnok

szta

łcące

im. T

. Koś

ciusz

ki w

Toru

niu

03

mgr

And

rzej

Czy

żew

ski

Bydg

oszc

z

II Lic

eum

Ogó

lnok

szta

łcące

im. M

. Kon

opni

ckie

j w In

owro

cław

iu0

2m

gr Z

bign

iew

Zyg

ora

Bydg

oszc

z

VI L

iceum

Ogó

lnok

szta

łcące

w B

ydgo

szcz

y0

2m

gr W

iesła

wa

Kita

jgro

dzka

Bydg

oszc

z

Liceu

m A

kade

mick

ie w

Zes

pole

Szk

ół U

niw

ersy

tetu

M. K

oper

nika

w To

runi

u0

1m

gr A

rkad

iusz

Sta

ńczy

kBy

dgos

zcz

Tech

niku

m E

kono

micz

ne w

Zes

pole

Szk

ół im

. Pow

stań

ców

Wie

lkop

olsk

ich w

Gęb

icach

01

mgr

Gab

riela

Now

ińsk

aBy

dgos

zcz

II Lic

eum

Ogó

lnok

szta

łcące

im. H

. Mal

czew

skie

j w Z

awie

rciu

01

mgr

Mał

gorz

ata

Grza

nka

Częs

toch

owa

IX L

iceum

Ogó

lnok

szta

łcące

im. C

.K. N

orw

ida

w C

zęst

ocho

wie

01

mgr

Agn

iesz

ka O

wcz

arek

Częs

toch

owa

III L

iceum

Ogó

lnok

szta

łcące

im. M

aryn

arki

Woj

enne

j w G

dyni

410

mgr

Wal

dem

ar K

otow

ski

Gdań

sk

II Lic

eum

Ogó

lnok

szta

łcące

z O

ddzia

łam

i Dw

ujęz

yczn

ymi i

m. A

. Mick

iew

icza

w S

łups

ku0

1m

gr B

arba

ra G

adom

ska

Gdań

sk

Tech

niku

m n

r 5 w

Słu

psku

01

mgr

Julia

nna

Maj

ewsk

a-Be

dka

Gdań

sk

Liceu

m O

góln

oksz

tałcą

ce To

war

zyst

wa

Szko

lneg

o im

. M. R

eja

w B

ielsk

u-Bi

ałej

20

mgr

Mar

cin G

utKa

tow

ice

II Lic

eum

Ogó

lnok

szta

łcące

im. A

.F. M

odrz

ewsk

iego

w R

ybni

ku1

0m

gr Ja

nina

Koz

ieł

Kato

wice

Liceu

m O

góln

oksz

tałcą

ce w

Gilo

wica

ch0

1m

gr Te

resa

Mol

enda

Kato

wice

Publ

iczne

Lice

um O

góln

oksz

tałcą

ce w

Zes

pole

Szk

ół S

tow

arzy

szen

ia R

odzin

Kat

olick

ich w

Cho

rzow

ie0

1m

gr M

agda

lena

Mąd

ry, m

gr B

arba

ra P

aweł

ekKa

tow

ice

Tech

niku

m w

Zes

pole

Szk

ół E

kono

micz

no-G

astro

nom

iczny

ch w

Żyw

cu0

1m

gr K

atar

zyna

Lal

ikKa

tow

ice

Liceu

m O

góln

oksz

tałcą

ce im

. św

. Jad

wig

i Kró

low

ej w

Kie

lcach

01

mgr

Mar

ta M

arty

niuk

Kiel

ce

Tech

niku

m n

r 3 w

Zes

pole

Szk

ół E

kono

micz

nych

im. O

. Lan

gego

w N

owym

Sąc

zu0

3m

gr M

arta

Bor

kow

ska,

mgr

Ann

a Ka

szub

a, m

gr U

rszu

la P

asiu

tKr

aków

Liceu

m O

góln

oksz

tałcą

ce w

Zes

pole

Szk

ół Z

awod

owyc

h To

war

zyst

wa

Sale

zjańs

kieg

o w

Ośw

ięcim

iu0

1m

gr in

ż. M

ichał

Hom

aKr

aków

Tech

niku

m E

kono

micz

ne w

Zes

pole

Szk

ół im

. bł.

ks. P

. Dań

kow

skie

go w

Jord

anow

ie0

1m

gr A

gnie

szka

Tupt

aKr

aków

III L

iceum

Ogó

lnok

szta

łcące

im. U

nii L

ubel

skie

j w L

ublin

ie1

1m

gr W

alde

mar

Żyt

omsk

iLu

blin

I Lice

um O

góln

oksz

tałcą

ce im

. S. S

tasz

ica w

Lub

linie

10

mgr

Ann

a Bu

dzyń

ska

Lubl

in

I Lice

um O

góln

oksz

tałcą

ce im

. M. K

oper

nika

w Ł

odzi

15

mgr

Dag

mar

a Ra

czko

wsk

aŁó

dź

XIII

Liceu

m O

góln

oksz

tałcą

ce im

. M. P

iotro

wicz

owej

w Ł

odzi

10

mgr

Ale

ksan

dra

Ratu

szni

akŁó

dź


Szkoły i opiekunowie naukowi laureatów i finalistów XXII OWETe

chni

kum

Eko

nom

iczne

w Z

espo

le S

zkół

nr 1

w W

ielu

niu

01

mgr

Ale

ksan

dra

Kam

ińsk

aŁó

dź

Liceu

m O

góln

oksz

tałcą

ce n

r 7 w

Olsz

tyni

e0

1sa

mod

zieln

e pr

zygo

tow

anie

ucz

estn

ika

Olsz

tyn

Publ

iczne

Lice

um O

góln

oksz

tałcą

ce n

r II i

m. M

. Kon

opni

ckie

j w O

polu

11

mgr

Ew

a M

ichal

ska,

dr S

tani

sław

Kar

lesz

ko

Opol

e

II Lic

eum

Ogó

lnok

szta

łcące

im. M

. Kop

erni

ka w

Kęd

zierz

ynie

-Koź

lu1

0dr

Sta

nisła

w K

arle

szko

Opol

e

Tech

niku

m n

r 3 w

Zes

pole

Szk

ół E

kono

micz

nych

w O

polu

01

mgr

Dan

uta

Haus

ner,

dr S

tani

sław

Kar

lesz

koOp

ole

I Lice

um O

góln

oksz

tałcą

ce im

. M. S

kłod

owsk

iej-C

urie

w P

ile1

0m

gr P

iotr

Bury

Pozn

ań

Liceu

m O

góln

oksz

tałcą

ce ś

w. M

arii

Mag

dale

ny w

Poz

nani

u0

2m

gr B

arba

ra W

ierz

bow

ska

Pozn

ań

Tech

niku

m E

kono

micz

no-H

andl

owe

w Z

espo

le S

zkół

Eko

nom

iczny

ch w

Les

znie

01

mgr

Lid

ia G

rzec

how

iak

Pozn

ań

VIII

Liceu

m O

góln

oksz

tałcą

ce im

. A. M

ickie

wicz

a w

Poz

nani

u0

1m

gr in

ż. W

ojcie

ch R

oszc

zyńs

kiPo

znań

IV L

iceum

Ogó

lnok

szta

łcące

im. M

. Kop

erni

ka w

Rze

szow

ie1

1m

gr W

ojcie

ch K

ątni

kRz

eszó

w

XIII

Liceu

m O

góln

oksz

tałcą

ce w

Szc

zecin

ie3

3m

gr P

atry

k Ar

aszk

iew

iczSz

czec

in

Tech

niku

m E

kono

micz

ne w

Zes

pole

Szk

ół n

r 1 w

Kos

zalin

ie0

2m

gr W

anda

Lot

fiSz

czec

in

Tech

niku

m H

andl

owe

w Z

espo

le S

zkół

nr 1

w K

osza

linie

01

mgr

Wan

da L

otfi

Szcz

ecin

I Lice

um O

góln

oksz

tałcą

ce im

. Kaz

imie

rza

Wie

lkie

go w

Wał

czu

01

mgr

Urs

zula

Wój

cikSz

czec

in

V Lic

eum

Ogó

lnok

szta

łcące

w Z

espo

le S

zkół

Ogó

lnok

szta

łcący

ch n

r 1 w

Szc

zecin

ie0

1m

gr B

eata

Ber

dyńs

kaSz

czec

in

VIII

Liceu

m O

góln

oksz

tałcą

ce im

. Wła

dysła

wa

IV w

War

szaw

ie1

1m

gr G

rzeg

orz

Rado

msk

iW

arsz

awa

XXVI

I Lice

um O

góln

oksz

tałcą

ce im

. T. C

zack

iego

w W

arsz

awie

10

Janu

sz C

iesz

yńsk

iW

arsz

awa

XXXI

II Lic

eum

Ogó

lnok

szta

łcące

im. M

. Kop

erni

ka w

War

szaw

ie0

3m

gr B

arba

ra D

ąbro

wsk

aW

arsz

awa

LXIV

Lice

um O

góln

oksz

tałcą

ce im

. St.I

. Witk

iew

icza

w W

arsz

awie

02

Mar

cin S

ucha

r W

arsz

awa

Tech

niku

m n

r 3 im

. L. K

rzyw

ickie

go w

War

szaw

ie0

1m

gr A

gnie

szka

Juźw

ikW

arsz

awa

XXVI

I Lice

um O

góln

oksz

tałcą

ce im

. T. C

zack

iego

w W

arsz

awie

01

mgr

inż.

Pio

tr Gł

ogow

ski

War

szaw

a

XIV

Liceu

m O

góln

oksz

tałcą

ce im

. Pol

onii

Belg

ijski

ej w

e W

rocła

wiu

31

mgr

Mac

iej B

ąkW

rocła

w

Liceu

m O

góln

oksz

tałcą

ce n

r V w

e W

rocła

wiu

10

mgr

Mag

dale

na L

azop

oulo

sW

rocła

w

Liceu

m O

góln

oksz

tałcą

ce n

r XII

im. B

oles

ław

a Ch

robr

ego

we

Wro

cław

iu1

0m

gr A

ndrz

ej U

rban

Wro

cław

I Lice

um O

góln

oksz

tałcą

ce im

. E. D

embo

wsk

iego

w Z

ielo

nej G

órze

10

mgr

Jerz

y Ka

źmie

rczy

kZi

elon

a Gó

ra

Tech

niku

m n

r 3 w

Zes

pole

Szk

ół E

kono

micz

nych

w Z

ielo

nej G

órze

10

mgr

Jerz

y Ka

źmie

rczy

kZi

elon

a Gó

ra

Społ

eczn

e Lic

eum

Ogó

lnok

szta

łcące

Szk

oła

Prze

dsię

bior

czoś

ci w

Zie

lone

j Gór

ze0

1m

gr Je

rzy

Kaźm

ierc

zyk

Ziel

ona

Góra

Tech

niku

m n

r 3 w

Zes

pole

Szk

ół E

kono

micz

nych

w Z

ielo

nej G

órze

01

mgr

Jerz

y Ka

źmie

rczy

kZi

elon

a Gó

ra

I Lice

um O

góln

oksz

tałcą

ce -

Zesp

ół S

zkół

Ogó

lnok

szta

łcący

ch n

r 1 w

Gor

zow

ie W

lkp.

01

mgr

Jola

nta

Win

nik

Ziel

ona

Góra


Relacja z wyjazdu studyjnego do Brukseli

Wacław KacmajorZwycięzca XXII Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej

Laureaci XXII OWEw Brukseli

Tydzień przed zawodami finałowymi wszyscy uczestnicy Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej

dowiedzieli się o dodatkowej nagrodzie dla pię-ciu najlepszych laureatów, którą był dwudniowy wyjazd studyjny do Brukseli na zaproszenie po-sła do Parlamentu Europejskiego prof. Dariusza Rosatiego. W dniach 14–17 kwietnia 2009 r. mia-łem przyjemność w nim uczestniczyć jako jeden ze wspomnianych laureatów i pragnę podzielić się moimi wrażeniami.

We wtorek, 14 kwietnia, o godz. 18:00 grupa 48 zwycięzców rozmaitych olimpiad, konkur-

sów i wyróżniających się studentów spotkała się przed salą kongresową Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie, aby odjechać do Brukseli. Nawet spore opóźnienie autokaru nie osłabiło zapału i rozmów z dopiero co poznanymi kompanami. Wreszcie późnym wieczorem ruszyliśmy w długą, około 18-godzinną podróż do stolicy Belgii.

Tuż po południu następnego dnia wjechali-śmy do pełnej słońca Brukseli. Od razu w oczy rzuciły się nam wielkie gmachy licznych insty-tucji międzynarodowych. Będąc już w centrum miasta, udaliśmy się na krótki odpoczynek do



Hotelu „Mozart”, nawiązującego stylem do XVIII--wiecznej Austrii. Jakiś czas później oddaliśmy się przyjemności zwiedzania z przewodnikiem bruk-selskiego Grand Place i otaczających go uroczych uliczek z zabytkowymi kamienicami.

Kolejnym etapem wycieczki tego dnia było spotkanie w Parlamencie Europejskim z prof. Dariuszem Rosatim. Poprzedzone długim mar-szem po labiryncie budynku spotkanie okazało się niezwykle ciekawe. Profesor jako osoba bę-dąca w samym centrum życia Unii Europejskiej ciekawie przedstawił nam proces powstawania prawa europejskiego i podzielił się swoimi spo-strzeżeniami na temat pracy w Parlamencie Europejskim. Pytany o stanowisko polskich dy-plomatów w istotnych sprawach i kwestię euro (przecież jest to doskonały ekonomista) starał się rozwiać wątpliwości pytających. Czas wkrótce jednak dał o sobie znać i ruszyliśmy do restaura-cji „Chez Leon” na wspólną kolację.

Restauracja ta jest popularna dzięki wyśmie-nitym daniom z owoców morza. Mieliśmy okazję spróbować m.in. zupy z homara, małży przyrzą-dzanych według specjalnego przepisu i gulaszu

w sosie piwnym. Po posiłku i pamiątkowych zdję-ciach wszyscy mieli trochę czasu dla siebie. Część osób zmęczona całym dniem udała się do hotelu na wypoczynek. Niektórzy poszli do pubu kibi-cować rozgrywkom w pucharze Ligii Mistrzów. Inni natomiast udali się na nocny spacer po uli-cach Brukseli.

