Bibliografi a historii lubelskiego...

Bibliografi a historii lubelskiego sportu

Lubelskie Centrum Dokumentacji Historii SportuInstytut Historii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej

BIBLIOGRAFIAhistorii lubelskiego sportu

Dariusz SłapekEwa Zielińska

Lublin 2013

Recenzencidr hab. Janusz Wrona, prof. nadzw. UMCS

dr hab. Marek Woźniak, prof. nadzw. UMCS

Copyright © Dariusz Słapek i Ewa Zielińska 2013

WspółpracaPaweł Markiewicz

Projekt okładkiAnna i Zbigniew Kowalczyk

Na okładce zdjęcie z wyścigu kolarskiego w Lublinie w dniu 3 maja 1933 r.Fotografi a ze zbiorów Mai Lambert-Zamorowskiej.

SkładAnna i Zbigniew Kowalczyk

Druk i oprawaZakład Usług Poligrafi cznych

Jacek Kulas

ISBN 978–83–930763–8–3

Wydanie ILublin 2013

WydawcaLubelskie Centrum Dokumentacji Historii Sportupl. M. Curie-Skłodowskiej 4/217, 20–031 Lublin

e-mail: [email protected]. +48 81 537 53 81

www.historiasportu.umcs.lublin.pl

Jego Magnifi cencji Rektorowi UMCS w Lublinie Panu Profesorowi Stanisławowowi Michałowskiemu oraz Prezydentowi Lublina Panu Doktorowi Krzysztofowi Żukowi – za zrozumienie, empatię, pomoc i atencję do sportu – dziękujemy.

7

Spis treści

Dariusz SłapekO kondycji i potrzebie badań nad dziejami lubelskiego sportu (zamiast wprowadzenia) 9

Ewa ZielińskaWstęp 41

Wykaz ważniejszych skrótów 49

BIBLIOGRAFIAI. DZIAŁ OGÓLNY 51

1. Bibliografi e i katalogi 512. Czasopisma sportowe, dodatki sportowe

do czasopism i inne wydawnictwa ciągłe 523. Słowniki biografi czne 54

II. SPORT W REGIONIE LUBELSKIM 571. Źródła 572. Region lubelski 583. Miejscowości 64

III. DYSCYPLINY SPORTOWE 741. Boks 742. Gimnastyka 753. Jeździectwo 754. Kajakarstwo 775. Kolarstwo 776. Lekka atletyka 787. Lotnictwo sportowe 798. Łowiectwo 819. Łucznictwo 8110. Narciarstwo 8111. Piłka koszykowa 81

8


12. Piłka nożna 8213. Piłka ręczna 8314. Piłka siatkowa 8415. Pływanie 8416. Ratownictwo wodne 8517. Rugby 8518. Sport samochodowy i motocyklowy 8619. Strzelectwo 8620. Szachy 8621. Szermierka 8722. Wschodnie sporty walki 8723. Wspinaczka wysokogórska 8724. Zapasy i sumo 8825. Żużel 89

IV. SPORT W SZKOŁACH 891. Szkoły podstawowe i średnie 892. Szkoły wyższe 91

V. OSOBY 94

VI. PRACE NIEPUBLIKOWANE 981. Prace doktorskie 982. Prace magisterskie 993. Prace licencjackie 1034. Inne 104

Indeks 105

Dariusz SłapekIdea powołania Lubelskiego Centrum Dokumentacji Historii Sportu 125

Dariusz Słapek, Paweł MarkiewiczKalendarium działalności Lubelskiego Centrum Dokumentacji Historii Sportu 127

9

O kondycji i potrzebie badań nad dziejami lubelskiego sportu

(zamiast wprowadzenia)

Sport w najprostszym, dalekim od miriad sofi stycznych dysput rozumieniu tego wie-loznacznego pojęcia, wydaje się immanentnie związany z teraźniejszością. Ograni-

czony w popularnym i przez to w powszechnym myśleniu do konkretnego wydarze-nia (meczu, zawodów, igrzysk) dzieje się tu i teraz1. W największym stopniu mieści się zatem w na ogół łatwej do zamknięcia w bardzo konkretnych cezurach współczesno-ści, której naturalnymi limesami stają się zazwyczaj kanoniczne 90 minut, mniej znane kwarty, tercje czy rundy. Sport na tyle mocno tkwi w aktualiach, że w myśleniu o nim niejako mechanicznie marginalizujemy inne perspektywy jego „obecności w czasie”. A przecież sport (głównie w wizji widza, kibica, ale chyba też po części samych jego bezpośrednich uczestników, głównych aktorów) ekscytuje również samą myślą o moż-liwości uczestniczenia w nim w najbliższej przyszłości; w krótkiej perspektywie regu-luje wszak nasz porządek dnia, w szerszej determinuje nawet gospodarowanie czasem, bo wielkie wydarzenia sportowe wymagają ogromu spójnych i logicznych, „niejed-nostkowych” przedsięwzięć.

Ważny w tych wymiarach sport wymyka się zwykle refl eksji historycznej i w tym kontekście bywa nieco lekceważony i marginalizowany. Z dnia na dzień naszą uwagę koncentrują kolejne „nowe” zawody, igrzyska i olimpiady, choć nigdy chyba w tej swego rodzaju sztafecie (sport stanowi pewnego rodzaju continuum, wiąże się, choć brzmi to nieco patetycznie, z ciągłością i trwaniem) nie umyka zupełnie wspomnienie zwłasz-cza wielkich historycznych wiktorii, sukcesów i rekordów. Ten rodzaj pamięci należy niewątpliwie utrwalać i wzmacniać z innych przyczyn niż tylko z powodu zupełnie naturalnej potrzeby ciągłego identyfi kowania się ze zwycięzcami. Organiczną częścią sportu są też porażki i przegrani, ale to nie ta jego cecha czyni z nas sportowców lub amatorów cielesnej rywalizacji. Sukces, nawet jeśli istotnie poprzez ową identyfi ka-cję cieszymy się tylko jego namiastką, emanującym z niego pozytywnym myśleniem, akceptować łatwiej niż przełykać gorycz porażki, którą zresztą szybko wymazujemy ze świadomości czyniąc miejsce dla kolejnych również „naszych” wiktorii.

Sport powszechnie kojarzy się również z młodością, zdrowiem, cielesnym pięknem, radością, wolnością i swobodą. Również z tych powodów kodujemy go w indywidu-alnej pamięci. Zjawisko to ma wymiar bardzo osobisty, rzec nawet można intymny

1 T. Delaney, T. Madigan: Sports. Why People Love Th em! New York–Toronto 2009 s. 1–24, dają inne, dalekie od słownikowych schematów i standardów odpowiedzi na fundamentalne pytanie “what is sport?”.

10


i sentymentalny. Warto sobie jednak uświadomić rolę i znaczenie sportu w zbioro-wym doświadczeniu. Oto niektóre mecze piłkarskie w Lublinie gromadziły przecież ponad dwudziestotysięczną widownię i dopiero w takiej sytuacji wielu uświadamiało sobie, że stanowią cząstkę dużo większej całości… To pewnie wówczas mogło rodzić się specyfi czne poczucie przywiązania do małej ojczyzny. Aktualna kondycja wielu lubelskich obiektów sportowych (i „ożywiających” je drużyn) czyni ten rodzaj wspo-mnienia refl eksją wysoce abstrakcyjną, ale są w Kozim Grodzie inne miejsca, które w naturalny sposób uruchamiają charakterystyczną „sportową pamięć”. Od ponad trzech lat w Lublinie znajduje się Bulwar im. Stanisława Zalewskiego2. Spacer nad Bystrzycą z widokiem dwu stadionów sportowych może okazywać się mocno inspi-rujący dla wszystkich obdarzonych nawet niewielką dozą historycznej wrażliwości. Uaktywniać ją mogą nie tylko określone przestrzenie, bo przecież z topografi i miasta zupełnie zniknęły dawne cyklodromy (np. ten z okolic ul. Chopina), stadiony (mniej więcej u zbiegu ulic Hempla i Okopowej) i skocznie narciarskie (na Wieniawie), a hale sportowe zmieniły swe pierwotne przeznaczenie (sklep „Bazar” Lubelskiej Spółdzielni Spożywców). Myślenie historyczne uruchamiać mogą na wskroś bieżące zdarzenia, pozornie odległe od Bulwaru im. Stanisława Zalewskiego okoliczności i sytuacje. Ot, choćby ostatnie, zakończone sporym sukcesem reprezentacji Polski, Mistrzostwa Świata w Piłce Ręcznej Kobiet w Serbii (grudzień 2013 roku). Analizą tego występu zajmą się najpewniej specjaliści od „taktyki, motoryki i cech wolicjonalnych”, ale czyż zasadną nie będzie myśl o tym, że w jakiejś mierze geneza tego renesansu polskiej kobiecej piłki ręcznej nie tkwi przypadkiem w Lublinie… Argumenty za taką właśnie, chyba nie nazbyt ryzykowną tezą, znajdzie pewnie niejeden amator historii lubelskiego sportu, bo dowodów poszukiwać może w ciągle żywej pamięci.

Ten specyfi czny rezerwuar wiedzy nie jest jednak źródłem uniwersalnym, ideal-nym i niewyczerpanym. Warto zatem poza ludzką pamięcią wykorzystać potencjał źródeł historycznych i możliwości środowiska profesjonalnych lubelskich badaczy przeszłości. W eksploracji dziejów (także historii sportu) nie chodzi jedynie o pamięć, skądinąd ważną, bo ta, pielęgnowana, pozwala przetrwać, zachować, uchronić itd. Nie do końca też idzie o czystą wiedzę (odpowiadającą na rudymentarne pytania typu kto, gdzie i kiedy?), gdyż ta dopiero stanowi materię w podejmowaniu wyzwań najtrudniejszych i najciekawszych zarazem, wskazuje odpowiedzi na pytania o przy-czyny, genezę i skutki, daje asumpt do wyjaśniania, tłumaczenia i wskazywania racji. Jeśli istotnie wyjaśnianie jest szukaniem związków między stwierdzonymi faktami, to wyzwanie dla historyka lubelskiego sportu stanowi pewnego rodzaju wyzwolenie, oderwanie się od właściwych temu przedmiotowi zainteresowania detali i szczegółów

2 Szerzej o postaci patrz: M. Maj: Ring wolny. Fotobiografi a Stanisława Zalewskiego legendy polskiego boksu. Lublin 2013.

11


(po ich rozpoznaniu), aby w spojrzeniu na nie z odpowiedniego dystansu, dostrzec w tej skomplikowanej i niejednorodnej materii ważki element funkcjonowania mia-sta jako organizmu, którego sprawność i jakość „działania” weryfi kować można także w oparciu o kondycję „dziejącego” się w jego wnętrzu sportu. Warto wreszcie w gąsz-czu „sportowych drobiazgów” odnajdywać nici, więzy, rodzaj spoiwa, który czyni z mieszkańców miasta (bo wzbudza w nich emocje, specyfi czne co do skali i jakości, trudne do uwolnienia w obrębie choćby tak zwanej wysokiej kultury) świadomych uczestników określonej wspólnoty opartej nie tylko na podobieństwie kondycji np. prawnej i grze ekonomicznych interesów. Wyzwolone także poprzez sport poczucie dumy, empatia i synergia kreują pospołu lokalny patriotyzm, miłość do małej ojczyzny i, choć stanowią wartość trudną do „matematycznego wymierzenia”, to o jej rozpozna-nie i zdefi niowanie warto kruszyć kopie. Nie sposób nad tym rodzącym się w ramach sportu wspólnotowym myśleniem przechodzić do porządku dziennego! Warto czynić zeń jeden z najważniejszych motywów i powodów historycznej refl eksji nad dziejami lubelskiego sportu.

Mam pełną świadomość, że ten nazbyt rozbudowany wstęp mocno trąci publicy-styką, sporo w nim przecież emocji, do których przede wszystkim odwołuje się wyko-rzystana dotąd argumentacja, razi niemal zupełny brak przypisów i przywoływania fachowej literatury, w narracji zaś nie trudno dostrzec elementy retoryki, które nie-kiedy dominują nad właściwą historykowi chłodną narracją... O ile niebawem zmianie ulegnie sama forma narracji, to zasadniczy cel artykułu pozostanie constans o tyle, że ciągle obecne w nim będą apele o zmianę istniejącego stanu wiedzy i znaczącą akce-lerację badań nad historią lubelskiego sportu. Refl eksja nad ich kondycją stale prowo-kuje bowiem nie tyle do utyskiwań i narzekania, co wywołuje raczej palącą potrzebę likwidowania wieloletnich zaniechań, niwelowania usterek, wypełniania luk i najczę-ściej, niestety, zasypywania prawdziwej przepaści, jaka dzieli nas od innych polskich miast podobnej wielkości i znaczenia, które z dziejów swego sportu już dawno uczy-niły przedmiot ciekawych i po wielekroć pożytecznych badań (także w sferze szeroko pojmowanej promocji3).

Niniejszy artykuł w magicznym, jednorazowym akcie twórczym nie zlikwiduje, co oczywiste, wspomnianych ułomności stanu lubelskiej refl eksji nad dziejami rodzimego sportu. Nieśmiało stawia sobie natomiast jako nadrzędny i bezwzględnie priorytetowy cel swego rodzaju zdiagnozowanie tej kondycji, próbę wskazania powodów jej miał-kości i, co zabrzmi mocno eufemistycznie, niedoskonałości. Aby różnorodne obecne

3 Nie chcę prezentować w tym miejscu bogatej listy miast, miasteczek nawet, które poszły tą właśnie drogą. Kolejne przypisy przekonują o bogactwie wydawnictw tego typu. Symptomatyczny jest przykład Wrocławia i pracy pod wiele mówiącym tytułem 1000 lat wrocławskiego sportu (Wrocław 2002), autorstwa M. Ordyłowskiego i A. Ostrowskiego.

12


w nim sądy i opinie, pointowane apelami, supozycjami, sugestiami i propozycjami zmian nie były jedynie ledwie słyszalnym głosem wołającego na puszczy, zdecydowa-łem zdjąć właściwe nauce „białe rękawiczki”, porzucić formę dyskursu pełną niedo-mówień, niejednoznaczności i swego rodzaju kurtuazji. W pełni i ciągle subiektywne opinie oraz wartościowania postaram się wyrazić expressis verbis mając świadomość, że nie muszą być one zawsze sprawiedliwe. Uciekający czas, pogłębiająca się przepaść między skalą i natężeniem badań nad dziejami sportu w Lublinie i innych ośrodkach akademickich kraju, przemiany w obrębie teorii historii coraz częściej akceptującej i traktującej dzieje sportu jako subdyscyplinę „poważnej historiografi i” i ważki, inte-gralny element wartej naukowej refl eksji przestrzeni aktywności człowieka w przeszło-ści, nakazują ostrość i jednoznaczność w ferowaniu wielu zasadniczych sądów. Niech prowokują, niech nie dają spokoju, niech wreszcie inspirują… Niech jednak nikogo nie zwiedzie, przestrzegam, względna, oparta tylko na objętości „obfi tość” Bibliogra-fi i historii lubelskiego sportu. Stanowi ona poniekąd efekt przyjętych reguł jej przygo-towania (o czym szerzej w dalszym ciągu rozważań), raczej elastycznych i nie na tyle restrykcyjnych (co było możliwe), aby summa summarum okazała się ona ledwie kil-kunastustronicową broszurą4.

Związani z warszawską Akademią Wychowania Fizycznego historycy sportu, Kajetan Hędzelek, Maria Rotkiewicz i Sławomir Wilk, którzy w 1985 roku opraco-wali Bibliografi ę historii kultury fi zycznej, wyjaśniali powody jej powstania znaczą-cym dorobkiem, jaki na przestrzeni trzech dziesięcioleci stał się udziałem relatywnie ciągle nowej/młodej subdyscypliny, historii wychowania fi zycznego (mieszczącej się jednak wówczas raczej w ramach szeroko pojmowanej humanistycznej – versus bio-logiczno-medycznej – refl eksji nad tymi formami aktywności człowieka; być może z tego powodu w tytule zrezygnowano z obecności pojęcia „sport” na korzyść „kul-tury fi zycznej”)5. Pukająca do drzwi akademickich dyscyplin i poszukująca legitymacji

4 Być może wówczas sugestywność takiej broszury, właśnie jej „publicystyczny” wydźwięk byłby zna-komicie większy. O jej rozbudowaniu zdecydowały jednak poważne względy natury merytorycznej. Po pierwsze, nie mogły się znaleźć w niej jedynie teksty, które z racji tytułu wykazują swoją lubelską prowe-niencję i treści. Po drugie, co ważniejsze, w „Bibliografi i” umieszczono prace, które niezależnie od miałko-ści/lakoniczności informacji na temat sportu lubelskiego, stanowią jednak kanon lektury badacza dziejów sportu, dają mu szeroką obudowę erudycyjną i pozwalają na poznanie szerszych kontekstów jego organi-zacji i funkcjonowania. 5 Bibliografi a historii kultury fi zycznej (pozycje wybrane). Wybór i oprac. K. Hądzelek, M. Rotkiewicz, S. Wilk. Warszawa 1985 s. 5: „Dziś historia kultury fi zycznej ma znaczny dorobek, wyrażający się licznymi pracami o charakterze podstawowym, studiami i monografi ami, próbami syntezy, jak również wieloma opracowaniami szczegółowymi, problemowymi, jubileuszowymi itp. […] Problematyka historii kultury fi zycznej nie doczekała się jednak opracowania bibliografi cznego”. Co nie oznacza, że wcześniej takowe nie istniały, starsze miały charakter zestawień nazbyt ogólnych i ograniczonych chronologicznie często sztucznie wyznaczanymi cezurami.

13


dla swego uznania i akceptacji „historia wychowania fi zycznego” manifestowała urbi et orbi własne istnienie zmaterializowane na ponad stu stronach wypełnionych not-kami bibliografi cznymi. Zaiste, w żaden sposób nie można podobnego uzasadnie-nia wykorzystywać próbując racjonalizować powstanie Bibliografi i historii lubelskiego sportu. Problem dziejów lubelskiego sportu z pewnością nie obrósł w literaturę do tego stopnia, aby jej obfi tość i bogactwo powodowało zakłopotanie środowiska badaczy, którzy miewają poważne problemy z holistycznym rozpoznaniem interesujących ich publikacji.

Jeśli w podobnej literaturze (natury bibliografi cznej) poszukiwać argumentów możliwych do wykorzystania dla wyjaśnienia powodów przygotowania lubelskiego kompendium wiedzy o literaturze przedmiotu, warto sięgnąć do początków dyscy-pliny zwanej zrazu „historią wychowania fi zycznego”. Jej powojenna geneza łączy się automatycznie z utworzeniem w 1953 roku w warszawskiej Akademii Wychowania Fizycznego Instytutu Naukowego Kultury Fizycznej i powołaniem w jego strukturze wewnętrznej Zakładu Historii i Organizacji Kultury Fizycznej oraz Zakładu Pedago-giki i Historii Kultury Fizycznej. Jedną z pierwszych inicjatyw nowego Instytutu były studia bibliografi czne. Niewątpliwie decyzję o ich prowadzeniu uznać należy za nie-zwykle roztropną i rozsądną. Publikowane w latach 1961—1970 bibliografi e wychowa-nia fi zycznego i sportu w Polsce (dające zestawienia literatury począwszy od publika-cji z roku 1841 na 1969 kończąc)6 stanowiły pewien punkt, bilans otwarcia dla ledwo raczkującej dyscypliny. Pokazywały miejsce, w jakim się ona znajdowała, dając jed-nocześnie szansę relatywnie szybkiego wypełniania luk oraz łatwiejszego defi niowa-nia potrzeb w istniejącym stanie wiedzy (i, trzeba to dodać, spełniania ideologicznych wymagań, co do kierunków badań np. nad „sportem robotniczym”). Nie ulega wątpli-wości, że inicjatywy te spełniły swoją rolę w dwójnasób – inspirowały do konkretnych badań, pokazując przestrzenie, swego rodzaju terra incognita, warte szczególnej eks-ploracji, a poniekąd sprawiły też, że młoda i nowa „humanistyczna refl eksja o spor-cie” zrazu uzyskała autonomię, by z czasem wyłoniła się z pewnej jej części historia sportu…

Reasumując wątek racjonalizacji potrzeby powstania Bibliografi i historii lubel-skiego sportu, należy zatem niemal dokładnie powtórzyć argumenty, które ponad pół wieku temu ukierunkowały zainteresowania ówczesnego Instytutu Naukowego Kul-tury Fizycznej właśnie na inspirujące studia bibliografi czne7. Lubelska bibliografi a

6 Ibidem, s. 5, nota od 1–3. Por. K. Hądzelek: Kierunki i ośrodki badań dziejów kultury fi zycznej w Pol-sce. W: Studia i szkice z dziejów kultury fi zycznej. Księga wydana w okazji 60 rocznicy urodzin Profesora Bernarda Woltmanna. Gorzów Wielkopolski 1992 s. 30–31. 7 Zupełnie nieroztropną byłaby próba uczynienia z historii lubelskiego sportu jakiejś naukowej subdy-scypliny, bo bodaj zawsze badania w tym zakresie tkwić będą mocno w uścisku regionalistyki.

14


jest efektem wspomnianej już, choć jeszcze nie do końca szczegółowo zaprezentowa-nej diagnozy i, pozostając w medycznej frazeologii, ma stanowić pierwszy etap nieco wstrząsowej terapii, swego rodzaju odbicia przy stopniowym wychodzeniu z zapaści8.

Wieloaspektową deskrypcję kondycji naukowych (i bardziej popularnych w formie również) studiów nad dziejami lubelskiego sportu poprzedzić jednak musi refl eksja nad roztropnością wykorzystania w tytule bibliografi i przymiotnika „lubelska”. Z oczy-wistych powodów jest on wieloznaczny, bo kryje się za nim to, co lubelskie i miej-skie zarazem, jak również to, co lubelskie a jednocześnie regionalne, szersze w kon-tekście topografi cznym i historycznym, co z Lubelszczyzną, ziemią lubelską raczej niż z samym Lublinem związane. Początki nowożytnego sportu, sięgające w regio-nie drugiej połowy XIX wieku, w naturalny sposób ograniczają spory wokół właści-wego, historycznego rozumienia pojęć wykorzystanych powyżej. Granice tego obszaru wyznaczano oczywiście administracyjnie i w tym względzie pojawiało się wiele róż-nic w odniesieniu do współczesnej mapy Województwa Lubelskiego9. Od czasów roz-biorów po współczesność Lublin zawsze jednak stanowił dla obszaru między Wisłą a Bugiem i od Płd. Podlasia na północy po Roztocze na południu swego rodzaju miasto stołeczne, choćby pod względem kulturalnym, stylu bycia, trendów obecnych w życiu codziennym i formach aktywności społecznej10. Jeśli w którymś z tych obszarów mie-ścić sport (o czym rozstrzyganie nie jest ani łatwe, ani oczywiste), to także w tym względzie największe miasto promieniowało na inne, inspirowało je, a te z kolei naśla-dowały „stołeczne wzorce”11. Trudno na tej podstawie twierdzić, że „lubelskie” stano-wiło przed 1918 rokiem obszar specyfi czny i odmienny pod względem cech rozwoju

8 Z tego powodu nie ma swojego odpowiednika w obrębie istniejącego gatunku, tzn. w innych biblio-grafi ach historii sportu, które miałyby identyczne priorytety i „publicystyczne” cele. Seryjnie publikowane regionalne w charakterze zestawienia H. Laskiewicza: Bibliografi a kultury fi zycznej Ziem Zachodnich i Pół-nocnych w okresie 25-lecia PRL. „Kultura Fizyczna” 1969, nr 7–9, były efektem, co nie ulega najmniejszej wątpliwości, ważkiego zapotrzebowania politycznego i ideologicznego.9 Patrz szerzej: W. Ćwik, J. Reder: Lubelszczyzna. Dzieje rozwoju terytorialnego, podziałów administra-cyjnych i ustroju władz. Lublin 1977. W syntetycznej formie patrz: J. Wrona: XIX i XX wiek. Lublin w prze-strzeni polityczno-ustrojowej. W: Lublin. Lublin 2013 s. 21–23.10 J. Chełmecki: Kultura masowa a sport w Polsce w okresie międzywojennym. W: Kultura fi zyczna. Tra-dycje i współczesność kultury fi zycznej w Polsce. „Prace Naukowe WSP w Częstochowie” 5, 2003 s. 77–88, uważa, że, przynajmniej w badanym przez niego okresie, sport stawał się elementem tworzącego się w Pol-sce społeczeństwa kultury masowej.11 Miejskość zjawiska w industrialnym okresie jego rozwoju wydaje się oczywista. Por. A. Guttmann: From Ritual to Record. Th e Nature of Modern Sports. New York 1978 passim. Nie mam pewności, czy pierwszy bicykl, na którym uczył się jeździć Bolesław Prus, pojawił się najpierw w Nałęczowie, czy może wcześniej w Lublinie. Por. A. Grychowski: Lublin i Lubelszczyzna w życiu i twórczości pisarzy polskich od średniowiecza do 1968 roku. Lublin 1974 s. 202, 206. Co do swej skali i znaczenia to „egzotyczne novum” nabrało jednak znaczenia w Lublinie. Por. M. Skawiński: Lubelskie Towarzystwo Cyklistów (1893–1914). „Wychowanie Fizyczne i Sport” 1, 1983 s. 97nn.

15


sportu obszar (enklawę) Królestwa Polskiego. Ryzykować można co najwyżej opi-nię, że granice rozbiorów uczyniły z Lublina i regionu przestrzeń, która dużo bardziej podatna była na wzorce płynące z Warszawy12 niż ze Lwowa, z jego wspaniale, dzięki autonomii, rozwijającym się sportem. Za cechy regionu należy uznać, niestety, pew-nego rodzaju cywilizacyjne zapóźnienie, biedę i ubóstwo oraz brak szeroko pojmo-wanych infrastrukturalnych podstaw bujnego i dynamicznego rozwoju w „lubelskim” zarówno wychowania fi zycznego, jak i sportu. Nieco, ale tylko nieco inaczej, wyzna-czać można „lubelską przestrzeń sportową” jako kategorię historyczną w epoce mię-dzywojnia oraz po II wojnie światowej. W okresie tym zasadniczo dominowała „Wielka Lubelszczyzna”, ale bodaj tylko w sensie topografi cznym, nie zaś w kontekście decy-dującego o obliczu i kondycji sportu bogactwa regionu13. Lublin był jednak wówczas niekwestionowaną, bo także administracyjną stolicą regionu. Przekładało się to rów-nież na struktury i zarządzanie sportem w okresie II RP i PRL. To właśnie w Lublinie znajdowały się „regionalne centrale” i władze sportowe, tu zapadały decyzje dotyczące sportu w samym mieście i poza nim. To, co działo się w sporcie lokalnym nie wynikało już tylko z zawsze żywotnego naśladowania określonych wzorców, a legitymizowane było przede wszystkim adekwatnymi regulacjami prawnymi14. Kończąc tę siłą rzeczy lakoniczną refl eksję nieco sofi stycznie a patetycznie jednocześnie rzec można, że sport – jako wieloaspektowy fenomen – nie zna granic i często wymyka się w pełni racjo-

12 Patrz szerzej: Związki Lubelszczyzny z Warszawą w XVIII–XIX wieku. Red. W. Ćwik. Warszawa–Łódź 1989. Nie ulega wątpliwości, że osiągnięcia zwłaszcza warszawskich historyków sportu w dziedzinie ba-dań nad historią sportu Królestwa Polskiego w końcu XIX i początkach XX wieku są dla stanu wiedzy o lubelskim sporcie o wiele ważniejsze niż dociekania dotyczące dziejów kultury fi zycznej wspomnianego Lwowa, Krakowa czy Poznania. Jedynie gwoli ilustracji wskazuję w tym miejscu przykłady takich nie-zwykle pożytecznych publikacji: K. Poznański: Rola Warszawy w upowszechnianiu wychowania fi zycznego i sportu w Królestwie Polskim na przełomie XIX i XX wieku. „Zeszyty Naukowe AWF w Krakowie” 85, 2002 s. 121–132; J. Chełmecki: Społeczne i polityczne uwarunkowania rozwoju sportu w Rosji i Królestwie Polskim na przełomie XIX i XX wieku. W: Kultura fi zyczna i sport w zwierciadle nauk społecznych. Red. W. Cynarski, J. Kosiewicz, K. Obodyński. Rzeszów 2012 s. 267–278; Idem: Początki piłki nożnej w Króle-stwie Polskim. W: Początki piłki nożnej w Polsce. Materiały z sesji naukowej zorganizowanej przez Mało-polski Związek Piłki Nożnej i Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie. Red. J. Chełmecki. Warszawa 2012 s. 39–50; Idem: Społeczne i polityczne uwarunkowania działalności Towarzystwa Gimnastycznego ”Sokół” w Warszawie w latach 1905–1939. W: Z najnowszej historii kultury fi zycznej w Polsce. T. 8. Red. L. Nowak. Gorzów Wielkopolski 2008 s. 297–309; M. Ponczek: „Sokół” w Królestwie Polskim i w Rosji (1888–1918). W: Zarys dziejów Sokolstwa Polskiego w latach 1867–1997. Red. E. Małolepszy, Z. Pawluczuk. Częstochowa 2001 s. 41–47.13 Zaryzykuję opinię, że jedynie powołanie i funkcjonowanie województwa ze stolicą w Białej Podlaskiej (1975–1998) uczyniło z tego regionu obszar trwalej autonomiczny pod względem rozwoju sportu w od-niesieniu do innych części Lubelskiego. Tę odmienność tzw. Południowego Podlasia znakomicie zresztą widać w niniejszej bibliografi i. Patrz także: niepublikowany doktorat R. Golanko: Kultura fi zyczna w woje-wództwie bialskopodlaskim w latach 1975–1995. AWF Poznań 1999. 14 M. Skawiński: Kultura fi zyczna na Lubelszczyźnie w latach 1944–1974. Warszawa 1989 passim.

16


nalnemu poznaniu (mnożyć można przykłady jego totalnie niekonwencjonalnych faz rozwoju i równie zaskakujących czynników je stymulujących). Jest zjawiskiem hetero-genicznym, zależnym od wielu pozornie odległych od niego dziedzin życia i okolicz-ności, które zazwyczaj uznaje się za mało istotne. Jedno jest natomiast pewne, badania – jak również bibliografi a – ograniczone jedynie do samego miasta Lublina byłyby pod wieloma względami ułomne, zakładałyby bowiem funkcjonowanie miasta jako swego rodzaju wyspy także pod względem rozwoju sportu. Łatwiej przecież przekonywać do szerzej pojmowanej „stołeczności” Lublina, jeśli istotnie da się udowodnić jego domi-nację, czy raczej pierwszeństwo w sferze sportu.

Dla jasności wykładu pozwolę sobie wśród czynników determinujących także roz-wój badań (właściwie ich miałkość) nad dziejami sportu lubelskiego – miasta i regionu – wydzielić te natury obiektywnej, ogólnej, które bynajmniej nie są cechą wyłącznie lubelskiego środowiska historyków. Wśród nich niewątpliwie na czołowym miejscu umieścić należy pewną nie do końca racjonalną niechęć historyków i historiografi i do sportu. Geneza tych animozji sięga pewnie antyku grecko-rzymskiego i opiera się na ogół na mocno wstrzemięźliwym stosunku ówczesnych elit, fi lozofów greckich i rzym-skich mentorów, do ciała i cielesności oraz równie chłodnej relacji wobec przestrzeni, instytucjonalnych form ich szczególnego kultywowania, helleńskich agonów (zwłasz-cza profesjonalnej atletyki) i rzymskich widowisk. O dziwo, jedynym w całości zacho-wanym antycznym dziełem, które stanowi sofi styczną pochwałę agonistyki jest trak-tat Flawiusza Filostratosa, Gymnastikos, powstały dopiero na przełomie II i III wieku n.e.15. Konfl ikt między ciałem a duszą jeszcze bardziej eksponowało chrześcijaństwo i aż do XIX wieku aktywność cielesną tolerowano jedynie wówczas, kiedy mieściła się ona w sposobach właściwego wychowania młodzieży. Jeśli dodać, że historiografi a antyczna, wzorem Tukidydesa i Tacyta, za główny przedmiot zainteresowania prawdzi-wych historyków uznała sferę polityki, a wzorzec ten czasy postantyczne przynajmniej do początków XX wieku uznały za swego rodzaju ak sjomat, to nie po winno budzić

15 Igrzyska uznawano często za rodzaj rozrywki i to nie najwyższych lotów, rzecz banalną i trywialną na tyle, że radość i zachwyt wzbudzać mogły jedynie u kobiet i niewolników… Właściwe im kultywowanie ciała mogło być jedynie zajęciem godnym pogardy wobec ćwiczenia zalet i cnót właściwych nieśmiertelnej duszy. Z tego powodu także „sport antyczny” łaknął swego rodzaju podstawy ideologicznej, idei stanowią-cej jego teoretyczne uzasadnienie. Jedyna, w której słuszność nie wątpiono i nie poddawano krytyce, to idea kalokagathii, równowagi walorów ciała i duszy. Jednak już sam Platon był przekonany, że osiągnięcie tego boskiego w istocie stanu jest tylko wysoką, nieosiągalną dla śmiertelników abstrakcją. Patrz szerzej: D. Słapek: Sport i widowiska w świecie antycznym. Warszawa–Kraków 2010 passim; Flawiusz Filostratos: O Altetyce, z jęz. greckiego przełożył, wstępem i komentarzem opatrzył M. Szarmach. Toruń 2013. Trudno nawet ten niewielki traktat uznać za dzieło stricte historyczne.

17


zdziwienia nieco pogardliwe podejście historyków do zagadnienia sportu (nawet jeśli Pierre de Coubertin stworzył dla niego wspaniałą i piękną mitologię)16.

Wspomniana wstrzemięźliwość poważnej historiografi i, zauroczonej wizją two-rzenia równie poważnych dzieł skoncentrowanych na dziejach polityczno-militarnych i gospodarczych, wytworzyła pewną intelektualną próżnię17 wypełnioną początkowo przez historyków wychowania i oświaty (np. na przełomie XIX i XX wieku kwestie wychowania fi zycznego podejmował Antoni Karbowiak, uniwersytecki historyk, zaś w okresie międzywojennym w pełni zagadnieniom tym poświęcił się Eugeniusz Pia-secki, lekarz, teoretyk wychowania fi zycznego i higieny18). Przywołane przykłady są o tyle charakterystyczne, że ilustrują rodzący się już wówczas dualizm badań, zjawi-sko ciągle aktualne w naukowej, humanistycznej refl eksji nad sportem. Wymaga ono pewnego komentarza, gdyż w nim także zdaje się tkwić źródło pewnego rodzaju nie-chęci, czy raczej rezygnacji środowiska akademickich historyków z badań nad histo-rią wychowania fi zycznego i sportu. Sądzić bowiem można, że obok poruszonej wyżej kwestii genezy wstrzemięźliwości historyków wobec traktowania historii sportu jako integralnej części dziejów, rodząca się ze szkoły E. Piaseckiego gałąź badań, bujnie roz-kwitająca po II wojnie światowej (vide znaczenie roku 1953), poczęła stanowić swego rodzaju usprawiedliwienie dla zaniechań czynionych w kręgach uniwersyteckich eks-ploratorów przeszłości.