Następnego dnia czekały nas kolejne atrak-cje. Z samego rana każdy miał możliwość kupić słynne belgijskie wyroby czekoladowe w licz-nych „patisseries”. Następnie grupa udała się do Przedstawicielstwa Polski w Unii Europejskiej. Jej rzecznik prasowy przedstawił nam niektó-re aspekty przekazu danych i poleceń na linii Warszawa–Bruksela. Nie omieszkał także odpo-wiedzieć na pytania dotyczące prezydencji Polski w 2011 r., sukcesów i porażek naszych urzędni-ków oraz stojących przed nimi wyzwań.

Kolejnym interesującym punktem w progra-mie wycieczki było zwiedzenie budynku Komisji Europejskiej, pełniącej kluczową rolę wykonaw-czą w strukturach unijnych. Mieliśmy okazję zobaczyć ogromną salę prasową dla ponad 200 dziennikarzy mogących w każdej chwili zadać



pytanie ze swojego stanowiska. Warto wspo-mnieć, że liczba dziennikarzy informujących cały świat o zdarzeniach z Brukseli jest porów-nywalna z waszyngtońskim sztabem medialnym. W budynku Komisji co krok natrafialiśmy na małe, nietypowe wystawy mające na celu skupić uwagę przechodzących urzędników i na chwilę oderwać ich od codziennej rutyny pracy.

Nasz edukacyjny marsz zwieńczyliśmy po-nowną wizytą w Parlamencie Europejskim. Tym razem za pozwoleniem prof. Dariusza Rosatiego udaliśmy się do jego biura, gdzie każdy przez chwilę mógł poczuć się europarlamentarzystą, siedząc w kancelaryjnym fotelu. Później nadszedł czas na wizytę w sztandarowym miejscu każdego parlamentu – sali plenarnej. Na sali spotkaliśmy

się z asystentem prof. Dariusza Rosatiego, któ-ry wręcz zasypał nas ciekawostkami związanymi z pracą w Parlamencie Europejskim. Podkreślił wielką dyscyplinę obrad plenarnych, rozkład par-tii i ich miejsca zajmowane na sali, a także tech-niczne aspekty różniące Parlament Europejski od tego znanego nam z ulicy Wiejskiej.

Pobyt w Brukseli dobiegł końca. Zostawiając za sobą ogromne gmachy najważniejszych in-stytucji europejskich, ruszyliśmy w kierunku Polski. Po długiej podróży w autokarze urozmai-conej ciekawymi dyskusjami, dotarliśmy następ-nego dnia do centrum Warszawy. Wyjazd okazał się bardzo pouczający dla każdego z uczestni-ków i niewątpliwie wszyscy są bardzo wdzięczni za zaproszenie.


Fotoreportaż

Zawody centralne XXII OWE w obiektywiePiątek, 27 marca 2009 r.

�Fot. 1. Zaczęło się jak zawsze... Już po raz dwudziesty drugi uczestnicy fi-nału Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej przyjechali do Centrum Edukacji Sta-tystycznej Głównego Urzędu Statys-tycznego w Jachrance koło Warszawy. Szybkie zakwaterowanie, potem kola-cja i spotkanie organizacyjne. Pozostaje tylko odliczać godziny do rozpoczęcia zawodów...

Sobota, 28 marca 2009 r.

�Fot. 2. Nadchodzi godzina 9:00. Komisyjne otwarcie koperty z pyta-niami i już wszystko wiadomo... Teraz każdy z uczestników w ciągu 120 mi-nut ma szansę zaprezentować się z jak najlepszej strony! Miesiące kon-sekwentnych przygotowań na pewno nie poszły na marne!

�Fot. 3. Nawet przy kawie i ciastecz-kach opiekunom naukowym uczest-ników dłuży się czas. Trzymają kciu-ki za swoich podopiecznych i z napię-ciem oczekują na zakończenie części pisemnej zawodów. W tym czasie rek-tor Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu prof. Bogusław Fiedor wy-głasza dla nich interesujący wykład nt. „Zrównoważony rozwój – nowy para-dygmat rozwoju czy utopia?”.


Fotoreportaż

�Fot. 4. Po wykładzie opieku-nowie naukowi mają możliwość spróbowania swoich sił w rozwią-zaniu zadań, z którymi ciągle za drzwiami zmagają się uczestnicy finałów.

�Fot. 5. Uśmiech na twa-rzy wiceprzewodniczącego Komitetu Głównego Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej dr. Artura Polloka, który rozwią-zuje z nauczycielami pytania testowe z zawodów finałowych, sugeruje, że część pytań testo-wych była podchwytliwa, skoro nawet nauczycielom zdarzają się pomyłki...

�Fot. 6. ... i już po! Dwie godzi-ny szybko minęły. Teraz uczest-nicy mają czas na skonfrontowa-nie swoich odpowiedzi i wymianę uwag. Czy zadanie analityczne nie było zbyt trudne? Będzie to wiadomo już za około 10 go-dzin...


Fotoreportaż

�Fot. 7. Jury pod przewodnic-twem prof. Eugeniusza Kwiat-kowskiego zaraz po zakończe-niu części pisemnej zawodów bez zwłoki zabiera się do pracy. Jest co sprawdzać, a czas bie-gnie nieubłaganie. Na zdjęciu członkowie jury (od prawej): dr Ryszard Kowalski, mgr Urszula Kosowska i dr Tomasz Zalega.

� Fot. 8. Zgodnie z trady-cją w harmonogramie zawo-dów XXII Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej popołudniu prze-widziano również wykład oko-licznościowy dla uczestników zawodów centralnych. W tym roku zaproszenie do jego wy-głoszenia przyjął prof. Grzegorz W. Kołodko. Temat wystąpie-nia to „Dokąd zmierza świat i Polska?”

�Fot. 9. Po zakończeniu wy-kładu uczestnicy finałów biorą prelegenta w krzyżowy ogień pytań. Szybko wywiązuje się żywa dyskusja. Prof. Grzegorz W. Kołodko nie miał łatwego za-dania – w końcu na sali siedzia-ło 100 najlepszych młodych eko-nomistów!


Fotoreportaż

�Fot. 10. Mimo napiętego termi-narza prof. Grzegorz W. Kołodko znalazł również czas na podpisa-nie swojej ostatniej książki pt. Wędrujący świat (Wydawnictwo Prószyński i S-ka, Warszawa 2008). Dobrze, że była to tyl-ko niewielka część z 16 tys. eg-zemplarzy tej książki, które zo-stały rozesłane do wszystkich zgłoszonych do zawodów XXII Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej szkół...

�Fot. 11. Następnie uczestnicy zawodów otrzymali z rąk prze-wodniczącego Komitetu Głównego OWE prof. Stanisława Owsiaka i wiceprezesa PTE dr. Artura Polloka listy gratulacyjne wraz z książkami. Pamiętano też o ak-centach ekologicznych (wszak hasłem przewodnim tej edycji Olimpiady było „Środowisko naturalne w procesie gospoda-rowania”!). Nie zabrakło więc dla nikogo ekologicznych toreb, w których oprócz równie ekolo-gicznych długopisów i ołówków znalazły się pamiątkowe kubki i pendrive’y. To był tylko przed-smak tego, co czeka laureatów podczas uroczystego zakoń-czenia XXII Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej w Ministerstwie Finansów...

�Fot. 12. Nie samą ekonomią człowiek żyje! Dzięki wsparciu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej goście ośrodka w Jachrance mają możliwość wysłuchania występu kabaretu i koncer-tu. Powstrzymamy się tutaj od szczegółowego omówienia reper-tuaru. Kto był, ten wie :)


Fotoreportaż

�Fot. 13. W trakcie koncer-tu ogłoszono wyniki konkur-su o nagrodę specjalną preze-sa Polskiej Izby Ubezpieczeń (www.piu.org.pl). Na zdję-ciu: jeden z wyróżnionych – Mateusz Niewiński z III Liceum Ogólnokształcącego im. K.K. Baczyńskiego w Białymstoku. Po prawej przedstawiciele fundato-ra nagrody: Marek Kurowski i Andrzej Maciążek.

�Fot. 14. Ponadto rozstrzy-gnięto konkurs o nagrodę spe-cjalną Izby Zarządzających Funduszami i Aktywami (www.izfa.pl), w którym do wygrania był nowoczesny komputer prze-nośny (notebook). Na zdjęciu: członkowie kapituły dr Jacek Tomaszewski i prof. Barbara Błaszczyk odczytują pseudonim autora zwycięskiej pracy. W tym roku z nowego komputera będzie cieszyć się „Only Nievinny”...

�Fot. 15. Nareszcie długo wy-czekiwana chwila – przewod-niczący jury prof. Eugeniusz Kwiatkowski informuje, że jury zakończyło ocenianie wszyst-kich prac z części pisemnej za-wodów. Rozpoczyna się ogłosze-nie wyników...


Fotoreportaż

�Fot. 16. Napięcie sięga ze-nitu. Na ekranie pojawia się ranking uczestników, a na sali pierwsze oklaski. Nie ma prze-granych – są lepsi i jeszcze tro-chę lepsi. Teraz przed uczestni-kami długa noc – część będzie przygotowywać się do niedziel-nej, ustnej części zawodów, resz-ta bez przeszkód będzie mogła się integrować przy stole do te-nisa lub w inny sposób...

Niedziela, 29 marca 2009 r.

�Fot. 17. Ostatnie minuty przed ogłoszeniem wyników. Przewodniczący jury zawodów prof. Eugeniusz Kwiatkowski podsumowuje przebieg tegorocznych zmagań finałowych. Poziom zawo-dów centralnych musiał być wysoki i wyrówna-ny, skoro aby zakwalifikować się do finału, trze-ba było pokonać ponad 15 tys. uczestników!

�Fot. 18. Jeszcze chwila ocze-kiwania... Najpierw jednak dr Jacek Tomaszewski zaprezentu-je największe lapsusy językowe tegorocznych finałów. „Każdemu bowiem kto ma, będzie dodane, tak że nadmiar mieć będzie” – to ci dopiero przenikliwa obserwa-cja ekonomiczna, prawda?


Fotoreportaż

� Fot. 19. . . . i znamy już zwycięzcę XXII Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej. Został nim Wacław Kacmajor z III Liceum Ogólnokształcącego im. Marynarki Wojennej RP w Gdyni. Tutaj na pamiątko-wej fotografii (od lewej) z prze-wodniczącym jury zawodów centralnych prof. Eugeniuszem Kwiatkowskim, przewodniczą-cym Komitetu Głównego OWE prof. Stanisławem Owsiakiem i sekretarzem naukowym Ko-mi tetu Głównego OWE mgr Grzegorzem Wałęgą.

�Fot. 20. Wiceprezes Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego dr Artur Pollok dziękuje w imie-niu organizatorów uczestnikom za rywalizację, nauczycielom za trud przygotowań młodzie-ży oraz wszystkim osobom, bez pomocy i zaangażowania któ-rych XXII OWE nie mogłaby się odbyć. Pierwszy z prawej: gospodarz ośrodka, w którym odbyły się zawody finałowe – dyrektor Centrum Edukacji Statystycznej Głównego Urzędu Statystycznego w Jachrance mgr Mariusz Kraj.

�Fot. 21. Emocje związane z rywalizacją powoli opadają. Trochę żal wyjeżdżać, ale za-wody centralne XXII Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej dobie-gły już końca. Niektórzy na pożegnanie mówią „do zoba-czenia!”. Zapewne z częścią z nich spotkamy się tu znów za rok! Kolejna edycja Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej zostanie przeprowadzona pod hasłem „Wahania koniunktury a roz-wój gospodarki”.

Opracował:Grzegorz Wałęga


Pytania z zawodów centralnych XXII OWE

Zestaw pytań z zawodów III stopnia (centralnych) XXII OWE

I. Pytanie opisowe o charakterze ogólnym (0–20 pkt)

Jakie kwestie w polityce ochrony środowiska budzą najwięcej kontrowersji? Czy Twoim zda-niem państwo dysponuje narzędziami pozwala-jącymi skutecznie realizować tę politykę?

II. Pytanie, wybierane spośród trzech, uwzględniające preferencje sponsora – wybierz jeden z trzech podanych poniżej tematów (0–10 pkt)

1. Zaproponuj strategię dystrybucji produk-tów ubezpieczeniowych dla zakładu ubezpie-czeń, który zamierza rozpocząć działalność w Polsce.

2. Omów rolę obowiązkowych ubezpieczeń go-spodarczych w gospodarce rynkowej.

3. Na podstawie mapy ryzyka wybranego pol-skiego eksportera przedstaw propozycję pa-kietu ubezpieczeń dla tej firmy.

III. Zadanie analityczne (0–10 pkt)

W pewnym mieście zlokalizowane jest duże przedsiębiorstwo, które emituje zanieczyszcze-nia do atmosfery. Przedsiębiorstwo emituje 30 tys. ton zanieczyszczeń. Koszt całkowity (w tys. zł) ograniczenia skali zanieczyszczeń jest opisany równaniem KC = 14Q + 0,25Q 2 (gdzie Q to ilość zanieczyszczeń wyrażona w tys. ton zlikwidowa-nych przez przedsiębiorstwo). Całkowita korzyść społeczna ze zmniejszenia skali zanieczyszczeń związana z poprawą zdrowotności została osza-cowana równaniem: SK = 20Q – 0,05Q 2, gdzie Q oznacza całkowitą ilość usuniętych zanieczysz-czeń w tys. ton.

Odpowiedz na następujące pytania:1. Władze miasta rozważają wprowadzenie opła-

ty za emisję zanieczyszczeń do atmosfery na poziomie 24 tys. zł/tys. ton. Oblicz, o ile tys. ton zdecyduje się zmniejszyć emisję zanie-czyszczeń to przedsiębiorstwo po wprowadze-niu opłaty (założenie: przedsiębiorstwo działa racjonalnie).