Wydaje się, iż dodatkowym czynnikiem spowalniającym integrację badań był dokuczliwy brak metodologicznej refl eksji nad studiowaniem dziejów sportu, która mogłaby położyć kres owej dezintegracji. Jej stworzenie jest jednak zadaniem

16 Nieco szerzej na temat tej niechęci: W. Lipoński: Prawda historyczna a jej zniekształcenia i zafałszo-wania w badaniach dziejów sportu. W: Z najnowszej historii kultury fi zycznej w Polsce. T. 8. Red. L. Nowak. Gorzów Wielkopolski 2008 s. 40–41; Idem: Sport. W: Polska na tle procesów rozwojowych Europy w XX wieku. Red. S. Sierpowski. Poznań 2002 s. 205; Idem: Z dziejów opozycji intelektualnej wobec sportu i wy-chowania fi zycznego w Polsce w latach 1839-1939. Cz. 1-3. „Kultura Fizyczna” 1972, nr 12; 1973, nr 1; 1973, nr 3; D. Dudek: Pojęcie kultury fi zycznej w polskiej tradycji terminologicznej do roku 1939. W: Z najnow-szych dziejów kultury fi zycznej i turystyki w Polsce. T. 1: Dzieje kultury fi zycznej i turystyki w Polsce w końcu XIX i XX wieku. Red. T. Drozdek-Małolepsza. Częstochowa 2011 s. 19nn; T. Łepkowski: Wokół sportu. W: Idem: Przeszłość miniona i teraźniejsza. Warszawa 1980 s. 232. 17 Sport epoki wiktoriańskiej okrzepł, wszedł w fazę znaczącej instytucjonalizacji i służył jako wzorzec chętnie naśladowany przez arystokrację innych krajów europejskich. Igrzyska ery nowożytnej również stanowiły argument za tym, że sport wymyka się z przestrzeni wyłącznie życia codziennego elit i zaczyna budzić zainteresowanie jako przedmiot naukowych dociekań. Por. np. N. Wigglesworth: Th e Story of Sport in England. New York 2007; R. Crego: Sports and Games of the 18th and 19th Centuries. Westport 2003 s. 43–185; A. Guttmann: Th e Olympics: A History of the Modern Games. Urbana 1992 s. 1–42.18 Patrz np. A. Wałęga: Antoni Karbowiak (1856–1919) – współtwórca polskiej historii wychowania jako dyscypliny naukowej. „Biuletyn Historii Wychowania” 1–2, 2005–2006 s. 11–24; K. Mrozowska: Twórcy historii wychowania jako dyscypliny naukowej. „Rozprawy z Dziejów Oświaty” 32, 1989 s. 107–109; K. To-porowicz: Eugeniusz Piasecki 1872–1947. Życie i dzieło. Warszawa 1988.

18


niezwykle trudnym, zdeterminowanym głównie heterogoniczną naturą sportu, który długo nie był i najpewniej jeszcze ciągle do końca nie jest zjawiskiem autotelicznym19. Tę cechę sportu i kultury fi zycznej jako przedmiotu badań dostrzegają współcześni teoretycy, ale ciągle świadomość wewnętrznej złożoności obu zjawisk nie przekłada się na uniwersalną receptę dotyczącą prowadzenia nad nimi akademickich studiów20. Trzeba przy tym wyraźnie przyznać, że jedyny wyraźny, rodzący się w ciągle żywej dys-kusji teoretycznej postulat w tej sferze, opiera się na trudnej w realizacji idei prowadze-nia nad sportem badań interdyscyplinarnych21. Ciągłe znaki zapytania i wątpliwości

19 O ile można dyskutować, czy sport XXI wieku w istocie stał się już wartością samą w sobie, zjawi-skiem na tyle jednorodnym i tak jednoznacznie zdefi niowanym (jeśli chodzi o jego substancję, strukturę i funkcje), że przydaje mu się cechy autonomiczne, często właściwe tylko jemu, inne od łączonych z po-zostałymi sferami aktywności człowieka (np. religią, wojną, polityką), to z pewnością jego historyczne formy na taką „samodzielność” się nie wybiły. O ile sport współczesny w pewnym zakresie tłumaczy się niejako sam przez się, nie zaś przez zewnętrzne okoliczności, to np. o greckich i rzymskich igrzyskach, czy nawet średniowiecznych turniejach rycerskich, zabawach i grach ludowych epoki wczesnonowożytnej powiedzieć można, że mocno tkwiły w nich wartości instrumentalne, bo ich istnienie i funkcjonowanie nader często służyło jako narzędzie realizacji celów pozostających poza nimi samymi. Przez opozycję do autotelizmu można o sporcie antycznym rzec, że był heteroteliczny, odwoływał się do okoliczności ze-wnętrznych, istniał w obrębie złożonego kontekstu. Był raczej jego wypadkową i pochodną, sięgając do greckiej etymologii pojęcia, po prostu nie kierował sam sobą i nie był celem samym w sobie. O terminie autoteles u stoików patrz: M. Frede: Essays on Ancient Philosophy. Minneapolis 1987 s. 140n. Skala i moc genetycznych oraz funkcjonalnych uwikłań podanych wyżej przykładów historycznych form aktywności fi zycznej człowieka w inne dziedziny życia, strukturalne do nich podobieństwa, czyniły je zrozumiałymi jedynie w odniesieniu do tego szerokiego kontekstu. Długo pozostawały np. na usługach wojny i na różne sposoby się z nią stykały, stanowiły jej propedeutykę. Genetycznie wiązały się z rytuałami religijnymi, a ich ewolucyjnie postępująca laicyzacja nigdy ostatecznie nie wyrwała ich ze sfery praktyk religijnych. Trudno zgodzić się z opinią P. Godlewskiego: Współczesne heterogeniczne oblicze sportu – refl eksja terminologiczna i metodologiczna. W: Wkład nauk humanistycznych do wiedzy o kulturze fi zycznej. T.1: Historia kultury fi zycznej (studia i szkice). Red. T. Rychta, J. Chełmecki. Warszawa 2003 s. 43, że „Sport nie jest już j a k k i e d y ś (podkreśl. D.S.) w miarę jednorodny…”. Drobne „kiedyś” stanowi istotną różnicę, być może ta „jednorodność” tyczy w większym stopniu XIX wieku, choć i ten sąd budzi wiele zastrzeżeń.20 O heterogeniczności sportu patrz np.: M. Juszkiewicz: Sport heterogeniczny. W: Aksjologia sportu. Red. Z. Dziubiński. Warszawa 2001 s. 196–205; E. Kałamacka: Historia kultury fi zycznej i jej znaczenie dla rozwoju nauk o kulturze fi zycznej. W: Wkład nauk humanistycznych do wiedzy o kulturze fi zycznej. T.1: Historia kultury fi zycznej (studia i szkice). Red. T. Rychta, J. Chełmecki. Warszawa 2003 s. 24; P. Godlewski: W poszukiwaniu paradygmatu historii sportu. W: Z najnowszej historii kultury fi zycznej w Polsce. T. 8. Red. L. Nowak. Gorzów Wielkopolski 2008 s. 19–21; Idem: Współczesne heterogeniczne oblicze, s. 43n; Idem: O miejscu badań historii sportu w nauce. W: Z najnowszej historii kultury fi zycznej w Polsce. T. 8. Red. L. Nowak. Gorzów Wielkopolski 2008 s. 11–17. Godlewski (ibidem, s. 11) zauważa nawet, że badania prowadzone od ponad półwiecza w ramach nauk o kulturze fi zycznej nie przyniosły jeszcze historii sportu i kultury fi zycznej miejsca w taksonomii nauki polskiej i z formalnego punktu widzenia nie jest ona spe-cjalnością naukową.21 O potrzebie studiów interdyscyplinarnych: Godlewski: Współczesne heterogeniczne oblicze, s. 47n; Kałamacka: Historia kultury fi zycznej, s. 24nn. Relatywnie łatwo deklarować, że jedynie historia kultury fi -zycznej ma możliwości holistycznego spojrzenia na wszelkie zagadnienia kultury fi zycznej i scalać ze sobą

19


w jakiś sposób nie tyle zniechęcają do poważnych, zwłaszcza syntetycznych, pogłębio-nych studiów historycznych, co przynajmniej dystansują historyków od zainteresowa-nia sportem, a w konsekwencji główny nurt badań nad historią sportu stale koncen-truje się w Akademiach Wychowania Fizycznego (o „lubelskich” skutkach tego faktu niżej). Istotne, że coraz częściej w katedrach historii sportu (mniejsza o ich różne, czę-sto dość enigmatyczne nazwy) pracują wykształceni historycy, którzy w roli mentorów dyscyplinują często „niehistoryczne” pod względem wykształcenia i przygotowania naukowego środowisko do trzymania rygorów właściwych dyscyplinie historycznej i jej paradygmatom metodologicznym22. Ciekawym sposobem „niwelowania róż-nic” stała się Letnia Szkoła Historyków Kultury Fizycznej zainicjowana w 1985 roku przez Profesora Jerzego Gaja, który podjął niezwykle cenną inicjatywę organizowa-nia w cyklu dwuletnim warsztatowych spotkań młodych historyków kultury fi zycz-nej i sportu23. Pozytywnym sygnałem wydawał się XVI Powszechny Zjazd History-ków Polskich we wrześniu 1999 roku we Wrocławiu. Sekcja XXV Zjazdu nosiła tytuł „Historia sportu i wychowania fi zycznego”. Dorobek subdyscypliny został tym samym doceniony, ale trudno zjazd traktować jako akt nobilitacji, a co najważniejsze, dowód wyjścia historii sportu z pewnej izolacji. Oto spośród 20 referatów tylko jeden wygłosił historyk spoza AWF…24. Swego rodzaju hermetyczność obu środowisk zdaje się ciągle

na pozór odległe dziedziny nauki o niej traktujące. Por. Ibidem, s. 27–29; Z. Krawczyk: Kultura fi zyczna. Ciągłość i zmiana. W: Sport i kultura. Red. Idem. Warszawa 1981 s. 39.22 Niewiele zmieniają refl eksje niektórych historyków. Por. opinię Łepkowskiego: Wokół sportu, s. 232, wyrażona ponad trzydzieści lat temu: „Czy w związku z ogromnymi zmianami, jakie zaszły w sporcie i jego roli w kulturze i polityce na przestrzeni ostatnich pięćdziesięciu a zwłaszcza dwudziestu pięciu lat, nie stał się on nowym obszarem historii i nowym obiektem historiografi i?”. O krytyce części prac powstających w środowisku AWF-ów (ich „kronikarskim” charakterze, fetyszyzowaniu detali, braku konceptualizacji, wartościowania, monotematyczności, wąsko pojmowanego regionalizmu, „natręctwa wynikowego”, po-lonocentryzmie wreszcie) patrz: Godlewski: W poszukiwaniu paradygmatu, s. 19, 26; Idem: Wychowanie fi zyczne i sport w badaniach historii kultury fi zycznej. Rzeczywistość i potrzeby. W: Wychowanie fi zyczne i sport w badaniach naukowych. Red. E. Wachowski. Poznań 1995 passim. O częstych brakach warszta-towych, M. Ponczek: Z rozważań nad dorobkiem i miejscem historii kultury fi zycznej w nauce. W: Studia z historii i teorii kultury fi zycznej. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi K. Obodyńskiemu. Red. W. Cynarski, A. Nowakowski, S. Zaborniak. Rzeszów 2008 s. 140–143. W takim nurcie „badań” najpewniej akademiccy historycy nie chcieliby się znaleźć… 23 Inicjatywa dotyczy ciągle dominującej w tym środowisku absolwentów AWF-ów, nie zaś uniwersy-teckiej historii. Szerzej: J. Gaj: Letnia Szkoła Historyków Kultury Fizycznej. W: Studia z dziejów kultury fi zycznej. Red. T. Jurek. Gorzów 2002 s. 197nn; J. Chełmecki: Stan badań nad historią kultury fi zycznej w dwudziestoleciu międzywojennym. W: Z najnowszej historii kultury fi zycznej w Polsce. T. 8. Red. L. No-wak. Gorzów Wielkopolski 2008 s. 97. Niestety, zamieszczane na końcu każdego z ośmiu tomów mate-riałów pokonferencyjnych, liczące po kilkadziesiąt osób listy uczestników, nie wykazują śladu obecności jakiegokolwiek badacza lubelskiego…24 Chełmecki: Stan badań nad historią kultury fi zycznej, s. 100; Ponczek: Z rozważań nad dorobkiem i miejscem historii kultury fi zycznej, s. 142; K. Hądzelek: O kierunkach i potrzebach badań dziejów wycho-

20


trwać. Piotr Godlewski zdecydował się nawet wprowadzić pewien porządek do istnie-jącego dualizmu badań proponując wyznaczenie dla przedstawicieli nauk o kulturze fi zycznej określonego pola eksploracji nazwanego „badaniem sportu w ujęciu histo-rycznym”, w odróżnieniu od badania historycznego odbywającego się w ramach aka-demickiej nauki historycznej25.

Z pewną przykrością należy skonstatować, że cała ta bogata dyskusja toczy się poza środowiskiem lubelskich historyków, którzy nie biorą w niej udziału i w pewien spo-sób milczeniem tym zdają się akceptować status quo. Wydaje się bowiem, że zapre-zentowany wyżej w możliwie najbardziej lakonicznej formie stan badań (raczej pro-wadzące je podzielone środowiska) nad dziejami sportu w Polsce, niczym w soczewce widoczny jest w kondycji lubelskiej historycznej refl eksji nad historią tego regional-nego. W ogromnym skrócie powiedzieć można, że „badania w ujęciu historycznym” prowadzi Wydział Wychowania Fizycznego w Białej Podlaskiej, natomiast historycy z UMCS i KUL w relacji do sportu jako dyscypliny badawczej wciąż zachowują chyba nazbyt daleko idący dystans26.

wania fi zycznego i sportu. W: Wkład nauk humanistycznych do wiedzy o kulturze fi zycznej. T. 1: Historia kultury fi zycznej (studia i szkice). Red. T. Rychta, J. Chełmecki. Warszawa 2003 s. 18–20. Lista uczestników i tematy wygłoszonych wówczas (ciągle nieopublikowanych!) referatów na stronie: http://www.yasni.info/ext.php?url=http%3A%2F%2Fwww.hist.uni.wroc.pl%2Fzjazd%2F13-25.htm&name=Jerzy+Che%C5%82mecki&showads=1&1c=pl-&rg=pl&rip=pl Warto dodać, że powstała w 1993 roku sekcja historii kultury fi zycznej dwa lata później została członkiem zbiorowym prestiżowego stowarzyszenia Th e International Society for the History of Physical Education and Sport (ISHPES). Por. B. Woltmann: Refl eksje na temat badań w zakresie historii kultury fi zycznej w Polsce. W: Wkład nauk humanistycznych do wiedzy o kulturze fi zycznej. T.1: Historia kultury fi zycznej (studia i szkice). Red. T. Rychta, J. Chełmecki. Warszawa 2003 s. 23.25 Godlewski: O miejscu badań historii sportu w nauce, s. 15, twierdzi, iż badanie sportu „w ujęciu hi-storycznym”, to „nauka o ewolucji funkcjonalnych możliwości człowieka, o jego działalności w pozapro-dukcyjnym czasie, współzawodnictwie, rywalizacji i doskonaleniu ciała, o takich czynnościach życia spo-łecznego jak rozrywka, gra, oraz o związkach społecznych zachodzących pomiędzy ludźmi w toku tych wszystkich procesów”. Historia sportu natomiast (ibidem s. 16, 28) jest ukierunkowana na ukazywanie jego szerokich kontekstów, zagadnień związanych z „wielkimi” procesami społecznymi i kulturowymi, związkami sportu z polityką, gospodarką etc. Por. też rozważania Godlewskiego: W poszukiwaniu para-dygmatu, s. 22–26, o idiografi cznym i nomotetycznym modelu badań w zakresie historii sportu. O izola-cjonizmie środowiska badaczy historii kultury fi zycznej pisze wyraźnie Lipoński: Prawda historyczna a jej zniekształcenia, s. 40–41.26 W publikacjach, które stanowią pewnego rodzaju podsumowanie dociekań naukowych w dziedzinie dziejów sportu i wychowania fi zycznego wskazuje się pozytywne przykłady otwarcia historyków na spor-tową problematykę badawczą w nurcie badań regionalistycznych, ale kazusy te nie dotyczą środowiska lubelskiego. Patrz np. Chełmecki: Stan badań nad historią kultury fi zycznej, s. 99, 103; Hądzelek: Kierunki i ośrodki badań dziejów kultury fi zycznej, s. 40; Z. Pawluczuk: Historiografi a polskiego ruchu sokolskiego. W: 120 lat Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Krakowie. Red. A. Łopata. Kraków 2005 s. 57–68; M. Ponczek, T. Drozdek–Małolepsza, E. Małolepszy: Miejsce i rola ruchu sokolskiego w dziejach Polski i Polaków. W: Z dziejów Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Polsce. W 135 rocznicę powstania. Red.

21


Ta porządkująca uwaga wymaga odpowiedniego komentarza, ale warto jesz-cze zastanowić się nad efektem milczenia środowiska lubelskiego w dyskusji nad istotą i celami badań nad historią kultury fi zycznej. Oto ważnym jej elementem, nie-jako konstytuującym dyscyplinę, było zdefi niowanie celów i zadań jej dociekań. Poza zupełnie oczywistymi funkcjami poznawczymi, kształcącymi i wychowawczymi, nie-zwykle często wskazuje się i tę integrująco-integracyjną27. Nie chodzi tu jednak o fakt, że historia kultury fi zycznej i sportu dają szansę scalania i spajania różnych dyscy-plin humanistycznych i społecznych w określonym akcie badawczym (por. nota 20). W historii sportu można natomiast poszukiwać genezy ważkich więzów, które dodat-kowo (?) cementują, a nawet kreują określone społeczności, determinują ich zwartość i poczucie wspólnoty niwelując przy tym siłę czynników potencjalnie destrukcyjnych, „odśrodkowych”. Inspiracja tą funkcją sportu, w nieco literackiej formule przywoła-nej we wstępie niniejszego tekstu, przyniosła przynajmniej kilka niezwykle ciekawych, oryginalnych artykułów28. Kazimierz Niemierka w publikacji „Rola sportu w proce-sie integracji ludności na terenie ziemi wałbrzyskiej w latach 1945–1948”, pokazuje, jak w badanej społeczności, składającej się aż z osiemnastu grup narodowościowych, funkcje integracyjne poczęło odgrywać trzydzieści (sic!) powstałych w tak krótkim czasie klubów przyzakładowych. Czy nie warto podobnych badań przeprowadzić dla Lublina okresu międzywojnia lub epoki tzw. Polski Lubelskiej? Dobry przykład dał … socjolog Jan Turowski, który w swoim obrazie socjologiczno-urbanistycznym Świd-nika zwrócił uwagę na doniosłą rolę w kreowaniu „wspólnoty miejskiej” klubu „Avii” i miejscowego Aeroklubu29. Oba cele, wychowawczy i integracyjny, wydają się o tyle

W. Cynarski, K. Obodyński, M. Mirkiewicz. Rzeszów 2004 s. 8–21; Woltmann: Refl eksje na temat badań w zakresie historii kultury fi zycznej, s. 21nn.27 Literatura tego zagadnienia jest dość rozległa. Patrz zatem np.: Godlewski: W poszukiwaniu paradyg-matu, s. 22–23. Szerzej, G. Młodzikowski: Uniwersalne wartości sportu. W: Sport i kultura. Red. Z. Kraw-czyk. Warszawa 1981 s. 41–60. Niezwykle ciekawie o funkcjach wychowawczych dziejów sportu pisze J. Chełmecki: Powrót do korzeni. Gdzie w historii polskiego sportu można znaleźć wzorce działań społecz-nych? W: Wolontariat w edukacji, sporcie, w ruchu olimpijskim i paraolimpijskim. Red. J. Nowocień, K. Zu-chora. Warszawa 2011 s. 217–227.28 K. Hądzelek: Sport jako czynnik identyfi kacji narodowej. W: Sport i kultura. Red. Z. Krawczyk. Warsza-wa 1981 s. 61–74; J. Urniaż: Rola sportu w procesie integracji społecznej na Warmii i Mazurach po 1945 roku. W: Z najnowszej historii kultury fi zycznej w Polsce. T. 4. Red. B. Woltmann. Gorzów Wielkopolski 2000 s. 215–221; A. Gąsiorowski: Rola kultury fi zycznej w utrwalaniu polskości na Warmii, Mazurach i Powiślu. „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 1–2, 1986 s. 23–47; K. Niemierka: Rola sportu w procesie integracji ludności na terenie ziemi wałbrzyskiej w latach 1945–1948. W: Z najnowszej historii kultury fi zycznej w Pol-sce. T. 7. Red. L. Nowak. Gorzów Wielkopolski 2006 s. 327–336.29 J. Turowski: Studium socjologiczno-urbanistyczne miasta. Badania miasta Świdnika. „Studia Socjo-logiczne” 4, 11, 1963 s. 102–118. O tym, że podobną, budowaną w sporej części także na sportowych emocjach „wspólnotowością”, charakteryzował się również międzywojenny Lublin dowodzi pozornie mało istotny fakt. Oto na obszarze środkowego Nadodrza tuż po zakończeniu II wojny światowej powstała

22


istotne, że roztropnie zrealizowane wytrącają z rąk argumenty tym, którzy dzieje lokal-nego sportu (a od niego właśnie wypadałoby zacząć nadrabiać zaległości w relacji do dorobku wielu innych ośrodków miejskich i regionów Polski) mieścić chcą jedynie w ramach nieco wstrzemięźliwie ocenianej „klasyki amatorskiego regionalizmu”.

Wskazane przykłady powinny być traktowane jako niezbity dowód na to, że histo-ria sportu nie musi „materializować się” jedynie w postaci z natury ciekawych arty-kułów (bo sportem, te deklaracje mają wymiar niemal powszechny, interesują się wszyscy). Nie muszą przypominać dawnych antiquitates, zwłaszcza encyklopedycz-nych erudtiones, powstających bez spójnej metody badawczej gwoli uczynienia z nich popisu elokwencji i erudycji przejawiającego się w liczbie nagromadzonych informa-cji na zwykle atrakcyjny dla przeciętnego odbiorcy temat. Historiografi a sportu wcale nie musi realizować się w publikacjach pełnych wyłącznie technicznych detali, dokład-nych wyników, rubryk pełnych rekordów, statystyk, matematycznych wręcz tabel, zestawień itp. Taki anachroniczny nurt „badań”, w istocie mocno antykwaryczny spo-sób podejścia do dziejów sportu, owszem, istnieje, ale bynajmniej nie powinien stawać się domeną uniwersyteckich historyków30.

Światowa historiografi a sportu przynajmniej od początku lat 70. XX wieku nabrała niespotykanego dotąd rozmachu i dynamiki głównie w zakresie metodyczno-metodo-logicznym. Nowe, interdyscyplinarne podejście przyniosło przede wszystkim porzu-cenie wizji aktywności fi zycznej jako zdarzenia sportowego w czystej i tradycyjnej postaci. Za bardziej istotne uznano jego otoczenie, wielowymiarowe konteksty i zna-czenia (niekiedy bardziej istotni i intrygujący od sportowców okazali się ich widzo-wie…). Najbardziej skutecznym kołem zamachowym rozwoju historiografi i, gene-ralnie humanistycznej refl eksji nad sportem, stało się przekonanie, że sport można traktować jako okno, które – dotąd niedoceniane i wykorzystywane raczej w niewiel-kim zakresie – pozwala spojrzeć na przeszłość z niezwykle oryginalnej perspektywy.

drużyna sportowa o swojsko brzmiącej nazwie „Lublinianka”. Epizod ten przekonuje nie tylko do sporej migracji zwłaszcza młodych Lublinian na tzw. Ziemie Odzyskane, ale też przenoszenia na nie ukształto-wanych w ramach dawnej małej ojczyzny znaczących „wycinków”, spektakularnych „obrazków” jej funk-cjonowania. Problem wymaga niewątpliwie dalszych badań. O wyjątkowej „Lubliniance” wspomina T. Ju-rek: Rola działaczy przedwojennych w rozwoju kultury fi zycznej na środkowym Nadodrzu (1945–1956). W: Z najnowszej historii kultury fi zycznej. Red. L. Szymański. Wrocław 1993 s. 226.30 W. Lipoński: Humanistyczna encyklopedia sportu. Warszawa 1987 s. 8, słusznie określił tego typu pra-ce mianem „dziennikarskich”; uczynił to pewnie dlatego, że ten rodzaj „wynikowych informacji” poja-wia się w relacjach sportowych niejako z „komentatorskiego obowiązku”, którego skalą doskonałości staje się wyłącznie faktografi czna pamięć, mierzona na przykład kolejnymi cyframi po przecinku w wynikach biegów sprinterskich. Prace tego typu znalazły się w niniejszej bibliografi i w bardzo ograniczonym za-kresie. Miałkość kondycji „lubelskiej historiografi i sportu” sprawiła, że zabrakło nam determinacji w kon-sekwentnym ich usunięciu, jako wyraźnego i znaczącego sygnału, co do ich wartościowania. Na temat wczesnonowożytnych antykwarystów patrz szerzej np. K. Pomian: Zbieracze i osobliwości. Paryż, Wenecja XVI–XVIII wieku. Warszawa 1996 s. 117n, 162n, 294nn.

23


Zgłębianie dziejów sportu stworzyło trochę niespodziewaną szansę (przez to atrak-cyjną) na szersze poznanie i pełniejsze zrozumienie przeszłości. Nieco trywializu-jąc, rzec można, że stwierdzenie: „powiedz mi, w jaki sposób świętujesz, jak spędzasz wolny czas i jaki sport uprawiasz, a powiem ci, kim jesteś” przestało już wzbudzać wyłącznie sarkastyczny uśmiech. Właściwych treści nabrało początkowo teoretycz-nie wyrażane stanowisko, że sport w czystej postaci nie istnieje, bo zawsze obecna jest w nim jakaś treść ideowa. Jako działanie regularne i zorganizowane31 wyraża zwy-kle coś więcej niż tylko prymitywną pochwałę siły i zręczności. Jest rzeczywistością heterogeniczną, a tę trudno traktować jedynie w kontekście form ekspresji czynno-ści wyłącznie biologicznych. Stanowi ona zazwyczaj kontynuację zachowań kulturo-wych, cywilizacyjnych. Coraz częściej poczęto dostrzegać w sporcie rodzaj „przedsta-wienia kulturowego” (ang. cultural performance), które niczym w soczewce skupiać może w sobie wszelkie cechy eksplorowanej epoki, jako wydarzenie publiczne pod-daje się pewnemu „ideologicznemu uwzniośleniu” i zazwyczaj nabiera daleko bar-dziej skomplikowanego znaczenia symbolicznego. Teoretycznie powinno wobec tego ukazywać szeroko rozumianą „duchowość” badanego okresu (w sensie hierarchii uznawanych wartości, np. ich weryfi kacji w oparciu o pewną praktykę funkcjonowa-nia), pozwolić niejako wypreparować nici wiążące społeczeństwo, ale i napięcia oraz podziały w porządku socjalnym; podkreślić, wyeksponować hierarchie decydujące o miejscu i statusie jednostki oraz grup ludzkich, ale i poczucie sprawiedliwości; okre-ślić skalę brutalności i okrucieństwa, ale i granice takich zachowań; wskazać niedo-ceniane dotąd forum politycznych zabiegów i intryg, ale i altruizm jego inicjatorów – sponsorów zawodów sportowych. Wydaje się, że w tych nowoczesnych approaches jakby celowo rezygnowano z precyzyjnych akademickich defi nicji sportu, z zamykania dynamicznego zjawiska w sztywnych ramach słów, paradygmatów i aksjomatów (stąd w spektrum tak elastycznie a szeroko postrzeganego sportu – „przedstawienia kulturo-wego” – często znajduje się także taniec, aktywność fi zyczna sprowadzona do zwykłej codziennej gimnastyki, a nawet gry i zabawy dzieci).

Wobec tego należy w praktyce zrealizować wcale nie nowatorską myśl, że sport nie ma tylko własnej przeszłości i jego poznawanie jest tak naprawdę eksplorowaniem skomplikowanego systemu naczyń połączonych, jego licznych, różnorodnych histo-rycznych i kulturowych „uwikłań”, zależności, uwarunkowań. Tę wizję badania sportu (nie tylko owego czystego „zdarzenia sportowego”) udało się w pełni zrealizować

31 Amerykański teoretyk sportu Guttmann: From Ritual to Record, passim, wskazał kilka najważniej-szych cech sportu epoki poprzemysłowej, jak np.: sekularyzacja, specjalizacja, zachowanie reguły równych szans, racjonalizacja, biurokratyzacja oraz tzw. kwantyfi kacja i rekordyzacja. O każdym z tych znamion „współczesności” można mówić bardzo wiele i każde z nich powinno stanowić asumpt do wprowadzania do historiografi i sportu tak bardzo dla niej ważnych generalizacji, wartościowania i konceptualizacji.

24


dopiero w latach 90. XX wieku. Szczególną rolę w tym nurcie badań odgrywają stu-dia nad szeroko rozumianą tożsamością (ang. identity) nie tyle całych nacji, ile raczej lokalnych wspólnot, w obrębie których sport mógł wyznaczać status społeczny (poprzez aktywny w nim udział, ale też choćby miejsce zajmowane na widowni), inte-grować określone grupy (np. kreować elity) i podkreślać ich odmienność w stosunku do pozostałych (np. niektóre dyscypliny sportu ciągle uznaje się za elitarne, inne za „plebejskie”). Punkt ciężkości z samych wydarzeń sportowych coraz częściej przenosi się na sferę towarzyszących im ideologii, społecznego znaczenia, symbolicznej komu-nikacji prowadzonej choćby poprzez teatralizację życia publicznego (sport był i stale jest „mówiącym widowiskiem”). W zweryfi kowaniu zasad funkcjonowania owego kompleksu problemów pomocne okazują się badania z zakresu antropologii kulturo-wej, socjologii i psychologii społecznej a nawet religioznawstwa.

Ważkim nurtem badawczym pozostają przecież nadal prace dotyczące związ-ków sportu z religią, polityką-wojną i gospodarką-biznesem (w istocie dotyczą one wspomnianego autotelizmu sportu). Dialog z odległą przeszłością w nowym wymia-rze pojawił się wraz z tzw. gender studies oraz w badaniach nad ciałem i cielesnością. Zajmują się one diachroniczną analizą sposobów rozumienia różnicy płciowej, sek-sualności człowieka, nagości, języka ciała, gestów, ale także zależnych od płci różnic w odżywianiu, a nawet w sposobach dobierania ubioru (sport kreuje modę!). Stano-wią niewątpliwie ciekawe uzupełnienie zespołu problemów składających się na pełnię obrazu historycznego sportu. Reasumując, współczesne badania są na wskroś interdy-scyplinarne, nieustannie poszukują nowych metod i sposobów interpretacji istnieją-cych źródeł, stale i dynamicznie się w tym zakresie rozwijają. Bez obaw praktykuje się diachroniczne studia komparatystyczne, kierunki przemian w badaniach coraz wyraź-niej biegną od antykwaryzmu ku kontekstualizacji (sport jest środkiem szerszego poznania innych dziedzin życia)32.

Nie wydaje się, aby przenoszenie – obiektywnie rzecz oceniając – tych atrakcyj-nych celów i metod badań nad historią wychowania fi zycznego i sportu33 okazać się mogło zadaniem niewykonalnym nawet, jeśli wymiar tych dociekań określać mianem lokalnego (dlaczego regionalistyka ma być wyłącznie deskryptywna?!). Jeśli w swym

32 Szerzej o kwestiach poruszonych w trzech ostatnich akapitach: D. Słapek: Wprowadzenie, czyli o po-trzebie studiów nad helleńskimi igrzyskami i rzymskimi widowiskami. W: Idem: Sport i widowiska, s. 32–41.33 Supozycje tego rodzaju trudno traktować jako wskazówki dotyczące wyłącznie studiów nad dziejami sportu. Warto przecież zastanowić się, czy badanie historii tej formy aktywności człowieka różni się w jakiś istotny sposób od eksplorowania np. historii politycznej (równie heterogenicznej!) na tyle, aby jedno-znacznie stwierdzić, iż zgłębianie historii sportu rzeczywiście potrzebuje odrębnych, właściwych sobie tyl-ko zasad, adekwatnych i służących wyłącznie jemu dyrektyw metodologicznych lub refl eksji teoretycznej. Wydaje się, że przedstawione wyżej sugestie/kierunki związane są generalnie z oryginalnymi i nowocze-snymi trendami naukowych dociekań.

25


publicystycznym wymiarze niniejszy tekst (ukryte lub wyrażone w nim expressis verbis apele, postulaty i sugestie) padnie na podatny grunt, to warto przecież dociekania nad dziejami regionalnego sportu zaczynać z najwyższego możliwego pułapu.

Jeśli w ocenie miejsca, w którym znajduje się lubelska historiografi a sportu jestem nadzwyczaj jednoznaczny, pisząc o początku drogi i budowaniu niemal na surowym korzeniu, to naturalnie nieco prowokuję. Wobec tego to apodyktyczne w tonie warto-ściowanie wymaga pewnego komentarza także z tego oczywistego powodu, że niniej-sza bibliografi a nie jest w końcu klikustronicową broszurą…

Sporo już uwagi poświęciłem niekwestionowanym osiągnięciom środowiska histo-ryków kultury fi zycznej i sportu związanego z katedrami dziejów sportu Akademii Wychowania Fizycznego. Powracam na chwilę do tego wątku, aby zilustrować, wyja-śnić kondycję lubelskiej sportowej refl eksji historycznej, wspomniane wyżej miejsce, w jakim się ona istotnie znajduje. Moje wartościowanie będzie miało tym razem przede wszystkim walor niejako topografi czny. Przywoływany przeze mnie Piotr Godlewski wielokrotnie oceniał dorobek „ujęcia historycznego sportu” jako wybitnie polonocen-tryczny34. Właściwe rozumienie tego pojęcia nie bierze się jednak stąd, że powstała i powstaje cała masa syntetycznych i pogłębionych studiów dotyczących historii sportu w granicach całego państwa polskiego. Wręcz przeciwnie, te nowe i starsze dotyczą głównie spraw regionalnych, a ponadlokalne są w znakomitej mniejszości. Nie chcę w żaden sposób deprecjonować wartości tych pierwszych, bo są one bardzo potrzebne, a poza tym wyraziłem przekonanie, że „sportowa regionalistyka” może trzymać rygory i swym znaczeniem wychodzić poza kwestie wyłącznie lokalne. Pragnę tylko zwrócić uwagę, iż wspomniana „topografi a dorobku” tego nurtu historiografi cznego dokładnie koreluje z lokalizacją AWF-ów. Gdyby monografi czne publikacje zamykające dzieje sportu w granicach miast, powiatów, województw, gmin, klubów i stowarzyszeń spor-towych przenieść na mapę Polski (w tym przypadku niezależnie, z jakiej epoki), to

34 Właściwie nie powstają prace dotyczące historii powszechnej sportu. Pewnym wyjątkiem, łatwym zresztą do wytłumaczenia, są jedynie publikacje dotyczące antyku, przede wszystkim agonistyki greckiej, która – poniekąd słusznie – wykreowana została do rangi mitu etiologicznego współczesnego sportu. Nota bene bibliografi a K. Hądzelka: Wychowanie fi zyczne i sport w starożytności. Przegląd piśmiennictwa pol-skiego „Kultura Fizyczna i Sport” 10, 1, 1966 s. 139–144, z oczywistych, a wskazanych wyżej powodów, wymaga daleko idącej aktualizacji. W perspektywie chronologicznej dorobek polskiej historiografi i sportu sięga co najwyżej końca XVIII wieku, co nie dziwi, jeśli uznać, że sport (ze swoją obcą nazwą) pojawił się na ziemiach polskich mniej więcej w połowie XIX wieku. Jeśli jednak przedmiot potencjalnego za-interesowania rozszerzyć o kulturę fi zyczną, wówczas zawężenie cezur chronologicznych uznać należy za spore zaniechanie. Szacuję, że książkowe publikacje, które w swoich treściach mieszczą się w okresie między XVI a końcem XVII wieku liczyć można co najwyżej na palcach obu rąk. Na rodzime a starsze niż wiek XIX przejawy „sportowych postaw i zachowań” naszych bardziej odległych przodków konsekwentnie (i słusznie!) zwraca uwagę W. Lipoński: Rochwist i palant. Studium etnologiczne dawnych polskich sportów i gier ruchowych na tle tradycji europejskiej. Poznań 2004; Idem: Prawda historyczna a jej zniekształcenia, s. 59nn.