2. Oblicz, jaka powinna być wielkość emisji za-nieczyszczeń, aby całkowita korzyść społeczna netto była maksymalna.

3. Jaką wysokość kosztu całkowitego musiałoby ponieść przedsiębiorstwo, aby zredukować po-ziom zanieczyszczeń do poziomu ustalonego w pkt 2?

4. Jaka powinna być wysokość opłaty za emisję zanieczyszczeń, zakładając, że władze miasta chciałyby zredukować ilość zanieczyszczeń, tak aby ich wielkość pozwalała na maksyma-lizację korzyści społecznej netto?

IV. Pytania testowe – w każdym pytaniu zaznacz [X] przy prawidłowych odpowiedziach. Za każdą pełną, prawidłową odpowiedź na pytanie testowe otrzymujesz 2 pkt. Każda zmiana odpowiedzi w pytaniach testowych traktowana jest jako odpowiedź błędna. Odpowiedzi zaznaczone ołówkiem nie są punktowane (0–60 pkt)

1. Jeżeli na rynku dachówek ceramicznych na-stąpiło jednoczesne zwiększenie się popytu i spadek podaży, to w efekcie mogło się zda-rzyć, że:[A] ilość sprzedanego produktu zwiększyła

się, a cena wzrosła[B] ilość sprzedanego produktu zmniejszyła

się, a cena obniżyła się[C] ilość sprzedanego produktu zwiększyła

się, a cena obniżyła się[D] ilość sprzedanego produktu zmniejszyła

się, a cena wzrosła

2. Które z czynników determinują niską ela-styczność cenową podaży?[A] oferowane dobro jest dla konsumenta

dobrem podstawowym [B] wysoka cena (rozpatrując określoną

krzywą podaży)[C] niskie koszty magazynowania dobra[D] brak rezerwy mocy produkcyjnych



3. Preferencje pewnego konsumenta dotyczą-ce dóbr X i Y opisują krzywe obojętności U1 i U2. Jeżeli na krzywej obojętności U1 znaj-dują się koszyki dóbr o współrzędnych (1, 1), (2, 2), (3, 3), a na krzywej U2 koszyki dóbr o współrzędnych (2, 1), (3, 2), (4, 3), to dla tego konsumenta: [A jedno z dóbr jest niepożądane[B] jedno z dóbr jest neutralne [C] dobra są doskonale substytucyjne[D] dobra są doskonale komplementarne

4. Regulacja cen monopolu naturalnego przez państwo oparta na kosztach przeciętnych:[A] likwiduje stratę społeczną z tytułu mo-

nopolu[B] oznacza realizację przez przedsiębior-

stwo jedynie zysku normalnego[C] jest tożsama z doskonałą dyskryminacją

cenową monopolu[D] oznacza wyższą cenę rynkową dobra ani-

żeli regulacja oparta na kosztach krań-cowych

5. Zastosowanie metody Coase’a w korygowa-niu negatywnych efektów zewnętrznych jest możliwe wówczas, gdy:[A] koszty negocjacji są większe od zera[B] strony uczestniczące w negocjacjach

mają równe pozycje przetargowe[C] znany jest sprawca negatywnych efek-

tów zewnętrznych[D] liczba zainteresowanych partnerów

(stron) jest relatywnie duża

6. Wskaż, które ze stwierdzeń dotyczących krót-kiego okresu w teorii ekonomii są prawdziwe:[A] trwa zawsze 12 miesięcy[B] nakłady wszystkich czynników wytwór-

czych są stałe[C] innowacje techniczne występują w ogra-

niczonym zakresie[D] występują koszty stałe

7. Zmiana ceny materiałów wykorzystywanych w procesie produkcji (ceteris paribus) wpły-nie na zmianę położenia krzywej:[A] przeciętnego kosztu stałego[B] kosztu całkowitego [C] przeciętnego kosztu zmiennego[D] kosztu krańcowego

8. Na rynku doskonale konkurencyjnym firma minimalizująca krótkookresowe straty kon-

tynuuje produkcję do momentu, gdy cena zrówna się z: [A] kosztem krańcowym [B] przeciętnym kosztem zmiennym [C] kosztem zmiennym[D] przeciętnym kosztem całkowitym

9. W sytuacji występowania zjawiska pułapki płynności:[A] skuteczność polityki pieniężnej prowa-

dzonej przez bank centralny jest znacz-nie ograniczona

[B] podmioty rynkowe oczekują spadku cen obligacji, wobec czego tezauryzują nad-wyżki pieniądza

[C] zbyt duża podaż pieniądza prowadzi do wzrostu rzeczywistego PKB ponad jego potencjalny poziom

[D] zmniejszenie krańcowej stopy opodatko-wania wywołuje spadek wydatków inwe-stycyjnych

10. W wyniku lepszej koniunktury w krajach Unii Europejskiej następuje wzrost ekspor-tu w Polsce. W tej sytuacji najbardziej praw-dopodobna jest następująca sekwencja zda-rzeń:[A] presja na rewaluację waluty krajowej –

wzrost podaży pieniądza – wzrost wiel-kości produkcji globalnej

[B] presja na rewaluację waluty krajowej – spadek podaży pieniądza – wzrost wiel-kości produkcji globalnej

[C] presja na dewaluację waluty krajowej – wzrost podaży pieniądza – wzrost wiel-kości produkcji globalnej

[D] presja na dewaluację waluty krajowej – spadek podaży pieniądza – spadek wiel-kości produkcji globalnej

11. Wielkość popytu na pieniądz zgłaszanego pod wpływem motywu transakcyjnego (ce-teris paribus) zależy od:[A] wielkości produkcji w gospodarce[B] wysokości realnej stopy procentowej[C] tempa inflacji[D] kosztu alternatywnego trzymania zaso-

bu środka płatniczego

12. Przesuniecie długookresowej krzywej Phillipsa oznacza: [A] zmianę rzeczywistej stopy inflacji[B] zmianę nominalnej podaży pieniądza[C] zmianę naturalnej stopy bezrobocia [D] zmianę fazy cyklu koniunkturalnego



13. W pewnym kraju konsumpcja wynosi 600 mld USD, inwestycje 400 mld USD, amorty-zacja 150 mld USD, podatki pośrednie 100 mld USD, dochód netto z tytułu własności za granicą 200 mld USD, produkt narodowy brutto 1100 mld USD. Ile wynosi produkt narodowy netto?[A] 800 mld USD[B] 900 mld USD[C] 950 mld USD[D] 1000 mld USD

14. Wzrost importu (ceteris paribus) powoduje:[A] zwiększenie salda bilansu obrotów bie-

żących[B] zmniejszenie salda bilansu obrotów bie-

żących[C] zwiększenie salda bilansu obrotów kapi-

tałowych[D] zmniejszenie salda bilansu obrotów ka-

pitałowych

15. Przesunięcie funkcji konsumpcji pod wpły-wem zmiany zasobów majątkowych gospo-darstw domowych i wydatków na każdym poziomie rozporządzalnych dochodów oso-bistych jest ilustracją efektu:[A] rygla[B] akceleracji[C] dochodowego[D] bogactwa

16. Analiza rachunku przepływów pieniężnych pewnego przedsiębiorstwa wykazuje ujemne przepływy pieniężne z działalności operacyj-nej i finansowej, natomiast przepływy z dzia-łalności inwestycyjnej są dodatnie. Który z poniższych opisów charakteryzuje sytuację tego przedsiębiorstwa?[A] przedsiębiorstwo przeżywa trudności fi-

nansowe i utrzymuje płynność poprzez wyprzedaż majątku trwałego

[B] przedsiębiorstwo rozpoczęło inwestycje lub dokonało przejęcia innego podmio-tu

[C] przedsiębiorstwo jest w fazie szybkiego rozwoju i nie jest w stanie pokryć wy-datków na rozwój z wypracowanych zy-sków

[D] przedsiębiorstwo zaciąga kredyty w celu sfinan sowania bieżącej działalności

17. Pewna spółka akcyjna pod koniec roku za-kupiła u swojego dostawcy towary handlowe z odroczonym o 30 dni terminem płatności.

Na ten zakup spółka otrzymała od dostaw-cy rabat sezonowy. Powyższe zdarzenie go-spodarcze spowodowało w spółce akcyjnej wzrost:[A] kosztów operacyjnych[B] zysku operacyjnego[C] należności krótkoterminowych[D] aktywów obrotowych

18. Które z poniższych stwierdzeń są prawdziwe dla obligacji zerokuponowych?[A] nie przynoszą posiadaczowi obligacji od-

setek[B] muszą być sprzedawane z dyskontem [C] posiadacz obligacji ma zawsze możliwość

jej zamiany na akcje firmy emitującej ob-ligacje

[D] mogą być emitowane wyłącznie przez Skarb Państwa

19. Podmiot zawiera umowę kupna GBP za PLN z natychmiastowym terminem dostawy i jed-nocześnie umowę sprzedaży GBP za PLN z terminem dostawy za 6 miesięcy. Jak na-zywa się taki rodzaj transakcji?[A] forward[B] opcja [C] futures[D] swap

20. Bank komercyjny, dokonując procesu seku-rytyzacji:[A] inwestuje wolne środki pieniężne na ryn-

kach surowców [B] przenosi odpowiedzialność za ewentu-

alne napady rabunkowe na zewnętrzną firmę ochroniarską

[C] zamyka otwarte pozycje walutowe w celu ograniczenia ryzyka kursowego

[D] dokonuje przeniesienia wierzytelności na spółkę kapitałową w celu emisji przez ten podmiot papierów wartościowych

21. Maksymalne, prawnie dopuszczone, opro cen-to wanie kredytów konsumpcyjnych w Polsce wynosi:[A] czterokrotność redyskontowej stopy pro-

centowej NBP[B] czterokrotność lombardowej stopy pro-

centowej NBP[C] czterokrotność referencyjnej stopy pro-

centowej NBP[D] pięciokrotność stopy rezerw obowiązko-

wych NBP



22. Do zadań której z niżej wymienionych jedno-stek należy ochrona środowiska w Polsce?[A] gmina[B] powiat[C] województwo[D] Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji

Rolnictwa

23. Które z poniższych informacji są uregulowa-ne w ordynacji podatkowej?[A] postępowanie w sprawie o indywidualną

inter pretację przepisów prawa podatko-wego

[B] maksymalny wymiar danin publicz-nych

[C] odpowiedzialność podatkowa członków rodziny podatnika

[D] organy i zakres kontroli skarbowej

24. Złota reguła finansów publicznych stanowi, że:[A] dług publiczny można zwiększyć jedynie

w celu sfinansowania wydatków inwe-stycyjnych

[B] nadwyżki dochodów nad wydatkami bu-dżetu powinno lokować się w instrumen-ty oparte na metalach szlachetnych

[C] deficyt budżetowy należy finansować wyłącznie przez zaciągnięcie pożyczek na międzynarodo wych rynkach finan-sowych

[D] można zwiększać dług publiczny krajo-wy, ponie waż państwo nie może ogłosić niewypła calności wobec swoich obywa-teli

25. Które z poniższych stwierdzeń dotyczące po-lityki określanej mianem „konsensusu wa-szyngtońskiego” jest prawdziwe?[A] obejmowała ona działania mające na celu

przy spieszenie rozwoju gospodarczego w krajach słabo rozwiniętych

[B] zasadnicze znaczenie przypisywano w niej dere gulacji, liberalizacji i nacjo-nalizacji

[C] zalecano prowadzenie łagodnej polityki monetar nej

[D] zalecano prowadzenie twardej polityki fiskalnej

26. Organizacja fraktalna to:[A] jednostka gospodarcza, której pozycja

konkuren cyjna i zdolność generowania zysku jest zagro żona wskutek kumula-cji negatywnych zjawisk

[B] jednostka gospodarcza, w której praca czło wieka zastępowana jest pracą kom-puterów i technologiami opartymi na sztucznej inteligencji

[C] jednostka gospodarcza składająca się z samopo dobnych i samoorganizujących się jednostek, z których każda jest w sta-nie wykonywać swoje zadania w tak du-żym zakresie, jak całe przed siębiorstwo

[D] jednostka gospodarcza nieposiadająca określo nej siedziby, w której zamiast sze-fów funkcjo nują koordynatorzy poszcze-gólnych procesów, a najważniejsze decy-zje podejmowane są na podstawie metod heurystycznych

27. Jeżeli firma zamiast obniżać ceny wraz ze spadkiem kosztów produkcji utrzymuje je przez pewien czas na wysokim poziomie w celu przyspieszenia zwrotu zainwestowa-nego kapitału, to spółka stosuje strategię:[A] dumpingu[B] dominacji[C] przechwycenia[D] parasola

28. System HACCP (ang. Hazard Analysis and Critical Control Points):[A] pozwala na analizę i redukcję ryzyka

niewypłacal ności partnera biznesowego[B] określa zagrożenia dla bezpieczeństwa

produk tów spożywczych podczas wszyst-kich etapów ich dystrybucji

[C] służy głównie do redukcji odpadów w przedsię biorstwach z sektora rolno--spożywczego

[D] jest warunkiem znakowania produktów spożyw czych certyfikatem „żywność ekologiczna”

29. Które z poniższych kampanii reklamowych są przykładem ambient marketingu?[A] gazetka promocyjna sklepów meblo-

wych dostar czana co miesiąc do skrzy-nek pocztowych

[B] reklama ogólnopolskiego dziennika umiesz czona na uchwytach w środkach komunikacji miejskiej

[C] reklama sieci telefonii mobilnej na wóz-kach w hipermarketach

[D] reklama proszku do prania przed pro-gnozą pogody w telewizji publicznej

30. Jeżeli zapotrzebowanie na pracę jest niere-gularne i zależy od zmiennych okoliczności, a kontrola i ewidencja czasu poświęcone-



go wykonywaniu pracy ze względu na miej-sce wykonywania pracy jest nie możliwa (lub znacznie utrudniona), to najlepszym syste-mem czasu pracy w takim wypadku będzie:[A] zadaniowy czas pracy[B] weekendowy czas pracy[C] równoważny (do 24 godzin na dobę) czas

pracy[D] przerywany czas pracy

Przykładowy schemat odpowiedzi:

I. Wybrane aspekty teoretyczne:a) problem efektów zewnętrznych w zakresie

ochrony środowiska,b) sposoby rozwiązania problemu negatywnego

wpływu działalności człowieka na środowi-sko:– prywatne (internalizacja efektów, twierdze-

nie Coase’a, żądanie odszkodowań przed sądami),

– publiczne (kary, podatki i opłaty, subwen-cje, zezwolenia na emisję zanieczyszczeń, regulacja bezpośrednia),

c) działania na rzecz ochrony środowiska – za-wodność państwa czy zawodność rynku?

d) konkurencyjność kryteriów ekologicznych i ekonomicznych w ocenie projektów ekolo-gicznych.II. Wybrane aspekty empiryczne:

a) główne cele i kierunki polityki ekologicznej państwa

b) charakterystyka instrumentów realizacji po-lityki ekologicznej w Polsce

c) zalety i wady wykorzystywanych instrumen-tów polityki ekologicznej

d) polityka ekologiczna przed i po akcesji Polski do Unii EuropejskiejIII. Własna ocena i wnioski:

a) wybrane kwestie sporne w polityce ochrony środowiska:– spór o cele,– spór o instrumenty realizacji tej polityki, – spór o rozwiązania: zapobiegać czy ograni-

czać zanieczyszczenia?– spór o efektywność systemu kontroli i mo-

nitoringu

b) globalny wymiar ochrony środowiska – czy koordynacja polityki na poziomie narodowym ma sens?

c) rola badań i edukacji – problem asymetrii in-formacyjnej i innowacji ekologicznych.