26


łacnie okaże się, że białe plamy powstają wyłącznie w miejscach, które pozbawione zostały możliwości korzystania z dobrodziejstw powstania i funkcjonowania na ich terenie Akademii Wychowania Fizycznego35. Próżno literalnie, długą litanią licznych publikacji wiązanych z poszczególnymi regionami a stymulowanych istnieniem na ich obszarze tego typu szkolnictwa, przekonywać do tej prawidłowości (konstatacji skąd-inąd oczywistej). Wystarczy zwrócić uwagę, że we wszelakich reasumpcjach, podsu-mowaniach dorobku historyków kultury fi zycznej i sportu niezwykle często znaleźć można expressis verbis wyrażone opinie o przede wszystkim regionalnym wymiarze tych osiągnięć36.

Przegląd tego typu publikacji przekonuje, że Lublin i Lubelszczyzna wielce spo-radycznie znajdowała się w sferze zainteresowań historyków ze środowiska AWF--ów. Sytuacja nie uległa zmianie od momentu, kiedy kierunek „wychowanie fi zyczne” wyszedł poza Akademie i został włączony do programu uniwersyteckich studiów wyż-szych. W efekcie przynajmniej od kilkunastu lat prężnymi ośrodkami badań nad dzie-jami lokalnego sportu stały się relatywnie młode Uniwersytety w Rzeszowie, Zielonej Górze, Opolu, Szczecinie, Olsztynie, Bydgoszczy, Akademia im. J. Długosza w Czę-stochowie i niektóre wyższe szkoły niepubliczne37. Ze wspomnianych powodów część

35 Pozytywne skutki ich działania na danym obszarze nie pozostają bez wpływu na kondycję regionalnej historiografi i jedynie w tym względzie, że powstawały w nich katedry historii sportu. Na ogół szkoły te kreują mistrzów sportów, wiążą ich na rożne sposoby z regionem, stymulują rozwój wielu dyscyplin sportu i znakomicie ułatwiają odnoszenie sportowych sukcesów – innymi słowy, tworzą rzeczywistość, materię, która w naturalny sposób staje się potem przedmiotem zainteresowania historyków. Do wątku tego warto powrócić w nieco bardziej rozbudowanej formie. Na temat tworzenia i roli AWF-ów najszerzej: Z. Jawor-ski, K. Buchta: Rozwój publicznych uczelni wychowania fi zycznego w Polsce. Warszawa 2007.36 Patrz np.: A. Ziemilski: Zagadnienie programu badań nad historią kultury fi zycznej w Polsce. „Kultura Fizyczna” 9, 1953; K. Hądzelek: Stan, kierunki i ośrodki badań dziejów wychowania fi zycznego i sportu w Polsce. „Wychowanie Fizyczne i Sport” 4, 1993; Idem: Kierunki i ośrodki badań, s. 27–44 (na s. 27 w nocie 2 autor przywołuje inną bogatą literaturę tego typu); J. Gaj: Badania regionalne w zakresie historii kultury fi zycznej na przykładzie poznańskiej AWF. W: Z najnowszej historii kultury fi zycznej w Polsce. T. 2. Red. L. Symański, Z. Schwarzer. Wrocław 1996 s. 29–44: J. Gaj, T. Ziółkowska: Poznańskie badania historii kul-tury fi zycznej. W: Wkład poznańskiej AWF w rozwój teoretycznych podstaw kultury fi zycznej. Red. Z. Droz-dowski. Warszawa–Poznań 1975 s. 202–210; J. Gaj: Gorzowskie badania historii kultury fi zycznej. W: Go-rzowski ośrodek poznańskiej AWF w latach 1971–1986. Red. J. Kunicki. Poznań 1986 s. 29–33; Woltmann: Refl eksje na temat badań, s. 21nn; P. Godlewski: Badania naukowe w gorzowskiej AWF. W: Gorzowski ośro-dek akademicki w latach 1971–1996. Red. B. J. Kunicki, B. Woltmann. Gorzów Wielkopolski 1996 s. 47–64; M. Łuczak: Z badań poznańskich i gorzowskich historyków nad dziejami kultury fi zycznej w Wielkopolsce. W: Kultura fi zyczna w Polsce Ludowej i w Trzeciej Rzeczpospolitej. Red. L. Nowak, P. Pieczyński, R. Urban. Gorzów Wielkopolski 2012 s. 69–86; T. Ziółkowska: Z dziejów AWF w Poznaniu 1919–2001. W: Studia z dziejów kultury fi zycznej. Red. T. Jurek. Gorzów Wielkopolski 2002 s. 184n.37 Ponownie przekonuje do tego ocena dorobku tych ośrodków: T. Grzybowski: 10 lat kultury fi zycznej na Uniwersytecie Zielonogórskim (2001–2011). W: Kultura fi zyczna w Polsce Ludowej i w Trzeciej Rzecz-pospolitej. Red. L. Nowak, P. Pieczyński, R. Urban. Gorzów Wielkopolski 2012 s. 87–90; B. Woltmann: Stan badań dziejów kultury fi zycznej na Podkarpaciu. W: Studia z historii i teorii kultury fi zycznej. Księga

27


białych plam na mapie polskiej historii sportu stopniowo zanika, pozostaje nią Lublin, w jakiejś mierze Łódź i Białystok. Nie jesteśmy zatem sami, ale wcale nie musimy być ostatni…

Niekiedy wręcz odnieść można wrażenie, że zaawansowanie regionalistycznych badań historycznych, stymulowanych obecnością AWF-ów, doprowadziło do pew-nego nasycenia tego typu studiami. Trudno doprawdy znaleźć odkrywczy, dziewiczy w charakterze sportowy temat tyczący Wielkopolski, Dolnego Śląska lub Ziemi Lubu-skiej. Czy może to oznaczać, że niebawem archiwa lubelskie będą penetrowane przez historyków z Poznania, Wrocławia lub Krakowa? Wydaje się to dość prawdopodobne, ale trudne do wykonania zwłaszcza w obszarze badań do 1914 roku. Najkrócej rzecz wyjaśniając powiedzieć można, iż np. odmienne losy tych obszarów w okresie zaborów zdeterminowały charakter i specyfi kę badań także w obszarze rozwoju sportu na tere-nie Królestwa Polskiego. Co najwyżej można spodziewać się „intelektualnego desantu” z AWF w Warszawie. Charakter badań w niej prowadzonych wydaje się najbliższy Lubelszczyźnie także topografi cznie (por. nota 11)38. Sądzić jednak wypada, że spra-wami sportu lubelskiego zajmą się wreszcie historycy lubelscy…

Póki co jednak jedyną publikowaną syntetyczną monografi ą poświęconą naszemu regionowi pozostaje powstała w środowisku warszawskim praca Marka Skawińskiego, Kultura fi zyczna na Lubelszczyźnie w latach 1944–1974 (Warszawa 1989, ss. 218)39. Nie miejsce, aby książce tej wystawiać w tym miejscu nazbyt rozbudowaną cenzurkę, ale warto pokusić się o poczynienie krótkich, zupełnie podstawowych uwag na jej temat. Już same cezury chronologiczne książki wskazują, że trudno uznać ją za cało-ściowe, syntetyczne zaprezentowanie dziejów lubelskiego sportu tym bardziej, że tytuł wskazuje na priorytetowo traktowane kwestie szeroko pojmowanej kultury fi zycznej. Z tego powodu rozczaruje się ten, kto liczy na poznanie dzięki niej całego, poza domi-nującymi problemami natury prawno-organizacyjnej, bogactwa i szerokiego spektrum problemów związanych z lubelskim sportem. Nie ulega jednak wątpliwości, że praca

jubileuszowa dedykowana Profesorowi K. Obodyńskiemu. Red. W. Cynarski, A. Nowakowski, S. Zaborniak. Rzeszów 2008 s. 47–62; J. Urniaż: Th e Development of Sport in the Warmia and Mazury Region Between 1945–1989. W: Szkice z historii sportu i sprawności fi zycznej. Red. Idem. Olsztyn 2009 s. 111–126; Hądze-lek: Kierunki i ośrodki, s. 38; Chełmecki: Stan badań nad historią kultury fi zycznej, s. 101. 38 Historycy z AWF w Warszawie prowadzą często szersze ponadregionalne badania i w tym sensie wyróżniają się spośród innych tego typu instytucji badawczych. Por. J. Nowocień: Zakład Historii Kultu-ry Fizycznej i olimpizmu. W: Akademia Wychowania Fizycznego J. Piłsudskiego w Warszawie 1929/1903– 2009/2010. Księga pamiątkowa. Red. K. Hądzelek, K. Zuchora. Warszawa 2010 s. 243–246; Hądzelek: Kie-runki i ośrodki, s. 30–33.39 Skawiński jest także autorem innych prac, raczej przyczynkarskich w charakterze, dotyczących dzie-jów sportu na Lubelszczyźnie, Idem: Wpływ zmian organizacyjnych na rozwój kultury fi zycznej na Lu-belszczyźnie w latach 1946–1951. W: Rola tradycji w kształtowaniu współczesnego modelu kultury fi zycznej. Z warsztatów badawczych. Warszawa 1986 s. 203–211; Idem: Lubelskie Towarzystwo Cyklistów, s. 97–105.

28


ta daje przedstawionej materii określony ład oraz porządek (vide np. stosowane przez autora cezury właściwe badanej materii czyli dziejom kultury fi zycznej) i stanowi właściwy początek dalszych regionalnych badań nie tylko nad okresem 1944–1974. Książka oparta została na rzetelnej kwerendzie archiwalnej, choć pewne piętno odci-snęła na niej epoka, w jakiej powstawała40. Dość powiedzieć, że zupełnie współczesny badacz podobnych zagadnień ocenia pracę Skawińskiego relatywnie wysoko i pod-kreśla jej znaczenie w poznaniu tytułowej problematyki na terenie Lubelszczyzny41. Wydaje się, że to wartościowanie jest poniekąd efektem braku możliwości wyboru innej literatury problemu i wszyscy podobni P. Godlewskiemu badacze, jak dotąd, są po prostu „skazani na Skawińskiego”. Z pewnym smutkiem przecież należy odnoto-wać fakt, że w omówieniu wykorzystanej literatury Skawiński wymienia ledwie sześć (sic!) naukowych publikacji uznanych przez niego za priorytetowe w przygotowaniu własnej książki. Warto przytoczyć konstatację samego autora: „Badania regionalne nad rozwojem kultury fi zycznej prowadzone były dotychczas szczególnie intensyw-nie w takich ośrodkach jak poznański, wrocławski i gdański i obejmowały ziemie pół-nocne i zachodnie, brak natomiast opracowań dotyczących regionu lubelskiego”…42

Mimo tego, że ani KUL, ani UMCS43 nie oferują kształcenia na kierunku „wycho-wanie fi zyczne” (mimo pewnych prób podejmowanych w tym obszarze przez UMCS) i daleko im do stworzenia katedr, które wzorem innych kreujących je uniwersytetów mogłyby podjąć badania nad dziejami regionalnego sportu, to okoliczności wydają się sprzyjać o tyle, że na terenie Lubelszczyzny funkcjonuje przecież Wydział Wychowania Fizycznego i Sportu w Białej Podlaskiej, który jednak od 1970 roku stanowi integralną część AWF w Warszawie. W swojej strukturze mieści on Katedrę Nauk Humanistycz-nych z Zakładem Nauk Społecznych. Dorobek tejże Katedry zajmuje poczesne miejsce w całości niniejszej bibliografi i. Rzetelne i oparte na solidnej kwerendzie archiwalnej

40 W podrozdziale „Tradycje kultury fi zycznej” (Kultura fi zyczna na Lubelszczyźnie, s. 11–15) siłą rzeczy znalazły się tylko podstawowe informacje o historii sportu lubelskiego przed 1939 rokiem. To faktografi cz-ne z konieczności résumé może być jednak inspirujące dla niejednego badacza problemu. Pożyteczną rolę w tym względzie spełnia też omówienie wykorzystanych źródeł (s. 7–8, 196–197) zwłaszcza wspomnień i zebranych przez autora relacji ustnych. W pracy po wielekroć jest mowa o „terrorystycznej działalności zbrojnego podziemia” (np. s. 17).41 P. Godlewski: Sport w Polsce na tle politycznej rzeczywistości lat 1944–1956. Poznań 2006 s. 11, 15. 42 Skawiński: Kultura fi zyczna na Lubelszczyźnie, s. 5. Przegląd literatury, ibidem, s. 6–7, noty 4–9.43 Pobieżna orientacja w aktualnych możliwościach kadrowych obu lubelskich uniwersytetów pokazuje, że zainteresowanie sportem jako przedmiotem badań wykazują Profesor ks. Stanisław Kowalczyk, kie-rownik Katedry Filozofi i Społecznej KUL (por. Ks. Stanisław Kowalczyk. Kalendarium życia i działalności. Opr. A. J. „Roczniki Nauk Społecznych” 4, 40, 1, 2012 s. 9–36), dr Jakub Kosowski, adiunkt w Katedrze Postępowania Karnego UMCS oraz (publikujący) pracownicy Centrum Kultury Fizycznej UMCS, dokto-rzy T. Bielecki oraz K. Krawczyk. Nikt z wymienionych nie podejmuje jednak studiów w zakresie historii sportu…

29


publikacje, przede wszystkim Zofi i Cicirko, Renaty Golanko, Tomasza Demidowicza, Krzysztofa Piecha, Szczepana Kalinowskiego, Henryka Mierzwińskiego i in., jedno-znacznie przekonują, że bez nich obecność obszarów położonych po prawej stronie Wisły w historiografi i polskiego sportu byłaby zupełnie epizodyczna i niemal zdaw-kowa. W pracach wszystkich tych autorów widać pewną logikę i konsekwencję. Kon-centrują swoją uwagę badawczą na tym, co charakterystyczne, specyfi czne, a niekiedy wręcz wyjątkowe dla regionalnego sportu i kultury fi zycznej. T. Demidowicza uznać zatem można przede wszystkim za niekwestionowanego znawcę sportów lotniczych, S. Kalinowskiego traktować jako autorytet w zakresie także „sportowych” dziejów stad-niny koni w Janowie Podlaskim, publikacje Z. Cicirko i R. Golanko stanowią zaś kom-pendium wiedzy głównie o przeszłości szkolnego wychowania fi zycznego, H. Mierz-wiński był natomiast bez wątpienia ekspertem w kwestii sportu w Wojsku Polskim i organizacjach młodzieżowych epoki międzywojnia. Spoiwem najmocniej wiążącym wszystkie publikacje tego grona badaczy jest niezwykle wyraźny regionalizm domi-nujący w nich do tego stopnia, że prace dotyczące szeroko pojmowanej Lubelszczy-zny liczyć można dosłownie na palcach dwu rąk. Już przegląd ich tytułów bezsprzecz-nie pokazuje, że rzeczowniki „Biała Podlaska” i „Południowe Podlasie” odmieniane są w nich dosłownie przez wszystkie przypadki, a przymiotnik „bialskopodlaski” sta-nowi charakterystyczną „topografi czną pointę” nawet najbardziej ciekawie zapowia-dającego się artykułu. Te bowiem (obok biografi i, haseł słownikowych), jako przecież jedna z wielu form prezentacji dociekań naukowych, znakomicie dominują w dorobku badawczym całego bialskopodlaskiego środowiska44. Publikowane na ogół w lokal-nych periodykach, przyczynkarskie także ze względu na wręcz skrajne ograniczenia w topografi i zainteresowań, mają pewne trudności z wejściem do ogólnopolskiego obiegu naukowego.

Być może budzą one zainteresowanie historyków lotnictwa i przemysłu lotniczego, dziejów polskich stadnin koni czy organizacji młodzieżowych. Skala ich obecności

44 Praca doktorska Z. Cicirko: Kultura fi zyczna na Lubelszczyźnie w latach 1918–1939. AWF Warszawa 1982 (ss. 360), ciągle pozostaje w maszynopisie, co czyni szkodę stanowi wiedzy na temat tytułowego ob-szaru, gdyż w swoich publikacjach autorka zdecydowanie najczęściej wychodziła poza nieco „magiczne” granice Południowego Podlasia. Publikacji nie doczekała się również rozprawa Renaty Golanko: Kultura fi zyczna w województwie bialskopodlaskim w latach 1975–1995. AWF Poznań 1999. Swego rodzaju stresz-czenie tej równie pożytecznej, bo jednak syntetycznej pracy, stanowi artykuł, Eadem: Kultura fi zyczna w województwie bialskopodlaskim w latach 1975–1998. W: Szkice i studia z dziejów kultury fi zycznej. Księga wydana z okazji 75. rocznicy urodzin Profesora B. Woltmanna. Red. T. Jurek, K. Obodyński, S. Zaborniak. Rzeszów 2007 s. 268–273. Za jedyną syntezę (a jakże, samego miasta Białej Podlaskiej), która wyszła z tego środowiska, a trafi ła do druku, należy uznać publikację H. Mierzwińskiego: Kultura fi zyczna. W: Idem: Dzieje Białej Podlaskiej. T. 3. Cz. 1: Biała Podlaska w latach 1918–1939. Biała Podlaska 2010 s. 607–649. Publikacji nie doczekał się również skądinąd ciekawy także dla historyków doktorat Anny Bochenek: Kul-tura fi zyczna w systemie wartości studentów Instytutu Wychowania Fizycznego i Sportu w Białej Podlaskiej i Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. AWF Warszawa 2004 (ss. 294).

30


w postaci cytacji i przywołań w monografi cznych pracach historyków sportu nie jest bowiem największa. Jeśli jednak znakomita większość studiów powstałych w środowi-sku akademii wychowania fi zycznego ma wymiar i zasięg lokalny (a do ogromnej rzad-kości należą studia porównawcze), to siłą rzeczy autora monografi i na temat rozwoju sportu w Wielkopolsce w niewielkim stopniu interesują podobne zjawiska z obszaru Południowego Podlasia.

Byłoby jednak krzywdzące, gdyby nie dostrzegać w dorobku całego kręgu bada-czy dziejów sportu w Polsce prac o charakterze ponadlokalnym. Wydaje się, że empa-tia czy też wrażliwość ich autorów w relacji do spraw lubelskich jest dość symptoma-tyczna. Najogólniej powiedzieć można, że głębia zainteresowania Lubelszczyzną jest proporcjonalna do dostępnej, traktującej o niej literatury przedmiotu. Skoro, jak już wielokrotnie podkreślano, jej kondycja nie jest, eufemistycznie rzecz nazywając, naj-lepsza, to nie dziwi raczej niewielka i zdawkowa w charakterze obecność wątków lubelskich w historiografi i sportu polskiego. Dostępne w tych pracach informacje są raczej lakoniczne, na ogół wyrwane z szerszego regionalnego kontekstu i w tej per-spektywie z pewnością nie układają się w jakiś logiczny ciąg zdarzeń natury faktogra-fi cznej. Duży problem pojawia się w sferze dokumentowania tych informacji w przy-pisach, rzadko są to noty odwołujące się do źródeł archiwalnych, najczęściej bazują na informacjach prasowych. W sytuacjach, w których przywoływana jest jakaś literatura przedmiotu, bynajmniej trudno spodziewać się dotarcia tą drogą do jakichś oryginal-nych, mniej znanych publikacji lub tych spoza nurtu „sportowego” związanych raczej z dziejami regionu. Odnieść można wrażenie, że często wiele informacji ma jakby wspólny korzeń, identyczne źródło wiedzy na ich temat, które bez dodatkowej wery-fi kacji (kwerendy archiwalnej zwłaszcza), uznane za część „żyjącej własnym życiem” prawdy obiektywnej, powtarzane są raczej bezwiednie, automatycznie i bezrefl eksyj-nie45. Z tych powodów tego rodzaju piśmiennictwo historyczne nie wnosi do stanu wiedzy o dziejach sportu lubelskiego nazbyt wiele nowego (w warstwie faktografi cznej zwłaszcza)46. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że z powyższego powodu w bibliografi i nie znalazła się spora grupa prac z zakresu historii kultury fi zycznej sportu w Polsce,

45 Historycy sportu zamykają się często w swej kwerendzie tylko do literatury „sportowej” (history-cy odwrotnie). Z tego między innymi powodu tworzone są pewne nadzwyczaj trwałe mity. Na przykład w dziejach wyścigów konnych w Królestwie Polskim szczególnie eksponuje się wyjątkową rolę Warszawy (choćby w uznawanej za klasyczną pracy W. Pruskiego: Dzieje konkursów hipicznych w Polsce. Warszawa 1982) do tego stopnia, że nie dostrzega się bardzo wczesnych początków tej dyscypliny sportu w Lublinie. Patrz szerzej: A. Przegaliński: Z dziejów wystaw rolniczych. Trzecia Wystawa Rolnicza (1860) i Wystawa Rolniczo-Przemysłowa (1901) w Lublinie. Lublin 2012 s. 29–39, 50–52, 88–96. 46 Czasem pojawiają się jednak informacje zupełnie zaskakujące, trudne do uchwycenia z perspektywy jedynie „lubelskich” źródeł informacji (np. losy wielu zawodników, którzy swoją karierę sportową i poza sportem niekoniecznie wiązali wyłącznie z samą Lubelszczyzną).

31


która potencjalnie powinna być w bibliografi i odnotowana. Ich wprowadzanie byłoby jedynie niepotrzebnym „mnożeniem bytów”. Te obecne w bibliografi i w wystarczający sposób ilustrują skalę, głębię i charakter obecności „wątków lubelskich” w tym niejako głównym, „ogólnopolskim” nurcie historiografi i sportu.

Zawartość merytoryczna „lubelskich przywołań” ma pewne cechy, na które warto chyba zwrócić uwagę. Dotyczą one przede wszystkich samego Lublina47, zwłaszcza tego, co w jego sportowej historii oryginalne, ciekawe i w jakiejś mierze wyjątkowe (np. długa tradycja funkcjonowania w Lublinie AZS, związany z miastem sport w Woj-sku Polskim, geneza sportu w PRL w ramach tzw. Polski Lubelskiej). Sukcesy lubel-skiego sportu dostrzegają z oczywistych powodów autorzy prac traktujących o histo-rii poszczególnych dyscyplin, związków, zrzeszeń i stowarzyszeń sportowych. Wydaje się, że nadzwyczaj cenne są te informacje, które stanowią ilustrację jakiejś szerszej opinii, zwłaszcza jeśli te konstatacje mają charakter wartościujący. Wówczas uwagi te nabierają sporego znaczenia w pewnej konceptualizacji, kontekstualizacji, poszukiwa-nia właściwego miejsca i pozycji historii sportu lubelskiego na mapie Polski. Zakładać można, co w badaniach nad historią sportu ważne, że sądy te formowane są bez emo-cji, z właściwego dystansu i nieco innej perspektywy.

W bardzo wielu wypadkach drobne uwagi eksponujące „lubelski wymiar” publika-cji pomieszczonych w bibliografi i (pojawią się one zwykle, gdy sam tytuł niejako auto-matycznie nie wskazuje na obecność lubelskich wątków) mogą okazywać się mocno inspirujące i prowokujące do dalszych szczegółowych dociekań i badań. Nie zmienia to jednak obrazu całości – zaniedbań i zaniechań lubelskiej historiografi i nie niwe-luje i nie wypełnia dorobek środowiska polskich historyków sportu (związanych z pol-skimi AWF-ami lub uniwersytetami, w których funkcjonują Wydziały Wychowania Fizycznego48). To jednak głównie apatia lubelskich historyków spycha dzieje lokalnego sportu w swego rodzaju niebyt.

Jerzy Chełmecki, który oceniał stan badań nad dziejami kultury fi zycznej w l. 1918–1939, zdobył się na następującą wartościującą uwagę: „Należy jednak stwierdzić, że region Małopolski, Mazowsza, jak całej – z niewielkimi wyjątkami – przedwojennej wschodniej Polski, czeka na podjęcie badań”. W tym miejscu, w roli „zwiastuna nadziei” (pozytywnego wyjątku) pomieścił taką oto informację: „Przykładem inicjatyw badaw-czych w tych regionach o lokalnym charakterze służyć mogą opracowania [….]: W. A. Kozłowski, Dzieje kultury fi zycznej ziemi chełmińskiej. Historia fakty, wspomnienia,

47 Podkreślają w ten sposób wspominaną już centralność Lublina w obrębie całego regionu w kontekście rozwoju sportu. Lubelszczyzna interesuje natomiast autorów prac dotyczących głównie historii wiejskich organizacji młodzieżowych i ich aktywności w sferze sportu (np. Zrzeszenia Ludowe Zespoły Sportowe).48 Oczywiście są od tej reguły wyjątki, do których zaliczyć wypada przede wszystkim prace Z. Pawluczu-ka i S. Zaborniaka.

32


Chełm 1994”.49 Opinia ta wydaje się symptomatyczna z jednego przynajmniej istot-nego powodu. Nie zamierzam pewnej refl eksji nad tym sądem budować na najpew-niej lapsusie, usterce czysto technicznej natury, w efekcie której ziemia chełmska stała się topografi cznie bardzo od niej odległą chełmińską… Okazuje się przecież, że z per-spektywy tak ważnego dla badań nad całym regionem ośrodka warszawskiego (AWF), dorobek lokalnej, lubelskiej historiografi i sportu jest ledwie dostrzegalny, a co najważ-niejsze zilustrowany jedynym przykładem, cenną skądinąd pracą nieakademickiego badacza-regionalisty. Przyznać jednak wypada, że Chełmecki stanął przed trudnym zadaniem, gdyż przegląd dorobku lubelskiej regionalistyki, zrazu tej akademickiej, w zakresie badań nad historią sportu wygląda raczej skromnie, jeśli ponownie wyko-rzystać pewien eufemizm. Uniwersytecka regionalistyka nie zaowocowała – jak dotąd – żadną monografi ą dotyczącą dziejów lubelskiego sportu. Wszelkie lubliniana cha-rakteryzują się tym, że kultura fi zyczna i sport traktowane są w nich mocno marginal-nie. Relatywnie większe zainteresowanie pojawia się w pracach50 dotyczących dziejów lubelskiej oświaty, szkolnictwa i organizacji młodzieżowych, niektórych stowarzyszeń społecznych i partii politycznych. Sport lubelski – również w wymiarze zdecydowa-nie dygresyjnym – interesował badaczy lubelskiej społeczności żydowskiej, którzy niemal w każdej pracy na jej temat, w różnych kontekstach, czynili uwagi co do roz-woju sportu w środowisku tej właśnie mniejszości. Z pewnym niedowierzaniem przy-chodzi zaakceptowanie refl eksji, iż skala tych sportowych dygresji jest dużo większa niż w pracach dotyczących polskich instytucji i form życia społecznego miasta epoki międzywojnia51. Rozproszone informacje pojawiają się w publikacjach na temat spor-towych zainteresowań ziemiaństwa lubelskiego czy garnizonu wojskowego w Lubli-nie. Odnieść można wrażenie, że autorzy wielu prac nie bardzo radzili sobie ze swego rodzaju identyfi kacją sportu, który, jeśli nie stał się przedmiotem odrębnej analizy, należało pomieścić w jakiejś sferze funkcjonowania miasta, odnaleźć jego tożsamość. Stąd zwykle pojawiały się widoczne wahania i wątpliwości, czy na przykład traktować go jako część kultury, kultury masowej, życia codziennego, społecznego itp.52.

Na ogół miewają z tym pewne problemy również autorzy (współautorzy, redak-torzy) licznych syntez dziejów miast i gmin Lubelszczyzny. W znakomitej większo-ści z nich widać jednak, że koncepcji ich powstawania towarzyszyło przekonanie, iż

49 Chełmecki: Stan badań nad historią kultury fi zycznej, s. 101.50 W zdecydowanej większości mowa tu o publikacjach związanych z okresem międzywojnia, w mniej-szym zakresie tyczących przełomu XIX i XX wieku. Dotkliwą lukę w „lublinianach” stanowi natomiast refl eksja nad sportem lubelskim w okresie po 1944 roku.51 Z liczby tych odniesień i przywołań nie wynika jednak jakiś spójny i syntetyczny obraz.52 Por. np. J. Doroszewski: Praca oświatowa i kulturalna na Lubelszczyźnie w latach II Rzeczpospolitej. Lublin 1995 s. 42 nn; A. Aleksandrowicz, R. Gerlecka, W. Śladkowski, S. Tworek: Z przeszłości kulturalnej Lubelszczyzny. Lublin 1978 s. 291nn.

33


historia sportu jest (raczej powinna być) integralną częścią dziejów tych w większo-ści niewielkich społeczności. Ten rodzaj myślenia należy potraktować jako zjawisko ze wszech miar pozytywne i przejaw – oby – stałej tendencji. Z drugiej strony wypada zauważyć, że relatywnie rzadko sportowi oddawano „honorowe” miejsce w spisach treści, bo uwagi na jego temat nieczęsto stanowią zwarte rozdziały ani nawet podroz-działy. W jakiś sposób można to zrozumieć, bo na ogół w nieco mniejszych ośrodkach geneza sportu sięga początków PRL, w wielu lokalnych społecznościach akceleracja lub chyba częstsze wyhamowanie jego rozwoju miały miejsce już po 1989 roku. Stąd spor-towe informacje znaleźć można głównie w rozdziałach dotyczących historii zupełnie najnowszej, współczesnej. Dobrze, jeśli autorami tych rozdziałów są historycy, nieco gorzej, jeśli za pióro chwytali samorządowi urzędnicy… Równie często sport zasłu-giwał jedynie na zdawkowe i lakoniczne informacje pomieszczone w kalendariach wydarzeń. Nawet jeśli sytuacja ta staje się pewnego rodzaju regułą, to i tak sam fakt odnotowania wydarzeń sportowych choćby w tej stricte kronikarskiej narracji wart jest docenienia choćby z tego względu, że w wielu wypadkach stanowi ona jedyne rzetelne źródło informacji (poza prasą lokalną) zwłaszcza o niewielkich klubach lub lokalnych wydarzeniach sportowych. Niech jednak entuzjaści przeszłości sportu i historii lokal-nej zarazem nie sądzą, że dokładnie każda synteza dziejów regionalnych zawiera inte-resujące ich informacje…

Kończąc wywody na temat akademickiej refl eksji nad dziejami sportu53 nie sposób marginalizować sporej liczby prac dyplomowych (w większości magisterskich), które wypełniają wcale pokaźną część bibliografi i pt. ”Prace niepublikowane”. Pełen entu-zjazmu wobec ich ilości, powiedzieć mogę, że ogromnie cieszy coraz bardziej rozległe zainteresowanie historią sportu absolwentów różnego typu szkół wyższych. Przeko-nuje to do opinii, że sport można nie tylko uprawiać, oglądać go, ale również ciekawie o nim pisać i badać w oryginalnym, bo historycznym ujęciu. Wydaje się, że „lubelsko--sportowe” magisteria powstałe zwłaszcza w odległych od Lublina ośrodkach akade-mickich (Poznań, Gdańsk, Warszawa, Kraków) stanowią wspaniały przykład rodzą-cego się w obrębie sportu patriotyzmu lokalnego, miłości do małej ojczyzny, która stała się najpewniej zasadniczym motywem podjęcia w pracach dyplomowych wątków

53 Wypada w tym miejscu wspomnieć jeszcze może nie nazbyt liczną, ale jednak chętnie wykorzysty-waną przez czytelników grupę prac encyklopedyczno-biografi cznych o lokalnym, miejskim wymiarze, np. Słownik biografi czny miasta Lublina. T. 1–3. Lublin 1993–2009. Biografi i zdominowanych przez typowo sportowe życiorysy ich bohaterów („ludzi sportu”) jest w nim raczej niewiele. Sport w różnych kontekstach pojawia się natomiast w biografi ach wielu osób jako reminiscencja młodzieńczych fascynacji, element ka-riery zawodowej, przykład pracy społecznej, pełnionych funkcji w zarządzaniu sportem itp. Zasługi i osią-gnięcia sportowe jako takie nie były z pewnością istotnym kryterium doboru postaci zaprezentowanych w trzech tomach wspomnianej publikacji. Por. Wstęp. W: Słownik biografi czny miasta Lublina. T. 1. Red. T. Radzik, J. Skarbek, A. A. Witusik. Lublin 1993 s. 5–6.

34


historycznych o niemal „rodzinnej proweniencji”. Pozostając w tonie nieco euforycz-nym rzec można, że gdyby tematy tychże prac stały się początkiem dalszych badań zakończonych opublikowaniem ich wyników, Lubelszczyzna stałaby się pewnie praw-dziwym w skali kraju potentatem w zakresie bogactwa historycznej refl eksji nad dzie-jami własnego sportu i kultury fi zycznej. W chłodnej, obiektywnej ocenie sprawa zdaje się wyglądać jednak nieco inaczej. Nie ulega najmniejszym wątpliwościom, że w każ-dym z zasygnalizowanych w tytułach tychże prac problemie badawczym tkwi spory potencjał. W tym względzie mogą się one często okazywać mocno inspirujące i naj-pewniej naukowe dociekania nad określonym zagadnieniem należałoby rozpocząć od lektury niejednej z pomieszczonych w niniejszej bibliografi i prac dyplomowych. Rzecz dotyczy zwłaszcza tych spośród nich, których obszar dociekań został określony odpo-wiedzialnie i roztropnie. Na szczególne zaufanie (jeśli sądzić też na podstawie samych tytułów i nazwisk promotorów) zasługują prace o stosunkowo wąskich cezurach chro-nologicznych i równie rozsądnie zdefi niowanym przedmiocie badań (np. historie klu-bów, ich sekcji, dyscyplin, stowarzyszeń). Dotyczą w większości okresu PRL, dziejów najnowszych, w nieco mniejszym zaś zakresie epoki międzywojnia. Dawało to wielu autorom szanse na oparcie ich przede wszystkim o informacje pochodzące z prasy, nie zaś na trudnej i wymagającej pewnej specyfi cznej wiedzy kwerendzie archiwal-nej. Trafność tej oceny potwierdza fakt, że efekty naukowych dociekań studentów nie-rzadko wykorzystywane są w publikacjach na wskroś naukowych54. Nie należy jednak zapominać, że w zdecydowanej większości prace dyplomowe z historii sportu pisane były nie przez studentów historii lub kierunków pokrewnych, a żaków z Akademii Wychowania Fizycznego, co najwyżej uczestników historycznych seminariów. Nie można wobec tego wymagać, że w swoich pracach ci drudzy zawsze stawiali problemy badawcze, formułowali jakieś tezy, a ich wywody stanowiły spójny ciąg dociekań nad ich prawdziwością55. Zasadniczym walorem tych prac pozostać powinna nawet zwy-kła deskrypcja, zebranie i proste uporządkowanie określonych faktów w kronikarskiej narracji, zwłaszcza że niemal każdej z nich przydać można miano tej pierwszej nauko-wej, przecierającej szlak syntezy jakiegoś choćby niewielkiego wycinka historycznej rzeczywistości…

54 Por. Skawiński: Kultura fi zyczna na Lubelszczyźnie, s. 6–7; Mierzwiński: Kultura fi zyczna, s. 607–649.55 W złożonej proweniencji tych prac, pisanych przez adeptów historii i wychowania fi zycznego pospo-łu, widzę pewną wartość. Oto, jak można sobie wyobrażać, przyszli nauczyciele historii nie stracą z pola widzenia dziejów sportu, a specjaliści od lekcji wychowania fi zycznego być może rozpoczynać będą swo-je zajęcia od jakiejś refl eksji na temat dziejów lokalnej kultury fi zycznej i sportu… Na temat takiej idée fi xe patrz np. S. Arasymowicz: Próba intelektualizacji zajęć wychowania fi zycznego. „Wychowanie Fizycz-ne i Higiena Szkolna” 9, 1971 s. 7–9; M. Napierała: Nauczyciel wychowania fi zycznego w oczekiwaniach uczniów. W: Wychowanie fi zyczne i sport w badaniach naukowych. IX konferencja naukowa, Poznań 24 maja 2001. Red. R. Strzelczyk, K. Karpowicz. Poznań 2003 s. 151–157.