Odpowiedzi do zadania:

Ad 1. Przedsiębiorstwo będzie zmniejszać emisję zanieczyszczeń do momentu, w którym koszt krańcowy (∂KC/∂Q) ograniczenia skali za-nieczyszczeń zrówna się z wysokością opłaty za emisję zanieczyszczeń. A zatem:

14 + 0,5Q = 24Q = 20

Przedsiębiorstwo zredukuje wysokość zanie-czyszczeń o 20 tys. ton.

Ad 2. Całkowita korzyść społeczna netto z re-dukcji zanieczyszczeń będzie największa, wów-czas gdy krańcowa korzyść społeczna netto zrów-na się z kosztem krańcowym ograniczenia skali zanieczyszczeń. A zatem:

20 – 0,1Q = 14 + 0,5QQ = 10

Wielkość emisji zanieczyszczeń, która zapew-nia maksymalną całkowitą korzyść społeczną netto, to 20 tys. ton (redukcja wielkości zanie-czyszczeń o 10 tys. ton – z aktualnego poziomu 30 tys. ton do 20 tys. ton).

Ad 3. Wyliczona w pkt 2 wielkość redukcji zanieczyszczeń o 10 tys. ton wymaga poniesie-nia przez przedsiębiorstwo kosztów całkowitych w wysokości 165 tys. zł (KC = 14Q + 0,25Q2, a zatem: KC = 14 × 10 + 0,25 × 102).

Ad 4. Aby zmaksymalizować korzyść społecz-ną netto ze zmniejszenia skali zanieczyszczeń, władze miasta powinny ustalić wysokość opłaty za emisję zanieczyszczeń na poziomie, przy któ-rym krańcowa korzyść społeczna netto zrówna się z kosztem krańcowym ograniczenia skali za-nieczyszczeń. Korzystając z ustaleń z pkt 2, wy-sokość opłaty za emisję zanieczyszczeń powinna wynosić 19 tys. zł/tys. ton (20 – 0,1 × 10 = 14 + 0,5 × 10 = 19).

opracował: Grzegorz Wałęga

Prawidłowe odpowiedzi do pytań testowych:

1. A, D; 2. B, D; 3. A; 4. B, D; 5. B, C; 6. D; 7. B, C, D; 8. B; 9. A, B; 10. A; 11. A, C; 12. C; 13. C; 14. B; 15. D; 16. A; 17. D; 18. A, B; 19. D; 20. D; 21. B; 22. A, B, C, D; 23. A, C; 24. A; 25. A, D; 26. C; 27. D; 28. B; 29. B, C; 30. A.


Nobliści o ochronie środowiska naturalnego

Daniel JabłońskiSzkoła Główna Handlowa w Warszawie

Ochrona środowiska naturalnego w pracach laureatów Nagrody Nobla

W nurcie ekonomii neoklasycznej wykształci-ła się ekonomia ochrony środowiska, która

opiera się na racjonalnym podejściu do środowi-ska i koncepcji homo oeconomicus. Ekonomia środowiska naturalnego ma silne podstawy. Jej początki sięgają lat 20. XX w. Zupełnie inne po-dejście reprezentuje ekonomia ekologii – nauka interdyscyplinarna istniejąca od blisko 20 lat. Wykorzystuje ona takie dziedziny, jak: biologia, fizyka, chemia. Uwzględnia etykę i odnosi się do sprawiedliwości międzypokoleniowej. Jej ideą jest pozostawienie kolejnym pokoleniom środo-wiska, które pozwoli na dalszy zrównoważony rozwój. „Najnowsze tendencje pokazują, że te dwie dziedziny w znacznej mierze się pokrywa-ją. Możemy zaobserwować stosowanie analizy neoklasycznej i teorii gier do złożonych proble-mów ekologiczno-ekonomicznych, które uprzed-nio zdawały się pozostawać poza domeną ekono-mii”1. Zagadnienia środowiska są też uwzględ-niane w ekonomii sektora publicznego, która „skupia się na problemach wyboru między sekto-rem publicznym i prywatnym oraz wyboru doko-nywanego w ramach sektora publicznego”2.

Widoczna ewolucja od ekonomii środowiska do ekonomii ekologicznej świadczy o wadze, z jaką współcześnie traktuje się środowisko natural-ne. W koncepcji ekonomii środowiska jego zaso-by są po to, by z nich czerpać i tworzyć dobro-byt. Natomiast podejście ekonomii ekologicznej uwzględnia środowisko w tworzeniu długotrwa-łego dobrobytu.

Tomasz Żylicz w książce pt. Ekonomia środo-wiska i zasobów naturalnych odpowiada na py-tanie, co ekonomiści wnoszą do dyskusji na te-mat polityki ochrony środowiska. „Po pierwsze,

pomagają decydentom w ocenie kosztów i ko-rzyści zastosowania alternatywnych narzędzi czy programów, aby stwierdzić, czy są one za-sadne z punktu widzenia ekonomii. Po drugie, pomagają w wyborze właściwych instrumentów realizowania danej polityki i sugerują te, któ-re z największym prawdopodobieństwem będą zmniejszać lukę pomiędzy zdroworozsądkowy-mi oczekiwaniami a efektywnością ekonomiczną. Po trzecie, badają pośrednie efekty stosowania alternatywnych polityk, często nie dostrzegane przez nieekonomistów; z tego powodu modele ekonomiczne mogą być ważne i odkrywcze”3.

Jednymi z pierwszych, którzy przyczynili się do rozwoju ekonomii środowiska, byli ekonomi-ści związani z budowaniem modeli ekonome-trycznych gospodarek i tworzenia rachunku na-rodowego. Do tego grona zalicza się laureatów Nagrody Nobla: Lawrence’a Kleina, Richarda Stone’a i Simona Kuznetsa. Pierwszy z nich, Lawrence Klein – laureat z 1980 r. – stworzył model gospodarki USA oraz modele gospodarek krajów rozwijających się. Richard Stone otrzy-mał Nagrodę Nobla cztery lata później. Znany jest jako twórca systemu rachunków narodo-wych. Modele te wykorzystane zostały do badań makroekonomicznych konsekwencji podatków węglowo-energetycznych w ramach Wspólnoty Europejskiej4. Simon Kuznets jest twórcą krzy-wej środowiskowej (Environmental Kuznets Curve – EKC), która pokazuje zależność pomię-dzy produktem krajowym brutto per capita a po-ziomem zanieczyszczenia. Przyjmuje ona kształt litery U. Wskazuje na początkowy wzrost zanie-czyszczenia związany z eksploatacją środowi-ska w celu tworzenia dobrobytu. Po osiągnię-



ciu pewnego poziomu bogactwa rosną nakłady na środowisko, które staje się dobrem samym w sobie i poziom zanieczyszczenia zmniejsza się. Zamożne społeczeństwo generuje większy popyt na ochronę środowiska. Simon Kuznets laure-atem Nagrody Nobla został w 1971 r.

Krzywa Kuznetsa wskazuje na tymczasową akceptowalność zanieczyszczenia środowiska. Może to powodować napięcia w skali międzyna-rodowej. Kraje aspirujące do grona krajów roz-winiętych w mniejszym stopniu będą chronić środowisko naturalne. Z kolei kraje wysoko roz-winięte, traktujące czyste środowisko jako dobro narodowe, zainteresowane będą w ograniczeniu zanieczyszczeń. Linia podziału przebiega na rów-niku, dzieląc świat na bogatą Północ i biedne Południe. W globalnym świecie zanieczyszczenia są również globalne.

Pomimo wykorzystywania modeli matema-tycznych, zaawansowanej technologii badają-cej zjawiska atmosferyczne opinia ekonomistów nie jest jednolita. Thomas Schelling – noblista z 2005 r. – zajmuje się badaniem zmian klima-tu. Jego zdaniem konsekwencje w postaci glo-balnego ocieplenia mogą być bardzo poważne. Efektem jest topnienie lodowców, podniesienie poziomu mórz, powodzie, susze5. Zwraca on uwa-gę na przeciwdziałanie niekorzystnym zjawi-skom. Gary Becker, który Nagrodę Nobla otrzy-mał w 1992 r., sugeruje jednak, aby powstrzymać się z wydawaniem ogromnych sum pieniędzy na walkę z globalnym ociepleniem, ponieważ tech-nologie, które ograniczą emisję gazów i usuną je z atmosfery, mogą się pojawić znacznie szybciej niż się spodziewamy. Poza tym naukowcy nie są jednoznaczni w swoich ocenach zagrożeń oraz czasu, w jakim się one pojawią6. Tak więc ocena stanu środowiska jest sprawą dyskusyjną, ma za-równo swoich zwolenników, jak i przeciwników.

Do oceny efektu cieplarnianego wykorzystana została analiza przepływów międzygałęziowych, za którą Wassily Leontief w 1973 r. otrzymał Nagrodę Nobla. Metoda ta wykorzystywana jest do oceny wzajemnych powiązań pomiędzy różny-mi sektorami w gospodarce. W 1993 r. posłużono się tą metodą do oceny strategii przeciwdziałania efektowi cieplarnianemu w Niemczech i Wielkiej Brytanii. Badanie polegało na opisie zależności pomiędzy strukturą gospodarki a ilością pyłów emitowanych do atmosfery7.

Globalne ocieplenie, kwaśne deszcze czy za-trute rzeki bez wątpienia powodują duży pro-blem i to zarówno z punktu widzenia ekonomii środowiska, jak i ekonomii ekologii. Stanowią

efekty zewnętrze, które wywołane są przez inne jednostki i podmioty niż te, które ponoszą ich konsekwencje. Jako koszty zewnętrzne zakłóca-ją procesy społeczne i gospodarcze. Dużym suk-cesem ekonomii środowiska jest internalizacja kosztów zewnętrznych, „czyli wprowadzenie do rachunku kosztów wewnętrznych tego podmio-tu, który powoduje powstanie kosztów zewnętrz-nych”8. Jednym ze sposobów internalizacji jest wykorzystanie twierdzenia Ronalda Coase’a – laureata Nagrody Nobla z 1991 r.

Twierdzenie to dotyczy dwóch stron: podmio-tu zanieczyszczającego i podmiotu poszkodowa-nego. Transakcje dokonywane pomiędzy strona-mi mogą być według Ronalda Coase’a społecznie pożądane i nie ma potrzeby angażowania w nie państwa. Warunkiem jest dobre zdefiniowanie praw własności oraz niskie koszty transakcyjne. „Zasługą Coase’a było jednak zwrócenie po raz pierwszy uwagi na to, że każdy efekt zewnętrz-ny ma przynajmniej dwie strony i nie zawsze jest oczywiste czy władza powinna stanąć po którejś z nich. W przypadku alokacji częstotli-wości radiowych i telewizyjnych (który to pro-blem również rozwiązywał Coase) istnieją waż-ne argumenty przeciwko takiemu rozwiązaniu. W przypadku zanieczyszczenia środowiska ist-nieją przesłanki, aby opowiadać się za potrze-bą ingerencji władz. Jednak również i w tym wypadku warto pamiętać, że do pewnego stop-nia – za koszty zewnętrzne odpowiedzialny jest nie tylko sprawca. Lecz także poszkodowany”9. Poszkodowany ma wpływ na istnienie kosztów zewnętrznych, jeśli dobrowolnie decyduje się na oddziaływanie ze strony zanieczyszczającego po-przez np. zamieszkanie w okolicy fabryki.

Rozwiązanie problemu kosztów zewnętrz-nych proponował też Joseph Stiglitz reprezen-tujący ekonomię sektora publicznego. J. Stiglitz do grona ekonomistów uhonorowanych Nagrodą Nobla dołączył w 2001 r. „Proponuje on prywat-ne i publiczne rozwiązanie problemów kosztów zewnętrznych. Do prywatnych zalicza: 1) two-rzenie dużych przedsiębiorstw umożliwiających internalizację efektów zewnętrznych, 2) ustano-wienie wyraźnych praw własności pozwalających podmiotom prywatnym negocjować porozumie-nia zapewniające efektywne rozwiązania zgodnie z twierdzeniem Coase’a, 3) odwoływanie się do systemu prawa pozwalającego zmuszać spraw-ców efektów zewnętrznych do wypłacania od-szkodowań podmiotom, które poniosły straty”. Jeżeli system rynkowy nie sprawdza się, wów-czas państwo dysponuje takimi środkami, jak:



kary, podatki, subsydia i zezwolenia, regulacje administracyjne.

Jest bardzo wielu ekonomistów będących lau-reatami Nagrody Nobla, którzy przyczynili się do rozwoju narzędzi wykorzystywanych obecnie w ekonomii do oceny i prognozy zjawisk w śro-dowisku naturalnym. Wśród dziedzin, które nie-wątpliwie wsparły prace nad ochroną środowiska i poszukiwaniem optymalnych rozwiązań jest teoria gier, teoria równowagi ogólnej, teoria do-brobytu. Znaczący wkład ma ekonometria, teo-ria przepływów międzygałęziowych oraz teoria kosztów transakcyjnych. Dziedziny te wskazują na znaczenie osiągnięć ekonomistów, którzy ho-norowani zostali nagrodą imienia Alfreda Nobla. Daje to podstawę sądzić, że kolejni nobliści, nie tylko z dziedziny ekonomii, będą mieli istotny wkład w kształtowanie środowiska naturalnego oraz sposobu jego wykorzystania.

Przypisy

1 Ekonomia środowiska i zasobów naturalnych, red. H. Folmer, L. Gabel, H. Opschoor, red. wyd. pol. T. Żylicz, Wydawnictwo Krupski i S-ka, Warszawa 1996, s. 189.

2 S. Łojewski, Ekonomia zasobów i środowiska, Wydawnictwo KPSW, Bydgoszcz 2007, s. 48.

3 Ekonomia środowiska..., op. cit., s. 190.4 Tamże, s. 287.5 T. Schelling, Some Economics of Globar Warming,

„The American Economic Review” 1992, nr 1, s. 1–14.

6 P. Jeżowski, Kapitał naturalny i trwałość w ekono-mii środowiska i ekonomii ekologicznej, http://www.wprost.pl/ar/111569/Globalni-hipokryci/?I=1285 (stan na 3 stycznia 2009 r.).

7 Ekonomia środowiska..., op. cit., s. 280.8 A. Graczyk, Ekonomiczne podstawy ochrony śro-

dowiska, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Eko-nomicznego” 2009, nr 1, s. 6.

9 T. Żylicz, Ekonomia środowiska i zasobów natural-nych, PWE, Warszawa 2004, s. 47.

Czy wiesz, że...?

Statystyczny mieszkaniec Polski wytwarza około 300 kg śmieci rocznie, których objętość wy-nosi około 1,4 m3. Około 30% odpadów powstających w gospodarstwach domowych to odpady surowcowe (papier i tektura, szkło, tworzywa sztuczne i metale), a 24% – ulegające biodegrada-cji (odpady kuchenne oraz zielone).

Każda butelka ponownie wprowadzona do obiegu (a więc zwrócona do punktu skupu i po-nownie wykorzystana) pozwala zaoszczędzić energię potrzebną do świecenia 100-watowej ża-rówki przez 4 godziny. Statystycznie każdy z nas wyrzuca w ciągu roku 56 szklanych opakowań. Przy produkcji wyrobów szklanych ze stłuczki szklanej zużywa się około 30% mniej energii niż przy produkcji tych przedmiotów z surowca pierwotnego.

Wyprodukowanie 1 tony papieru to ścięcie 17 drzew i zanieczyszczenie 440 000 litrów wody. Recykling 1 tony papieru redukuje zanieczyszczenie powietrza o 74% i wytwarzanie toksycznych ścieków papierniczych o 35%. Oszczędzajmy papier i zbierajmy makulaturę!

Produkcja puszek ze złomu powoduje zmniejszenie ilości zanieczyszczeń powietrza o 95%, zanieczyszczenia wody o 97% i zużywa o 95% mniej energii.

Pamiętaj! Jest wiele korzyści wynikających z segregacji i recyklingu!


Akcyza a polityka ochrony środowiska

Michał PtakUniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu

Znaczenie podatku akcyzowegood nośników energiiw polskiej polityce ochrony środowiska*

Wprowadzenie

Podatek akcyzowy od paliw silnikowych, ole-jów opałowych, gazu i energii elektrycznej jest podstawowym podatkiem nakładanym w Polsce na nośniki energii. Ze względu na przedmiot opo-datkowania podatek ten może zostać zaliczony do podatków ekologicznych. Zgodnie bowiem z powszechnie przyjętym kryterium wyróżniania podatków ekologicznych podatkami ekologiczny-mi są wszystkie podatki, które nałożone są na substancje czy produkty mogące niekorzystnie wpływać na środowisko.

Konstrukcja obowiązującego w Polsce podatku akcyzowego od nośników energii nie jest w tak dużym stopniu podporządkowana realizacji ce-lów polityki ochrony powietrza i ochrony klimatu jak konstrukcja podatków energetycznych stoso-wanych w niektórych krajach Europy Zachodniej i Północnej. Można jednak wskazać na pewne elementy konstrukcji tego podatku, które rze-czywiście odgrywają pewną rolę w ograniczaniu działań szkodliwych dla środowiska i promowa-niu zachowań zmierzających do jego ochrony.

W opracowaniu omówione zostały te elemen-ty konstrukcji podatku akcyzowego od nośników energii, które należy ocenić pozytywnie bądź negatywnie z punktu widzenia polityki ochrony środowiska. Wskazane zostały również pożąda-ne kierunki zmian w zakresie opodatkowania energii w Polsce.

Akcyza w Polsce a przepisy Unii Europejskiej

Konstrukcję podatków od nośników energii stosowanych w państwach członkowskich Unii Europejskiej określają w pewnym stopniu przepi-sy unijne, a zwłaszcza dyrektywa Rady 2003/96/WE z dnia 27 października 2003 r. w sprawie restrukturyzacji wspólnotowych przepisów ra-mowych dotyczących opodatkowania produktów energetycznych i energii elektrycznej obowiązu-jąca od 1 stycznia 2004 r.1 W dyrektywie tej (tzw. dyrektywie energetycznej) określone są m.in. mi-nimalne stawki podatkowe mające zastosowanie do poszczególnych nośników energii, a także ulgi i zwolnienia w podatkach od energii.

Harmonizacja podatków od nośników energii poprzez określenie minimalnych stawek podat-kowych służy przede wszystkim zapewnieniu rzeczywistej konkurencji na rynku wewnętrz-nym Unii Europejskiej, a nie realizacji celów ekologicznych. Niemniej jednak zróżnicowanie dolnych granic stawek podatkowych jest w pew-nym stopniu zgodne z celami polityki ochrony środowiska. Świadczą o tym m.in. stosunkowo niskie stawki odnoszące się do paliw gazowych wykorzystywanych do celów napędowych (ta-bela 1).

Tabela 1 zawiera również porównanie mi-nimalnych stawek podatkowych określonych w przepisach Unii Europejskiej z obowiązujący-mi w Polsce stawkami podatkowymi mającymi zastosowanie do poszczególnych nośników ener-



gii. Z przedstawionych danych wynika, że wyso-kość większości obowiązujących w Polsce stawek podatkowych (uwzględniających stawki akcyzy i opłaty paliwowej) przekracza poziom wymaga-ny w dyrektywach Unii Europejskiej.

Elementy konstrukcji akcyzy na nośniki energii a cele ochrony środowiska

Podatek akcyzowy jest jednym z najbardziej „wydajnych fiskalnie” podatków w Polsce. W la-tach 2002–2007 dochody z akcyzy stanowiły ok. 24–28% całkowitych dochodów podatkowych. Połowę dochodów z podatku akcyzowego sta-

nowi akcyza nałożona na wyroby energetyczne. W 2007 r. dochody zgromadzone za pośrednic-twem podatku akcyzowego od paliw silnikowych, gazu, olejów opałowych i energii elektrycznej wy-niosły 25,6 mld zł2.

Oprócz funkcji fiskalnej, którą należy uznać za podstawową funkcję analizowanego podatku, akcyza na nośniki energii spełnia także funkcję stymulacyjną w zakresie ochrony środowiska. Funkcja ta realizowana jest przede wszystkim dzięki odpowiedniemu zróżnicowaniu stawek ak-cyzy na poszczególne paliwa.

W przypadku płynnych paliw silnikowych (ta-bela 1) zróżnicowanie stawek akcyzy odpowiada postulatom zawartym w ustawie – Prawo ochro-

Tabela 1. Minimalne stawki podatkowe określone w przepisach Unii Europejskiej a stawki podatku akcyzowego od nośników energii w Polsce w 2008 r.a)

Nośnik energii i jednostka miaryMinimalna stawka podatko-

wa wymagana przepisami Unii Europejskiejb) w euro/j.m.

Stawka akcyzy w Polsce Łączna stawkad) w euro/j.m.w euro/j.m. w euro/GJc)

Paliwa silnikowe

Benzyna z zawartością ołowiu (1000 l) 421 463,40 13,3 485,41

Benzyna bezołowiowa (1000 l) 287 (od 01.05.2004 r.)359 (od 01.01.2009 r.) 415,12 11,9 437,14

Olej napędowy (1000 l)274 (od 01.01.2008 r.)302 (od 01.01.2010 r.)330 (od 01.01.2012 r.)

277,98e)

291,51e)

313,00e)

7,8e)

8,2e)

8,8e)

302,92e)

316,45e)

337,93e)

Nafta (1000 l) 302 (od 01.01.2004 r.)330 (od 01.01.2010 r.) 483,29f) 14,0f) 483,29f)

Gaz LPG (1000 kg) 125 184,35 4,0 213,76

Gaz ziemny (1 GJ) 2,6 0g) 0g) 0g)

Paliwa opałowe i energia elektryczna

Lekki olej opałowy (1000 l) 21 61,54 2,2 61,54

Ciężki olej opałowy (1000 kg) 15 15,92 0,6 15,92

Nafta (1000 l) 0 61,54 2,5 61,54

Gaz ziemny (1 GJ) 0,15 i 0,3h) 0g) 0g) 0g)

Węgiel i koks (1 GJ) 0 (do końca 2011 r.)0,15 i 0,3h) (od 01.01.2012 r.) – – –

Energia elektryczna (1 MW) 0,5 i 1,0h) 5,31 1,5 5,31

a) Wykorzystano kurs opublikowany w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej obowiązujący w pierwszym dniu roboczym października 2007 r. (1 euro = 3,77 zł); b) w tabeli uwzględniono przyznane Polsce okresy przejściowe w dostosowaniu stawek podatków od nośników energii; c) obliczenia własne; d) akcyza i opłata paliwowa związana z wprowadzaniem na rynek krajowy paliw silnikowych oraz gazu wy-korzystywanych do napędu pojazdów (w 2008 r. stawka opłaty paliwowej wynosiła 110,88 zł za tonę paliwa lub gazu); e) wysokość staw-ki uzależniona jest od zawartości siarki; f) z wyjątkiem nafty do lotniczych silników turbinowych (paliwo to jest zwolnione z akcyzy); g) gaz ziemny opodatkowany jest w Polsce zerową stawką akcyzy (Polska, a także pozostałe państwa członkowskie Unii Europejskiej mogą – pod pewnymi warunkami – objąć gaz ziemny opodatkowaniem dopiero po 10 latach od wejścia w życie dyrektywy 2003/96/WE); h) druga ze stawek dotyczy zastosowań pozagospodarczych.

Źródło: opracowanie własne na podstawie: dyrektywy 2003/96/WE Rady z dnia 27 października 2003 r. w sprawie restrukturyzacji wspólnotowych przepisów ramowych dotyczących opodatkowania produktów energetycznych i energii elektrycznej (Dz.Urz. Unii Europejskiej L 283 z 31 października 2003 r.); dyrektywy 2004/74/WE Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. zmieniającej dyrektywę 2003/96/WE w zakresie możliwości stosowania przez okre-ślone państwa członkowskie czasowych zwolnień lub obniżek poziomu opodatkowania na produkty energetyczne i energię elektryczną (Dz.Urz. Unii Europejskiej L 157 z 30 kwietnia 2004 r.); Excise Duty Tables. Part II – Energy Products and Electricity (January 2008), European Commission, Brussels 2008, s. 10–40; Green Paper on Market-Based Instruments for Environment and Energy Related Policy Purposes, SEC (2007) 388; rozporządzenie ministra finansów z dnia 22 kwietnia 2004 r. w sprawie obniżenia stawek podatku akcyzowego (Dz.U. z 2004 r. nr 87, poz. 825 z późn. zm.).



ny środowiska3, będącej podstawowym aktem prawnym w systemie polskiego prawa ochro-ny środowiska. Stosownie do art. 283 ust. 2 tej ustawy stawki podatku akcyzowego powinny być bowiem skalkulowane w taki sposób, aby zapew-nić niższą cenę rynkową benzyny bezołowiowej w stosunku do benzyny zawierającej ołów oraz niższe ceny olejów napędowych o niższej zawar-tości siarki w stosunku do olejów o wyższej za-wartości siarki.

Analizując stawki podatku akcyzowego od-noszące się do benzyny i oleju napędowego, na-leży zwrócić uwagę, że akcyza, stanowiąca ok. 30% cen detalicznych tych paliw, ma z pewno-ścią pewien wpływ na proekologiczne zachowa-nia użytkowników dróg. Skłaniając do zakupu samochodów o niskim zużyciu paliwa czy też korzystania z alternatywnych form transportu, podatek ten przyczynia się do ograniczenia emi-sji hałasu i szkodliwych substancji w transpor-cie drogowym.

Gaz płynny i gaz ziemny wykorzystywane do celów napędowych są w Polsce opodatkowa-ne przy zastosowaniu dużo niższych stawek niż benzyna i olej napędowy (różnica ta jest szcze-gólnie dobrze widoczna w przypadku stawek wy-rażonych w euro w zależności od wartości ener-getycznej paliw)4. Za rozwiązanie szczególnie korzystne z punktu widzenia ochrony środowi-ska należy uznać opodatkowanie zerową stawką sprężonego gazu ziemnego przeznaczonego do napędu pojazdów silników spalinowych (CNG). Utrzymanie tej stawki mogłoby służyć dalszej popularyzacji tego paliwa, mniej uciążliwego dla środowiska niż tradycyjne paliwa silnikowe.