35


Powtarzanym niczym mantra w znakomitej większości przywoływanych w przy-pisach niniejszego artykułu publikacji, które dokonują oceny kondycji i stanu pol-skiej historiografi i sportu i kultury fi zycznej, jest dostrzeganie znaczących w jej poza-akademickim dorobku osiągnięć środowiska amatorów-regionalistów. Do rzadkości należą głosy chłodno oceniające jakość i naukową wartość powstających w tym kręgu miłośników dziejów sportu (dziennikarzy, działaczy sportowych, byłych sportowców, ale też ludzi bardzo różnych profesji i wykształcenia) publikacji56. Wydaje się, że ta wstrzemięźliwość jest w pełni uzasadniona, gdyż identycznej miary, jak tej właściwej ocenie uniwersyteckiej historiografi i, stosować wobec amatorów dociekań historycz-nych po prostu nie można. Ten rodzaj regionalistyki wyrósł przecież na gruncie praw-dziwych fascynacji, pasji i zauroczenia, a jego trwanie w niewielkim stopniu zależne jest od ocen profesjonalistów. Ci drudzy nie mają zresztą do tego jakichkolwiek pod-staw, które mogłyby rodzić się co najwyżej wówczas, gdyby publikacje regionalistów traktowali jako rodzaj „konkurencji” wobec własnych prac badawczych. Jak dotąd, czego dowodzą łatwe do uchwycenia proporcje w zawartości niniejszej bibliografi i, niechciana i marginalizowana w akademickim nurcie badań nad dziejami lubelskiego sportu subdyscyplina, została zdominowana lub niemal zmonopolizowana przez nieprofesjonalistów…57.

Czyniąc pewną refl eksję (nie zaś wartościując!) nad dorobkiem lubelskich ama-torów historii sportu in gremio, warto jednak zwrócić się do tego środowiska z pew-nym apelem. Publikacje tego nurtu mają często charakter prac okolicznościowych, jubileuszowych i rocznicowych. Wypada chyba poddać refl eksji myśl, aby owa oka-zjonalność nie była jedynym motywem skłaniającym do przygotowania określonych opracowań. Słusznym rozwiązaniem, biorąc pod uwagę spory już dorobek „natury faktografi cznej”, wydaje się zaprzestanie formy kronikarskiej i porzucenie kalendariów zdarzeń jako sposobu nazbyt lakonicznej wypowiedzi. Warto próbować przechodzić do pełnej narracji z ukazywaniem w niej szerszych kontekstów, tła i wprowadzaniem przemyślanych komentarzy oraz ocen. W osiągnięciach lubelskich amatorów historii

56 Zarzuty wobec dorobku nieprofesjonalistów-badaczy sportu w niczym nie różnią się od krytyki kie-rowanej do całego środowiska amatorów – regionalistów, niezależnie od tego, upust jakim zainteresowa-niom przeszłością dają w swych publikacjach. Por. A. Stępnik: Główne kierunki w historiografi i regional-nej i lokalnej. W: Kronikarz a historyk. Atuty i słabości regionalnej historiografi i. Red. J. Spyra, A. Czajka, R. Lis. Cieszyn 2010 s. 34nn. Warsztat historyka sportu jest bardzo złożony a profesjonalne jego badanie niezwykle trudne. Trudno jednak „hobbystom” zarzucać zaniechania w kwerendzie źródeł archiwalnych, wykorzystania prasy, sięgania do relacji ustnych lub autopsji. Warto pamiętać, że według klasyka metodo-logii historii, J. Topolski: Paradoksy badań regionalnych. W: Z najnowszej historii kultury fi zycznej w Polsce. T. 2. Red. L. Szymański, Z. Schwarzer. Wrocław 1996 s. 17–24, historiografi ę można dzielić tylko na dobrą i złą…57 Wiedza na temat sportowych dziejów Chełma opiera się prawie wyłącznie na pracach W. A. Kozłow-skiego!

36


sportu ciągle brakuje przecież znaczących monografi i, publikacji książkowych. Nie-jednokrotnie ciekawe i wartościowe przyczynki często publikowane są w periodykach, pracach zbiorowych, których charakter sprawia, że giną one w rozważaniach poświę-conych zupełnie innym niż sport zagadnieniom. Wspominam o tym z perspektywy współtwórcy „Bibliografi i historii lubelskiego sportu”, który stanąć musiał przed często karkołomnym, iście detektywistycznym zadaniem „wyśledzenia” sportowych publika-cji. Trudno pogodzić mi się z faktem, że spora liczba często ważnych prac publikowana jest ciągle bez ISBN, systemu identyfi kacji, który nie tylko pozwala je odnaleźć, ale jest także istotnym narzędziem podstawowej wymiany naukowej informacji. Być może jest to zasadniczy powód, dla którego w dorobku akademickiej historiografi i spod znaku AWF pozostaje tak niewiele lubelskich akcentów i przywołań. Zupełnie niepotrzebnie autorzy lokalnych w charakterze prac wychodzą z założenia, że wzbudzą one zainte-resowanie jedynie w audytorium wyznaczonym granicami jednego miasta, gminy lub wyłącznie w gronie osób, których nazwiska powtarzają się w indeksach tych publika-cji. Wydaje się również, że amatorom nie powinna umykać z pola widzenia fundamen-talna myśl, że sport kreują zarówno zwycięzcy, jak i przegrani. Nie należy zatem chwa-lić się jedynie sukcesami, osiągnięciami, dyscyplinami (żużel, lotnictwo sportowe, koszykówka, pięściarstwo), które z perspektywy specyfi ki lubelskiego sportu wydają się niejako sztandarowe. Wypada ciągle pamiętać, że cienie i słabości stanowią inte-gralną część również historii lubelskiego sportu. Sądzić wypada, że wielu weteranów sportu, w najszerszym rozumieniu tego słowa, namawiać trzeba do pisania wspomnień i pamiętników58. Warto wreszcie pomyśleć o pewnej integracji środowiska. W dużym stopniu taką rolę pełniło nieistniejące już lubelskie Muzeum Historii Sportu i Tury-styki59. Być może lukę tę w roztropny zdoła wypełnić Lubelskie Centrum Dokumenta-cji Historii Sportu powstałe wiosną 2013 roku z inicjatywy Prezydenta Miasta Lublina i JM Rektora UMCS. Funkcjonuje ono przy Instytucie Historii i w naturalny sposób służyć może rozwojowi różnorodnych form współpracy między akademikami i ama-torami dziejów sportu nie tylko z samego Lublina. Warto przecież pamiętać o pewnej izolacji środowiska historyków z Wydziału Wychowania Fizycznego w Białej Podla-skiej. Nie ulega najmniejszej wątpliwości, że nie tylko należy, ale wręcz nakazem chwili jest daleko idąca z nimi współpraca. Osobiście nie pamiętam, aby przy okazji wielu

58 Prasa lubelska niejednokrotnie korzystała ze wspaniałej pamięci choćby Pana Lucjana Piątka, lekarza medycyny, sportowca, sędziego piłkarskiego, „człowieka renesansu” w historii lubelskiego sportu. Jego wspomnienia bez wątpienia stanowiłyby ogromne i ważkie uzupełnienie jakichkolwiek naukowych do-ciekań nad dziejami lubelskiej kultury fi zycznej i sportu od 1944 roku począwszy na dniu dzisiejszym kończąc!59 Patrz np. I. Grys: Muzea Sportu i kolekcje sportowe w Polsce. W: Studia z dziejów kultury fi zycznej. Księga wydana z okazji 70. rocznicy urodzin Profesora B. Woltmanna. Red. T. Jurek. Gorzów Wielkopolski 2002 s. 57.

37


regionalistycznych konferencji organizowanych w UMCS czy na KUL60, pojawiali się historycy z Południowego Podlasia… Być może planowana przez Lubelskie Centrum Dokumentacji Historii Sportu seria sportowych w charakterze naukowych i popular-nonaukowych sympozjonów stanie się doskonałą okazją do pełnej integracji zróżni-cowanego środowiska (nie tylko historyków!), które łączy deklarowana (a dotąd nieco wstydliwe skrywana) atencja do sportu!61

Niniejszy artykuł, chwilami publicystyczny i emocjonalny, pełen być może nie do końca sprawiedliwych ocen, formowanych na wyrost apeli i wszelakich supozy-cji62 musi kończyć jeszcze jedna niezwykle ważna refl eksja. Na karb tych cech skła-dam pewnego rodzaju natręctwo i być może nawet nazbyt natarczywe, chwilami może wręcz nachalne i zuchwałe promowanie sportu jako przedmiotu badań historycz-nych. Proszę mi wierzyć, nie twierdzę, że dzieje sportu stanowią warunek sine qua non uznania jakiegokolwiek środowiska historycznego za w pełni wartościowe i pozosta-jące w zgodzie z wszelkimi nowoczesnym trendami rozwoju historiografi i. Najpewniej historia sportu nie jest najważniejsza i w niezwykle obszernej przestrzeni eksploracji historycznej znaleźć można inne obszary dociekań zgodnie i powszechnie traktowane jako priorytetowe, podstawowe, kluczowe, rudymentarne, nawet jeśli myśleć wyłącz-nie o badaniach regionalnych. Deklaracja ta powinna zabrzmieć tym bardziej wiary-godnie, że czyni ją historyk rzymskich starożytności… Tonując emocje, pragnę jedy-nie pokazać, że w relacji do innych ośrodków i regionów Lublin i Lubelszczyzna w tym zakresie wyraźnie odstają od pewnego przyzwoitego minimum. Ani myślę opierać tej opinii o jakiś sportowy w charakterze ranking, nie zamierzam też czynić z tych badań rodzaju fetysza, przedmiotu jakiegoś „intelektualnego wyścigu”. Może istotnie nie warto…

Biorąc przecież pod uwagę aktualną kondycję lubelskiego sportu en bloc, a we wła-ściwej mi ocenie również historyczne podstawy, korzenie i powody tego stanu rzeczy, stwierdzić wypada, że rozwój oraz intensywność badań nad określoną rzeczywistością

60 Sport stał się przedmiotem zainteresowania językoznawców i historyków literatury z KUL i UMCS (por.: http://literaturaifutbol.blox.pl/html; http://m.lublin.gazeta.pl/lublin/1.106759.11824254.Co_wspol-nego_ma_jezykoznawstwo_ze_sportem_Sesja_na.html; http://serwisy.umcs.lublin.pl/wiadomosci/2009/VI%202009), ale nigdy historyków…61 Uczucia budzą się zwykle w naturalny sposób, ale wątpiącym podsuwam pod rozwagę lekturę De-laney, Madigan: Sports, s. 208–232, bo na tych właśnie stronach autorzy próbują udzielić odpowiedzi na bardzo trudne i złożone pytanie: „Why We Love Sports?”.62 Jako ostatnią sugestię traktuję podpowiedź kierowaną do Dyrekcji Archiwum Państwowego w Lu-blinie. Oto w Kielcach miejscowe Archiwum zorganizowało wielce intrygującą wystawę: Szybciej, wyżej, silniej. Dzieje sportu na Kielecczyźnie w zasobie Archiwum Państwowego w Kielcach. Katalog wystawy. Kiel-ce 2012 (ss. 50). Wnioski nasuwające się z charakteru poniższych notek bibliografi cznych powinny być na-tomiast oczywiste: A. Bogusz: Łódzcy olimpijczycy 1924–1984. Łódź 1984; J. Gebert: Poczet olimpijczyków Ziemi Gdańskiej. Gdańsk 1996; Z. Puszko, P. Stus: Radomscy olimpijczycy. Radom 1996.

38


jest przede wszystkim pochodną żywotności, skali, rozmachu jej samej. Archeolodzy mawiają, że ilość ich odkryć w obrębie konkretnego stanowiska (w efekcie i jakość publikacji dotyczących przedmiotu badań), zależy nie tyle od intensywności eksplo-racji, co głównie potencjału kryjącego się w ziemi, aktywności, bogactwa artefaktów wytworzonych w odległej przeszłości przez żyjących onegdaj ludzi. Trzymając się tej fundamentalnej reguły, z wielkim ubolewaniem, ale w zgodzie z prawdą, powiedzieć można, że lubelski sport (ten w mierzony granicami miasta i regionu) nigdy nie nale-żał do krajowej elity. Nie pora, aby do tej smutnej konstatacji przekonywać argumen-tami właściwymi statystyce sportowej. Bardziej adekwatna i przekonująca powinna okazać się chłodna refl eksja natury historycznej. Ta zaś, oparta choćby na ustaleniach Skawińskiego, dowodzi, że rozwój sportu i kultury fi zycznej Lubelszczyzny w okresie Polski Ludowej borykał się z wieloma problemami. Hamulcem okazywał się przede wszystkim rolniczy, wiejski charakter regionu raczej pozbawionego wielkiego przemy-słu. Zjawisko to należy chyba traktować w sensie pewnego continuum i nie zamykać go jedynie w cezurach 1944–196163. Warto także w roli czynnika constans postrzegać fakt, że swego rodzaju motorem napędowym sportu lubelskiego długo były niemal wyłącz-nie różnego szczebla szkoły oraz armia (stacjonujące w samym Lublinie i w regionie garnizony wojskowe). W efekcie mogło to determinować relatywnie niski stan świa-domości społecznej w dziedzinie kultury fi zycznej (zrozumienia dla potrzeby rozwoju fi zycznego i sportu w ich innych niż tylko szkolnym czy wojskowym wymiarach)64.

63 Skawiński: Kultura fi zyczna na Lubelszczyźnie, s. 13n, pisze co prawda, że wojna brutalnie przerwała stabilny rozwój sportu lubelskiego w okresie międzywojnia, ale nie zmienia to oceny kondycji gospodarki regionu w l. 1918–1939. Autor (s. 18–19) traktuje 1961 rok jako cezurę wyznaczającą znaczący wzrost zainteresowania władz województwa sprawami kultury fi zycznej i sportu. Autor przekonuje bowiem, że po zakończeniu okupacji, komunistyczna władza relatywnie długo nie traktowała spraw kultury fi zycznej i sportu nazbyt poważnie, a z pewnością nie uznawała tych kwestii za jakiś priorytet. Jako istotną barierę właściwą tej epoce Skawiński (ibidem, s. 22–25) wskazuje znaczący, liczony w setkach tysięcy odpływ zwłaszcza młodych ludzi na obszary ziem zachodnich. Podkreśla też brak stabilizacji politycznej i „dez-organizującą” działalność zbrojnego antykomunistycznego podziemia. Dodatkowych badań wymaga jed-nak konstatacja Skawińskiego o znaczącym wpływie polityki władz partyjno-rządowych na stopniową akcelerację rozwoju sportu w nowej rzeczywistości politycznej. Warto zweryfi kować sądy, na ile istotnie w roli katalizatorów wystąpiły takie zjawiska jak tworzenie nowej inteligencji, specyfi cznej warstwy chło-po-robotników, radiofonizacja a zwłaszcza powstanie nowych, relatywnie dużych zakładów przemysło-wych w Lublinie i regionie. Przytoczona wyżej opinia, iż wojna brutalnie przerwała s t a b i l n y r o z w ó j (podkreśl. D.S.) sportu lubelskiego w okresie międzywojnia, może w jakiś sposób potwierdzać skala kon-spiracyjnej działalności sportowej w Lublinie między sierpniem 1940 a czerwcem 1944 roku. Por. J. Kaspe-rek: Kronika wydarzeń w Lublinie w okresie okupacji hitlerowskiej. Lublin 1989 s. 79, 133n, 177n, 224. 64 R. Golanko: Zarys działalności Zrzeszenia „Ludowe Zespoły Sportowe” na ziemi bialskopodlaskiej do 1998 roku. W: Z najnowszej historii kultury fi zycznej w Polsce. T.4. Red. B. Woltmann. Gorzów Wielkopol-ski 2000 s. 259–260, podkreśla, że w roku 1950 Lubelszczyzna zajmowała ostatnie miejsce w „usportowie-niu” poszczególnych regionów Polski. Choć sama kategoria „usportowienie” nie jest nazbyt precyzyjna, to wypada zaakceptować uwagi autorki, że w organizacji życia sportowego okresu było sporo improwizacji,

39


Jeśli powyższa opinia może być traktowana tylko jako eufemizm, to zilustrowana kon-kretnymi przykładami mocniej przemawia do wyobraźni. Oto w wykazie zarejestrowa-nych w sądzie stowarzyszeń (także sportowych) i pomieszczonych w publikowanych Dziennikach Urzędowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w okresie 1919–1927, brakowało tych pochodzących z Lublina65. Główne miasto regionu w okresie między-wojennym nie stało się areną wielu centralnych zawodów, wielkich imprez sportowych, a wywodzący się z Lubelszczyzny sportowcy i zespoły rzadko należały do krajowej czołówki… Brakowało czynników, które mogły stymulować rozwój sportu. Relatyw-nie krótko, bo tylko w okresie 1924–1925, ukazywał się „Lubelski Tygodnik Sportowy”. Nie było też spójnego systemu kształcenia nauczycieli wychowania fi zycznego66…

Z tych kilku ledwie uwag wyłania się obraz raczej daleki od wielu wyobrażeń. Nie powinien on jednak być powodem jakiegoś zniechęcenia. Niejednokrotnie już pod-kreślałem, że historia sportu nie powinna być relacją z pasma niekończących się suk-cesów. Dla historyka każde dynamiczne zjawisko, upadek i kryzys także, powinny sta-nowić szczególny powód do wyjątkowego zainteresowania. Poza tym po wielekroć zwracałem uwagę na fakty, dowodzące tego, że właśnie w Lublinie rodziły się niemal wszystkie ważne z perspektywy rozwoju sportu ogólnopolskiego zjawiska, inicjatywy

działalności akcyjnej i wobec tego efemerycznej w skutkach. Na wsi dominowała ciągle gospodarka indy-widualna, która, przy dodatkowym braku środków fi nansowych, utrudniała efektywną „politykę usporto-wienia”.65 D. Dudek: Stan organizacyjny stowarzyszeń kultury fi zycznej z osobowością prawną działających w la-tach 1919–1927 na terenie byłego zaboru rosyjskiego. W: Z najnowszej historii kultury fi zycznej w Polsce. T. 4. Red. L. Nowak. Gorzów Wielkopolski 2004 s. 133–137.66 O „Tygodniku” wspomina B. Tuszyński: Prasa i sport (1881–1981). Wydawnictwo z okazji 100-lecia prasy sportowej. Warszawa 1981 s. 501. Redaktorem i wydawcą „Lubelskiego Tygodnika Sportowego” był Augustyn Paszkowski. Informacji tej nie potwierdzają jednak inne źródła informacji. Por. A. K. Gromek: Dzieje prasy lubelskiej w latach 1800–1939. W: Prasa lubelska. Tradycje i współczesność. Red. J. Jarowiecki, K. Myśliński, A. Słomkowska, W. Śladkowski. Lublin 1986 s. 11–111. Pozostawała jedynie informacyjna w charakterze prasa codzienna. W prasie żydowskiej w dzienniku „Lubliner Tagblat” informacje sportowe przynosiła jedynie rubryka „Co słychać w Lublinie”. Szerzej patrz: M. Fuks: Prasa żydowska w Lublinie. W: Żydzi w Lublinie. Materiały do dziejów społeczności żydowskiej Lublina. T. 2. Red. T. Radzik. Lublin 1998 s. 359. Warto jedynie dodać, że prasa sportowa rodziła się w Polsce Lubelskiej, ale nigdy potem nie ukazy-wał się wiązany z konkretnym regionem dziennik typu krakowskiego „Tempa”, czy katowickiego „Sportu”. Por. H. Szczepański: Prasa sportowa i turystyczna w czterdziestoleciu PRL. W: Wychowanie fi zyczne i sport w 40-leciu PRL. Red. Z. Stawczyk. Poznań 1987 s. 139–140. L. Nowak: Wychowanie fi zyczne i sport w pań-stwowym szkolnictwie ogólnokształcącym w Polsce w latach 1918–1939. Poznań 1996 s. 93, informuje, że w Lublinie przed wojną nie było stałego kształcenia nauczycieli wychowania fi zycznego. Do ok. 1924 roku odbywało się ono w ramach półrocznych i rocznych Państwowych Kursach Wychowania Fizycznego orga-nizowanych w Krakowie, Lwowie, Poznaniu i Warszawie. Po 1936 roku wakacyjne kursy w-f dla nauczy-cieli szkół powszechnych z obszaru Lubelszczyzny organizowano w Puławach (ibidem, s. 120). Szerzej: J. Doroszewski: Szkolnictwo miasta Lublina w latach 1918–1939. Lublin 2004 s. 69nn, 87nn.

40


i przed sięwzięcia. Skoro tu miała miejsce ich geneza i początek, to stanowi to kolejny istotny przyczynek do oryginalnych badań zwłaszcza nad Polską Lubelską67.

Nie jest moją rolą, w końcu historyka dziejów antycznych, wskazywanie obsza-rów badań. Choć widzę ich całą masę, to zdecydowanie lepiej zdefi niują je specjaliści z zakresu dziejów najnowszych. Mam nadzieję, że nie potraktują oni moich refl eksji68 jako rodzaju brutalnej ingerencji w ich autonomię i wolność badawczą. Mam nato-miast ogromną nadzieję, iż pierwsza z serii publikacji Lubelskiego Centrum Doku-mentacji Historii Sportu stanowi logiczny zaczyn i jednocześnie katalizator oryginal-nych, nowatorskich badań prowadzonych nad dziejami sportu w Lublinie i regionie.

67 Patrz szerzej choćby, J. Chełmecki: Działalność Państwowego Urzędu Wychowania Fizycznego i Przy-sposobienia Wojskowego i w latach 1946–1948. W: Z najnowszej historii kultury fi zycznej w Polsce. T. 2. Red. L. Szymański, Z. Schwarzer. Wrocław 1996 s. 157–159; L. Gondek: Prawno wojskowe podstawy kultury fi zycznej w Polsce w latach 1944–1948. W: Wojsko Polskie w służbie narodu i państwa 1943–1983. Red. Z. Pawluczuk. Gdańsk 1984 s. 151–155; R. Szubert: Kultura fi zyczna w przemianach wsi polskiej. Wrocław 2010 passim. Z innych niezwykle atrakcyjnych, a totalnie pozbawionych swego dociekliwego badacza, jest sport niemiecki z epoki okupacji. Jego widomym śladem są znajdujące się zbiorach Narodowego Archi-wum Cyfrowego fotografi e zawodów sportowych z udziałem żołnierzy Werhmachtu w Lublinie z lata 1940 roku (http://www.audiovis.nac.gov.pl/search/). 68 Ogromnie się cieszę, że w sukurs moim rozmyślaniom idą dwa niezwykle ważne dla polskiej huma-nistyczno-społecznej teorii sportu artykuły opublikowane w ostatnim numerze periodyku „e-Politikon. Kwartalnik Naukowy Ośrodka Analiz Politologicznych Uniwersytetu Warszawskiego” 8, 2013. Chodzi o tekst Seweryna Dmowskiego: Polityczna historia polskiej piłki nożnej. Wprowadzenie do tematyki badaw-czej s. 89–108 oraz Eweliny Białkowskiej: Sport – instrument polityczny służący kreacji wizerunku państwa na arenie międzynarodowej s. 109–137. Choć oba mają charakter studiów politologicznych, to sadzę, że powinni doń bezzwłocznie sięgnąć ci spośród historyków, którzy ciągle wątpią w sport jako integralną część dziejów.

41

Wstęp

Prace bibliografi czne w dziedzinie kultury fi zycznej w Polsce mają już prawie stu-letnią historię. Za pierwszą polską bibliografi ę poświęconą problematyce sporto-

wej należy uznać zestawienie opracowane w roku 1920 przez Eugeniusza Piaseckiego, mające charakter bibliografi i zalecającej adresowanej do nauczycieli wychowania fi zycznego1. Postęp powojennych prac bibliografi cznych w dziedzinie kultury fi zycz-nej pozostawał w ścisłym związku z rozwojem instytucjonalnych ram nauki o kulturze fi zycznej. Zasłużonymi na tym polu są zwłaszcza niektóre pracownie Instytutu Nauko-wego Kultury Fizycznej Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie. Okres ten przyniósł udane zastosowania najnowszych osiągnięć w dziedzinie metodyki biblio-grafi cznej w poszukiwaniu najbardziej funkcjonalnej formy bibliografi i sportowej. Zaowocował on opracowaniem podstawowych bibliografi i retrospektywnych2, zaini-cjowaniem rejestracji bieżącej produkcji wydawniczej poświęconej różnym aspek-tom kultury fi zycznej3, a także przygotowaniem prostych zestawień bibliografi cznych nastawionych na potrzeby nauczycieli wychowania fi zycznego. W dorobku bibliografi i sportowej należy wymienić także bibliografi ę ułożoną przez Marię Jasińską obrazującą stulecie rozwoju czasopism sportowych w Polsce4. W połowie lat osiemdziesiątych XX wieku opracowano też pierwszą bibliografi ę historii polskiego sportu. Przygoto-wał ją Kajetan Hądzelek – zasłużony badacz tej problematyki – wraz z Marią Rotkie-wicz i Sławomirem Wilkiem5. Selektywny charakter tego zestawienia, jego skromna struktura i brak indeksów, to cechy, które zaważyły negatywnie na jego ocenie. Nie ulega jednak wątpliwości, że bibliografi a ta odegrała także pozytywną rolę w budowa-niu warsztatu badawczego historyków zajmujących się dziejami sportu i inspirowała badania naukowe nad przeszłością kultury fi zycznej w Polsce.

1 E. Piasecki: Biblioteka podręczna wychowawcy fi zycznego. Bibliografi ę tę opublikowano jako dodatek do czasopisma „Wychowanie Fizyczne”. [R. 1]: 1920. 2 Pierwszą publikacją o tym charakterze jest bibliografi a opracowana przez Annę Mońkę -Staniakową i Helenę Żytkowicz obejmująca prace opublikowane w latach 1841–1914. Zob.: A. Mońka -Staniakowa, H. Żytkowicz: Bibliografa wychowania fi zycznego i sportu w Polsce (1841–1914). Cz. 1–2. Warszawa 1961–1965. 3 Bieżąca bibliografi ę prac na temat sportu i kultury fi zycznej zaczęto publikować w roku 1962 na ła-mach miesięcznika „Kultura Fizyczna”. 4 M. Jasińska: Bibliografi a czasopism sportowych w Polsce 1881–1981. Warszawa 1983. Wcześniej pisali na ten temat: K. Hądzelek, H. Jakubowska: Informacja o polskich czasopismach z zakresu wychowania fi -zycznego i sportu w Polsce 1918–1939. „Kultura Fizyczna”. [R. 12]: 1958 nr 4 s. 373–381. 5 Bibliografi a historii kultury fi zycznej (pozycje wybrane). Wybór i oprac. K. Hądzelek, M. Rotkiewicz, S. Wilk. Warszawa 1985.

42


Zamiarem twórców Bibliografi i historii lubelskiego sportu jest wykorzystanie naj-lepszych doświadczeń zdobytych na polu bibliografi i sportowej udokumentowanych opublikowanymi zestawieniami bibliografi cznymi dla zbudowania obrazu rozwoju piśmiennictwa traktującego o historii sportu rozwijającego się na Lubelszczyźnie od drugiej połowy wieku XIX po początek bieżącego stulecia. Podstawowym naszym celem była rejestracja i zgromadzenie publikacji naukowych wydanych w formie ksią-żek i broszur oraz artykułów ogłaszanych na łamach czasopism naukowych i regio-nalnych, a także w pracach zbiorowych i materiałach z konferencji, które w całości lub w części dotyczą przeszłości sportu zarówno w jego wyczynowej, jak również amatorskiej i szkolnej odmianie. Z powodu swojego historycznego ukierunkowania bibliografi a pomija szereg zagadnień, które tradycyjnie składają się na zawartość retro-spektywnych bibliografi i sportu i wychowania fi zycznego takich jak prace naukowo--badawcze z zakresu teorii i metodyki sportów, opracowania dotyczące obiektów, urządzeń i sprzętu sportowego, przepisów sportowych, dydaktyki i taktyki sportów, teorii wyniku sportowego, teorii i metodyki treningu oraz kontroli efektów szkolenio-wych, rekreacji, rehabilitacji ruchowej itp. Nie obejmuje ona także w zasadzie publi-kacji z dziedziny turystyki, która bywa często łączona ze sportem w różnych zestawie-niach bibliografi cznych. Prace dotyczące tej tematyki odnotowujemy tylko wtedy, gdy akcentują one czynny aspekt wypoczynku i związaną z nim aktywność fi zyczną. Pomi-nęliśmy też prace o charakterze statystyk sportowych6. Choć niektóre teksty uwzględ-nione w Bibliografi i historii lubelskiego sportu są opublikowane także w wersji cyfro-wej, zrezygnowaliśmy z zamieszczania adresów internetowych z powodu niewielkiej ich użyteczności w postaci drukowanej7. Znaleźć je można natomiast w elektronicznej formie bibliografi i na stronie internetowej Lubelskiego Centrum Dokumentacji Histo-rii Sportu.

W Bibliografi i lubelskiego sportu prócz prac naukowych, traktujących o począt-kach i rozwoju sportu oraz poszczególnych jego dyscyplin, dziejach organizacji i klu-bów, historii zawodów i obiektów sportowych starano się także odnotować publika-cje o doraźnym przeznaczeniu i typowo informacyjnym charakterze, jak np. programy zawodów. Były one z zasady pomijane przez bibliografi e kultury fi zycznej. Mimo skromnej formy edytorskiej, odpowiadającej ich użytkowej roli, wciąż zachowują one wagę dokumentu przywracającego naszej pamięci minione wydarzenia sportowe i obok doniesień prasowych bywają czasami jedynymi ich świadectwami. Do biblio-grafi i włączyliśmy też nieliczne wspomnienia, pamiętniki i reportaże, traktując je jako

6 Jak np.: A. Radoń: Piłka nożna w Polsce w latach 1921–1966. Tabele i zestawienia. Warszawa 1968.7 Nie wskazujemy też adresów stron internetowych klubów, stowarzyszeń i instytucji sportowych, które często zamieszczają tam obszerne informacje o własnej historii.

43

Wstęp

przekazy dopełniające obraz wyłaniający się z ofi cjalnych doniesień i sprawozdań o osobiste przeżycia bezpośrednich uczestników.

Swoim zasięgiem chronologicznym bibliografi a obejmuje okres od końca trze-ciej ćwierci wieku XIX, kiedy pojawiły się pierwsze, pojedyncze doniesienia prasowe o lubelskich wydarzeniach i instytucjach związanych z kulturą fi zyczną, aż po naj-nowszą monografi ę lubelskiego sportu lotniczego w dwudziestoleciu międzywojen-nym i opracowanie historii Tomaszowskiego Klubu Sportowego „Tomasovia” wydane w drugiej połowie roku 2013.

Materiał do bibliografi i zebrano w dużej mierze z autopsji. Pewna część opisów ma jednak charakter pochodny. Zostały one przejęte z innych źródeł bibliografi cz-nych takich jak bibliografi e ogólne (Przewodnik Bibliografi czny, Bibliografi a Zawarto-ści Czasopism), bibliografi e regionalne (Bibliografi a historii województwa lubelskiego, Bibliografi a Lubelszczyzny), bibliografi e lokalne i bibliografi e dziedzinowe dotyczące zwłaszcza kultury fi zycznej8. Podstawą gromadzenia materiału bibliografi cznego były też czasopisma naukowe z oczywistą preferencją periodyków historycznych, pisma sportowe oraz katalogi i bazy bibliotek. Jako źródła informacji bibliografi cznej wyko-rzystano też prace magisterskie napisane na seminarium z bibliografi i przez studentów kierunku informacja naukowa i bibliotekoznawstwo w Uniwersytecie Marii Curie--Skłodowskiej w Lublinie, które miały charakter bibliografi i poszczególnych miast regionu.

Przedmiotem rejestracji było piśmiennictwo polskie oraz te nieliczne publika-cje w językach obcych (angielski, hiszpański), które ukazały się poza Polską, a doty-czą sportu lubelskiego. W bibliografi i uwzględniono prace zwarte i artykuły ogłaszane w pracach zbiorowych i czasopismach. Te ostatnie zostały jednak poddane selekcji. Jej kryterium był naukowy charakter czasopism i częstotliwość ich ukazywania się. Choć nie sposób zanegować istnienia bardzo ścisłego związku życia sportowego regionu z prasą codzienną i tygodniową9, to w bibliografi i ograniczono się tylko do artyku-łów ogłoszonych w periodykach będących rocznikami, półrocznikami, kwartalni-kami i miesięcznikami. Wyjątkiem od tej reguły jest włączenie w krąg kwerendy także

8 Warto zauważyć, że obie lubelskie bibliografi e regionalne odnotowują publikacje dotyczące sportu i wychowania fi zycznego, natomiast bieżąca bibliografi a historyczna czyni to systematycznie dopiero od roku 1992. 9 O specyfi ce prasy, jako źródła do badań nad historią sportu pisali: H. Jakubowska: Prasa sportowa okresu międzywojennego jako źródło do dziejów wychowania fi zycznego i sportu w latach 1918–1939. „Kul-tura Fizyczna”. [R. 15]: 1962 nr 4 s. 308 i nast.; D. Dudek: Źródła do dziejów kultury fi zycznej 1918–1939. Czasopisma, kalendarze, jednodniówki. „Biuletyn Informacyjny Biblioteki Głównej AWF w Krakowie” 1997 nr 3 dodatek nr 1; idem: [Uzupełnienie]. „Biuletyn Informacyjny Biblioteki Głównej AWF w Krako-wie” 1998 nr 3 s. 9–10. Jako wydanie poprawione i uzupełnione: idem: Źródła do dziejów kultury fi zycz-nej 1844–1939. Czasopisma, kalendarze, jednodniówki. „Biuletyn Informacyjny Biblioteki Głównej AWF w Krakowie” 2001 nr 2 dodatek.

44


niektórych czasopism regionalnych, które nie mają charakteru pism naukowych, prasy XIX wieku i prasowych podsumowań dłuższych okresów w historii lubelskiego sportu. Przyjmując takie kryteria selekcji materiału jesteśmy świadomi, że rejestracji biblio-grafi cznej umyka wtedy życie sportowe małych miejscowości, znajdujące odzwier-ciedlenie prawie wyłącznie w lokalnej prasie codziennej i tygodnikach. Tym, co ma umożliwić zainteresowanym czytelnikom kontakt z czasopismami ukazującymi się częściej, niż raz w miesiącu i z prasą codzienną jest umieszczony na początku biblio-grafi i Dział ogólny (I). Zamieściliśmy tam informacje o samoistnych lubelskich biblio-grafi ach regionalnych i ważniejszych bibliografi ach lokalnych, gdzie znaleźć można także informacje o artykułach prasowych10. Dział ogólny przynosi także zestawienie regionalnych i lokalnych słowników biografi cznych oraz wydawanych w lubelskim tytułów prasy sportowej oraz sportowych dodatków prasowych.

Dotychczas opublikowane retrospektywne i bieżące bibliografi e kultury fi zycznej proponują różne sposoby porządkowania materiału. Z punktu widzenia potrzeb użyt-kownika, za najmniej wygodny uznać należy układ według form wydawniczych zasto-sowany we wspomnianej już Bibliografi i historii sportu. Skutkiem jego zastosowania było stworzenie działów nieistotnych z punktu widzenia osoby poszukującej informa-cji. Do potrzeb Bibliografi i historii lubelskiego sportu, której zasięg tematyczny i zakres chronologiczny nie są szerokie, nie nadaje się też układ oparty o Uniwersalną Klasyfi -kację Dziesiętną zastosowany w bibliografi i opracowanej przez Henrykę Sypniewską11. Biorąc pod uwagę przede wszystkim względy praktyczne i uwzględniając potrzeby potencjalnych użytkowników, przyjęliśmy dla bibliografi i układ systematyczny. Składa się ona ze wspomnianego już działu ogólnego (I), którego zawartość daje możliwość prowadzenia dalszych, samodzielnych, szerszych i bardziej szczegółowych poszuki-wań w oparciu o inne bibliografi e, katalogi czasopism, prasę i słowniki biografi czne. Część szczegółowa bibliografi i, przynosząca podstawową informację o piśmiennictwie dotyczącym dziejów lubelskiego sportu, zbudowana jest z pięciu działów (II–VI).