Analizując poziom opodatkowania paliw wy-korzystywanych do celów opałowych, warto zwrócić uwagę na stawkę akcyzy na lekki olej opałowy. Stawka ta jest ok. pięciokrotnie niższa od stawki mającej zastosowanie do oleju napę-dowego, a więc produktu bardzo zbliżonego pod względem fizykochemicznym. Niższe stawki są oczywiście zakładane przez dyrektywę energe-tyczną i wynikają z chęci zapobiegania wysokim kosztom ogrzewania. Z ekologicznego punktu widzenia takie różnice w wysokości stawek po-datkowych nie są jednak uzasadnione (choć wy-korzystanie oleju napędowego do napędu pojaz-dów wiąże się z pewnymi dodatkowymi koszta-mi zewnętrznymi, takimi jak wypadki, hałas czy zatłoczenie)5.

Z danych przedstawionych w tabeli 1 wynika, że obecnie wśród paliw opałowych nieobjętych efektywnym opodatkowaniem znajdują się m.in. węgiel i koks. W przygotowywanym projekcie ustawy o podatku akcyzowym zakłada się opo-

datkowanie tych nośników dopiero od 1 stycz-nia 2012 r.6 Zarówno węgiel, jak i koks mają być opodatkowane przy zastosowaniu stawki w wy-sokości 1,18 zł (ok. 0,3 euro) za GJ. Planowana stawka akcyzy odpowiada minimalnej stawce podatkowej przewidzianej w dyrektywie ener-getycznej.

Wysokość stawki podatku akcyzowego od ener-gii elektrycznej, przy jednoczesnym braku opo-datkowania węgla kamiennego i koksu, należy ocenić krytycznie z punktu widzenia ochrony śro-dowiska. Stawka niższa od obecnej mogłaby sty-mulować wzrost zużycia energii elektrycznej na cele grzewcze w sektorze bytowo-komunalnym i przyczyniać się do zmniejszenia tzw. niskiej emi-sji7. Uważa się także, że niższy podatek mógłby zwiększyć konkurencyjność tych gałęzi polskiej gospodarki, które charakteryzują się wysoką elek-trochłonnością8. Obecna stawka akcyzy na ener-gię elektryczną należy do najwyższych w Europie – jedynie w Danii, Finlandii, Niemczech i Szwecji stosowane są wyższe stawki9.

Opodatkowanie wytworzonej już energii elek-trycznej nie jest rozwiązaniem szczególnie sku-tecznym ekologicznie. Z punktu widzenia polityki ochrony środowiska korzystniejsze byłoby opodat-kowanie surowców wykorzystywanych w elek-trowniach do produkcji energii elektrycznej10. Tego typu podatek, uzależniony od rodzaju paliw wykorzystywanych do produkcji energii elektrycz-nej, stosowany był w latach 90. ubiegłego wieku m.in. w Finlandii. Należy jednak zaznaczyć, że obecnie głównym instrumentem polityki ochro-ny środowiska odnoszącym się do emisji gazów (obecnie tylko dwutlenku węgla) z elektrowni jest handel uprawnieniami do emisji11. Elektrownie objęte są dodatkowo ostrymi standardami emisji, a w Polsce – opłatą emisyjną.

Do istotnych rozwiązań w zakresie podatko-wego wsparcia ochrony środowiska należy zali-czyć zwolnienie z akcyzy energii elektrycznej wy-twarzanej z odnawialnych źródeł energii (art. 30 ust. 1 ustawy o podatku akcyzowym12). Do wpro-wadzenia takiego zwolnienia upoważniają pań-stwa członkowskie Unii Europejskiej przepisy dyrektywy 2003/96/WE.

Kierunki zmian w opodatkowaniu nośników energii w Polsce

Zmiany w opodatkowaniu energii w Polsce mogłyby polegać na wprowadzeniu dodatkowe-go podatku skłaniającego w większym stopniu do zachowań korzystnych z punktu widzenia ochro-ny środowiska. Taki podatek mógłby być uzależ-



niony od zawartości określonych substancji w pa-liwie. Wprowadzenie podatku ekologicznego od paliw nie musiałoby oznaczać wzrostu obecnej stawki podatkowej – w krajach Europy Północnej (Finlandii, Szwecji) wprowadzeniu podatku wę-glowego (uzależnionego od zawartości węgla w pa-liwie) towarzyszyło odpowiednie obniżenie stawek podstawowego podatku energetycznego.

Proekologiczny podatek od paliw mógłby w pewnym zakresie zastąpić obecnie stosowaną opłatę emisyjną za wprowadzanie gazów lub py-łów do powietrza odprowadzaną na ekologiczne fundusze celowe. Opłata ta, ponoszona w związ-ku z emisją 63 różnych substancji, charaktery-zuje się pewnymi ograniczeniami, a zwłaszcza: słabym oddziaływaniem bodźcowym, nadmier-nym skomplikowaniem oraz ograniczonym za-kresem podmiotowym (opłaty nie wpływają np. na zmniejszenie niskiej emisji z gospodarstw domowych)13. Doświadczenia nie tylko Polski, ale również innych krajów Europy Środkowej i Wschodniej wskazują, że skuteczne funkcjono-wanie tego rodzaju opłat wymaga istnienia roz-budowanego systemu instytucji zaangażowanych w administrowanie i kontrolę14.

Zastąpienie opłaty emisyjnej podatkiem sto-sowanym „obok” podstawowego podatku akcy-zowego zbliżyłoby polski system opodatkowa-nia energii do rozwiązań funkcjonujących w ta-kich krajach, jak Dania, Finlandia czy Szwecja. Należy jednak zauważyć, że w niektórych krajach zachodnioeuropejskich funkcję proekologiczną przypisuje się wyłącznie podatkowi akcyzowemu. Taka sytuacja ma miejsce m.in. w Niemczech, gdzie funkcjonuje jeden z najwyższych w Europie podatków od nośników energii.

Ewentualne zmiany w opodatkowaniu energii mogłyby być wprowadzone w ramach tzw. eko-logicznej reformy podatkowej. Takie reformy, prowadzące do przesunięcia punktu ciężkości w dochodach budżetowych z podatków nakłada-nych na pracę czy kapitał w kierunku podatków nakładanych na zasoby środowiska, przeprowa-dzone zostały w ciągu ostatnich kilkunastu lat w Danii, Szwecji, Finlandii, Norwegii, Holandii, Niemczech i Wielkiej Brytanii. Reformy podat-kowe w tych krajach oparte były przede wszyst-kim na mniej lub bardziej znaczących zmianach w podatkach nakładanych na nośniki energii. Zastosowanie podatków energetycznych jako podstawowych elementów ekologicznych reform podatkowych było możliwe dzięki odpowiedniej wydajności fiskalnej tych podatków.

Interesujący kierunek zmian w zakresie opo-datkowania energii w krajach Unii Europejskiej został przedstawiony przez Komisję Europejską

w 2007 r.15 Komisja zaproponowała uzależnienie stawek podatków energetycznych stosowanych w państwach członkowskich od wartości opało-wej poszczególnych paliw, tak aby podatki nie preferowały jednych nośników energii kosztem drugich16. Stawki podatkowe miałyby dodatko-wo uwzględniać aspekt środowiskowy związany z emisjami gazów cieplarnianych i innych ga-zów wprowadzanych do powietrza podczas spa-lania określonych paliw. Ten drugi (ekologiczny) składnik opodatkowania nie miałby zastosowa-nia do podmiotów uczestniczących w „handlu emisjami” (m.in. elektrowni).

Wnioski

Z przeprowadzonych rozważań wynika, że sto-sowany w Polsce podatek akcyzowy od nośników energii uwzględnia w pewnym zakresie potrzebę ochrony środowiska. Pożądanym z punktu wi-dzenia polityki ekologicznej kierunkiem zmian w zakresie opodatkowania nośników energii mo-głoby być jednak wprowadzenie dodatkowego po-datku ekologicznego.

Należy pamiętać, że wszelkie postulaty „za-zielenienia” systemu podatkowego powinny wią-zać się z oceną potencjalnych skutków ekologicz-nych i gospodarczych nowych rozwiązań. Teoria finansów publicznych wskazuje bowiem, że nie powinno się nadmiernie obarczać podatków ce-lami, które mogą być lepiej osiągnięte przy uży-ciu innych instrumentów.

Przypisy

* Artykuł został zaprezentowany na IV ogólnopol-skiej konferencji z cyklu „Współczesne zjawiska w gospodarce” w dniach 21 i 22 listopada 2008 r. na Wydziale Nauk Ekonomicznych i Zarządzania Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, zor-ganizowanej przez Oddział Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego w Toruniu. Został opublikowany w periodyku „Equilibrium” 2009, nr 2.

1 Dz.Urz. Unii Europejskiej L 283 z 31 października 2003 r.

2 Analiza wykonania budżetu państwa i założeń poli-tyki pieniężnej (za lata 2002–2006), Najwyższa Izba Kontroli, Warszawa 2003–2008.

3 Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2001 r. nr 62, poz. 627 z późn. zm.).

4 Warto jednak dodać, że wyższa niż w Polsce stawka podatkowa na gaz płynny LPG stosowana jest tyl-ko w Austrii, Danii, Wielkiej Brytanii, na Słowacji, a także we Włoszech, zaś gaz ziemny do napędu



pojazdów opodatkowany jest tylko w kilku krajach Unii Europejskiej. Zob. Excise Duty Tables. Part II – Energy Products and Electricity (January 2007), European Commission, Brussels 2008, s. 27–32.

5 Environmentally Related Taxes in OECD Countries. Issues and Strategies, OECD, Paris 2001, s. 57.

6 Projekt ustawy o podatku akcyzowym (z 6 paź-dziernika 2008 r.), druk sejmowy nr 1083.

7 W. Sztuba, P. Begier, Akcyza na energię elektryczną, „Wokół Energetyki” 2006, nr 1, s. 9; P. Begier, Czy proponowane w projekcie ustawy o zmianie ustawy o podatku akcyzowym zmiany w akcyzie na ener-gię elektryczną są neutralne?, „Wokół Energetyki” 2005, nr 3, s. IV.

8 B. Krysta, D. Michalski, Dostosowanie zasad opo-datkowania akcyzą energii elektrycznej w Polsce do przepisów wspólnotowych, „Wspólnoty Europejskie” 2006, nr 9, s. 40 i 41.

9 Excise Duty Tables..., op. cit., s. 39 i 40.10 Obecnie surowce te są zwolnione z akcyzy, co ma

eliminować podwójne opodatkowanie akcyzą ener-gii elektrycznej. Warto dodać, że dostosowanie pol-skich przepisów o podatku akcyzowym do wymagań dyrektywy energetycznej wymaga przesunięcia mo-

mentu powstania obowiązku podatkowego w podat-ku akcyzowym od energii elektrycznej z momentu wydania energii elektrycznej przez wytwórcę do momentu przekazania energii elektrycznej do kon-sumpcji – zużycia przez ostatecznego odbiorcę. Zob. S. Parulski, Akcyza. Komentarz, Kantor Wydawniczy Zakamycze, Kraków 2005, s. 793–797.

11 Green Paper on Market-Based Instruments for Environment and Energy Related Policy Purposes, SEC (2007) 388.

12 Ustawa z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzo-wym (Dz.U. z 2009 r. nr 3, poz. 11).

13 Opłaty za emisję zanieczyszczeń powietrza. Projekty zmian, pod red. B. Poskrobko, Wydawnictwo Ekonomia i Środowisko, Białystok 1999, s. 77 i 78.

14 The St. Petersburg Guidelines on Environmental Funds in the Transition to a Market Economy, OECD, Paris 1995, s. 33.

15 Green Paper..., op. cit.16 Propozycje takie zgłaszane były w polskiej litera-

turze branżowej. Zob. np. Wyzwania roku 2007 – Szanse i zagrożenia dla polskiego rynku paliw w roku 2007, „Paliwa Płynne” 2007, nr 8, s. 7.

Nie śmieć – segreguj – chroń środowisko!

Do pojemnika niebieskiego na papier należy wrzucać: gazety i czasopisma, prospekty, kata-logi i reklamy, papierowe torby na zakupy, zużyte zeszyty i stare książki, papier biurowy i kse-rograficzny, kartony i tektury i koperty. Nie należy wrzucać: tapet, zabrudzonego, szczególnie zatłuszczonego papieru, papieru z folią, pieluch i innych artykułów higienicznych, worków po cemencie, papieru faxowego i termicznego.

Do pojemnika żółtego na metal i plastik należy wrzucać: zgniecione puszki aluminiowe po napojach, puszki z blachy stalowej, naczynia do gotowania, metalowe narzędzia, rury, druty i drobny złom, folię aluminiową, pokrywki ze słoików, kapsle z butelek oraz metalowe i plastiko-we nakrętki, zgniecione plastikowe opakowania po napojach i olejach spożywczych, zgniecione plastikowe opakowania po kosmetykach, płynach do mycia i chemii gospodarczej, plastikowe worki, torebki i reklamówki, plastikowe koszyki po owocach i pojemniki po wyrobach garmaże-ryjnych, opakowania wielomateriałowe po płynnej żywności, takie jak kartony po mleku, sokach itp. – tzw. tetrapaki. Nie należy wrzucać: opakowań po aerozolach, baterii oraz puszek po far-bach, opakowań po lekach, butelek i opakowań po olejach przemysłowych, styropianu i innych tworzyw piankowych, zabawek oraz sprzętu AGD.

Do pojemnika białego na szkło bezbarwne i pojemnika zielonego na szkło kolorowe należy wrzucać jedynie szkło opakowaniowe: butelki i słoiki po napojach i żywności, opakowania po ko-smetykach. Nie należy wrzucać: ceramiki, fajansu, porcelany i kryształów, szkła stołowego, szkła żaroodpornego, szkła okularowego, szkła okiennego i zbrojonego, szyb samochodowych, luster, luksferów (pustaków szklanych), żarówek, lamp fluorescencyjnych i neonowych.


Ekonomiczne aspekty procesu globalizacji

Roman SobieckiSzkoła Główna Handlowa w Warszawie

Mechanizm globalizacji ekonomicznej

Istota globalizacji ekonomicznej

Globalizacja ekonomiczna jest procesem po-legającym na uwalnianiu rynku od barier gra-nicznych wraz ze wszystkimi z tego wynikają-cymi konsekwencjami1. Oznacza to zanik gra-nic dla alokacji czynników produkcji, w tym zwłaszcza kapitału, zrywanie pęt dla kapitału wiedzy i sprzężonego z nim kapitału fizycznego. Paradygmatem2 globalizacji jest więc otwartość rynku. Ma zatem ona przede wszystkim charak-ter mikroekonomiczny.

Trzeba przy tym zaznaczyć, że „otwieranie się” nie jest równoznaczne z wolnym rynkiem. Ważną cechą wolnego rynku jest m.in. swoboda wejścia i wyjścia podmiotów, a takiej cechy na pewno nie posiada rynek otwierający się ponad granicami państw. Ze względu na dominującą pozycję wielkich korporacji transnarodowych cechą rynku globalnego jest jego monopolizacja i monopsonizacja. Swoboda, czyli wolność ryn-kowa, teoretycznie dotyczy każdego podmiotu, ale tak naprawdę jest przywilejem wielkich kor-poracji transnarodowych, bo inne podmioty są im podporządkowane. Dlatego dzisiejszy rynek w skali ponadnarodowej nie jest de facto ryn-kiem. Powinien się on nazywać globalnym ryn-kiem korporacyjnym. Korporacyjny, ponieważ właśnie korporacje transnarodowe dominują na tym rynku3.

Czy globalizacja jest procesem nowym? Moim zdaniem dzisiejszy proces globalizacji nie jest zupełnie nowy. Jego początków należy upatry-wać w II połowie XIX w., czyli przed ponad stu laty, a może i jeszcze wcześniej. Traktowanie dzi-siejszego procesu jako zupełnie czegoś nowego, niemającego odniesienia do procesów i zjawisk, które występowały w przeszłości, oznaczałoby ahistoryczne podejście do rozwoju gospodarki. Gospodarka w swoim rozwoju przechodzi przez różne fazy. Od początku powstania, aż po wielki

kryzys gospodarczy w latach 1929–1933 gospo-darkę kapitalistyczną charakteryzował, mniej-szy lub większy, leseferyzm. Skutkował on, od II połowy XIX w., dość intensywną wymianą zagra-niczną. Dzisiejsza faza tej gospodarki w dużym stopniu nawiązuje do tamtego okresu.

Przejawy globalizacji ekonomicznej

Do najważniejszych przejawów globalizacji należą: liberalizacja przepływów kapitału, tech-nologii, pracy, towarów i usług, a także wzorców konsumpcji, kultur. Szczególnie ważnym przeja-wem jest swobodny przepływ kapitału, tak w for-mie inwestycji portfelowych, jak i bezpośrednich, ponad granicami państw. Przed wkroczeniem rynku w fazę globalizacji handel towarami był w pewnym sensie substytutem braku wolności kapitału i braku swobody wyboru miejsca pro-dukcji. Przejawem globalizacji jest przekształ-canie gospodarki światowej z układu współ-działających i konkurujących państw w system, w którym wiodącą rolę odgrywają korporacje transnarodowe, ograniczające rolę państw na-rodowych.

Czynnikiem dynamizującym otwieranie się rynku ponad granicami państw jest obecnie nie handel, lecz ruch kapitału. Ruch kapitału sta-nowi podstawę mechanizmu alokacyjnego ryn-ku ponad granicami państw, wymuszając dosto-sowywanie innych czynników do tego procesu. Dotychczasowe podstawowe pytania stawiane w ekonomii: co?, jak?, dla kogo wytwarzać? – zo-stały uzupełnione pytaniem: gdzie wytwarzać? To ostatnie pytanie nabiera wymiaru globalne-go. Alokacyjna funkcja rynku oznacza poszu-kiwanie najlepszej z możliwości inwestowania kapitału. Kapitał poszukuje najlepszej lokaty, a w warunkach otwierania się rynku ma on peł-ną swobodę wyboru. Otrzymuje oferty z całego



świata i w takiej sytuacji to on dokonuje wyboru. W ten sposób staje się „panem” sytuacji, zaczyna rządzić gospodarką, dyktując jej swoje warunki. Prowadzi to do powstawania i umacniania się nowego decydenta, suwerena, który próbuje spy-chać z dotychczas zajmowanych pozycji konku-renta, jakim jest państwo. Kapitał jest wrażliwy na stopy procentowe, kursy walut i stopy podat-kowe oraz na inne warunki umożliwiające obniż-kę kosztów, czyli decydujące o zyskach.

Dotychczasowi decydenci – państwa, chcąc po-zyskać kapitał, muszą podporządkowywać się warunkom stawianym przez kapitał (a ściślej: przez jego właścicieli, którzy coraz częściej szyb-ko zmieniają się, przez co stają się anonimowi). W ten sposób pozbawiają się części swojej władzy właśnie na rzecz kapitału. Dodatkowy problem zmiany władzy polega na tym, że wraz z jej przej-mowaniem przez kapitał „rozmywa się” odpowie-dzialność za skutki działalności. Państwo jest in-stytucją konkretną, natomiast kapitał jest w pew-nym sensie anonimowy i ulotny. Dziś jest, jutro może go nie być. To nagłe i niespodziewane poja-wianie się i znikanie kapitału jest równoznaczne ze znikaniem odpowiedzialności za to, co może stać się w gospodarce po jego zniknięciu.

O skali dominacji kapitału świadczą dane do-tyczące strumieni przepływów w związku z czy-sto spekulacyjnymi transakcjami walutowy-mi. Według obliczeń Rene Passata ich wartość sięga 1300 mld USD dziennie. Jest to 50 razy więcej niż wynosi wartość transakcji wymiany hand lowej i niemal tyle, ile wynosi suma rezerw

wszystkich banków narodowych świata (1500 mld USD). W związku z tym żadne państwo na-rodowe nie może dłużej niż kilka dni opierać się naciskom rynków finansowych4.

Współoddziaływanie takich czynników, jak: nowoczesne technologie, masowa produkcja i znoszenie barier w wymianie międzynarodowej przyczyniło się w znacznym stopniu do rozwoju transnarodowych korporacji. Ich istnienie świad-czy o otwartości rynku ponad granicami państw. Korporacje te wytwarzają i oferują swoją produk-cję na wielu zróżnicowanych w skali globalnej rynkach, przez co nastąpiła multiplikacja wolu-menu ich obrotów i zysków do skali porównywal-nej z PKB takich państw, jak: Belgia (379,8 mld USD), Wenezuela (335 mld USD), Szwecja (333,1 mld USD) czy Austria (319,7 mld USD)5.

Przyczyny globalizacji ekonomicznej

Do pierwotnych przyczyn globalizacji należą m.in.: nasilenie się wewnętrznych (wewnątrz krajów wysoko rozwiniętych) barier rozwoju go-spodarczego, w ich ramach przede wszystkim bariery popytu wewnętrznego oraz różnicowa-nie warunków efektywności produkcji i inwe-stowania kapitału, w tym różnice w stopach zy-sku w poszczególnych krajach. Wśród przyczyn wtórnych należy wymienić m.in.: rozwój nowych technologii teleinformatycznych, liberalizację wymiany handlowej, kompatybilną infrastruk-turę biznesu, powstawanie nowych krajów, reali-

Tabela 1. 10 największych światowych korporacji według rankingu Fortune 500 w 2008 r.

Przedsiębiorstwo Roczne obroty(w mld USD)

Roczne zyski(w mld USD)

Wal-Mart Stores 379,8 –12,7

Exxon Mobil 372,8 –40,6

Chevron 210,8 –18,7

General Motors 182,3 –38,7

ConocoPhillips 178,6 –11,9

General Electric 176,6 –22,2

Ford Motor 172,5 –2,7

Citigroup 159,2 – 3,6

Bank of America Corp. 119,2 –14,9

AT&T 118,9 –11,9

Źródło: http://money.cnn.com/magazines/fortune/fortune500/2008/full_list/.



zujących równolegle procesy transformacji syste-mowej w kierunku gospodarek rynkowych.

Nowoczesne technologie, stanowiące wartość niematerialną, mogą być stosowane na zasadzie „powielacza”. Im więcej się powieli, tym niższe są koszty jednostkowe zastosowania technologii. To stanowi przyczynę powiększania wielkości przedsiębiorstw, dla których granice państwowe stawały się poważną barierą ograniczającą moż-liwości prostego powiększania zysków.

Liberalizacja wymiany handlowej przeobra-ża się w liberalizację przepływów czynników produkcji, w tym kapitału. Czyli w ten sposób przyczynia się do otwierania się całego, nie tyl-ko towarowego, rynku ponad granicami państw. Powstawanie nowych państw szło w parze z osła-bianiem roli każdego z nich, gdyż państwa sta-wały się mniejsze. Natomiast transformacja systemowa w kierunku gospodarek rynkowych następowała równocześnie z poszerzaniem się wpływów tegoż rynku, który obejmował swym zasięgiem coraz więcej państw.

W tym miejscu rodzi się pytanie, czy przyczy-ny globalizacji pojawiły się nagle, czy może roz-wijały się przez dłuższy okres? Podejmując pró-bę odpowiedzi na te pytania, nie sposób pominąć historycznego sporu, jaki toczyli ze sobą m.in. R. Luksemburg i E. Bernstein. Spór dotyczył per-spektyw rozwojowych gospodarki kapitalistycz-nej. R. Luksemburg dowodziła, że zmniejszają-cy się efektywny popyt stanie się przyczyną nie-uchronnego końca kapitalizmu. Z poglądem tym nie zgadzał się E. Bernstein. W to miejsce suge-rował wprowadzenie „teorii o przystosowywaniu się kapitalizmu”. Do najważniejszych czynników umożliwiających takie dostosowywanie się zali-czał: system kredytowy, udoskonalenie środków komunikacji i organizację przedsiębiorstw w po-staci karteli i trustów. Dotychczasowa historia pokazuje, że rację miał E. Bernstein6.

Niezależnie od wniosku R. Luksemburg na temat perspektyw rozwoju gospodarki kapitali-stycznej, który jak dotychczas nie został potwier-dzony, koniecznie trzeba zwrócić uwagę na inny jej pogląd w podobnej kwestii. Otóż dowodziła ona, że problem niedostatecznego popytu efek-tywnego jest przyczyną imperializmu i podbo-jów kolonialnych. Ta teoria, można powiedzieć, ma swój dalszy ciąg. We współczesnym świecie nie mamy, co prawda, do czynienia z podbojami kolonialnymi, jednak uwidacznia się ekonomicz-na zależność biednych od bogatych, co prowadzi do wzrostu rozpiętości w warunkach życia ludzi w krajach bogatych i biednych.

Przytoczona teoria nie objaśnia rzecz jasna obecnych współzależności i wynikających z nich

procesów, ale może stanowić ważny punkt od-niesienia. Dzisiejsze teorie nie mogą nie nawią-zywać do ówczesnych. Są wzbogacane, bo docho-dzą nowe fakty, których wcześniej nie było. Daje się jednak w tym wszystkim zauważyć pewna ciągłość podstawowych współzależności między zjawiskami. Słusznie więc R. Luksemburg moż-na zaliczyć do jednej z prekursorek teorii glo-balizacji7.

Skutki globalizacji ekonomicznej

Uważam, że najogólniejszą konsekwencją otwierania się rynku ponad granicami państw jest tworzenie nowego ładu ekonomicznego opar-tego na dominacji rynku w skali całego globu.

Globalizacja niesie za sobą skutki zarówno pozytywne, jak i negatywne. Zdecydowana więk-szość skutków pozytywnych dotyczy krajów wy-soko rozwiniętych. Ale też nie można pominąć Chin, kraju, który dzięki globalizacji stał się naj-bardziej dynamicznie rozwijającym się krajem na świecie. Tempo jego rozwoju w ciągu 25 lat wy-niosło ponad 10% średniorocznie. Globalizacja zwiększa rynek zbytu towarów i usług oraz czyn-ników wytwórczych, ułatwia dostęp do kapita-łu, taniej siły roboczej, deficytowych bogactw naturalnych, technologii i informacji, przynosi korzyści skali i długich serii produkcji. Krajom wysoko rozwiniętym pozwala wykorzystać prze-wagę z tytułu wyższej produktywności kapitału i wydajności pracy ludzkiej, wpływa na przyspie-szenie postępu technicznego i prowadzi do jego upowszechniania w skali świata. Krajom rozwi-jającym się globalizacja umożliwia wykorzysta-nie przewagi wynikającej z niskich płac, przycią-ga kapitał produkcyjny zainteresowany tą prze-wagą, stwarza warunki do eksportu i czerpania korzyści z tytułu różnic w kosztach.

Otwieranie się rynku i gospodarki, sprzyjające przepływowi kapitału technologicznego, ułatwi-ło kilkunastu krajom skok rozwojowy. Ogromny sukces w minionym półwieczu odniosła Irlandia, która weszła do grupy krajów najwyżej rozwi-niętych w ciągu ponad 30 lat. Na początku lat 50. Irlandia była biedniejsza od Polski, miała niższy poziom PKB, a teraz jest on kilkakrotnie wyższy niż Polski. Do krajów, które przyspieszy-ły rozwój w ostatnich 30 latach, należy: osiem azjatyckich – Chiny, Singapur, Tajwan, Korea, Hongkong, Tajlandia, Japonia, Malezja, trzy eu-ropejskie – Irlandia, Portugalia, Hiszpania oraz jeden afrykański – Botswana. Trzeba zwrócić uwagę, że źródłem bogactwa Botswany są złoża diamentów, których eksploatacja wpłynęła na



tak wysoki poziom produktu narodowego. Nie ma walk plemiennych ze względu na jednolitość etniczną. Zachodzi tam ponadto ogromny postęp w dziedzinie edukacji; pod względem zasięgu wy-kształcenia osiągnięto poziom porównywalny ze średnim europejskim.