Chcąc dać w miarę jasny obraz piśmiennictwa naukowego z dziedziny historii sportu na terenie ziemi lubelskiej, na początku części szczegółowej w dziale II (Sport w regionie lubelskim) zamieściliśmy nieliczne, ogłoszone drukiem źródła do historii lubelskiego sportu12. W dalszej kolejności uwzględniliśmy grupę opracowań, które

10 Na swojej stronie internetowej Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. H. Łopacińskiego w Lublinie udostępnia pełnotekstową wersję wydanych drukiem tomów Bibliografi i Lubelszczyzny (za lata 1944–2000), a wyszukiwarka pozwala przeszukiwać zasoby bibliografi czne dla lat 1801–1944 i 2000–2013. 11 H. Sypniewska: Bibliografi a wychowania fi zycznego i sportu w Polsce (1945–1969). Cz. 1–4. Warszawa 1966–1971.12 Problematykę źródeł archiwalnych do badań nad dziejami sportu podejmowali: M. Ordyłowski: No-wożytne źródła archiwalne w badaniach historyków wychowania fi zycznego, sportu i turystyki. W: Z naj-nowszej historii kultury fi zycznej w Polsce. T. 8: Prace naukowe Letniej Szkoły Historyków Kultury Fizycznej.

45

Wstęp

dotyczą całego regionu, jego części lub kilku miejscowości. Dział zamyka zestawienie prac poświęconych rozwojowi sportu w poszczególnych miejscowościach. Tu także zamieściliśmy opracowania dotyczące historii klubów sportowych, składających się zwykle z kilku sekcji. Dla publikacji omawiających w regionalnych lub lokalnych kon-tekstach rozwój poszczególnych dyscypliny sportu stworzyliśmy dział III (Dyscypliny sportowe). Stanowi on zarazem swoistą mapę popularności poszczególnych dyscyplin sportowych w regionie. Zebrane tam piśmiennictwo na temat dwudziestu pięciu dzie-dzin sportu, od piłki nożnej przez lotnictwo sportowe po żużel, daje obraz charakteru i intensywności zainteresowań sportowych mieszkańców naszego regionu. W osobną całość (IV Sport w szkołach) wydzieliliśmy opracowania dotyczące sportowego życia szkół stopnia podstawowego i średniego oraz sportu akademickiego. Tu mieszczą się też prace, które dotyczą jedynej w naszym regionie uczelni sportowej związanej z war-szawską Akademią Wychowania Fizycznego, noszącej w przeszłości różne nazwy, dziś znanej jako Wydział Wychowania Fizycznego i Sportu w Białej Podlaskiej. Osobny, niewielki dział (V Osoby) tworzą publikacje poświęcone pojedynczym osobom – zawodnikom, szkoleniowcom, działaczom i popularyzatorom sportu.

Na stan wiedzy o lubelskim sporcie składają się nie tylko prace ogłoszone drukiem, ale także teksty niepublikowane przygotowane jako prace dyplomowe – doktorskie, magisterskie, licencjackie oraz inne opracowania pozostające w maszynopisie, które napisali historycy -amatorzy, dokumentujący najczęściej w tej formie dzieje klubów sportowych. Wzorem Centralnego katalogu wychowania fi zycznego i sportu13 postano-wiliśmy istnienie takich prac odnotować, zestawiając je w ostatnim dziale bibliografi i (VI Prace niepublikowane). Przy gromadzeniu materiału do tej partii bibliografi i korzy-staliśmy z kartotek i baz prac napisanych i obronionych w polskich uniwersytetach i akademiach wychowania fi zycznego. Bibliografi czne charakterystyki pojedynczych pozycji bywają niepełne, ponieważ istotne ograniczenie stanowił niekiedy schemat przyjęty we wspomnianych bazach i kartotekach. Staraliśmy się uwzględnić podsta-wowe dane takie jak: nazwisko i imię (lub inicjał imienia) autora, tytuł pracy, miejsce i rok jej powstania, objętość, nazwę uczelni, na której powstała oraz nazwisko promo-tora pracy. Udało nam się w ten sposób zgromadzić opisy 106 prac niepublikowanych

Red. L. Nowak. Gorzów Wielkopolski 2008 s. 53–68; D. Dudek: Znaczenie zbiorów Centralnego Archiwum Wojskowego w Warszawie dla odtworzenia dziejów kultury fi zycznej w Polsce. W: Z najnowszej historii kul-tury fi zycznej w Polsce. Red. L. Szymański. Wrocław 1993 s. 171–176; J. Gaj: O przydatności źródeł w archi-wach terenowych do badań rozwoju kultury fi zycznej w Wielkopolsce (lata 1918–1939). „Roczniki Naukowe Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego w Poznaniu” 1965 z. 10 s. 265–270; P. Godlewski: Archiwa pań-stwowe jako baza źródłowa do badań historii kultury fi zycznej. „Wychowanie Fizyczne i Sport”. T. 42: 1998 nr 1 s. 153–162.13 Centralny katalog wychowania fi zycznego i sportu. T. 1–3. Oprac. M. Uklejska, H. Sypniewska, I. Eichelberger. Warszawa 1960–1970.

46


napisanych głównie przez studentów akademii wychowania fi zycznego na semina-riach prowadzonych przy zakładach, które podejmowały w swojej działalności nauko-wej i dydaktycznej także problematykę historyczną. Autorami prac traktujących o lubelskich sportowcach i klubach sportowych byli też studenci studiów historycz-nych w Uniwersytecie Marii Curie -Skłodowskiej.

W obrębie działów i poddziałów opisy poszczególnych pozycji bibliografi cznych ułożone są alfabetycznie według nazwisk autorów lub tytułów dzieł zbiorowych. Wyjątkiem od tej zasady jest porządek opisów w dziale V, obejmującym publikacje poświęcone osobom. Kolejność wyznaczają w nim nie nazwiska autorów, lecz nazwi-ska osób, których dotyczą prace biografi czne.

Każda pozycja bibliografi czna występuje w bibliografi i tylko raz. Numeracja pozy-cji w obrębie bibliografi i ma charakter ciągły. Rozwiązanie to wynika z konieczności zastosowania prostych w swojej formie odsyłaczy do innych pozycji, których podsta-wową rolą jest łączenie działów, umożliwiające czytelnikowi szybkie skompletowanie rozproszonych informacji. Odsyłacze kierujące do pozycji powiązanych z tematyką danego działu umieszczono na początku poddziałów bibliografi i, poniżej ich tytułów. W przypadku Lublina, wielokrotnie przywoływanego w literaturze, pominięto odsy-łacze liczbowe z powodu ich zbyt dużej liczby. Rolę pomocy w przeszukiwaniu biblio-grafi i spełnia w tym wypadku tylko indeks zamieszczony na końcu.

Opis bibliografi czny w Bibliografi i historii lubelskiego sportu jest wzorowany na sto-sowanym w bieżącej bibliografi i historycznej przygotowywanej w Pracowni Bibliogra-fi i Bieżącej w Instytucie Historii Polskiej Akademii Nauk ukazującej się pod tytułem Bibliografi a historii polskiej w tomach zestawiających produkcję wydawniczą za kolejne lata. Do wypracowanego w niej sposobu opisu publikacji przywykły już kolejne poko-lenia historyków. Forma opisu bibliografi cznego zalecana w normie bibliografi cznej PN–82/N–01152.01 (książki) i PN–N–01152.2 (wydawnictwa ciągłe) w opinii prze-ciętnych użytkowników bibliografi i uchodzi za mało przejrzystą.

W opisie książek i broszur uwzględniono takie elementy jak: nazwisko i imię autora, tytuł dzieła, miejsce i rok wydania, nazwę wydawcy oraz liczbę stron. Na końcu w nawiasie podano nazwę serii wydawniczej. W stosunku do formy opisu bibliogra-fi cznego używanego w Bibliografi i historii polskiej uproszczono więc elementy skła-dające się na charakterystykę zawartości publikacji przez pominięcie szczegółowego wyliczenia odnoszącego się do formy materiałów ilustracyjnych i materiałów towarzy-szących takich jak, np. fotografi e, rysunki, wykresy, mapy, streszczenia i in. W biblio-grafi i nie są odnotowywane także nazwy instytucji sprawczych. Opis artykułu ogłoszo-nego w czasopiśmie zawiera: nazwisko i imię autora, tytuł artykułu, tytuł czasopisma, numer tomu lub rocznika, rok wydania, numer zeszytu lub numeru oraz zakres stron. Tytuły czasopism nie są skracane. Opisy bibliografi czne artykułów w pracach zbio-rowych zawierają ponadto nazwisko i imię redaktora lub redaktorów oraz nazwę wydawcy. Tak ukształtowana forma opisu bibliografi cznego zawiera najważniejsze

47

Wstęp

elementy niezbędne do identyfi kacji danej pozycji. Na opis bibliografi czny czasopism składa się: tytuł czasopisma, podtytuł, określenie częstotliwości jego ukazywania się, o ile nie wskazuje na nią tytuł, miejsce wydawania, nazwa wydawnictwa, rok wyda-nia pierwszego numeru, rok wydania ostatniego numeru dla czasopism, które prze-stały się już ukazywać. Opis czasopism wychodzących do dziś kończy się pauzą. Poni-żej, używając mniejszego stopnia czcionki, odnotowano samoistne i niesamoistne dodatki sportowe do danego czasopisma. Nazwiska redaktorów podano tyko przy cza-sopismach sportowych i dodatkach sportowych. W nawiasach kwadratowych znajdują się rozwiązania skrótów występujących w tytułach publikacji i dodatkowe konieczne objaśnienia.

Bibliografi a historii lubelskiego sportu ma charakter bibliografi i adnotowanej. W adnotacjach, wyróżnionych mniejszym stopniem czcionki, mieszczą się dodatkowe dane księgoznawcze, np. informacje o kolejnych wydaniach publikacji. Tu zamieścili-śmy też odesłania do recenzji książek. W miarę potrzeby wprowadzono też adnotacje treściowe charakteryzujące zawartość prac w sytuacjach, gdy ich tytuł nie dość jedno-znacznie je charakteryzował. Wprowadzono je też w przypadku prac historycznych, w których problematyka sportowego życia regionu, dziejów organizacji i obiektów sportowych pojawia się tylko na marginesie głównych rozważań. Krótko scharaktery-zowano wówczas poruszane w nich zagadnienia, wiążące się z interesującym nas tema-tem, a w nawiasie podano stosowne strony publikacji. Rolą tych adnotacji jest wydo-bycie problematyki sportowej zawartej w pracach o charakterze ogólnym dotyczących historii Lublina i regionu w drugiej połowie wieku XIX i w XX wieku.

Orientację w bibliografi i i szybki dostęp do poszukiwanych prac ułatwiają odsyła-cze liczbowe do innych pozycji bibliografi i oraz indeks, który obejmuje opisy biblio-grafi czne i adnotacje. Liczby w indeksie odsyłają do numerów pozycji w bibliografi i.

Ewa Zielińska

49

Wykaz ważniejszych skrótów

ang. – angielskiAWF – Akademia Wychowania

FizycznegoAWFiS – Akademia Wychowania

Fizycznego i SportuAZS – Akademicki Związek Sportowycz. – częśćdwumies. – dwumiesięcznik dwutyg. – dwutygodnikfranc. – francuskii in. – i inniim. – imienia IWFiS – Instytut Wychowania

Fizycznego i SportuKS – Klub SportowyMKS – Miejski Klub Sportowymies. – miesięcznikna zlec. – na zlecenieniereg. – nieregularnienlb. – nadliczbowa (strona

nienumerowana)nr – numeroprac. – opracował(-a), opracowalipow. – powiat

przew. kom. red. – przewodniczący komitetu redakcyjnego

przy współpr. – przy współpracyprzy współudz. – przy współudzialeprzygot. – przygotowałR. – rocznikrec. – recenzjared. – redaktor, redakcjared. nacz. – redaktor naczelnys. – stronass. – stront. – tomtyg. – tygodnik UMCS – Uniwersytet Marii Curie-

-Skłodowskiejur. – urodzonyuzup. – uzupełnione vol. – volumenWKS – Wojskowy Klub Sportowywyd. – wydał(-a), wydaniez. – zeszytzespołu red. – zespołu redakcyjnegozm. – zmarłZWWFiS – Zamiejscowy Wydział

Wychowania Fizycznego i Sportu

51

BIBLIOGRAFIA

I. DZIAŁ OGÓLNY

1. Bibliografi e i katalogi

1. BIBLIOGRAFIA Lubelszczyzny 1944–1964. Cz. 1. Oprac. zespół pod red. Wiesławy Baszyńskiej i Ireny Harhalowej. Cz. 2. Oprac. zespół pod red. W[iesławy] Baszyńskiej. Lub-lin 1967–1974 Wojewódzka Biblioteka Pub-liczna im. Hieronima Łopacińskiego w Lubli-nie ss. 332, nlb. 3 + 249.

Rec. (cz. 1): SZYMAŃSKI Józef. Rocznik Lubelski. T. 11: 1968 s. 194–97; WIŚNIEWSKI Stanisław. Studia Źródłoznawcze. T. 15: 1971 s. 205–208.

2. BIBLIOGRAFIA Lubelszczyzny 1965–1970. Oprac. zespół Zofi a Albigowska [i in.]. Pod red. Wiesławy Baszyńskiej. Lublin 1982 Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. H. Łopacińskiego ss. 543, nlb. 1.

3. BIBLIOGRAFIA Lubelszczyzny 1971–1975. Pod red. Wiesławy Baszyńskiej i Ireny Harhalowej. Lublin 1994 Wojewódzka Biblio-teka Publiczna im. H. Łopacińskiego w Lubli-nie ss. 483, nlb. 1.

4. BIBLIOGRAFIA Lubelszczyzny 1976–1980. Oprac. zespół pod red. Teresy Zabielskiej i Bożeny Lech -Jabłońskiej. Lublin 2004 Woje-wódzka Biblioteka Publiczna im. H. Łopaciń-skiego ss. 633, nlb. 1.

5. BIBLIOGRAFIA Lubelszczyzny 1981–1985. Oprac. zespół pod red. Bożeny Lech--Jabłońskiej. Lublin 2006 Wojewódzka Biblio-teka Publiczna im. H. Łopacińskiego ss. 542, nlb. 1.




9. BIBLIOGRAFIA Lubelszczyzny 1998–1999. Oprac. zespół pod red. Bożeny Lech--Jabłońskiej. Lublin 2002 Wojewódzka Biblio-teka Publiczna im. Hieronima Łopacińskiego w Lublinie ss. 511, nlb. 1.

10. BIBLIOGRAFIA Lubelszczyzny 2000. Oprac. zespół pod red. Bożeny Lech--Jabłońskiej. Lublin 2005 Wojewódzka Biblio-teka Publiczna im. Hieronima Łopacińskiego w Lublinie ss. 484.

11. BIBLIOGRAFIA publikacji pracow-ników Instytutu Wychowania Fizycznego i Sportu w Białej Podlaskiej 1969–1999. 30 lat IWFiS [Instytutu Wychowania Fizycz-nego i Sportu] w Białej Podlaskiej. Red. Hen-ryk Mierzwiński, Tomasz Demidowicz, przy współpracy Kazimiery Kę dzier skiej i Jadwigi Zaradkiewicz. Biała Podlaska 2000 Ofi cyna Wydawnicza „Donatech” ss. 292.

12. KOWALSKI Marian: Bibliografia powiatu radzyńskiego i jego regionu. Między-rzec Podlaski 1969 Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Międzyrzecu Podlaskim ss. 67, nlb. 1.

Rec.: ROGALA Jan. Kwartalnik Historyczny. T. 77: 1970 nr 2 s. 509–511.

13. LUDZIE Zamościa i Zamojszczy-zny. Bibliografi a w wyborze. Oprac. Grażyna

52

I. DZIAŁ OGÓLNY

Markiewicz, przy współpr. Roberta Urbana. Zamość 1998 Wojewódzka i Miejska Biblio-teka Publiczna w Zamościu ss. 124.

14. TARNOGRÓD 1567–1994. Bibliogra-fi a. Oprac. Grażyna Markiewicz. Zamość 1995 Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Zamościu ss. 33, nlb. 2.

15. WASZCZENIUK Katarzyna, Sztorc Andrzej: Bibliografia miasta Świdnika do roku 2003. Opracowano pod kierunkiem Ali-cji Matczuk i Artura Znajomskiego. Świdnik 2006 Urząd Miasta ss. 106.

16. WOJTKOWSKI Andrzej: Bibliogra-fi a historii województwa lubelskiego. Wyd. Maria Juda i Alicja Matczuk, przy współpr. Artura Znajomskiego. Lublin 2000 Wydawni-ctwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej ss. 567, nlb. 1.

Publikacje dotyczące sportu (s. 190–191) i wychowa-nia fi zycznego (s. 238).

17. WYBRANE problemy oświaty i wychowania w Lubelskiem w latach 1944–1974. Bibliografia. Cz. 1–2. Oprac. Hanna Zych, współpr. Grażyna Stoma, Urszula Strze-lecka. Lublin 1979 Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka im. Komisji Edukacji Narodowej w Lublinie ss. 252 + 253.

18. WYBRANE problemy oświaty i szkol-nictwa Lubelszczyzny. Bibliografi a adnoto-wana za lata 1975–1994. Oprac. zespół pod red. Grażyny Bownik-Zawadzkiej, Haliny Kołodziejczyk, Grażyny Stomy. Lublin 1997 Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka im. Komisji Edukacji Narodowej w Lublinie ss. 163.

19. ZAMOŚĆ 1580–1996. Literatura w wyborze. Oprac. Grażyna Markiewicz, Ro bert Urban. Zamość 1997 Wojewódzka i Miejska Biblioteka w Zamościu ss. 80.

20. KATALOG czasopism lubelskich. Oprac. Halina Wolska, przy współudz. zes-po łu red. Marii Gawareckiej, Zofi i Jasińskiej, Witolda Nowodworskiego. Lublin 1974 Stowa-

rzyszenie Bibliotekarzy Polskich, Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. H. Łopa-cińskiego w Lublinie ss. 144, nlb. 2.

Rejestruje czasopisma wydawane w regionie lubel-skim w latach 1779–1970.

21. PAZURA Wiesława: Katalog czaso-pism niezależnych w zbiorach Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej im. Hieronima Łopa-cińskiego w Lublinie. Lublin 2002 Wydawni-ctwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej ss. 103.

22. PRASA na Zamojszczyźnie. Zestawie-nie bibliografi czne w wyborze. Oprac. Gra-żyna Markiewicz. Zamość 1997 Wojewódzka i Miejska Biblioteka w Zamościu ss. nlb. 2, 76.

2. Czasopisma sportowe, dodatki sportowe do czasopism

i inne wydawnictwa ciągłe

23. BASKET. Tygodnik koszykarski. Red. nacz. Cezary Mróz. Lublin Basket Press LTD. Nr 1: 1993 (26 października) — 1997.

24. BIULETYN Pierwszej Ogólnopol-skiej Spartakiady ZS [Zrzeszenia Sportowego] „Start”. Lublin Komitet Organizacyjny Sparta-kiady. [R. 1]: 1954.

Wychodził codziennie w dniach 1–5 VII 1954.

25. BIULETYN Wojewódzkiej Rady Łowieckiej. Lublin Wojewódzka Rada Łowie-cka. R. 1 nr 1: wrzesień 1956.

26. DARZ Bór. [Niereg.]. Red. Bogumił Mikulski. Lublin Wojewódzka Rada Polskiego Związku Łowieckiego w Lublinie. [R. 1]: 1960 — 1972.

R. 1 wyd. z okazji VI Wojewódzkiego Zjazdu Dele-gatów PZŁ [Polskiego Związku Łowieckiego]. R. 2 wyd. z okazji VIII Wojewódzkiego Zjazdu Delegatów PZŁ w Lublinie 15 V 1966. R. 3 wyd. z okazji IX Wojewódz-kiego Zjazdu Delegatów PZŁ w Lublinie 4 V 1969. R. 4 wyd. z okazji X Wojewódzkiego Zjazdu Delegatów PZŁ. Lublin 1972.

53

2. Czasopisma sportowe, dodatki sportowe do czasopism i inne wydawnictwa ciągłe

27. DZIENNIK Wschodni. Biała Podla-ska, Chełm, Lublin, Zamość. Magazyn. Red. nacz. Paweł Chromcewicz. Lublin „Edytor Press”. R. 1 nr 1: 1995 (1 grudnia) —

Dodatki: Dziennik Olimpijski. Atlanta (1996 do nr 162), Szesnaste Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej Fran-cja’98 (1998 do nr 132), Sport (1999 do nr 107, 113, 119, 126, 130, 136; od 2000 dodatek do wydań poniedziałko-wych), Euro 2000 (2000 do nr 135).

28. GAZETA Lubelska. Niezależny organ demokratyczny. [Dziennik]. Lublin Spół-dzielnia Wydawnicza „Czytelnik”. [R. 1]: 1944 (1 sierpnia) — 1947.

Cotygodniowy dodatek Gazeta Sportowa (wychodził od 1 II 1946).

29. GŁOS Lubelski. Pismo codzienne. Lublin Wyd. Franciszek Moskalewski. [R. 1]: 1913 (1grudnia) — 1939.

Cotygodniowy dodatek sportowy.

30. INFORMATOR 2000. Sport, kul-tura, rekreacja, turystyka. [Kalendarz imprez. Powiat Chełm]. [Rocznik]. Chełm Chełmski Ośrodek Informacji Turystycznej. [R. 1]: 2000.

31. INFORMATOR Komitetu Obchodów Święta Lotnictwa. [Jednodniówka]. Świdnik 26 VIII 1962.

32. INFORMATOR Lubelski. Kultura, turystyka, sport, przedsiębiorczość. [Nie-reg.]. Lublin Stowarzyszenie Popierania Twór-czości na zlec. Urzędu Miejskiego w Lublinie i Urzędu Wojewódzkiego w Lublinie. Nr 1: 1996 (maj–sierpień) — 1997.

33. KALENDARZ Imprez Turystycz-nych i Ciekawszych Kulturalnych i Sporto-wych Województwa Lubelskiego na rok 1971 Wojewódzki Ośrodek Informacji Turystycz-nej i Zarząd Okręgu PTTK w Lublinie. Lub-lin 1971.

34. KALENDARZ Imprez Turystycznych, Kulturalnych i Sportowych Województwa Lubelskiego na rok 1973 Wojewódzki Ośro-dek Informacji Turystycznej i Zarząd Okręgu PTTK w Lublinie. Lublin 1973.

35. KARATE Kyokushin. Pismo Lubel-skiego Klubu Karate Kyokushin. [Kwartalnik]. Red. nacz. Krzysztof Marcinkowski. Lublin 1999 „Ex-libris”. Nr 1: 1999 (2 kwart.).

36. KOMUNIKAT Strzelecki Okręgu Lublin. Pismo wydawane dla członków Okręgu Strzeleckiego. Lublin. [R. 1]: 1921.

37. KOZIE Percie. [Jednodniówka powie-lana]. Red. Alojzy Leszek Gzella. Lublin 1963 (listopad).

Wydana z okazji 10-lecia Koła Lubelskiego Klubu Wysokogórskiego.

38. KRONIKA Tygodnia. Biłgoraj, Chełm, Hrubieszów, Krasnystaw, Rejowiec, Tomaszów Lubelski, Zamość Przedsiębior-stwo Wielobranżowe „AGTEL”. Nr 1: 1995 (3 stycznia) —

Dodatek specjalny Notes Kibica. Oprac. Marek Szto-chel. Zamość 2004.

39. KURIER Lubelski. [Dziennik]. Lublin Lubelska Spółdzielnia Wydawnicza. R. 1: 1957 (24 marca) —

Dodatki: Kurier Sportowy (1998 od nr 208 dodatek tygodniowy do wydań poniedziałkowych), Ogólnopolski Bieg Solidarności (1998 do nr 249), Kurier Mundialowy (1998 do nr 132), Bieg Jezior (1998 do nr 178, 1999 od nr 182).

40. LUBELSKI Sport. [Tyg.]. Red. Henryk Szymczyk [i in.]. Lublin Laser Graf. R. 1 nr 1: 1990 (19 lutego) —

Od 1990 (nr 8/9) pod tytułem „Lubelski Sport i Roz-rywka”.

41. LUBELSKI Tygodnik Sportowy. Poświęcony wyłącznie sprawom rozwoju sportu w województwie lubelskim. Wyd. i red. Augustyn Paszkowski. Lublin [R. 1]: 1924 (6 września) — 1925.

42. ŁOWIEC Lubelski. Kwartalnik lubel-skich myśliwych. Red. nacz. Andrzej Albi-gowski. Lublin Wojewódzka Rada Łowiecka w Lublinie. Nr 1: 1996 — 1997.

43. PIŁKARZ i Inni. Gazeta nie tylko sportowa. [Mies.] Red. nacz. Henryk Sieńko.

54

I. DZIAŁ OGÓLNY

Chełm PTHU Marek Padziński. Nr 1: 2000 (luty).

44. POLSKI Związek Motorowy. Zarząd Okręgowy w Lublinie. Sprawozdanie z dzia-łalności za okres od 15 III 1970 do 15 IV 1972. Lublin.

45. POLSKI Związek Motorowy. Zarząd Okręgowy w Lublinie. Sprawozdanie z dzia-łalności za okres od 15 IV 1972 do 31 V 1975. Lublin.

46. ROCZNIK Naukowy (Akademia Wychowania Fizycznego im. Józefa Piłsud-skiego w Warszawie. Instytut Wychowa-nia Fizycznego i Sportu w Białej Podlaskiej). Przew. kol. red. Ryszard Cieśliński. Biała Podlaska Instytut Wychowania Fizycznego i Sportu. T. 1: 1995 — T. 14: 2007.

47. SPEEDWAY Journal. [Mies]. Red. Jerzy Kraśnicki. Lublin Jerzy Kraśnicki. R. 1 nr 1: 1989 (sierpień 1989) — R. 1 nr 2 (wrze-sień 1989).

48. STADION. Lubelska gazeta spor-towa. [Tyg.]. Red. nacz. Andrzej Szwabe. Lub-lin Agencja Stadion Sp. z. o. o. Nr 1: 1993 (5 kwietnia) — Nr 29: 1993 (18 października).

49. STANICA. Jednodniówka poświę-cona prezesowi Związku Sokolstwa Polskiego, druhowi Adamowi Zamoyskiemu w dniu jego imienin 24 grudnia 1929 roku. Katowice 1929.

50. SZTANDAR Ludu. Pismo Polskiej Partii Robotniczej. [Dziennik]. Lublin Woje-wódzki Komitet PZPR w Lublinie. R. 1: 1945 — R. 46: 1990 (27/28 stycznia).

Tygodniowy dodatek Sport (1959 od nr 183). Od 1959 nr 274 pod tytułem Echo Sportowe. Inne dodatki: Sport, Turystyka, Wypoczynek (1973–1974).

51. TAEKWON-Do! Pismo specjali-styczne Polskiego Związku Taekwon-do. [Dwumies.] Red. nacz. Witold Brzozowski. Lublin Polski Związek Taekwon-Do. Nr 1: 1994 (październik) — Nr 1–2: 1997.

52. [THIRTIETH] 30 Rallye. [Jedno-dniówka]. Lublin. Polski Związek Motorowy. Zarząd Okręgu 1975 4–6 lipca.

Tekst także w językach ang. i franc.

53. TYGODNIK Zamojski. Biłgoraj, Hru-bieszów, Krasnystaw, Tomaszów, Zamość. Zamość Lubelskie Wydawnictwo Prasowe RSW „Prasa–Książka–Ruch”. R. 1: 1979 (23 listopada) —

Dodatek Liga Zamojska (1998 do nr 11, 32).

54. WIADOMOŚCI Wyścigowe. Organ Urzędowy do Spraw Wyścigów Konnych. [Niereg.] Państwowy Zakład Hodowli Koni i Wyścigów. Lublin. R. 1: 1945 — R. 2: 1946.

R. 1 nr 1: styczeń 1945. Od kwietnia 1945 wyd. w Warszawie.

55. ZESZYT Naukowo-Metodyczny. Aka-demia Wychowania Fizycznego w Warszawie Filia w Białej Podlaskiej. [Niereg.] Red. Antoni Olszowski. Biała Podlaska. R. 1: 1973 — R. 3: 1975.

Od roku 1974 czasopismo wychodziło pod tytułem „Zeszyt Naukowy” pod red. Jerzego Szczepańskiego.

56. ZIEMIA Krasnostawska. Gazeta samorządowo-społeczna. [Dwutyg.]. Krasny-staw Krasnostawski Dom Kultury. R. 1: 1994 (31 grudnia) —

Dodatek Skarb Kibica. MGKS „Start” 1944 Krasny-staw (1999 do nr 14).

3. Słowniki biografi czne

57. BIALSKOPODLASKI Biograficzny Słownik Sportowy. Pod red. Tomasza Demi-dowicza, współpr. Zofia Cicirko, Witold Jan Burzyński. Biała Podlaska 1998 Ofi cyna Wydawnicza „Donatech” ss. 222.

Rec. KOPRUKOWNIAK Albin. Rocznik Naukowy (Akademia Wychowania Fizycznego w Warszawie. Insty-tut Wychowania Fizycznego w Białej Podlaskiej). T. 7: 2000 s. 365–367.

58. BIOGRAFIE nauczycieli regionu puławskiego. Red. Stanisław Jędrych [i in.]. Puławy 2012 Muzeum Oświatowe w Puła-wach ss. 113.

55

3. Słowniki biografi czne

Zawiera m.in. biogramy następujących osób: Helena Marta Chojnacka (1909–1981) – nauczycielka wychowa-nia fi zycznego, instruktorka gimnastyki, propagatorka sportu (s. 20–23), Michał Gaczyński (ur. 1896) – inicjator powstania przystani wodnej nad Wisłą, nauczyciel budo-wania kajaków, modelarz (s. 35–36), Roman Krawczak (1952–2007) – popularyzator sportu i działacz sportowy (s. 53–56).

59. BIOGRAFIE nauczycieli zasłużonych dla oświaty i środowiska regionu puławskiego. T. 1–2. Oprac. Stanisław Jednacz, Danuta Kaliszczuk. T. 3. Oprac. kom. red. Sławomir Pać [i in.]. Puławy 2002–2007 Towarzystwo Przyjaciół Muzeum Oświatowego ss. 147 + 160 + 94.

60. CISŁO Bolesław: Tomaszowianie XX wieku. Wpisani w historię miasta i powiatu. Tomaszów Lubelski 2002 [na zlec. Zespołu Szkół Ekonomicznych] ss. 206.

61. DĄBROWSKI Stanisław Jan: Słownik biografi czny Chorągwi Lubelskiej. Lublin 1991 Związek Harcerstwa Polskiego ss. 34.

62. DĄBROWSKI Stanisław Jan, Tryczyń-ski Stanisław Arkadiusz: Słownik biografi czny lubelskiego harcerstwa 1911–2001. Wyd. 2. Lublin 2001 Komenda Chorągwi Związku Harcerstwa Polskiego ss. 209, nlb. 6.

63. DOROSZEWSKI Jerzy: Słownik bio-grafi czny nauczycieli miasta Lublina w latach 1918–1939. Lublin 2007 Lubelskie Towarzy-stwo Naukowe ss. 272.

Zawiera m.in. biogramy: Józefa Rudolfa Mazia (1894–1966) nauczyciela wychowania fi zycznego, ani-matora sportu w Chełmie i Lublinie (s. 139–141); Jana Piechoty (1888–1981) nauczyciela wychowania fi zycz-nego, animatora sportu w Lublinie wyróżnionego tytu-łem Zasłużony Sędzia Lekkiej Atletyki (s. 175–177); Feliksa Popławskiego (1899–1989) nauczyciela wycho-wania fi zycznego, animatora sportu w Lublinie (s. 179–181); Czesława Zalewskiego (1907–1940) nauczyciela wychowania fi zycznego w Liceum im. Stanisława Staszica w Lublinie i trenera.

64. GŁUSZEK Zygmunt: Leksykon pol-skich olimpijczyków 1924–1998. Warszawa 1999 Polskie Wydawnictwo Sportowe „Sprint” ss. 384.

Zawiera m.in. biogramy takich osób jak: Teodor Bieregowoj-Bieregowski (s. 157), Małgorzata Dune-cka (Gajewska) (s. 182), Leszek Dunecki (s. 182–183), Marian Filipiuk (s. 187), Celina Gerwinowa (Jesionow-ska) (s. 196), Andrzej Głąb (s. 197), Arkadiusz Godel (s. 198), Dariusz Grzywiński (s. 205), Beata Hołub (Drozd) (s. 208), Jerzy Homziuk (s. 208), Dariusz Jabłoń-ski (s. 210), Piotr Jabłoński (s. 210), Jolanta Janota (s. 212), Bogusław Jarecki (s. 213), Danuta Jędrejkowa (Panasiukówna) (s. 215), Andrzej Kasprzak (s. 223), Dag-mara Komorowicz (s. 231), Władysław Król (s. 242), Zdzisław Krzyszkowiak (s. 245), Ewa Kucińska-Mrugała (s. 249), Henryk Kukier (s. 249–250), Lech Łasko (s. 281), Gerard Mach (s. 263), Marek Maślany (s. 271), Ireneusz Mulak (s. 278), Dariusz Osuch (s. 290), Zbigniew Piór-kowski (s. 301), Ewa Pisiewicz (Rybak) (s. 301), Kazi-miera Rykowska (Sobocińska) (s. 314), Joanna Smolarek (s. 324), Andrzej Sontag (s. 327), Marek Stępień (s. 333), Maria Śliwkowa-Pankowa (Serkizówna) (s. 347), Anna Uryniuk (s. 356), Tomasz Wójtowicz (s. 370), Józef Zagor (s. 373), Władysław Żmuda (s. 381).

65. KĘDZIORA Andrzej: Encyklopedia ludzi Zamościa. Zamość 2007 Abacus ss. 423.

66. KIM kto jest w Lublinie? Oprac. zespół Alicja Chwałczyk [i in.]. Lublin 1997 Multico ss. 206, nlb. 1.

Zawiera m.in. biogramy następujących osób: Robert Michał Aleksandrowicz (ur. 1962) – sędzia koszykówki (s. 12), Cieśliński Janusz (ur. 1922) – były piłkarz i hoke-ista (s. 30), Waldemar Kazimierz Czubala (ur. 1948) – II trener MKS „Montex” (s. 33), Zygmunt Szczepan Dobrzyński (ur. 1942) – prezes Lubelskiego Makroregio-nalnego Związku Piłki Ręcznej (s. 36), Marian Stanisław Drabko (ur. 1940) – dyrektor Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji „Bystrzyca” (s. 37), Andrzej Drużkowski (ur. 1949) – trener MKS „Montex” (s. 38), Anna Elżbieta Ejsmont (ur. 1971) – piłkarka ręczna MKS „Montex” (s. 43), Anna Maria Garwacka (ur. 1970) – piłkarka ręczna MKS „Montex” (s. 47), Jan Stefan Golan (ur. 1932) – prezes Lubelskiego Związku Piłki Nożnej (s. 50), Marek Kępa (ur. 1959) – żużlowiec (s. 73), Andrzej Bogdan Kry-chowski (ur. 1935) – trener lekkiej atletyki (s. 87–88), Iwona Maria Nabożna (ur. 1967) – piłkarka ręczna MKS „Montex” (s. 113), Janusz Narkiewicz (ur. 1953) – tre-ner koszykówki (s. 114), Maciej Niedźwiecki-Powała (ur. 1957) – trener reprezentacji Polski w rugby (s. 115), Kry-styna Noskiewicz-Czarnecka (ur. 1966) – pływaczka KS „Lublinianka” Lublin (s. 116), Leszek Wojciech Postój (ur. 1942) – prezes KS „Budowlani” Lublin (s. 136), Zbi-gniew Michał Pyda (ur. 1968) – mistrz szachowy (s. 139), Mariusz Siembida (ur. 1975) – pływak KS „Lublinianka” Lublin (s. 150), Janusz Szalak (ur. 1956) – sędzia krajowy snookera (s. 163), Zbigniew Szalak (ur. 1959) – tenisi-

56

I. DZIAŁ OGÓLNY

sta i mistrz Lublina w snookerze (s. 163), Włodzimierz Szwendrowski (ur. 1931) – żużlowiec (s. 168), Honorat Wiśniewski (ur. 1942) – trener lekkiej atletyki (s. 189–190).

67. KIM kto jest w województwie lubel-skim? Informator. Przygot. zespół Hanna Bed-narzewska [i in.]. Lublin 2000 Multico ss. 251, nlb. 2.

Zawiera m.in. biogramy: Janusza Cieślińskiego, byłego piłkarza i hokeisty, zawodnika WKS „Unia” i „Lub-linianka” (s. 38–39); Tomasza Demidowicza, historyka bialskopodlaskiego sportu (s. 44); Bolesława Kapitana, ministra kultury fi zycznej i turystyki w latach 1973–1978 i 1985–1988 (s. 84); Ryszarda Kosioła, pilota sportowego, instruktora (s. 100); Ryszarda Linka, trenera pięściar-stwa w „Hetmanie” Zamość (s. 122); Andrzeja Macie-jewskiego, wielokrotnego mistrza świata w karate trady-cyjnym (s. 127); Małgorzaty Pogudz-Kusiak, mistrzyni sportów spadochronowych (s. 168); Leszka Postója, byłego koszykarza i prezesa KS „Budowlani” Lublin (s. 172); Zbigniewa Pydy, mistrza szachowego (s.175); Mariusza Siembidy, pływaka, wielokrotnego medali-sty zawodów światowej rangi (s. 188); Zbigniewa Sza-laka, koszykarza i mistrza Lublina w snookerze (s. 200); Andrzeja Szwabe, dziennikarza i działacza sportowego (s. 206–207); Włodzimierza Szwendrowskiego, żużlowca, znawcy „czarnego sportu” (s. 207); Anny Uryniuk, pły-waczki, medalistki zawodach światowej rangi (s. 220); Andrzeja Welcza, trenera siatkówki (s. 226); Honorata Wiśniewskiego, trenera lekkiej atletyki 232–233); Sabiny Włodek, zawodniczki i trenerki piłki ręcznej (s. 235).

68. KORNACKI Ryszard: Międzyrzec w życiorysy wpisany. Międzyrzec Podlaski 2001 Międzyrzeckie Stowarzyszenie Teatralne; Towarzystwo Przyjaciół Nauk ss. 330.

Wyd. 2 uzup. i poszerzone. Międzyrzec Podlaski 2003 ss. 293, nlb. 9.

Zawiera biogramy następujących osób: Józef Ber-gier (ur. 1952) – działacz sportowy (s. 24–25), Waldemar Czempiński (ur. 1953) – lekkoatleta i trener lekkiej atle-tyki (s. 49), Paweł Julian Dębski Nerlich (1899–1983) – reprezentant Polski w jeździectwie (s. 54–55), Jerzy Filip Dylewski (1893–1978) – znawca w dziedzinie łowiectwa (s. 62–63), Kazimierz Kierzkowski (1890–1942) – strze-lec i działacz sportowy (s. 113–114), Michał Kiryczuk (ur. 1941) – działacz sportowy (s. 115–116), Faustyn Petruczenko (1933–1995) – piłkarz klubów „Huragan” Międzyrzec i „Orlęta” Łuków, trener piłkarski (s. 215–216), Henryk Wawryniuk (ur. 1945) – działacz sportowy (s. 277), Franciszek Zychowicz (1902–1941) – propagator sportu (s. 290).

69. KOZŁOWSKI Waldemar Antoni: Zasłużeni chełmianie dla kultury fi zycznej. Słownik biografi czny. Cz. 1. Chełm 2007 Dru-karnia „Kresowa” na zlec. Stowarzyszenia Czarniecczyków i Przyjaciół I Liceum Ogól-nokształcącego ss. 100. Cz. 2. Chełm 2009 Drukarnia „Seykam” ss. 122.

70. KTO jest kim na Zamojszczyźnie. Pod red. Zdzisława Kazimierczuka. Oprac. biogra-mów Zdzisław Kazimierczuk, Dariusz Kupiec. Zamość 1998 Ofi cyna Wydawnicza „Kresy” ss. 240.

Rec.: KĘDZIORA Andrzej. Zamojski Kwartalnik Kul-turalny. [R. 15]: 1998 nr 4 s. 95–96.

71. KTO jest kim w Lublinie 1991. Red. Zbigniew Kopeć [i in.]. Lublin 1991 „Infor-mator Lubelski” ss. 142.

72. LOTNICY Podlasia. Słownik biogra-fi czny A–Ż. Oprac. i red. Tomasz Demidowicz, [współpr. Sławomir Hordejuk]. Biała Podlaska 2005 Ofi cyna Wydawnicza „Donatech” ss. 337.

73. LUDZIE Zamościa i Zamojszczyzny. Bibliografi a w wyborze. Oprac. Grażyna Mar-kiewicz, przy współpracy Roberta Urbana. Zamość 1998 Wojewódzka i Miejska Biblio-teka Publiczna ss. 124.

74. ŁĘCZNIANIE. Red. Eugeniusz Misie-wicz, Paweł Brodzisz, wstęp Janusz Łosow-ski. Łęczna 2008 Polihymnia Wydawnictwo Muzyczne ss. 399.

75. MĄCZNIK Helena, Mącznik Jan: Puławski słownik biografi czny. T. 1–2. Puławy 1994–2000 Towarzystwo Przyjaciół Puław ss. 263 + 236.

76. SŁOWNIK biografi czny miasta Lub-lina. T. 1. Red. Tadeusz Radzik, Jan Skarbek, Adam A[ndrzej] Witusik. T. 2. Red. Tadeusz Radzik, Adam A[ndrzej] Witusik, Jan Ziółek. T. 3. Red. Tadeusz Radzik, Adam A[ndrzej] Witusik, Jan Ziółek. Lublin 1993–2009 Wy dawnictwo Uniwersytetu Marii Curie--Skłodowskiej ss. 318, nlb. 1 + 321, nlb. 1 + 368, nlb. 1.

57

1. Źródła

Rec. (t. 1): STROJNOWSKI Jerzy. Archiwum Historii i Filozofi i Medycyny. T. 61: 1998 z. 1 s. 99.

T. 1 zawiera biogramy m.in.: Mieczysława Józefa Franciszka Biernackiego (1862–1948), prezesa Woj-skowego Klubu Sportowego „Lublinianka” (s. 32–34), Gustawa Dolińskiego (1846 lub 1847–1906), propaga-tora higieny, rozwoju gimnastyki i pływania w Lublinie w końcu wieku XIX (s. 76–77), Wacława Gralewskiego (1900–1972), lubelskiego korespondenta „Przeglądu Sportowego” (s. 96–97), Adama Kazimierza Majew-skiego (1867–1948), prezesa lubelskiego gniazda „Sokoła” w latach 1903–1907 (s. 176–177).

T. 2 zawiera biogramy m.in.: Wawrzyńca Kwiatkow-skiego (1890–1984), ofi cera, działacza sportowego, ini-cjatora budowy Domu Żołnierza w Lublinie (s. 133); Stanisława Gustawa Liebharta (1897–1968), profesora Akademii Medycznej w Lublinie, opiekuna AZS Lublin (s. 139); Czesława Martyniaka (1906–1939), prawnika, fi lozofa, profesora KUL, zawodnika i kuratora AZS do 1939 roku (s. 158–159); Antoniego Ernesta Mroczkow-skiego (1896–1970), pilota, współzałożyciela Lubelskiego Klubu Lotniczego i Aeroklubu Lubelskiego (s. 169–170); Mieczysława Nowaka (1932–1993), dziennika-rza sportowego „Kuriera Lubelskiego” i tygodnika „Sta-dion” (s. 173–174); Szymona Tadeusza Piotrowskiego (1858–1918), bankowca, członka Lubelskiego Towarzy-stwa Cyklistów (s. 193); Rafała Zygmunta Puławskiego (1901–1931), pilota, uczestnika zawodów lotniczych w Lublinie i Białej Podlaskiej (s. 204); Zbigniewa Stepka (1932–1973), dziennikarza, członka Klubu Wysokogór-skiego w Lublinie (s. 258); Pawła Zołotowa (1892–1979), pilota, instruktora Lubelskiego Klubu Lotniczego, Aero-klubu Lubelskiego i Aeroklubu Robotniczego w Świdniku (s. 316).

T. 3 zawiera biogramy m.in.: Aleksandra Strycha-rzewskiego (1906–1991), organizatora sportu szkolnego i akademickiego, działacza sportowego (s. 285–287); Bole-sława Warmana (Bera) (zm. 1932), społecznika, współor-ganizatora Lubelskiego Klubu Szachowego w roku 1909 (s. 318); Stanisława Cywińskiego (1884–1939), konstruk-tora pierwszych polskich samolotów sportowych PWS-3 oraz PWS-51 z pocz. lat 30. XX wieku (s. 36–37).

77. SŁOWNIK biograficzny Związku Nauczycielstwa Polskiego na Lubelszczyźnie. Pod red. Jerzego Doroszewskiego. Lublin 2004 Związek Nauczycielstwa Polskiego Zarząd Okręgu Lubelskiego ss. 354.

78. SYLWETKI ludzi z Ostrowa Lubel-skiego. Słownik biograficzny. Przygotował Marian Markiewicz. Ostrów Lubelski 2001 Multico ss. 238, nlb. 1.

79. TUSZYŃSKI Bogdan: Księga spor-towców polskich ofi ar II Wojny Światowej 1939–1945. Warszawa 1999 ARS Print Pro-duction ss. 359.

Dotyczy Stanisława Gąsiorowskiego (1902–1942), najlepszego skoczka okręgu lubelskiego w latach 20. XX wieku (s. 76); Tadeusza Lisa (1920–1945), lubelskiego średniodystansowca (s. 168); Kazimierza Osuchowskiego (1915–1944), prawnika, członka i działacza AZS Lublin (s. 217); Mariana Sozańskiego (1915–1942), średniody-stansowca AZS Lublin (s. 267).

80. ZIMMER Bolesław: Harcerskie syl-wetki Lubelszczyzny. Lublin 1993 ss. 58, nlb. 1.

II. SPORT W REGIONIE LUBELSKIM

1. Źródła

81. CIEŚLAK Franciszek, Gawarecki Henryk, Stankowa Maria: Lublin w dokumen-cie: 1317–1967. Lublin 1976 Wydawnictwo Lubelskie ss. 424.

Zawiera „Sprawozdanie dotyczące ogólnego stanu i rozwoju miasta Lublina w trzechlecie 1919–1921 oraz działalności za tenże okres czasu organów miejskich”. W § 9 omówione także sport (s. 228–229).

82. KSIĘGA pamiątkowa 25-lecia harcer-stwa w Lubelszczyźnie. Wspomnienia i doku-menty 1911–1936. Oprac. Tadeusz Moniew-ski, przy współudz. kom. red. w składzie R. Błeszyńska [i in.]. Lublin 2001 Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Hieronima Łopacińskiego ss. 193, nlb. 1.

83. MAJCHRZYK-MIKUŁA Joanna: Uczniowie i szkoły Lubelszczyzny pod wzglę-dem zdrowotności i higieny (1919–1939). Wybór dokumentów. Piotrków Trybunalski

58


2012 Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie ss. 250.

84. STATUT Wojskowego Klubu Sporto-wego w Zamościu. Zamość 1927 Wojskowy Klub Sportowy 1927 ss. 15.

85. STATUT Wojskowego Klubu Sporto-wego „Zamość”. Zamość 1934 Wojskowy Klub Sportowy ss. 31.

86. UCHWAŁA Plenum Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Par-tii Robotniczej w Lublinie w sprawie dal-szego rozwoju wychowania fi zycznego, sportu i turystyki województwie lubelskim. Lub-lin 1965 Lubelskie Zakłady Poligrafi czne im. PKWN ss. 38, nlb. 2.

87. USTAWA Lubelskiego Towarzystwa Cyklistów. Lublin 1899 Drukarnia B[olesława] Druégo ss. 24.

Równoległy tekst w jęz. ros. Wyd. 2 zmienione. Statut Lubelskiego Towarzystwa Cyklistów. Lublin 1907 Dru-karnia Estetyczna Rozalii Jaczewskiej ss. 14.

88. USTAWA Lubelskiego Towarzystwa Cyklistów-Amatorów. Gazeta Lubelska.1893 nr 156.

2. Region lubelski

89. CICIRKO Zofi a: Problemy wychowa-nia fi zycznego w szkolnictwie elementarnym na Lubelszczyźnie na przełomie XIX i XX wieku. W: Wychowanie fi zyczne – dzień dzi-siejszy i perspektywy. Materiały z konferen-cji naukowo-metodycznej zorganizowanej 21–22 września 1984 roku w Białej Podlaskiej. Pod red. Stanisława Arasymowicza. Warszawa 1988 Wydawnictwo Akademii Wychowania Fizycznego s. 62–78.

90. CICIRKO Z.: Stowarzyszenia i kluby sportowe na Lubelszczyźnie w latach 1918–1939. W: Z historii Polski i Podlasia. Księga jubileuszowa profesora Henryka Mierzwiń-skiego w 50-lecie pracy pedagogicznej i nau-kowej. Red. Jarosław Cabaj, Janusz Gmitruk.

Warszawa 2008 Muzeum Historii Ruchu Ludowego s. 301–313.

91. CICIRKO Z.: Wychowanie fi zyczne i sport w Wojsku Polskim na Lubelszczyźnie w latach 1918–1939. W: Dzieje, wojsko, edu-kacja. Księga jubileuszowa profesora Henryka Hermanna w 70. rocznicę urodzin. Pod red. nauk. Mirosławy Bednarzak-Libery i Janusza Gmitruka. Warszawa 2010 Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego s. 511–525.

92. CICIRKO Z.: Z działalności Towa-rzystwa Gimnastycznego „Sokół” na Podlasiu w latach 1918–1939. Rocznik Naukowy (Aka-demia Wychowania Fizycznego w Warsza-wie. Instytut Wychowania Fizycznego i Sportu w Białej Podlaskiej). T. 7: 2000 s. 221–226.

93. CICIRKO Z.: Z kart historii działalno-ści Związku Harcerstwa Polskiego na Lubel-szczyźnie w latach 1918–1939 na polu kultury fi zycznej. Rocznik Bialskopodlaski. T. 11: 2003 s. 163–171.

94. CIUPAK Zofia: Społeczne warunki sportu wiejskiego (na przykładzie wsi puław-skiej). Kultura Fizyczna. [R. 20]: 1967 nr 4 s. 7.

95. CHALIBURDA Ireneusz, Cieśliń-ski Igor: Próba reinterpretacji pochodzenia wybranych gier i zabaw ludności zamieszku-jącej tereny południowo-wschodniej Polski z perspektywy antropologii kulturowej. Rocz-nik Naukowy (Akademia Wychowania Fizycz-nego w Warszawie. Zamiejscowy Wydział Wychowania Fizycznego w Białej Podlaskiej). T. 13: 2006 s. 59–70.

96. CHALIBURDA Ireneusz, Cieśliński Igor, Cieśliński Ryszard: Biogeografi czne uwa-runkowania tradycyjnych form aktywności fi zycznej ludności zamieszkującej teren połu-dniowo-wschodniej Polski. W: Uwarunkowa-nia rozwoju dzieci i młodzieży wiejskiej. T. 1. Red. Jerzy Saczuk. Biała Podlaska 2006 s. 379–386.

97. DEMIDOWICZ Tomasz: Inicjatywy oświatowe i kulturalne w Królestwie Polskim

59

2. Region lubelski

w okresie międzypowstaniowym 1831–1862. Próba przeglądu. W: Z historii Polski i Pod-lasia. Księga jubileuszowa profesora Henryka Mierzwińskiego w 50-lecie pracy pedagogicz-nej i naukowej. Red. Jarosław Cabaj, Janusz Gmitruk, Warszawa 2008 Muzeum Historii Ruchu Ludowego s. 131–159.

98. DRABIK Józef: Stan wychowania fi zycznego i sportu w pow[iecie] zamojskim. Wychowanie Fizyczne i Higiena Szkolna. R. 19: 1971 nr 7 s. 32–34.

99. DROZDEK-MAŁOLEPSZA Teresa: Przyczynek do dziejów Towarzystwa Gim-nastycznego „Sokół” dzielnicy mazowieckiej (1906–1939). W: Z dziejów Towarzystwa Gim-nastycznego „Sokół” w Polsce w 135 rocznicę powstania. Red. Wojciech Cynarski, Kazimierz Obodyński, Marek Mirkiewicz. Rzeszów 2004 Podkarpackie Stowarzyszenie Naukowe Kul-tury Fizycznej s. 138–147.

M. in. na temat okręgu IV (Lublin) Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” (s. 143).

100. DROZDEK-MAŁOLEPSZA T.: Wychowanie fi zyczne i sport kobiet w Pol-sce w świetle czasopisma „Start” (1927–1936). W: Z najnowszej historii kultury fizycznej w Polsce. T. 4: Prace naukowe Letniej Szkoły Historyków Kultury Fizycznej. Red. Leo-nard Nowak. Gorzów Wielkopolski 2004 Pol-skie Towarzystwo Naukowe Kultury Fizycznej s. 139–147.

Dotyczy m.in. kobiet, które w województwie lubel-skim w roku 1931 zdobyły Państwową Odznakę Spor-tową (s. 146).

101. DUDEK Dobiesław: Stan organiza-cyjny stowarzyszeń kultury fi zycznej z oso-bowością prawną działających w latach 1919–1927 na terenie byłego zaboru rosyjskiego. W: Z najnowszej historii kultury fi zycznej w Pol-sce. T. 6: Prace naukowe Letniej Szkoły Histo-ryków Kultury Fizycznej. Pod red. Leonarda Nowaka. Gorzów Wielkopolski 2004 Zamiej-scowy Wydział Kultury Fizycznej Poznań-skiej AWF w Gorzowie Wielkopolskim, Pol-skie Towarzystwo Naukowe Kultury Fizycznej

Oddział w Gorzowie Wielkopolskim s. 133–137.

102. FIJAŁKOWSKI Edward: Lubel-skie. Rozwój województwa w Polsce Ludowej. Warszawa 1971 Państwowe Wydawnictwo Naukowe ss. 365.

Zawiera dane statystyczne dotyczące rozwoju sportu na Lubelszczyźnie (s. 141–143).

103. GAJ Jerzy: Rozwój sportu w Pol-sce Ludowej. W: Zarys historii sportu w Pol-sce 1867–1997. Red. Jerzy Gaj, Bernard Wolt-mann. Gorzów 1999 Polskie Towarzystwo Naukowe Kultury Fizycznej Sekcja Historii Kultury Fizycznej w Gorzowie Wielkopolskim s. 159–204.

M. in. o Wojskowym Klubie Sportowym „Lubli-nianka” Lublin, AZS Lublin i Klubie Sportowym „Piast” Zamość w roku 1944 (s. 163).

104. GAJ J.: Wychowanie fi zyczne i sport w Polsce Ludowej. Warszawa–Poznań 1987 Państwowe Wydawnictwo Naukowe ss. 362, nlb. 1.

M. in. o Klubie Sportowym „Wici” w Lublinie (s. 130), Wojskowym Klubie Sportowym „Lublinianka”, AZS Lublin, Klubie Sportowym „Piast” Zamość (s. 169) i sekcji akrobatyki w Klubie Sportowym „Spółdzielca” Lublin (s. 184).

105. GODLEWSKI Piotr: Sport w Pol-sce na tle politycznej rzeczywistości lat 1944–1956. Poznań 2006 Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu ss. 519. (Monografi e. Akademia Wychowania Fizycznego im. Euge-niusza Piaseckiego w Poznaniu; nr 367)

Dotyczy m.in. powstania Klubu Sportowego „Start” Krasnystaw w roku 1949 (s. 55), Wojewódzkiego Urzędu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego w Lublinie w latach 1946–1948 (s. 95, 98, 105), Mili-cyjnego Klubu Sportowego „Gwardia” Lublin (s. 241), Wojewódzkiego Komitetu Kultury Fizycznej w Lublinie w latach 1950–1951 (s. 243) i Henryka Kukiera (s. 353, 360–362).

106. GOLANKO Renata: Działalność Towarzystwa Krzewienia Kultury Fizycznej na ziemi bialskiej w latach 1957–1989. W: Studia z dziejów kultury fi zycznej. Red. Tomasz Jurek.

60


Gorzów Wielkopolski 2002 Polskie Towarzy-stwo Naukowe Kultury Fizycznej s. 487–495.

107. GOLANKO R.: Kultura fizyczna w województwie bialskopodlaskim w latach 1975–1998. W: Szkice i studia z dziejów kul-tury fi zycznej. Red. Tomasz Jurek, Kazimierz Obodyński, Stanisław Zaborniak. Rzeszów 2007 Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszow-skiego s. 268–273.

108. GOLANKO R.: Sport w powiecie Biała Podlaska w latach 1945–1975. W: Z naj-nowszej historii kultury fi zycznej w Polsce. T. 3: VI Ogólnopolska Konferencja History-ków Kultury Fizycznej, Chycina 1997. Red. Bernard Woltmann. Gorzów Wielkopolski 1998 Polskie Towarzystwo Naukowe Kultury Fizycznej s. 145–151.

109. GOLANKO R.: Zarys działalno-ści Zrzeszenia „Ludowe Zespoły Sportowe” na ziemi bialskopodlaskiej do 1998 roku. W: Z najnowszej historii kultury fi zycznej w Pol-sce. T. 4: VII Ogólnopolska Konferencja Histo-ryków Kultury Fizycznej, Chycina 1999. Red. Bernard Woltmann. Gorzów Wielkopolski 2000 Polskie Towarzystwo Naukowe Kultury Fizycznej s. 259–265.

110. GÓRKO Jerzy: Piłkarskie dzieje Podlasia. 80 lat historii piłki nożnej w regio-nie podlaskim: 1929–2009. Żelechów 2010 Sendsport.pl księgarnia kibica ss. 1049.

111. J. J.: Praca u podstaw. Kf [Kultura fi zyczna] w bialskopodlaskim. Wychowanie Fizyczne i Higiena Szkolna. T. 33: 1985 nr 1 s. 33, 39.

112. KASPRZAK Kazimierz: Kronika sportowa [Lubelszczyzny 1976–1977]. Kalen-darz Lubelski. R. 21: 1978 s. 122–126.

113. KOZŁOWSKI Waldemar Antoni: Dzieje kultury fi zycznej na Ziemi Chełmskiej. Historia – fakty – wspomnienia. Chełm 1994 Komitet Obchodów 600-lecia Praw Miejskich Chełma ss. 188, nlb. 2.

114. KOZŁOWSKI W. A.: Organizacje paramilitarne o charakterze sportowym na terenie Chełmszczyzny w okresie międzywo-jennym 1918–1939. Chełm 2001 Chełmski Szkolny Związek Sportowy ss. 171.

115. KOZŁOWSKI W. A.: Sport w organi-zacjach paramilitarnych na Ziemi Chełmskiej w latach 1918–1939. Chełm 2008 Drukarnia „Seykam” ss. 176, nlb. 1.

116. KOZYRA Waldemar: Urząd Woje-wódzki w Lublinie w latach 1919–1939. Lub-lin 1999 Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej ss. 362, nlb. 3.

Dotyczy m.in. pomocy udzielonej przez administra-cję wojewódzką, samorząd terytorialny, wojsko i organi-zacje społeczne komitetom społecznym działającym na Lubelszczyźnie na rzecz wychowania fi zycznego i przy-sposobienia wojskowego m.in. w budowie obiektów spor-towych i rekreacyjnych (s. 282).

117. KOZYRA W.: Polityka administra-cyjna ministrów spraw wewnętrznych Rzeczy-pospolitej Polskiej w latach 1918–1939. Lub-lin 2009 Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej ss. 680.

Dotyczy m.in. społecznych Komitetów Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego działających w województwie lubelskim w latach 30. XX wieku oraz wybudowanych na ich potrzeby obiektów sportowych i świetlic (s. 480–481).

118. KRZYSZCZUK Stanisław, Sarna Andrzej: Sport parafi alny. W: W służbie Koś-ciołowi Lubelskiemu 1975–1997. Księga upa-miętniająca posługę Pasterza Diecezji Arcybi-skupa Bolesława Pylaka. Pod red. Dionizego Pietrusińskiego. Lublin 1998 Wydawnictwo Archidiecezji Lubelskiej s. 96–104.

119. KWIEK Andrzej, Maciej Niedźwie-cki: Sportowe asy Lubelszczyzny. Lublin 2000 Multico Dair ss. 312.

Sylwetki sportowców uczestniczących w plebiscytach na najlepszego sportowca Lubelszczyzny w latach 1962–2000.

120. MAŁA encyklopedia sportu. T. 1. Warszawa 1985 Wydawnictwo Sport i Tury-styka ss. 320.

61

2. Region lubelski

Zawiera biogramy pilota Tadeusza Góry (Świdnik) (s. 191) i boksera Henryka Kukiera (Lublin) (s. 315).

121. MAŁOLEPSZY Eligiusz: Działalność Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” na wsi w II Rzeczpospolitej. Zarys problematyki. W: Z dziejów Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Polsce w 135 rocznicę powstania. Red. Wojciech Cynarski, Kazimierz Obodyń-ski, Marek Mirkiewicz. Rzeszów 2004 Pod-karpackie Stowarzyszenie Naukowe Kultury Fizycznej s. 186–193.

M. in. o gniazdach Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Kozłówce i Wilkołazie w roku 1932 (s. 191–193).

122. MAŁOLEPSZY E.: Kultura fi zyczna w programach i działalności Centralnego Związku Młodzieży Wiejskiej w latach 1919–1928. W: Wkład nauk humanistycznych do wiedzy o kulturze fizycznej. Red. Tadeusz Rychta, Jerzy Chełmecki. T. 1: Historia kultury fi zycznej. Studia i szkice. Warszawa 2003 Pol-skie Towarzystwo Naukowe Kultury Fizycznej Sekcja Historii Kultury Fizycznej s. 135–146.

Zawiera informacje o sporcie w powiatach: lubel-skim, janowskim, radzyńskim, puławskim i lubartow-skim w l. 1926–1928, a także o Nadwieprzańskim Ludo-wym Klubie Sportowym w Rykach (s. 138–142).

123. MAŁOLEPSZY E.: Kultura fi zyczna w działalności polskich wiejskich organiza-cji młodzieżowych w Drugiej Rzeczpospoli-tej. W: Z najnowszej historii kultury fi zycznej w Polsce. Red. Bernard Woltmann. T. 5: Prace naukowe Letniej Szkoły Historyków Kultury Fizycznej. Gorzów Wielkopolski 2002 Polskie Towarzystwo Naukowe Kultury Fizycznej Sek-cja Historii KF [Kultury Fizycznej] Oddział w Gorzowie Wielkopolskim s. 173– 181.

Zawiera informacje o działalności Centralnego Związku Młodzieży Wiejskiej „Siew” w powiecie lubel-skim (s. 173, 175).

124. MAŁOLEPSZY E.: Problematyka kultury fi zycznej na łamach czasopisma „Wici” w latach 1928–1939. W: Z dziejów kultury fi zycznej w Polsce i wśród Polaków na obczyź-nie w latach 1918–1939. Pod red. Eligiusza Małolepszego i Mirosława Ponczka. Często-

chowa 2001 Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie s. 7–13.

M. in. o 34 zespołach sportowych „Wici” w woje-wództwie lubelskim w roku 1929 (s. 9).

125. MAŁOLEPSZY E.: Sport i turystyka w działalności Zrzeszenia Ludowe Zespoły Sportowe w Polsce latach 1989–2009. W: Stan i rozwój regionalnego sportu i rekreacji. Red. Radosław Muszkieta [i in.]. Bydgoszcz 2010 Ośrodek Rekreacji, Sportu i Edukacji w Poznaniu s. 6–21.

Ludowe Zespoły Sportowe w regionie lubelskim, Miejski Klub Sportowy „Cement-Gryf ” Chełm (s. 13, 15–16).

126. MAZUREK-KUSIAK Anna K., Sawicki Bogusław: PTTK Oddział Lublin jako organizacja realizująca aktywny wypoczynek młodzieży. W: Rekreacja ruchowa w edukacji i promocji zdrowia. T. 1. Red. Zofi a Kubińska, Danuta Nałęcka. Biała Podlaska 2009 Pań-stwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Białej Podlaskiej s. 148–158.

127. MIERZWIŃSKI Henryk: Wiciarze wobec problemów kultury fi zycznej (1928–1948). Cz. 1. Rocznik Historyczny Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego. Nr 12: 1998 s. 7–23. Cz. 2: Tamże. Nr 13: 1999 s. 16–29.

M. in. o Związku Młodzieży Wiejskiej RP „Wici” na Lubelszczyźnie.

128. NESTEROWICZ Zbigniew: Citius, altius, fortius. Sport na monetach. Wprowa-dzenie do wystawy. Lublin 2010 Narodowy Bank Polski Oddział Okręgowy Lublin ss. 48.

Medale olimpijskie Tomasza Wójtowicza, Leszka Duneckiego i Andrzeja Głąba.

129. PAŃCZYK Władysław: Kultura fizyczna Lubelszczyzny. Roczniki Naukowe (Akademia Wychowania Fizycznego w War-szawie). T. 22: 1977 s. 247–265.

130. PAŃCZYK W.: Zatrudnienie i ruchliwość społeczna pracowników kultury fi zycznej Lubelszczyzny na tle procesów urba-nizacji. Roczniki Naukowe (Akademia Wycho-

62


wania Fizycznego w Warszawie). T. 23: 1978 s. 179–210.

131. PAWLUCZUK Zdzisław: Historio-grafi a i niektóre elementy rozwojowe Towa-rzystwa Gimnastycznego „Sokół” w dzielnicy mazowieckiej Związku Towarzystw Gimna-stycznych Sokolich w Polsce do 1939 roku. W: Studia z historii i teorii kultury fi zycznej. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Kazimierzowi Obodyńskiemu. Red. Wojciech J. Cynarski, Andrzej Nowakowski, Stanisław Zaborniak Rzeszów 2008 Wydawnictwo Uni-wersytetu Rzeszowskiego s. 111–124.

Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w okręgu lubel-skim (s. 118–119).

132. PAWLUCZUK Z.: Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” na południowym Pod-lasiu w latach 1906–1931. Podlaski Kwartalnik Kulturalny. 2001 nr 1 s. 5–29.

133. PAWLUCZUK Z.: Towarzystwa Gimnastyczne „Sokół” Okręgu Lubelskiego w latach 1905–1939. Prace Naukowe Akade-mii im. Jana Długosza w Częstochowie. Kul-tura Fizyczna. Z. 6: 2005 s. 17–40.

134. PAWLUCZUK Z.: Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” Okręgu Zamojskiego 1918–1939. W: Szkice z dziejów „Sokoła” w południowej i wschodniej Polsce. Red. Andrzej Nowakowski. Wadowice 2002 „Gra-fi kon” s. 35–38.

135. PAWŁOWSKI Jerzy Marek: Ośrodki sportowe i rekreacyjne województwa lubel-skiego. Lublin 1985 Wojewódzki Ośrodek Informacji Turystycznej w Lublinie ss. 53, nlb. 1.

136. PIECH Krzysztof: Gry, zabawy i sporty wschodniego pogranicza a tradycyjne formy aktywności w Europie i na świecie. W: Tradycyjne formy aktywności fi zycznej lud-ności wschodniego pogranicza Polski. Red. nauk. Igor Cieśliński, Ryszard Cieśliński, Ire-neusz Chaliburda. Biała Podlaska 2010 Aka-demia Wychowania Fizycznego Józefa Pił-sudskiego w Warszawie, Wydział Wychowa-

nia Fizycznego i Sportu w Białej Podlaskiej s. 151–169. (Monografi e i Opracowania. Aka-demia Wychowania Fizycznego J. Piłsudskiego w Warszawie. Zamiejscowy Wydział Wycho-wania Fizycznego w Białej Podlaskiej; nr 9).

137. PIECH K.: Inwalidztwo i sport w województwie bialskopodlaskim. Podlaski Kwartalnik Kulturalny. 1991 nr 2–3 s. 63–65.

138. PIECH K.: Kultura fi zyczna i sport inwalidów w województwie bialskopodla-skim w okresie działalności Rady Wojewódz-kiej ZSSP [Zrzeszenia Sportowego Spółdziel-czości Pracy] „Start”. Rocznik Bialskopodlaski. T. 2: 1994 s. 249–255.

139. PIECH Krzysztof: Palant. Popu-larna gra na Podlasiu. Rocznik Bialskopodla-ski. T. 17–19: 2011 s. 211–223.

140. PIECH K.: Sport w okręgu Korpusu Nr IX. Podlaski Kwartalnik Kulturalny. 1991 nr 1 s. 28–38.

141. PIECH K., Cieśliński Igor: Traditio-nal Games and Plays from Southern Podla-sie as an Element of Cultural Heritage. Studies in Physical Culture and Tourism. Vol. 14: 2007 nr 2 s. 149–158.

142. PONCZEK Mirosław: „Sokół” w Królestwie Polskim i w Rosji (1888–1918). W: Zarys dziejów Sokolstwa Polskiego w latach 1867–1997. Pod red. Eligiusza Mało-lepszego i Zdzisława Pawluczuka. Często-chowa 2001 Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie s. 41–47.

143. REKORDY Lubelszczyzny (na dzień 1 stycznia 1975 r.). Kalendarz Lubelski. R. 19: 1976 s. 186–187.

144. SKAWIŃSKI Marek: Kultura fi zyczna na Lubelszczyźnie w latach 1944–1974. Warszawa 1989 Wydawnictwo Akade-mii Wychowania Fizycznego w Warszawie ss. 218.

145. SKAWIŃSKI M.: Wpływ zmian organizacyjnych na rozwój kultury fi zycznej

63

2. Region lubelski

na Lubelszczyźnie w latach 1946–1951. W: Rola tradycji w kształtowaniu współczesnego modelu kultury fizycznej. Warszawa 1986 Wydawnictwo AWF w Warszawie s. 203–211. (Z Warsztatów Badawczych).

146. SPORT wiejski na Lubelszczyźnie. Lublin 1960 Ludowe Zespoły Sportowe Rada Wojewódzka [w Lublinie] ss. 32.

147. SULEWSKI W.: Sport zetwuemowski na Lubelszczyźnie w latach 1947–1948. Wspo-mnienia. Sport Robotniczy. T. 3: 1966 s. 234–238.

148. SZAFKOWSKI Zbigniew: Wychowa-nie fi zyczne i sport w Wojsku Polskim w okre-sie II Rzeczpospolitej. W: Z dziejów kultury fi zycznej w Polsce i wśród Polaków na obczyź-nie w latach 1918–1939. Red. Eligiusz Mało-lepszy, Mirosław Ponczek. Częstochowa 2001 Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie s. 47–69.

Dotyczy wojskowych klubów sportowych „Chełm”, „Zamość”, „Dęblin” i „Unia” (Lublin) w latach 1922-1934 (s. 56-60).

149. SZAFLIK Józef Ryszard: Dzieje partii i stronnictw chłopskich w Europie. Narodziny i rozwój. T. 1 Pułtusk 2007 Akademia Huma-nistyczna im. Aleksandra Gieysztora, Ludowe Towarzystwo Naukowo-Kulturalne, Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego ss. 709.

Zawody sportowe Centralnego Związku Młodzieży Wiejskiej województwa lubelskiego zorganizowane 17 VI 1928 r. w Lublinie na stadionie Wojskowego Klubu Spor-towego „Unia” (s. 421–422).

150. SZUBERT Rafał: Kultura fizyczna w przemianach wsi polskiej. Wrocław 2010 Wydawnictwo Akademii Wychowania Fizycz-nego ss. 288 (Studia i Monografie AWF we Wrocławiu; nr 100).

Początki sportu i jego instytucjonalizacja w Lubli-nie oraz na obszarze tzw. Polski Lubelskiej (s. 40–43, 57, 66–67, 79); działalność LZS na Lubelszczyźnie (s. 106, 128, 222, 230, 250–252, 259).

151. SZYMAŃSKI Leonard: Higiena i wychowanie fi zyczne w prawie szkolnym KEN [Komisji Edukacji Narodowej] oraz

magistratur oświatowych Księstwa Warszaw-skiego i Królestwa Polskiego okresu konsty-tucyjnego (studium porównawcze). W: Prze-szłość polskiej kultury fi zycznej. Pod red. Mał-gorzaty Orlewicz-Musiał i Ryszarda Wasztyla. Wyd. specjalne. Kraków 2004 Akademia Wychowania Fizycznego im. Bronisława Cze-cha s. 51–67.