Produkcja, przeciętnie biorąc, rośnie szybciej niż miałoby to miejsce bez globalizacji. Zatem my wszyscy – jako ludzkość, a nie ludność jakie-goś jednego kraju czy regionu – przeciętnie ży-jemy lepiej. Niestety jednak w ciągu ostatniego ćwierćwiecza następuje wzrost rozwarstwienia ekonomicznego ludzkości, czyli mieszkańców tej globalnej gospodarki. A dzieje się tak z wielu po-wodów. Przykładowo w Afryce jest taki kraj jak Botswana, w którym w ciągu minionych 40 lat tempo wzrostu wynosiło średniorocznie ok. 10%, podczas gdy w sąsiednim Kongo, gdzie w wielkiej biedzie żyje ponad 50 milionów ludzi, w tym sa-mym czasie odnotowano ujemną stopę wzrostu.

Więcej możliwości jeszcze szybszego bogace-nia się globalizacja stworzyła jednak bardzo bo-gatym. Ludzie ci wykorzystują najnowsze tech-nologie, by operować wielkimi sumami pieniędzy na całym świecie (bez ograniczeń), przenosząc je niesłychanie szybko z miejsca na miejsce i spe-kulując z jeszcze większym zyskiem. Swobodny przypływ kapitału prowadzi do tego, że tworze-nie bogactwa zaczyna w coraz większym stopniu uniezależniać się od odwiecznych dokuczliwych związków z tworzeniem rzeczy, przetwarzaniem surowców, tworzeniem miejsc pracy i zarządza-niem ludźmi. Dawniej bogacze potrzebowali biednych, by ci czynili ich bogatymi. To uzależ-nienie zmuszało do łagodzenia konfliktów inte-resów i skłaniało bogatych do pewnych ustępstw na rzecz biednych. Dziś w okresie otwierania się rynków rozwinęły się inne możliwości szybkiego bogacenia się bez udziału biednych. Dzięki swo-bodzie przepływu kapitału i środków finanso-wych fortuny powstają w wyniku obrotu samym kapitałem: „pieniądz robi pieniądz”.

Dziś wiemy, jakie negatywne skutki pocią-gnął za sobą powyższy mechanizm. Na zagroże-nia wynikające z niekontrolowanego przepływu kapitału w połowie 2007 r. zwracał uwagę autor niniejszego opracowania. „Dużym zagrożeniem rozwoju procesu globalizacji, o nieprzewidywa-nych negatywnych skutkach, jest skala speku-lacyjnych transakcji. Może to doprowadzić do globalnej katastrofy finansowej. Jest to realna groźba dla światowego systemu gospodarcze-go, wynika z lawinowego i niekontrolowanego przyrostu spekulacyjnych obrotów krótkookre-sowymi instrumentami na światowym rynku fi-nansowym. Jest to rynek, który sam się zasila

i nakręca, podporządkowując sobie także inne rynki: towarów, usług oraz pracy. Wypada zgo-dzić się ze stwierdzeniem jednego z bankierów, że świat finansów wyemancypował się ze świata rzeczywistego”8.

Z raportu ONZ o rozwoju ludzkości wynika, że majątek 358 miliarderów świata wynosi tyle, ile łącznie dochody 2,3 miliarda najbiedniejszych (45% ludności świata). Tylko 22% światowego ma-jątku należy do krajów rozwijających się, w któ-rych mieszka 80% ludności świata. Polaryzacja dochodów ciągle postępuje. W 1991 r. 85% ludno-ści świata żyło z 15% światowych dochodów9.

W 1960 r. PKB per capita w 20 najbogatszych krajach świata był 18-krotnie większy niż w 20 najuboższych. W 1995 r. relacja ta według ra-portu Banku Światowego sięgnęła już 37-krot-ności, a obecnie jest jeszcze wyższa i przekracza 40-krotność. Jak więc widać, wskutek działania różnych czynników, w tym globalizacji, rośnie bogactwo wielu narodów, ale jeszcze bardziej szerzy się w świecie niesprawiedliwość w sto-sunkach podziału10.

Pomimo tego wiekowy postęp ekonomiczny prowadził do pogłębiania dysproporcji. W 1870 r. przeciętny dochód w krajach najbogatszych w po-równaniu z przeciętnym dochodem w krajach naj-biedniejszych był 11 razy większy. Trzy pokole-nia później był już 39 razy większy, w 1985 r. – 52 razy, a na początku XXI w. ok. 60 razy większy11.

Bardzo krytyczną ocenę skutków dotychczaso-wego procesu globalizacji prezentuje J.E. Stiglitz – laureat Nagrody Nobla w dziedzinie eko-nomii z 2001 r. W przedmowie do książki pt. Globalizacja czytamy: „Napisałem tę książkę dlatego, że podczas pracy w Banku widziałem na własne oczy, jak bardzo niszczycielski może być wpływ globalizacji na kraje rozwijające się, a zwłaszcza na najuboższe z nich. Jestem prze-konany, że globalizacja – zniesienie barier krępu-jących wolny handel i ściślejsza integracja gospo-darki w skali międzynarodowej – może być siłą służącą dobru i że potencjalnie może poprawić sytuację wszystkich ludzi na świecie, a w szcze-gólności ubogich. Ale sądzę też, że aby tak się stało, sposób, w jaki jest przeprowadzana (chodzi między innymi o międzynarodowe porozumienia handlowe, które odegrały tak dużą rolę w zno-szeniu tych barier, oraz politykę narzucaną kra-jom rozwijającym się w procesie globalizacji), po-winno się gruntownie przemyśleć od nowa”12.

Przypisy

1 Szerzej na ten temat zob. W. Szymański, Globalizacja – wyzwania i zagrożenia, Difin, Warszawa 2001.



2 Paradygmat – w rozumieniu wprowadzonym przez filozofa Thomasa Kuhna w książce Struktura re-wolucji naukowych (The Structure of Scientific Revolutions) opublikowanej w 1962 r. – to zbiór pojęć i teorii tworzących podstawy danej nauki. Najogólniejszym paradygmatem jest „paradygmat metody naukowej”, jest to kryterium uznania ja-kiejś działalności za naukową. Paradygmat od tzw. dogmatu odróżnia kilka zasadniczych cech: 1) nie jest on dany raz na zawsze, lecz jest przyjęty na zasadzie konsensusu większości badaczy; 2) może okresowo ulec zasadniczym przemianom prowa-dzącym do głębokich zmian w nauce, zwanych re-wolucją naukową; oraz 3) podważa sens absolutnej słuszności.

3 Szerzej na ten temat zob. R. Sobiecki, Global cor-porate market, referat na konferencję COPE, Pekin 14–22 lipca 2006 r. Podobne poglądy wyraził J.K. Galbraith, który podważył jeden z podstawowych kanonów współczesnej ekonomii, a mianowicie ter-min „system rynkowy”, uważając, że powinien on zostać zastąpiony terminem „system korporacyj-ny”. Zob. J.K. Galbraith, Gospodarka niewinnego oszustwa, MT Biznes, Warszawa 2005.

4 Z. Bauman, Globalizacja. I co z tego dla ludzi wy-nika?, PIW, Warszawa 2000.

5 Podane za: CIA World Factbook 2008.6 Szerzej na ten temat zob. A. Glapiński, Kapitalizm,

demokracja i kryzys państwa podatków, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2004, s. 180, cyt. za: A. Herman, Przedsiębiorstwo w kapitalizmie gieł-dowym, „Kwartalnik Nauk o Przedsiębiorstwie” 2007, nr 2, s. 35.

7 Znoszenie ograniczeń, które stanowiły bariery rozwoju gospodarki światowej, przyczyniło się do powstania gospodarki kapitalistycznej. W prze-szłości, w okresie feudalizmu, również istniały bariery utrudniające dalszy rozwój gospodarczy. Zniesienie ograniczeń cechowych i uwolnienie siły roboczej dało ważny impuls dla rozwoju kapitali-zmu. Współczesne znoszenie barier świadczy o cią-głości rozwoju gospodarki światowej. Nie rozwiązu-je jednak problemu podziału korzyści, jakie powsta-ją w wyniku otwierania się rynku ponad granicami państw.

8 R. Sobiecki, Globalizacja a funkcje polskiego rol-nictwa, SGH, Warszawa 2007, s. 61.

9 Z. Bauman, Globalizacja…, op. cit.10 G.W. Kołodko, Globalizacja a perspektywy rozwoju

krajów posocjalistycznych, Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa „Dom Organizatora”, Toruń 2001, s. 125.

11 G.W. Kołodko, Moja globalizacja czyli dooko-ła świata i z powrotem, Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa „Dom Organizatora”, Toruń 2001, s. 342. G.W. Kołodko zwraca jednak uwagę na to, że z samego faktu narastania dyspro-porcji nie wynika pogarszanie się sytuacji. W wielu przypadkach sytuacja ulega poprawie, gdyż zróż-nicowanie zwiększa się, ale dzieje się to na ścieżce wzrostu dochodów wszystkich podstawowych grup społecznych, tyle że rosną one w szybszym tempie w odniesieniu do warstw o dochodach już uprzed-nio wyższych.

12 J.E. Stiglitz, Globalizacja, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004, s. 7.

Wyrzucaj z głową!

Przeterminowane leki uznane są za odpady niebezpieczne. Związki zawarte w lekach są bardzo trwałe, a przedostając się do wód lub gleb potrafią je skazić na dziesięciolecia. Nigdy nie wrzucaj leków do toalety! Oczyszczalnie nie radzą sobie dobrze z takimi substancjami, a ich obecność w wodzie sprawia, że bakterie i wirusy uodparniają się na nie. Do terapii potrzebne będą nowe leki lub większe ich dawki! Przeterminowane leki zbierane są w aptekach w specjalnych pojem-nikach, a następnie poddawane termicznej utylizacji.

Zużyte baterie i akumulatory stanowią zagrożenie dla środowiska oraz wszystkich organizmów, w tym również ludzi, głównie ze względu na ołów, kadm, nikiel, lit i rtęć.

Zużyte baterie i akumulatorki małogabarytowe można oddać podczas organizowanych akcji ekologicznych oraz w wybranych placówkach handlowych.

Urządzenia elektryczne i elektroniczne zawierają liczne substancje trujące. Niebezpieczne sub-stancje to m.in. rtęć zawarta w niektórych typach świetlówek oraz związki bromu, stosowane w komputerach. Powodują nie tylko skażenie środowiska, ale również wiele negatywnych zmian w organizmie ludzi i zwierząt.

Pamiętaj, że zgodnie z obowiązującym prawem sprzedawcy są obowiązani przy sprzeda-ży sprzętu przeznaczonego dla gospodarstw domowych do nieodpłatnego przyjęcia zużytego sprzętu w ilości nie większej niż sprzedawany nowy sprzęt (jeżeli zużyty sprzęt jest tego same-go rodzaju).

Białystok, 15-732, ul. Choroszczańska 31tel. 085 652 09 25e-mail: [email protected]

Lublin, 20-805, ul. Strzelecka 61tel. 081 746 90 21e-mail: [email protected]

Bielsko-Biała, 43-309, ul. Willowa 2tel. 033 827 92 15, tel./faks 033 827 93 39e-mail: [email protected]

Łódź, 90-608, ul. Wólczańska 51tel. 042 632 28 17, tel./faks 042 630 28 19e-mail: [email protected]

Bydgoszcz, 85-034, ul. Długa 34tel. 052 322 65 52, faks 052 322 67 81e-mail: [email protected]

Olsztyn, 10-117, ul. 1 Maja 13tel. 089 527 24 49, 089 527 58 25e-mail: [email protected]

Częstochowa, 42-200,ul. Kilińskiego 32/34tel. 034 324 97 33, 034 324 26 30e-mail: [email protected]

Opole, 45-082, ul. Ozimska 46aUniwersytet Opolski, Wydział Ekonomicznytel./faks 077 401 69 05, 077 401 69 06e-mail: [email protected]

Elbląg, 82-300, ul. Królewiecka 108tel./faks 055 234 41 36e-mail: [email protected]

Poznań, 61-779, ul. Klasztorna 24/25tel. 061 852 86 91, tel./faks 061 851 90 58e-mail: [email protected]

Gdańsk, 80-830, ul. Długi Targ 46/47tel. 058 301 54 61, 058 301 99 71,faks 058 301 52 46, e-mail: [email protected]

Rzeszów, 35-045, ul. Hetmańska 15tel. 017 853 36 49, faks 017 853 38 15e-mail: [email protected]

Gliwice, 44-100, ul. Zwycięstwa 47tel./faks 032 231 45 84, 032 331 30 81,032 331 30 82, e-mail: [email protected]

Szczecin, 71-414, Pl. Kilińskiego 3tel. 091 455 34 55, faks 091 455 34 71e-mail: [email protected]

Katowice, 40-129, ul. Misjonarzy Oblatów 27tel./faks 032 259 88 78, tel. 032 259 62 79faks 032 258 54 82, e-mail: [email protected]

Toruń, 87-100, ul. Kopernika 21tel. 079 337 06 19e-mail: [email protected]

Kielce, 25-406, ul. Świętokrzyska 21Akademia Świętokrzyska, Wydział Zarządzania i Administracjitel. 041 349 65 28, e-mail: [email protected]

Wałbrzych, 58-300,ul. Szmidta 4atel. 074 842 62 60e-mail: [email protected]

Koszalin, 75-254, ul. Franciszkańska 52tel./faks 094 343 33 33e-mail: [email protected],[email protected]

Warszawa, 00-042, ul. Nowy Świat 49tel. 022 551 54 20,faks 022 551 54 44e-mail: [email protected]

Kraków, 30-003, ul. Lubelska 21tel. 012 634 32 59, faks 012 634 03 81e-mail: [email protected]

Wrocław, 50-146, ul. Łaciarska 28tel./faks 071 343 63 18e-mail: [email protected]

Legnica, 59-220, Rynek 28tel. 076 852 38 72e-mail: [email protected]

Zielona Góra, 65-066, ul. Żeromskiego 3, skr. 165tel. 068 327 04 19, faks 068 320 25 89e-mail: [email protected]

Zarząd Krajowy Polskiego Towarzystwa Ekonomicznegoul. Nowy Świat 49, 00-042 Warszawa

tel. 022 551 54 01, 022 551 54 05, faks 022 551 54 44www.pte.pl, e-mail: [email protected]

Oddziały Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego:

Biuletyn PTE nr 3/2009

Documents

Transcript of Biuletyn PTE nr 3/2009