152. SZYMCZYK Henryk: Wolność odrodziła sport. Lublin, Kultura i Społeczeń-stwo. R. 5: 2008 nr 7 s. 68–71.

153. WAWRZYCKI Andrzej: Niezapo-mniany rok olimpijski. Kalendarz Lubelski. R. 13: 1970 s. 285–298.

154. WAWRZYCKI A.: Sportowa kronika Lubelszczyzny 1973. Kalendarz Lubelski. R. 18: 1975 s. 196–204.

155. WAWRZYCKI A.: Sportowa kronika Lubelszczyzny 1974. Kalendarz Lubelski. R. 19: 1976 s. 179–185.

156. WAWRZYCKI A.: Sportowe ćwierć-wiecze. Kalendarz Lubelski. R. 12: 1969 s. 181–191.

157. WAWRZYCKI A.: Sportowe 30-lecie. Kalendarz Lubelski. R. 17: 1974 s. 139–151.

158. WINIARZ Adam: Związek Harcer-stwa Polskiego na Lubelszczyźnie 1918–1939. Lublin 1994 Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej ss. 180.

Dotyczy m.in. sportowej działalności lubelskiej Cho-rągwi Harcerskiej, sportu kajakowego, wioślarstwa, szy-bownictwa, spadochroniarstwa, tenisa stołowego i in. (s. 49, 65–76), powołania w Lublinie Harcerskiego Klubu Sportowego w 1928 roku (s. 60) i sportowej aktywności drużyn żeńskich (s. 120).

159. WOJTULEWICZ Henryk: Medale w zbiorach Muzeum Okręgowego w Lublinie na tle dziejów medalierstwa polskiego. Lub-lin 1985 Muzeum Okręgowe w Lublinie ss. 62.

Medale z okazji XXV-lecia działalności Miejskiego Komitetu Kultury Fizycznej i Turystyki oraz III Igrzysk Sportowych Szkół Rolniczych zorganizowanych w Lubli-nie (s. 61).

64


160. ZIELIŃSKI Konrad: Żydzi Lubel-szczyzny 1914–1918. Lublin 1999 Lubelskie Towarzystwo Naukowe ss. 392.

Dotyczy Klubu Szachowego w Lublinie założonego w 1909 roku (s. 247, 251); Klubu Szachowego w Chełmie w latach 1916–1917 (s. 250–251); założenia klubu spor-towego „Samson” w Lublinie w roku 1918 roku (s. 254); klubów sportowych „Sztern” i „Wieniawa” w Lublinie oraz Żydowskiego Towarzystwa Gimnastycznego (s. 254–255).

161. ZIMMER Bolesław: Harcerstwo Lubelszczyzny. Lublin 1987 Związek Harcer-stwa Polskiego Lubelska Komenda Chorągwi im. PKWN ss. 261.

Dotyczy m.in.: kursów żeglarskich w Lublinie, Puławach, Kraśniku, Zamościu i Chełmie w latach 30. XX wieku (s. 91, 119–122), utworzenia w roku 1933 w Komendzie Chorągwi Lubelskiej Wydziału Wychowa-nia Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego oraz form jego działania do roku 1939 (s. 97–105, 113–126), zdoby-wania Państwowej Odznaki Sportowej (s. 98, 124), ekipy Harcerskiego Klubu Sportowego w biegu „Ilustrowanego Kuriera Lubelskiego” w roku 1924 (s. 114), lotnictwa, spadochroniarstwa i strzelectwa (s. 123–125), reaktywo-wania i działalności Harcerskich Klubów Sportowych w Lublinie i Puławach w latach 1945–1949 (s. 199–201), działalności Aleksandra Strycharzewskiego (s. 186, 194–195, 199–200), hufca żeglarskiego w Lublinie w latach 1945–1949 (s. 200–201).

162. ZIMMER B.: Harcerskie środowiska Lubelszczyzny 1911–1939. Zarys historyczny. Lublin 1991 Pracownia Poligrafi czna Stowa-rzyszenia Harcerstwa Katolickiego „Zawisza” w Lublinie ss. 175.

Dotyczy m.in.: działalności sportowej harcerzy lubel-skich (s. 10, 19, 25, 27, 33, 35, 110), przystani wodnej w ogrodzie Jana Walczaka nad Bystrzycą (s. 28), Klubu Strzeleckiego w latach 1936–1937 (s. 33) i przystani żeglarskiej w Puławach w roku 1934 (s. 81).

3. Miejscowości

B e ł ż y c e163. JADCZAK Stanisław: Bełżyce.

Monografi a miasta i gminy. [Bełżyce] 2002 OWD „Express Press” ss. 200.

O sporcie w Bełżycach (s. 180–185).

B i a ł a P o d l a s k aZob. też poz. 11, 27, 46, 55, 57, 72, 76, 103–106, 108,

111, 136–137, 362, 365–368, 371–373, 375–377, 379–380, 385–386, 406–407, 422, 431, 440, 448, 465, 483, 502, 504, 506–507, 512, 514, 517, 521–526, 544–546, 582–583, 605, 607–608, 613.

164. DEMIDOWICZ Tomasz: Biała Pod-laska jako krajowy ośrodek sportu w okre-sie międzywojennym 1918–1939. Radzyński Rocznik Humanistyczny. T. 9: 2011 s. 59–78.

165. KRAWCZYŃSKI W.: Wstęp do badań nad historią klubów sportowych Bia-łej Podlaskiej na przykładzie prostej metody badawczej. Poznań 1986 Wydawnictwo Aka-demii Wychowania Fizycznego (Monografi e Akademii Wychowania Fizycznego w Pozna-niu; nr 227).

166. MIERZWIŃSKI Henryk: Kultura fi zyczna. W: Tegoż: Dzieje Białej Podlaskiej. T. 3. Cz. 1: Biała Podlaska w latach 1918–1939. Biała Podlaska 2010 Miejska Biblioteka Pub-liczna w Białej Podlaskiej s. 607–649 (Seria Rocznika Bialskopodlaskiego; nr 6).

167. MIERZWIŃSKI H.: Kultura fi zyczna w Garnizonie Biała Podlaska (1918–1939). W: Dzieje, wojsko, edukacja. Księga jubileuszowa profesora Henryka Hermanna w 70. rocz-nicę urodzin. Pod red. Mirosławy Bednarzak--Libery i Janusza Gmitruka. Warszawa 2010 Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego s. 527–540.

168. PIECH Krzysztof, Piech Ewa.: W dawnej Białej o wychowaniu fi zycznym. Podlaski Kwartalnik Kulturalny. 1992 nr 3–4 s. 50–53.

B i ł g o r a jZob. też poz. 38, 53, 615, 626, 645, 652, 664, 666, 682,

689, 690, 697.

169. MARKIEWICZ Jerzy: Dzieje naj-nowsze i współczesne. W: Markiewicz Jerzy, Ryszard Szczygieł, Wiesław Śladkowski: Dzieje Biłgoraja. Lublin 1985 Wydawnictwo Lubel-skie s. 157–348.

65

3. Miejscowości

Kluby sportowe „Łada” i „Znicz” Biłgoraj (s. 311–313).

B y c h a w a170. DĘBOWCZYK Maria: Kalendarium

1944–1994. W: Dzieje Bychawy. Red. Ryszard Szczygieł. Bychawa–Lublin 1994 Bychawskie Towarzystwo Regionalne s. 165–183.

Klub Sportowy „Czarni” („Granit”) Bychawa (s. 173, 181).

C h e ł mZob. też poz. 27, 30, 38, 63, 69, 113–115, 124, 148,

161, 325–326, 334–335, 404–405, 472, 487–489, 571–572, 576–577, 636, 642, 663, 699.

171. KOZŁOWSKI Waldemar Antoni: Ruch krajoznawczo-turystyczny współczesnej aktywnej turystyki w Chełmie – ziemi chełm-skiej w latach (1906)–1944–2010. Chełm 2011 Waldemar Antoni Kozłowski ss. 180.

172. KOZŁOWSKI W. A.: Kultura fizyczna w Chełmie i powiecie chełmskim w latach 1944–2010. Wychowanie fi zyczne, sport, rekreacja, wychowanie zdrowotne. Chełm 2011 Waldemar Antoni Kozłowski ss. 266.

173. KOZŁOWSKI W. A.: Krajoznawstwo i turystyka w Chełmie w latach 1918–1939. Chełm 2007 Drukarnia „Kresowa” Adam Bed-naruk ss. 147.

174. KOZŁOWSKI W. A.: Życie sportowe w Chełmie w latach 1918–1939. Chełm 2004 Chełmskie Towarzystwo Regionalne ss. 122.

D ę b l i nZob. też poz. 148, 347, 350, 360, 414.

175. KOWIESKA Urszula: Kultura fi zyczna w programach i działalności związ-ków zawodowych w II Rzeczpospolitej. Wroc-ław 1997 Wydawnictwo AWF we Wrocła-wiu ss. 281. (Prace Habilitacyjne Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu).

Dotyczy m.in. Klubu Sportowego „Lot” w Dęblinie (s. 211).

D u b e c z n o , pow. włodawski176. KLUB Sportowy „Hutnik” Dubeczno

1950–2010. Opr. Romuald Pryll. Chełm 2010 Wydawnictwo Tawa ss. 26.

H r u b i e s z ó wZob. też poz. 38, 53, 358, 650, 703.

177. KITLIŃSKI Marek Ambroży: Anto-logia sportu hrubieszowskiego. Historia i współczesność sportu na terenie powiatu hrubieszowskiego. Hrubieszów 2010 Staro-stwo Powiatowe ss. 327, nlb. 1.

178. KITLIŃSKI M. A., Lebiedowicz Henryk: 60 lat od AKS [Amatorskiego Klubu Sportowego] do Unii. W hrubieszowskim sporcie. Hrubieszów 2005 Urząd Miasta Hru-bieszów ss. 134.

J ó z e f ó w179. ĆWIK Władysław: Dzieje Józefowa.

Rzeszów 1992 Krajowa Agencja Wydawnicza ss. 231.

Sport w gminie Józefów po 1944 roku (s. 211).

K r a ś n i kZob. też poz. 161, 424, 468–470, 669.

180. SZNAJDER Marian: 50 lat Fabrycz-nego Klubu Sportowego „Stal” Kraśnik. Kraś-nik 2001 ss. 88.

L u b a r t ó wZob. też poz. 121, 599, 673, 705.

181. GÓŹDŹ Ireneusz: Wydarzenia spor-towe 2006–2009. Lubartów i Ziemia Lubartow-ska. [T. 17]: 2010 s. 354–378.

182. KALBARCZYK Ryszard: Z dzie-jów klubu sportowego „Lewart” Lubartów. Lubartów i Ziemia Lubartowska. [T. 14]: 2000 s. 237–240.

Miejski Klub Sportowy „Lewart” Lubartów.

66


183. KALBARCZYK R., Mortka Jan: Roz-wój kultury fi zycznej i sportu w Lubartowie w okresie 40-lecia PRL. Lubartów i Ziemia Lubartowska. [T. 10]: 1986 s. 200–213.

184. NOWAK Wiesław: Młodzieżowy Klub Lekkoatletyczny „Nefryt” Lubartów (1993–1999). Lubartów i Ziemia Lubartowska. [T. 14]: 2000 s. 241–249.

185. OCHMAŃSKI Marian: 50 lat Klubu Sportowego „Lewart” w Lubartowie. Dzieje klubu 1923–1973. Lubartów 1973.

186. OCHMAŃSKI M.: Wspomnienia lewartowiaków. Lubartów i Ziemia Lubartow-ska. [T. 6]: 1972 s. 113–118.

Zawodnicy MKS „Lewart” Lubartów.

187. POLAK Andrzej: Z dziejów sportu lubartowskiego. Lubartów i Ziemia Lubartow-ska. [T. 6]: 1972 s. 57–59.

L u b l i n188. BRONIKOWSKI S.: Budowa sta-

dionu sportowego przez „Sokoła” w Lublinie. Przewodnik Gimnastyczny „Sokół”. 1927 nr 21 s. 153.

189. CHEŁMECKI Jerzy: Działalność Państwowego Urzędu Wychowania Fizycz-nego i Przysposobienia Wojskowego i w latach 1946–1948. W: Z najnowszej historii kultury fi zycznej w Polsce. T. 2: Ogólnopolska Konfe-rencja Kultury Fizycznej, Chycina 1995. Red. Leonard Szymański, Zbigniew Schwarzer. Wrocław 1996 s. 157–172.

Konferencja Polskiej Partii Robotniczej w Lubli-nie w dniu 3 XII 1945 w sprawie wychowania fi zycznego i sportu (s. 158–159).

190. CICIRKO Zofi a: 80 rocznica powsta-nia Lubelskiego Oddziału WTH [Warszaw-skiego Towarzystwa Higienicznego]. Wycho-wanie Fizyczne i Higiena Szkolna. T. 33: 1985 nr 1 s. 38–39.

191. CICIRKO Z.: Powstanie i działalność Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Lub-

linie. Wychowanie Fizyczne i Sport. T. 26: 1982 nr 3–4 s. 113–119.

192. [CZTERDZIEŚCI] 40 lat RKS [Robotniczego Klubu Sportowego] „Motor” Lublin 1950–1990. Lublin 1990 ss. 48.

193. DOBROWOLSKI Rafał: Akademi-cka młodzież obozu narodowego w Lublinie w latach 1919–1939. Toruń 2006 Wydawni-ctwo Adam Marszałek ss. 285.

Dotyczy m.in.: władz AZS Lublin w roku 1922 (s. 80), władz Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Lublinie w 1927 roku (s. 100–102, 166–168, 245), sportu w korpo-racji związkowej „Concordia” (s. 112, 115).

194. DOROSZEWSKI Jerzy: Praca oświa-towa i kulturalna na Lubelszczyźnie w latach II Rzeczpospolitej. Lublin 1995 Wydawnictwo Lubelskie Nowe ss. 203.

Dotyczy sportu żydowskiego w Lublinie w okresie międzywojennym, m.in. powstania klubów sportowych „Samson” i „Sztern” w roku 1918 oraz klubu „Wieniawa” w roku 1932 (s. 128–129).

195. DROZDEK-MAŁOLEPSZA Teresa: Kultura fi zyczna kobiet w świetle czasopisma „Start. Wiadomości Sportowe” (1938–1939). W: Z najnowszej historii kultury fizycznej w Polsce. T. 7: Prace naukowe Letniej Szkoły Historyków Kultury Fizycznej. Red. Leonard Nowak. Gorzów Wielkopolski 2006 Zamiej-scowy Wydział Kultury Fizycznej Poznańskiej AWF w Gorzowie Wielkopolskim s. 165–174.

Dotyczy m.in. Mistrzostw Polski Związku „Makkabi” w Lublinie w 1938 roku (s. 169).

196. EMBE: W sprawie szkoły gimnastyki i plastyki rytmicznej p[ani] Zenobii Janczew-skiej. Ziemia Lubelska. R. 25: 1929 nr 315.

197. FISZMAN-SZNAJDMAN Róża: Mój Lublin. Lublin 1989 Wydawnictwo Lubelskie ss. 213.

Wspomnienia Róży Fiszman-Sznajdman. Geneza nazwy klubu sportowego „Wieniawa” (s. 182).

198. GAJ Jerzy, Hądzelek Kajetan: Dzieje kultury fi zycznej w Polsce w XIX i XX wieku. Koncepcje, uwarunkowania i efekty instytu-cjonalnej działalności. Poznań 1991 Akade-

67

3. Miejscowości

mia Wychowania Fizycznego ss. 293, nlb. 1. (Monografi e. Akademia Wychowania Fizycz-nego w Poznaniu; nr 289).

Dotyczy m.in. Ogrodów W. E. Raua w Lublinie w roku 1908 (s. 61), AZS Lublin w roku 1924 (s. 146), Klubu Sportowego „Lublinianka” w latach 20. XX wieku (s. 146) i od 1944 r. (s. 255, 271, 276, 280, 327), Klubu Sportowego „Wici” w Lublinie w roku 1947 (s. 294), Klubu Sportowego „Piast” Zamość (s. 327) oraz piłki nożnej w okupowanym Lublinie (s. 220).

199. GAŃSKI Tadeusz: Emocje, zwycię-stwa, porażki. Kalendarz Lubelski. R. 2: 1959 s. 201–205.

200. GAWARECKA Maria: Życie kultu-ralne Lublina w latach 1918–1939. W: Dzieje Lublina. T. 2. Red. Stanisław Krzykała. Lublin 1975 Wydawnictwo Lubelskie s. 213–242.

Sport w Lublinie w latach 1918–1939 (s. 236).

201. GONDEK Leszek: Prawno wojskowe podstawy kultury fi zycznej w Polsce w latach 1944–1948. W: Wojsko Polskie w służbie narodu i państwa 1943–1983. Red. Zdzisław Pawluczuk. Gdańsk 1984 s. 151–165.

Dotyczy działań w sferze sportu Domu Żołnierza w Lublinie w latach 1944–1945 oraz Wojskowego Klubu Sportowego „Lublinianka” (s. 153–155).

202. GÓRSKI Andrzej: Sport wyczynowy w Wojsku Polskim do 1939 roku. W: Z naj-nowszej historii kultury fi zycznej. Red. Leo-nard Szymański. Wrocław 1993 Wydawnictwo AWF s. 123–127. (Studia i Monografi e Akade-mii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu; 37).

Dotyczy m.in.: Wojskowego Klubu Sportowego „Lublinianka” („Unia”) Lublin (s. 124).

203. GRACZYK Zbigniew: Historia głów-nego biegu memoriałowego Janusza Kusociń-skiego. W: Z dziejów kultury fi zycznej w Pol-sce. Red. Stanisław Zaborniak. Rzeszów 2005 Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego s. 238–253.

Zawiera informacje m.in. Klubie Sportowym „Start” Lublin oraz o Józefi e Ziubraku (s. 244–245).

204. GRYBEL-MEKSUŁA Maria, Gauda Alfred: Sport w ekslibrisie. [Katalog wystawy

zorganizowanej przez Muzeum Kultury Fizycznej i Sportu w Lublinie]. Lublin 1988 Muzeum Kultury Fizycznej i Sportu ss. nlb. 28.

205. GRYCHOWSKI August: Lublin i Lubelszczyzna w życiu i twórczości pisarzy polskich od średniowiecza do 1968 roku. Lub-lin 1974 Wydawnictwo Lubelskie ss. 423.

Dotyczy lubelskich lat szkolnych i zajęć sportowych Bolesława Prusa (1847–1912) (s. 202, 206) oraz osoby Gustawa Dolińskiego (1846–1906) – lekarza i propaga-tora wychowania fi zycznego (s. 231–232).

206. GRYS Iwona: Muzea Sportu i kolek-cje sportowe w Polsce. W: Studia z dziejów kultury fi zycznej. Księga wydana z okazji 70. rocznicy urodzin Profesora Bernarda Wolt-manna. Red. Tomasz Jurek. Gorzów Wiel-kopolski 2002 Instytut Kultury Fizycznej w Gorzowie Wielkopolskim s. 55–65.

Dotyczy m.in. Muzeum Kultury Fizycznej i Sportu w Lublinie w latach 1986–1990 (s. 57).

207. GZELLA Alojzy Leszek: W cieniu chwały 8 PP Leg. Lublin 2002 Wydawnictwo GAL ss. 230, nlb. 2.

Dotyczy m.in.: meczu piłkarskiego reprezentacji Lublina i klubu „Gedania” z okazji Dni Morza w Lub-linie w 1939 roku (s. 44), Domu Żołnierza w Lublinie jako inspiratora życia sportowego miasta w latach 30. XX wieku (s. 82).

208. GZELLA A. L.: Z Polską w sercu: z dziejów Frontowej Ofi cerskiej Szkoły Pie-choty (20 IX 1944 – 20 X 1945). T. 1. Lublin 1996 Norbertinum ss. 264.

Rozgrywki Wojskowego Klubu Sportowego „Pod-chorążak” i Wojskowego Klubu Sportowego „Lubli-nianka” (piłka nożna i koszykówka) (s. 111–115).

209. HOROCH Emil: Udział ludno-ści żydowskiej Lublina w organizacji miej-skiej Komunistycznej Partii Polski. W: Żydzi w Lublinie. Materiały do dziejów społeczno-ści żydowskiej Lublina. Red. Tadeusz Radzik. Lublin 1995 Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej s. 227–236.

Dotyczy Żydowskiego Klubu Sportowego „Wie-niawa” i zawieszenia jego działalności w roku 1937 (s. 233) oraz Robotniczego Stowarzyszenia Wychowania Fizycznego „Sztern” (s. 233).

68


210. JARZEMBOWSKI Kazimierz: „Ul Zboże” Lubelska Chorągiew Szarych Szere-gów 1939–1944. Harcerstwo. R. 35: 1993 nr 9 s. 27–33. Część 2: Lata 1942–1944. Tamże nr 11–12 s. 35–38. Cz. 3. Tamże nr 10 s. 21–27.

211. JUREK Tomasz: Rola działaczy przedwojennych w rozwoju kultury fi zycznej na środkowym Nadodrzu (1945–1956). W: Z najnowszej historii kultury fi zycznej. Red. Leonard Szymański. Wrocław 1993 s. 219–226. (Studia i Monografi e Akademii Wycho-wania Fizycznego we Wrocławiu; 37)

Dotyczy m.in. drużyny piłki nożnej Klubu Sporto-wego „Lublinianka” stworzonej przez osadników z Lub-lina w roku 1945 na Dolnym Śląsku (s. 226).

212. JUREK T.: Ruch sportowy na zie-miach polskich w okresie zaborów. W: Zarys historii sportu w Polsce 1867–1997. Red. Jerzy Gaj, Bernard Woltmann. Gorzów Wielkopol-ski 1999 Polskie Towarzystwo Naukowe Kul-tury Fizycznej Sekcja Historii Kultury Fizycz-nej w Gorzowie Wielkopolskim s. 23–59.

Dotyczy m.in. Ogrodu Zabaw i Gier Ruchowych im. W. E. Raua w Lublinie w roku 1908 (s. 39) i wyścigu motorowego na trasie Warszawa–Lublin–Warszawa w roku 1904 (s. 58).

213. KAPROŃ Andrzej: Zachodnioeu-ropejscy sportowcy w PRL-owskim Lublinie. Lublin 2008 [Andrzej Kaproń] ss. 40

Rozgrywki sportowe w Lublinie z udziałem sportow-ców z Europy Zachodniej.

214. KASPEREK Józef: Kronika wydarzeń w Lublinie w okresie okupacji hitlerowskiej. Lublin 1989 Wydawnictwo Lubelskie ss. 291.

Zawiera informacje o meczach piłkarskich i pięściar-skich w okupowanym Lublinie w okresie od sierpnia 1940 do czerwca 1944 roku (s. 79, 133–134, 177–178, 224), budowie stadionu przy Al. Piłsudskiego i kortów przy ul. Okopowej w maju 1941 (s. 108), wyścigach konnych na Wrotkowie („Za Cukrownią”) organizowanych przez władze niemieckie i Lubelsko-Wołyńskie Towarzystwo Zachęty do Hodowli Koni (s. 118, 144, 155, 199).

215. KOCIUBA Dagmara: Lublin. Rozwój przestrzenny i funkcjonalny od średniowiecza do współczesności. Toruń 2011 Wydawnictwo Adam Marszałek ss. 386.

Tereny sportowe w Lublinie do roku 1944 roku (s. 247) i po roku 1944 roku (s. 289).

216. KOWALCZYK Stanisław: Lubel-skie Towarzystwo Lekarskie 1874–1951. War-szawa–Łódź 1987 Lubelskie Towarzystwo Naukowe ss. 133.

Dotyczy m.in. propagowania zdrowego trybu życia i wychowania fi zycznego przez Towarzystwo Lekarskie w Lublinie w latach 1875–1911 (s. 100–108).

217. KRZYKAŁA Stanisław: Lublin w ludowo-frontowej walce na rzecz pokoju (w dwudziestopięciolecie wydarzeń). Rocznik Lubelski. T. 4: 1961 s. 248–252.

Związki klubów sportowych „Wieniawa”, „Sztern”, „Kalinowszczyzna” z Komitetem Pokoju powołanym w Lublinie w lipcu 1936 r. (s. 249).

218. KUNA Halina: Funkcjonowanie osób niepełnosprawnych w środowisku lokal-nym na przykładzie działań podejmowanych w Lublinie. Problemy Rehabilitacji Społecznej i Zawodowej. 1998 nr 2–3 s. 72–83.

219. KUWAŁEK Robert, Wyskok Wie-sław: Lublin Jerozolima Królestwa Polskiego. Lublin 2001 Stowarzyszenie „Dialog i Współ-praca” ss. 153.

Budowa boiska sportowego (Sportplatz) dla Waff en--SS w roku 1940 roku w Lublinie na terenie dzielnicy Wieniawa (obecnie obiekt „Lublinianki”) (s. 124 i 139).

220. LEWANDOWSKI Jan: Społeczność żydowska Lublina w czasie I wojny światowej. W: Żydzi w Lublinie. Materiały do dziejów społeczności żydowskiej Lublina. Red. Tade-usz Radzik. Lublin 1995 Wydawnictwo Uni-wersytetu Marii Curie-Skłodowskiej s. 113–141.

Dotyczy m.in. klubów szachowych w Lublinie (żydowskiego i polskiego) (s. 131).

221. LITWIŃSKI Robert: Policja Pań-stwowa w województwie lubelskim w latach 1919–1939. Lublin 2001 Wydawnictwo Uni-wersytetu Marii Curie-Skłodowskiej ss. 336.

Rejestracja (24 III 1927 r.) i działalność Policyjnego Klubu Sportowego w Lublinie (s. 265–267).

69

3. Miejscowości

222. MAŃKOWSKI Zygmunt: Wiek XX. Studia, publicystyka, wspomnienia. Lub-lin 2008 Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej ss. 480.

Sport żydowski w Lublinie w latach 1918–1939 (s. 111, 116).

223. MAŃKOWSKI Z.: Życie społeczno--kulturalne Żydów w Lublinie w przededniu II wojny światowej. W: Z dziejów społecz-ności żydowskiej na Lubelszczyźnie w latach 1918–1939. Red. Jerzy Doroszewski, Tadeusz Radzik. Lublin 1992 Wydawnictwo Uniwersy-tetu Marii Curie-Skłodowskiej ss. 165.

Dotyczy m.in. żydowskich klubów sportowych w Lublinie w latach 1918–1939 (s. 126–127).

224. NIEWIADOMSKI Mieczysław: Początki sportu w Lublinie. Kalendarz Lubel-ski. R. 11: 1968 s. 136–142.

225. NOWAKOWSKI Andrzej: Zarządza-nie kulturą fi zyczną w Polsce w latach 1944–200. Studium historyczno-poró wnawcze. Rze-szów 2005 Wydawnictwo Uniwersytetu Rze-szowskiego ss. 243.

Utworzenie w Lublinie w grudniu 1944 roku Związku Samopomocy Chłopskiej.

226. PAMIĘTNIK zlotu Sokołów w Lubli-nie. Lublin 1922 ss. 18.

227. PAWLUCZUK Zdzisław: Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Lubli-nie w latach 1906–1939. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F: Historia. Vol. 57: 2002 s. 139–165.

228. PAWLUCZUK Z.: Sport wyczy-nowy w Wojsku Polskim na przełomie XX i XXI wieku. W: Z najnowszych dziejów kul-tury fi zycznej i turystyki w Polsce. Red. Teresa Drozdek-Małolepsza, Joanna Rodziewicz--Gruhn. T. 2: Kultura fizyczna i turystyka w Polsce w latach 1989–2010. Teoretyczne i praktyczne uwarunkowania kultury fi zycz-nej i turystyki. Częstochowa 2011 Wydawni-ctwo im. Stanisława Podobińskiego Akademii im. Jana Długosza s. 9–26.

Dotyczy m.in. Wojskowego Klubu Sportowego „Lub-linianka” Lublin (s. 11–14).

229. PAWLUCZUK Z.: Wychowanie fi zyczne i sport w Wojsku Polskim do 1939 roku. W: Z najnowszej historii kultury fi zycz-nej. Red. Leonard Szymański. Wrocław 1993 Wydawnictwo AWF s. 77–88. (Studia i Mono-grafie Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu; 37)

Dotyczy m.in. Wojskowego Klubu Sportowego „Lub-lin” w roku 1921 (s. 80) i Okręgu II Związku Wojskowych Klubów Sportowych (Lublin) (s. 82, 88).

230. PEPŁOWSKI Andrzej: Śladem nart. [Katalog wystawy zorganizowanej przez Muzeum Kultury Fizycznej i Sportu w Lubli-nie] Lublin 1988 Muzeum Lubelskie ss. nlb. 12.

231. [PIĄTA] V Spartakiada w ramach Tysiąclecia Państwa Polskiego i XX-lecia Pol-ski Ludowej. Lublin 1964 Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Lublinie, Miejski Komitet Kultury Fizycznej i Turystyki ss. 32.

232. PIĄTEK Lucjan: Historia powsta-nia obiektów sportowych na terenie Lublina. Zeszyty Historyczne Zarządu Głównego Aka-demickiego Związku Sportowego. 1997 nr 2 s. 7–12.

233. PIĄTEK L.: Lubelski sport po wyzwoleniu. Zeszyty Historyczne Zarządu Głównego Akademickiego Związku Sportowego. 1997 nr 2 s. 13–20.

234. POKRZYCKA Lidia: Prasa w Lubli-nie (1989–2003). Realia wolnego rynku. Lub-lin 2006 Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej ss. 184.

Sport na łamach „Gazety w Lublinie” (s. 38) i „Kuriera Lubelskiego” (s. 40–41), plebiscyty na najlep-szych sportowców Lublina i Lubelszczyzny (s. 116).

235. PONCZEK Mirosław: „Sokół” w Królestwie Polskim i w Rosji (1888–1918). W: Zarys dziejów Sokolstwa Polskiego w latach 1867–1997. Red. Eligiusz Małolep-szy, Zdzisław Pawluczuk. Częstochowa 2001 Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie s. 41–47.

70


Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Lublinie (s. 42).

236. PONCZEK M.: Sportowcy Śląska i Zagłębia – świadectwo zbrodni katyńskiej (1940). W: Kultura fi zyczna i sport w zwier-ciadle nauk społecznych. Red. Wojciech J. Cynarski, Jerzy Kosiewicz, Kazimierz Obo-dyński. Rzeszów 2012 Wydawnictwo Uniwer-sytetu Rzeszowskiego s. 303–313.

Tomasz Gołębiowski (1905–1940) – piłkarz AZS Lublin i KS „Lublinianka” Lublin, zamordowany w Char-kowie; Zygmunt Stanisław Martyniak (1907–1940) – prawnik, tenisista AZS Lublin i piłkarz „Lublinianki” Lublin, zamordowany w Charkowie; Czesław Józef Zalewski (1907–1940) – nauczyciel wychowania fi zycz-nego w Lublinie, działacz sportowy, zamordowany w Katyniu (s. 308–310).

237. PÓŁCHŁOPEK Wojciech: Wycho-wanie fizyczne i sport żołnierzy polskich w obozach jenieckich Wehrmachtu i NKWD (1939–1945). Opole 2002 Wydawnictwo Cen-tralnego Muzeum Jeńców Wojennych w Łam-binowicach–Opolu ss. 201.

Tomasz Gołębiowski (patrz poz. 236); Wacław Romuald Lancmański (1908–1940) – powiatowy komen-dant Komitetu Wychowania Fizycznego i Przysposobie-nia Wojskowego w Lublinie; Zygmunt Marian Łotocki (1904–1940) – łucznik, trener, dziennikarz sportowy; Czesław Józef Zalewski (patrz poz. 236) (s. 183, 185, 186, 189).

238. PRZEGALIŃSKI Andrzej: Społeczna aktywność ziemiaństwa lubelskiego (1905–1914). W: Studia z dziejów ziemian lubelskich w XIX i XX wieku. Red. Albin Koprukow-niak Lublin 2002 Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej s. 106–136.

Pokazy gimnastyczne i walki atletów towarzyszące Wystawie Higienicznej w Lublinie w roku 1908 (s. 113–114).

239. PRZEGALIŃSKI A.: Z dziejów wystaw rolniczych. Trzecia Wystawa Rolni-cza (1860) i Wystawa Rolniczo-Przemysłowa (1901) w Lublinie. Lublin 2012 Wydawnictwo Werset ss. 162, nlb. 3.

Wydarzenia sportowe towarzyszące wystawom rolni-czym w Lublinie (s. 29–39, 50–52, 88–96).

240. RADZIK Tadeusz: Uczelnia mędr-ców Lublina. Lublin 1994 Wydawnictwo Uni-wersytetu Marii Curie-Skłodowskiej ss. 28.

Klub sportowy „Sztern” (podział na sekcje, liczba zawodników) (s. 10).

241. RADZIK T.: W okresie okupacji nie-mieckiej 1939–1944. W: Tenże [i in.]: Lub-lin. Dzieje miasta. T. 2: XIX i XX wiek. Lublin 2000 Wydawnictwo Multico s. 227–310.

Dotyczy m.in. meczów piłkarskich i pięściarskich w okupowanym Lublinie w okresie od września 1940 do sierpnia 1944 roku (s. 273–274).

242. ROKICKI Jarosław: Żydowski ruch sportowy i turystyczny w Polsce w pierwszej połowie XX wieku. Dzieje Najnowsze. R. 39: 2007 nr 1 s. 115–119.

Materiały dotyczące sportowej aktywności Żydów w Lublinie w zasobach zagranicznych archiwów (s. 117–119).

243. SONDEL Krzysztof: Prawo o stowa-rzyszeniach i związkach sportowych w Dru-giej Rzeczypospolitej. Czasopismo Prawno--Historyczne. T. 56: 2004 z. 2 s. 65–111.

Początki stowarzyszeń sportowych w Lublinie w końcu XIX wieku (s. 67).

244. SZCZEPAŃSKI Henryk: Prasa spor-towa i turystyczna w czterdziestoleciu PRL. W: Wychowanie fi zyczne i sport w 40-leciu PRL. Red. Zdobysław Stawczyk. Poznań 1987 Aka-demia Wychowania Fizycznego w Poznaniu s. 137–146.

Dotyczy m.in. Lublina jako głównego ośrodka prasy sportowej do 1945 roku (s. 139–140).

245. TUSZYŃSKI Bogdan: Prasa i sport 1881–1981. Warszawa 1981 Sport i Turystyka ss. 518, nlb. 2.

Dotyczy m.in. Zespołu Sportowego Polskiej Agencji Prasowej założonej w Lublinie w 1945 r. (s. 472).

246. WAWRZYCKI Andrzej: Lubelskie Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej. Kalendarz Lubelski. R. 15: 1972 s. 217–222.

247. WINIARZ Adam: Z dziejów skau-tingu żydowskiego w Lublinie (1916–1939). W: Żydzi w Lublinie. Materiały do dzie-

71

3. Miejscowości

jów społeczności żydowskiej Lublina. T. 2. Red. Tadeusz Radzik. Lublin 1998 Wydawni-ctwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej s. 257–268.

Dotyczy m.in. ćwiczeń gimnastycznych Żydow-skiego Związku Skautów Okręgu Lubelskiego na stadio-nie WKS „Unia” Lublin (s. 266–267).

248. WNUK Ryszard.: Lubelski sport. Kalendarz Lubelski. R. 8: 1965 s. 175–188.

249. WNUK R.: Lubelski sport na przeło-mie lat 1964/65. Kalendarz Lubelski. R. 9: 1966 s. 169–176.

250. WNUK R.: Tak minęło dwadzieścia lat w sporcie lubelskim. Kalendarz Lubelski. R. 7: 1964 s. 169–177.

251. WOLTMANN Bernard: Polonijne imprezy sportowe w Polsce 1934–2009. Zarys problematyki. W: Szkice z historii sportu i sprawności fizycznej. Red. Jerzy Urniaż. Olsztyn 2009 Olsztyńska Szkoła Wyższa im. Józefa Rucieckiego Wydział Wychowania Fizycznego s. 37–52.

Dotyczy m.in. Światowych Igrzysk Polonijnych w Lublinie w roku 1997 (s. 42).

252. WÓJCIKOWSKI Grzegorz, Wójci-kowski Włodzimierz: Kronika 1944–2000. W: Radzik Tadeusz [i in.]: Lublin. Dzieje miasta. T. 2: XIX i XX wiek. Lublin 2000 Wydawni-ctwo Multico s. 311–645.

Kalendarium zawiera także informacje o wydarze-niach sportowych w Lublinie.

253. ZIELIŃSKI Roman: Liga chuliga-nów. Wrocław 2997 Croma ss. 213, nlb. 1.

Chuligańskie ekscesy podczas meczów „Motoru” Lublin (s. 137–141).

Ł ę c z n aZob. też poz. 74, 318–321, 326, 472–473, 563–566.

254. ADAMSKI Wojciech: Do księgi ich! Merkuriusz Łęczyński. [Nr 4]: 1989 s. 24.

Górniczy Klub Sportowy „Górnik” Łęczna.

255. BOCHEŃCZYK Wiesław: Najpięk-niejszy po prawej stronie Wisły. Moderniza-

cja stadionu GKS [Górniczego Klubu Spor-towego] „Górnik” Łęczna. Biuletyn Specjali-styczno-Informacyjny Budownictwa. 2005 nr 1 s. 10–11.

256. GÓŹDŹ Ireneusz: Wydarzenia spor-towe 2006–2009. Lubartów i Ziemia Lubartow-ska. [T. 17]: 2010 s. 353–378.

257. KWIATKOWSKA Agnieszka, Płaza Tomasz: 30-lecie łęczyńskiego „Górnika”. Mer-kuriusz Łęczyński. Nr 22: 2009 s. 40–43.

258. SZWABE Andrzej, Pogonowski Sła-womir: GKS [Górniczy Klub Sportowy] „Gór-nik” Łęczna. 25 lat: 20.09.1979–20.09.2004. Łęczna 2004 GKS „Górnik” Łęczna ss. 80.

259. ŚWIRK Mariusz: 25 lat „Górnika” Łęczna. Merkuriusz Łęczyński. Nr 16: 2003 s. 44–46.

Ł u k ó wZob. też poz. 326, 470, 576, 623, 675, 704.

260. GRAFIK Ryszard: 60 lat działalno-ści Klubu Sportowego „Orlęta” w Łukowie. Łuków 1983 ss. 92.

M i ę d z y r z e c P o d l a s k iZob. też poz. 68, 574–575.

261. WAWRYNIUK Henryk: 50 lat Klubu Sportowego „Huragan”. Rocznik Międzyrzecki. T. 12/13: 1980/1981 s. 235–244.

Dotyczy Międzyrzeckiego Klubu Sportowego „Hura-gan” w Międzyrzecu Podlaskim.

P a r c z e w262. DANILKIEWICZ Grażyna, Fili-

powicz Władysław: Miasto i gmina Parczew w latach 1990–2001. W: Horoch Emil, Kopru-kowniak Albin, Szczygieł Ryszard: Dzieje Parczewa 1401–2001. Parczew–Lublin 2001 Urząd Miasta i Gminy Parczew s. 239–253.

Dotyczy m.in. Uczniowskiego Klubu Sportowego „Znicz” (s. 242), jubileuszu trzydziestolecia Miejskiego Klubu Sportowego „Victoria” Parczew w roku 1998

72


(s. 244), I Okręgowych Zawodów Jeździeckich w Skokach przez Przeszkody w 1998 roku (s. 244).

P i o t r o w i c e , pow. lubelski263. OTROCKI Tadeusz: Zakładowy

Ludowy Klub Sportowy „POM” Piotrowice. W: Gmina Strzyżewice (Piotrowice) 1918–1997. Pod red. Ferdynanda Rymarza. T. 2. Lublin 1999 ARDABLJU s. 41–47.

264. WIEWIÓRA Jan: Zakładowy Ludowy Klub Sportowy „POM Piotrowice” 1972–2002. Monografia. Piotrowice 2002 ss. 34.

P o n i a t o w aZob. też poz. 617.

265. SKOWRON Bogdan: 35 lat RKS [Robotniczego Klubu Sportowego] „Stal” Poniatowa. 25 lat miasta Poniatowa. Ponia-towa 1987 ss. 32.

P u ł a w yZob. też poz. 58–59, 75, 94, 121, 161–162, 426, 493,

622, 648, 651, 670, 677, 679, 694, 706.

266. BUREK Andrzej: 75 lat KS [Klubu Sportowego] Wisła Puławy. Puławy 1998 „Jan-tar” ss. 80.

267. BUREK A.: 80 lat KS [Klubu Spor-towego] Wisła Puławy. Puławy 2003 „Jantar” ss. 48.

268. BEDNARSKI Waldemar: Puławskie Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej. Teka Puławska. [T. 1]: 1972 s. 114–119.

269. OSTROWSKI Waldemar: 50 lat ZKS [Zakładowego Klubu Sportowego] Wisła Puławy. Puławy 1973 Zakłady Azotowe Puławy ss. 67.

270. OSTROWSKI W.: 60 lat. Klub Spor-towy „Wisła” Puławy. 60 lat. Puławy 1983 Zarząd Klubu Sportowego „Wisła” ss. 86.

271. ZABŁOCKI Wojciech: Ośrodek sportowy w Puławach. Architektura. R. 29: 1975 nr 12 s. 398–401.

Tamże polemika: GLIŃSKI Andrzej (s. 402), ZIE-LIŃSKI Łukasz (s. 402–403), ZABŁOCKI Wojciech (s. 403–404).

R a d z y ń P o d l a s k iZob. też poz. 12, 121.

272. JANUS Zdzisław: Zarys histo-rii klubu sportowego LKS [Ludowego Klubu Sportowego] „Orlęta” Radzyń Podlaski 1924–1999. Radzyń Podlaski 1999.

273. [OSIEMDZIESIĄT] 80 lat LKS [Ludowego Klubu Sportowego] „Orlęta Spo-mlek” Radzyń Podlaski 1924–2004. Materiały zebr. i oprac. Marianna Kojtych przy współ-pracy Zdzisława Janusa. Radzyń Podlaski 2004 Klub Sportowy „Orlęta Spomlek” Radzyń Pod-laski ss. 80.

R y k iZob. też poz. 121, 426.

274. NASTALSKI Mariusz: 50 lat klubu sportowego w Rykach. Miesięcznik Rycki. 1998 nr 3 s. 16. Tamże nr 4 s. 11.

Ś w i d n i kZob. też poz. 15, 31, 363, 404, 416, 426, 629, 678, 693.

275. CENTRALNE Zawody Latawcowe Świdnik’86. [Informator]. Świdnik 1986.

276. DNI Lotnictwa Świdnik’86. [Infor-mator]. Red. Józef Wroński. Świdnik 1986.

277. INFORMATOR kibica. FKS [Fabryczny Klub Sportowy] Avia Świdnik. Rok założenia 1952. [Świdnik 1998].

278. KWIEK Andrzej: FKS [Fabryczny Klub Sportowy] Avia w 30-leciu miasta Świd-nika. [Świdnik 1985] FKS „Avia” Świdnik.

279. TUROWSKI Jan: Studium socjolo-giczno-urbanistyczne miasta. (Badania miasta

73

3. Miejscowości

Świdnika). Studia Socjologiczne. [T. 3]: 1963 nr 4 s. 102–118.

Rola klubu „Avia” i Aeroklubu w rozwoju Świdnika (s. 115).

280. ZAŁUSKI Krzysztof: Avia i Aeroklub Świdnik w latach 1952–2012. Ludzie, wspo-mnienia, wydarzenia. Lublin–Świdnik 2012 Wydawnictwo Olech ss. 192.

Ta r n o g r ó dZob. też poz. 14.

281. KOWAL Ryszard: Tarnogród w latach 1944–1989. W: Dzieje Tarnogrodu. Red. Ryszard Szczygieł. Tarnogród 2006 Urząd Miasta i Gminy s. 293–342.

Ludowy Klub Sportowy „Olimpiakos” Tarnogród i sport szkolny w gminie Tarnogród (s. 332).

282. KOWAL R., Gruszka Antoni: Czasy III Rzeczypospolitej (lata 1990–2005). W: Dzieje Tarnogrodu. Red. Ryszard Szczygieł. Tarnogród 2006 s. 343–364.

Ludowy Klub Sportowy „Olimpiakos” Tarnogród i sport szkolny w gminie Tarnogród (s. 362).

To m a s z ó w L u b e l s k iZob. też poz. 38, 53, 58, 60, 413, 422, 640.

283. BEDNARSKI Waldemar Wojciech: Sportowy Tomaszów we wspomnieniach i mojej pamięci 1944–1970. Rocznik Toma-szowski. Nr 2: 2013 s. 233–256.

284. BEDNARSKI W. W.: Tomaszów, Tomaszów.... Tomaszów Lubelski 1995.

Wspomnienia W. W. Bednarskiego dotyczące Klubu Sportowego „Tomasovia” (s. 29–54).

285. BOGUCKI Andrzej: Związek Towa-rzystw Gimnastycznych „Sokół” w Polsce 1997–2002. 135-lecie Sokolstwa Polskiego. Bydgoszcz 2005 Centrum Informacji Nauko-wej Sokolstwa Polskiego przy Towarzystwie Gimnastycznym „Sokół” II ss. 67.

Dotyczy m.in. gniazda Towarzystwa Gimnastycz-nego „Sokół” im. Stefana Cybulskiego w Tomaszowie Lubelskim (s. 31, 33, 39).

286. BRODOWSKI Janusz, Frykowski Janusz, Zieliński Tomasz: Tomaszów Lubelski w latach 1990–2010. Kronika wydarzeń. W: Tomaszów Lubelski. Monografi a miasta. Red. Ryszard Szczygieł. Lublin–Tomaszów Lubelski 2011 Tomaszowskie Towarzystwo Regionalne s. 501–521.

Dotyczy m.in. wydarzeń sportowych w Tomaszowie Lubelskim (s. 507–508, 510, 514, 518–522).

287. JACHIMSKI Jerzy: Wspomnie-nia sportowe z lat 1946–1962. W: Tereszczuk Mirosław, Śledź Zbigniew: 90 lat Tomasovii. Piłkarska historia klubu sportowego 1923–2013. Tomaszów Lubelski 2013 P. W. „DAN--TE” Daniel Tereszczuk s. 37–47.

288. SZYSZKA Bogdan: W okresie Pol-ski Ludowej 1944–1989. W: Tomaszów Lubel-ski. Monografi a miasta. Red. Ryszard Szczygieł Lublin–Tomaszów Lubelski 2011 Tomaszow-skie Towarzystwo Regionalne s. 459–500.

Klub Sportowy „Tomasovia” w Tomaszowie Lubel-skim (s. 486).

U r z ę d ó w289. GAŁKOWSKI Józef: W Trzeciej

Rzeczypospolitej. W: Dzieje Urzędowa. Red. Ryszard Szczygieł, Marian Surdacki. Lublin–Urzędów 2011 Towarzystwo Ziemi Urzędow-skiej s. 463–494.

Sport wyczynowy w Urzędowie i Gminny Klub Spor-towy „Orzeł” Urzędów (s. 492–493).

290. SŁOWIK Andrzej: Urzędów współ-czesny. W: Dzieje Urzędowa. Red. Ryszard Szczygieł, Marian Surdacki. Lublin–Urzę-dów 2011 Towarzystwo Ziemi Urzędowskiej s. 495–515.

Sport w gminie Urzędów (Uczniowski Klubu Spor-towy „Znicz” Urzędów i Gminny Klub Sportowy „Orzeł” Urzędów) (s. 511–514).

W ł o d a w aZob. też poz. 472.

291. KOZŁOWSKI Leszek, Rysz Andrzej: Dzieje Klubu Sportowego „Włodawianka”.

74

III. DYSCYPLINY SPORTOWE

W: Włodawa. Miasto i region na przełomie XX/XXI wieku. Pod red. Edwarda Olszew-skiego. Lublin–Włodawa 2002 Morpol s. 359–364.

292. MICHALSKI Stanisław Edmund: Włodawa. Monografia statystyczno-gospo-darcza. Z przedmową Witolda Krzyżanow-skiego. Lublin 1939 Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego ss. XI, nlb. 1, 138.

Dotyczy m.in. założenia Wojskowego Klubu Sporto-wego 9 Pułku Artylerii Ciężkiej w 1935 roku oraz żydow-skiego klubu „Makkabi” w roku 1926 (s. 34).

293. PAWŁOWSKI Bogusław: Włodawa w Polsce Odrodzonej 1918–1939. W: Dzieje Włodawy. Red. Ryszard Szczygieł, Edward Olszewski. Lublin–Włodawa 1991 Wydawni-ctwo Panta s. 203–228.

Klub Sportowy „Włodawia” Włodawa (s. 226).

Wo j c i e s z k ó w , pow. łukowski294. GMURKOWSKI Jan: Dzieje sportu

w gminie Wojcieszków (1981–2007). Woj-cieszków 2010 Towarzystwo Przyjaciół Woj-cieszkowa ss. 277.

Z a m o ś ćZob. też poz. 13, 19, 22, 27, 53, 65, 67, 69–70, 73,

84–85, 98, 109–110, 133, 148, 161, 331, 358, 395, 402, 404, 410, 436, 498, 569, 616, 619, 632, 639, 643–644, 653, 700.

295. HUSS Ryszard: Garnizon zamoj-ski wczoraj i dziś (1618–1998). Zamość 2003 „Atut” Biuro Promocji ss. 304.

Dotyczy m.in.: początków sportu zamojskiego zwią-zanych z 9 Pułkiem Piechoty Legionów w okresie 1920–1939, Wojskowego Klubu Sportowego „Zamość”, meczów piłkarskich i pięściarskich (s. 92–94), zawodów lotni-czych i spadochronowych w okresie od 1958 do 1994 roku (s. 202–203), działalności Wojskowego Klubu Spor-towego „Technik” w latach 1954–1968 (s. 202–210), połą-czenia Wojskowego Klubu Sportowego „Technik” i Klubu Sportowego „Hetman” w jeden Wojskowo-Cywilny Klub Sportowy „Hetman” Zamość (s. 208).

296. SROCZYŃSKA Bogumiła: Zamość w XIX stuleciu. Warszawa–Zamość 1986 Wydawnictwa Pracowni Konserwacji Zabyt-ków ss. 130 (Konserwatorska Teka Zamojska).

Dotyczy projektów budowy boiska i kortów teniso-wych w latach 1917–1921 (s. 36, 39), Związku Strzele-ckiego i Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Zamoś-ciu w roku 1921 (s. 45).

297. WRÓBEL-LIPOWA Krystyna: Kształcenie i wychowanie starszych synów Stanisława Kostki Zamoyskiego XII ordy-nata na Zamościu. Res Historica. T. 12: 2000 s. 27–43.

Z w i e r z y n i e c298. KOT Edyta: Parafi alny Uczniowski

Klub Sportowy „Junior”. Zamojski Kwartalnik Kulturalny. [R. 24]: 2007 nr 3 s. 90–91.

Parafi alny Uczniowski Klub Sportowy „Junior” w Zwierzyńcu.


1. BoksZob. też poz. 64, 67, 119, 102, 214, 241, 295, 414, 443,

482, 598, 639.

299. PAMIĘTNIK Feliksa Stamma. Oprac. Kazimierz Gryżewski. Warszawa 1954 Sport i Turystyka ss. 234.

Wyd. 2 Warszawa 1955. Wyd. 3 Warszawa 1965 ss. 362, nlb. 1. Wyd. 4 Warszawa 1973.

300. [PIĘĆDZIESIĄT] 50 lat Lubelskiego Okręgowego Związku Bokserskiego. Lublin 1980 Wojewódzka Federacja Sportu ss. 30, nlb. 1.

301. PIĘŚCIARSTWO lubelskie dawniej i dziś. Boks. 1958 nr 9 s. 4–5.

302. WASILEWSKI Jacek: Złote lata pol-skiego boksu. Warszawa 1992 ss. 191.

75

2. Gimnastyka

Informacje o Henryku Kukierze (s. 35–79).

303. ZMARZLIK Jerzy: Bij mistrza! War-szawa 1992 Polska Ofi cyna Wydawnicza BGW ss. 272.

Dotyczy m.in. Henryka Kukiera (s. 26, 48, 91, 185–188, 195–196, 205–207, 261, 268), sekcji pięściarskiej Okręgowego Wojskowego Klubu Sportowego „Lublin” w latach 1956–1958 (s. 60), Stanisława Zalewskiego (s. 73, 161, 236) i Ryszarda Petka (s. 225).

2. GimnastykaZob. też poz. 58, 76, 92, 99, 120, 130–133, 142, 160,

188, 191, 193, 196, 226–227, 235, 238, 247, 285, 296, 357, 501.

304. BIELEC Grzegorz: Zasięg organi-zacyjny Polskiego Związku Gimnastycznego w latach 1957–1973. W: Z dziejów kultury fi zycznej w Polsce. Red. Stanisław Zaborniak. Rzeszów 2005 Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego s. 183–197.

M. in. o okręgu lubelskim Polskiego Związku Gim-nastycznego (s. 191–194).

305. NIEWIADOMSKI Michał: Gimna-styka w Ludowym Zespole Sportowym. War-szawa 1955 Wydawnictwo Sport i Turystyka ss. 123.

Pokaz gimnastyczny w Lublinie z udziałem tysiąca osób z okazji 10-lecia PRL (s. 3).

306. NIEWIADOMSKI Mieczysław: Początki gimnastyki w Lublinie. Kultura Fizyczna. [R. 21]: 1968 nr 1 s. 18–24.

307. W. C.: Kilka słów o gimnastyce w Lublinie. Kalendarz Lubelski 1872 s. 10–15.

308. ZAKŁAD gimnastyczny panny Jadwigi Baniewicz. Gazeta Lubelska. 1898 nr 192.

3. Jeździectwo Zob. też poz. 54, 68, 214, 262, 558–559, 563–566,

568, 586, 595, 610.

309. BOREK Paweł: Oddziaływanie woj-ska na lokalne społeczeństwo w garnizonach

południowego Podlasia w okresie międzywo-jennym. Radzyński Rocznik Humanistyczny. T. 9: 2011 s. 42–58.

Dotyczy „Dni Konia” i organizowanych w ich ramach wyścigów konnych w latach 1936–1937 (s. 46–47).

310. BUKAT Wojciech, Halski Euge-niusz: Bomba w górę. Warszawa 2009 Ofi cyna Wydawnicza RYTM 2009 ss. 199, nlb. 9.

Wyścigi konne w Lublinie w roku 1946 (s. 56).

311. DEMIDOWICZ Tomasz: Państwowa Stadnina Koni w Janowie Podlaskim. 180 lat istnienia, Podlaski Kwartalnik Kulturalny. 1997 nr 4 s. 33–44.

312. DEMIDOWICZ T.: Wydział Stad i Stacji Stadnych w Janowie Podlaskim i jego działalność na polu rozwoju hodowli koni w latach 1817–1832. Rocznik Bialskopodlaski. T. 15: 2007 s. 137–164.

313. DEMIDOWICZ T.: Zakład Stada Rządowego Koni w Janowie Podlaskim (1832–1867). Rocznik Bialskopodlaski. T. 10: 2002 s. 139–159.

314. KALINOWSKI Szczepan: Stadnina janowska w tygodniku „Jeździec i Hodowca” (1922– 1939). W: Nowożytne Igrzyska Olim-pijskie w mediach polskich do 1936 roku. Red. Paweł Nowak, Krzysztof Stępnik. Lublin 2010 Wydawnictwo Wyższej Szkoły Przedsiębior-czości i Administracji s. 161 – 170.

315. KRZYSZTAŁOWICZ Andrzej: Cha-rakterystyka Państwowej Stadniny w Janowie Podlaskim. Kraków 1948 ss. nlb. 2, 111, nlb. 1. (Polska Akademia Umiejętności. Prace Rolni-czo-Leśne; nr 38).

316. KRZYSZTAŁOWICZ A.: Stad-nina koni Janów Podlaski. Warszawa 1967 Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne ss. 110.

317. KULISA Maria [i in.]: Ocena dziel-ności wyścigowej ogierów czystej krwi arab-skiej wyhodowanych w SK [Stadninie Koni] Janów Podlaski. W: Aktualne kierunki hodowli i użytkowania koni w Europie. Sym-

76


pozjum międzynarodowe, Kraków, 17–19 września 1999. Ed. by Kazimierz Kośniak--Kamysz. Kraków 1999 Wydawnictwo Akade-mii Rolniczej w Krakowie ss. 518.

318. LEŚNIEWSKA Ewa Józefa: Łęczyń-skie Towarzystwo Wyścigów Konnych (1895–1902). W: Łęczna. Studia z dziejów miasta. Red. Emil Horoch. Łęczna 1989 Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Łęczyńskiej s. 159–180.

319. LEŚNIEWSKA E. J.: Stado pełnej krwi i stajnia wyścigowa Stanisława Sonnen-berga w Kijanach (1893–1905). Studia Łęczyń-skie. T. 1: 2009 s. 55–73.

Dotyczy także Towarzystwa Wyścigowego w Łęcznej w latach 1852–1902.

320. LEŚNIEWSKA E. J.: Sukcesy spor-towe łęczyńskiej stajni wyścigowej Henryka Blocha, Merkuriusz Łęczyński. 1989 s. 11–13.

321. LEŚNIEWSKA E. J.: Właściciele dóbr Łęczna w latach 1800–1944. Lublin 2004 Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie--Skłodowskiej ss. 238.

Stajnia wyścigowa Henryka Blocha (s. 152–155).

322. LEŚNIEWSKA E. J.: Właściciele dóbr Wola Sernicka w latach 1806–1944. Lubartów i Ziemia Lubartowska. [T. 16]: 2006 s. 45–53.

Stadnina Ludwika Grabowskiego w Sernikach.

323. LEŚNIEWSKA E. J.: Wyścigi konne w Lublinie i powstanie Lubelskiego Towa-rzystwa Wyścigów Konnych. W: Życie arty-styczne Lublina 1901–2001. Materiały z sesji. Red. Lechosław Lameński. Lublin 2002 Stowa-rzyszenie Historyków Sztuki Oddział w Lubli-nie s. 179–187.

324. LUBELSKI Klub Jeździecki 1962–1982. Informator. Ed. Alicja Oszast [i in.]. Lublin 1982 ss. 24

325. MILENICZUK Hanna: Ośrodki jazdy konnej województwa chełmskiego. Chełm–Lublin 1986 Wojewódzki Ośrodek Informacji Turystycznej ss. nlb. 16.

326. PRUSKI Witold: Dzieje konkursów hipicznych w Polsce. Warszawa 1982 Wydaw-nictwo Sport i Turystyka ss. 312.

Dotyczy m.in. wyścigów w Lublinie w roku 1899 i 1901 (s. 17–19), przeniesienia do Lublina Łęczyń-skiego Towarzystwa Wyścigów (s. 17, 19, 39–40), zawo-dów jeździeckich w Lublinie w latach 1922–1937 (s. 55, 73, 79, 179–183, 216, 229–230, 262), wyścigów w Cheł-mie w roku 1924 (s. 73, 79), stadniny w Janowie Podla-skim (s. 35, 46), hodowli koni Antoniego Bobrowskiego w Snopkowie (s. 46), hodowli Stanisława Huskow-skiego w Czernięcinie (s. 145, 153), hodowli Witolda Łosia w Piotrowicach (s. 296–297), hodowli Aleksandra Szeptyckiego w Łabuniach (s. 296), Wojskowego Lubel-skiego Towarzystwa Wyścigów przy Dowództwie Okręgu Generalnego Lublin i Krasnostawskiego Koła Sportowo--Hodowlanego w Krasnymstawie (s. 55) oraz zawodów w Łukowie w 1930 roku (s. 131, 153).

327. PRUSKI W.: Dzieje państwowej stadniny w Janowie Podlaskim 1817–1939. Poznań 1948 Poznańskie Towarzystwo Przyja-ciół Nauk ss. 235. (Prace Komisji Biologicznej Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. T. 11 z. 2 s. 1–235).

328. ŚWIĘCKI Antoni: Ludzie stad-niny janowskiej. Koń Polski. R. 2: 1967 nr 2 s. 28–32.

Dotyczy: Andrzeja Krzyształowicza, Ryszarda Tysz-kowskiego, Antoniego Żołyńskiego, Jana Ziniewicza, Wiktora Brzezińskiego, Jana Rudasza, Edwarda Wojciu-kiewicza, Jana Turuka.

329. URBAN Renata: Działalność Pol-skiego Związku Jeździeckiego w latach 1928–1939. W: Wychowanie fi zyczne i sport w bada-niach naukowych. VI konferencja Naukowa, Poznań dnia 21 maja 1998 roku. Red. Euge-niusz Wachowski, Krzysztof Pietrusik. Poznań 1998 Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu s. 239–244.

Dotyczy m.in. powstania klubu jeździeckiego w Lub-linie w 1899 r. (s. 239) i Mityngu Popularnego w Lublinie w roku 1934 (s. 242).

330. URBAN R.: Podstawy rozwoju sportu jeździeckiego w Polsce w latach 1918–1939. W: Z najnowszej historii kultury fi zycznej w Polsce. T. 4: Prace naukowe Let-niej Szkoły Historyków Kultury Fizycznej. Red. Leonard Nowak. Gorzów Wielkopolski

77

4. Kajakarstwo

2004 Polskie Towarzystwo Naukowe Kultury Fizycznej s. 181–205.

Dotyczy m.in. stadniny koni w Janowie Podlaskim (s. 189, 193–195).

4. KajakarstwoZob. też poz. 58, 158.

331. BONDYR N.: Kajakiem z Zamościa do Terespola. Kajakarstwo. 1973 nr 1–2 s. 14.

332. KOWALCZYK Artur: Działalność Polskiego Związku Kajakowego w latach 1957–1968. W: Z najnowszej historii kultury fi zycznej w Polsce. T. 7: Prace naukowe Let-niej Szkoły Historyków Kultury Fizycznej. Red. Leonard Nowak. Gorzów Wielkopolski 2006 Zamiejscowy Wydział Kultury Fizycznej Poznańskiej AWF w Gorzowie Wielkopolskim s. 387–398.

Dotyczy m.in. zlikwidowania lubelskiej delegatury PZK w roku 1958 roku z powodu jej małej aktywności (s. 390).

5. KolarstwoZob. też poz. 76, 87–88, 630.

333. CHEŁMECKI Jerzy: Społeczne i polityczne uwarunkowania rozwoju sportu w Rosji i Królestwie Polskim na przełomie XIX i XX wieku. W: Kultura fi zyczna i sport w zwierciadle nauk społecznych. Red. Woj-ciech J. Cynarski, Jerzy Kosiewicz, Kazimierz Obodyński. Rzeszów 2012 Wydawnictwo Uni-wersytetu Rzeszowskiego s. 267–278

Zawiera informacje o Towarzystwie Cyklistów w Lublinie w roku 1893 (s. 273).

334. FERENC Jakub: Sport w służbie poli-tyki. Wyścig Pokoju 1948–1989. Warszawa 2008 Trio ss. 241.

Dotyczy m.in.: wystawy, którą z okazji Wyścigu Pokoju w roku 1956 przygotowało Muzeum Sportu. Pociąg mieszczący w dwóch wagonach kolejowych wystawę poświęconą wyścigowi Pokoju oraz ruchome kino dla 75 widzów przejechał w wtedy przez 34 mia-sta (s. 143–144). Praca traktuje także o wyścigu Lublin–Chełm–Lublin z okazji Święta Odrodzenia Polski w dniu 22 lipca w latach 1947–1992 (s. 88).

335. KOZŁOWSKI Waldemar Antoni: Chełmskie Towarzystwo Cyklistów. ChTC (1922–1939). Chełm 2013 Waldemar Antoni Kozłowski ss. 74.

336. NIEWIADOMSKI Mieczysław: Lu belskie Towarzystwo Cyklistów. Kultura Fizyczna. [R. 19]: 1966 nr 12 s. 437–440.

337. NIZOŁ Anna: Kolarstwo w Króle-stwie Polskim w latach 1878–1909. W: Z tra-dycji kolarstwa na ziemiach polskich w Gali-cji i Podkarpaciu (1867–2007). W 140 rocz-nicę kolarstwa w Polsce. Pod red. Kazimierza Obodyńskiego, Stanisława Zaborniaka. Rze-szów 2007 Wydawnictwo Uniwersytetu Rze-szowskiego s. 30–36.

338. PIECH Krzysztof: Kluby rowerowe w woj[ewództwie] bialskopodlaskim. Podla-ski Kwartalnik Kulturalny. 1992 nr 1 s. 19–25.

339. PIECH K.: Kolarstwo na Podlasiu. Podlaski Kwartalnik Kulturalny. 1991 nr 4 s. 31–34.

340. PRAWDZIC A. Cykliści Lubelscy. Kalendarz Lubelski. 1895 s. 1–3.

341. RYŃSKI Leszek: 50 lat Lubelskiego Okręgowego Związku Kolarskiego 1949–1999. Lublin 1999.

342. SKAWIŃSKI Marek: Lubelskie Towarzystwo Cyklistów (1893–1914). Wycho-wanie Fizyczne i Sport. T. 27: 1983 nr 1 s. 97–105.

343. [STO] 100 lat kolarstwa na Lubel-szczyźnie. Red. Leszek Ryński, wstęp Andrzej Kita. Lublin 1993 Okręgowy Związek Kolarski w Lublinie ss. 151, nlb. 1.

344. SZUJECKI Krzysztof: Życie spor-towe w drugiej Rzeczypospolitej. Sukcesy, cie-kawostki, sensacje. Warszawa 2012 Bellona ss. 270.

Dotyczy m.in. I Biegu Dookoła Polski w roku 1928 (etap Warszawa–Lublin) (s. 118–119).

345. [TRZYDZIESTY piąty] 35 Między-narodowy Wyścig Kuriera Lubelskiego i Startu

78


Lublin. Lublin, 3 maja 2000. [Lublin 2000] s. 22.

6. Lekka atletykaZob. też poz. 39, 63–64, 66–68, 76, 127, 203, 443,

482, 549–551, 569, 582, 585, 590, 624–625, 628, 633, 638, 646, 650, 661, 703.

346. HANUSZ Halina: Polska w świa-towym ruchu uniwersjadowym w latach 1959–2007. W: Z najnowszej historii kultury fi zycznej w Polsce. T. 8: Prace naukowe Let-niej Szkoły Historyków Kultury Fizycznej. Red. Leonard Nowak. Gorzów Wielkopolski 2008 Polskie Towarzystwo Naukowe Kultury Fizycznej s. 445–455.

Sukcesy Leszka Duneckiego na uniwersjadzie w Meksyku w roku 1979 (s. 451).

347. JUREK Tomasz: Lekkoatletyka pol-ska do 1945 roku. W: Lekkoatletyka w Polsce 1919–1994. Red. Bernard Woltmann. War-szawa 1994 Polskie Towarzystwo Naukowe Kultury Fizycznej Sekcja Historii Kultury Fizycznej s. 13–58.

Zawiera informacje o lekkiej atletyce w okręgu lubel-skim, Wojskowym Klubie Sportowym „Orlęta” Dęblin i biegu okrężnym „Głosu Lubelskiego” (s. 22–25, 41, 45).

348. KRZEWIŃSKI Ignacy: Lekkoatle-tyka polska w latach 1945–1968. W: Lekko-atletyka w Polsce 1919–1994. Red. Bernard Wolt mann. Warszawa 1994 Polskie Towa-rzystwo Naukowe Kultury Fizycznej Sekcja Historii Kultury Fizycznej s. 59–99.

Dotyczy m.in. Klubu Sportowego „Lublinianka” Lub-lin (s. 68).

349. KRZEWIŃSKI I.: Lekkoatletyka pol-ska w latach 1969–1994. W: Lekkoatletyka w Polsce 1919–1994. Red. Bernard Woltmann. Warszawa 1994 Polski Związek Lekkiej Atle-tyki s. 100–148.

Zawiera informacje o Klubie Sportowym „Start” Lublin (s. 109–112) oraz o Leszku Duneckim (s. 142).

350. KRZEWIŃSKI I.: Losy polskiej lek-koatletyki w okresie II wojny światowej. W: Z dziejów kultury fi zycznej. Księga dedyko-

wana Profesorowi Jerzemu Gajowi z okazji 65 rocznicy urodzin. Red. Bogdan J. Kunicki, Bernard Woltmann. Gorzów Wielkopolski 1996 Polskie Towarzystwo Naukowe Kultury Fizycznej Sekcja Historii i Oddział w Gorzo-wie Wielkopolskim s. 123–126.

Wojskowy Klub Sportowy „Orlęta” Dęblin (s. 124).

351. MIKULSKI Zygmunt: Lubelska lekka atletyka okresu przed i powojennego (...). Zeszyty Historyczne Zarządu Głównego Akademickiego Związku Sportowego. 1997 nr 2 s. 31–34.

Wspomnienia prezentowane 28 III 1987 r. na spot-kaniu w Muzeum Kultury Fizycznej i Sportu w Lublinie poświęconym rozgrywkom w piłkę nożną w Lublinie w latach 1922–1951.

352. PIĄTEK Lucjan: Twórcy lubelskiej lekkiej atletyki. Wspomnienie. Zeszyty Histo-ryczne Zarządu Głównego Akademickiego Związku Sportowego. 1997 nr 2 s. 35–38.

Dotyczy: Mariana Krawczyka, Ryszarda Jędrzejew-skiego, Nikodema Ostaszewicza, Henryka Gerłowskiego.

353. SZENIAWSKI Andrzej, Wiejak Izy-dor, Wierzchowski Jerzy: Historia lubelskiej lekkoatletyki. Fakty, wydarzenia sportowe i kulturalne. Lublin 2003 Lubelski Okręgowy Związek Lekkiej Atletyki ss. 126.

354. WIERNI lubelskiemu AZS [Akade-mickiemu Związkowi Sportowemu]. Na pod-stawie karty biografi cznej członka Akademi-ckiego Związku Sportowego tekst oprac. Ewa Spaczyńska. Zeszyty Historyczne Zarządu Głównego Akademickiego Związku Sportowego. 1997 nr 2 s. 39–41.

355. ZABORNIAK Stanisław: Historia polskiej lekkiej atletyki w latach 1919–1939. Rozwój lekkoatletyki w Lubelskim Okręgo-wym Związku Lekkiej Atletyki w latach 1921–1939. Cz. 1. Lekkoatleta. 2011 nr 9 s. 10–15; Cz. 2, tamże nr 10 s. 9–18; Cz. 3, tamże nr 11 s. 11–17.

356. ZABORNIAK S.: Lekkoatletyka na ziemiach polskich w latach 1867–1918. Rze-szów 2004 Wydawnictwo Uniwersytetu Rze-

79

7. Lotnictwo sportowe

szowskiego, Podkarpackie Towarzystwo Naukowe Kultury Fizycznej ss. 296.

O lekkiej atletyce w Ogrodach Raua w Lublinie (s. 139–145).

357. ZABORNIAK S.: Lekkoatletyka w działalności Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w latach 1919–1939. Rzeszów 2004 Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Podkarpackie Towarzystwo Naukowe Kultury Fizycznej ss. 262.

Zawiera informacje o sporcie w Lublinie w latach 1927–1929 (s. 5), AZS Lublin (s. 40) i Towarzystwie Gim-nastycznym „Sokół” w Lublinie (s. 90–94).

358. ZABORNIAK S.: Z dziejów lekko-atletyki w Polsce. Tradycje chodu sportowego od Tadeusza Kuchara do Roberta Korzeniow-skiego (1904–2004). Krosno 2008 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa ss. 437, nlb. 2. (Prace Naukowo-Dydaktyczne Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Krośnie; z. 29)

Zawiera m.in. informacje o: Teodorze Bieregowoj--Bieregowskim („Strzelec” Lublin) rekordziście Polski i olimpijczyku (1936) (s. 12, 36, 131, 202–203, 330, 391), Klubie Sportowym „Agros” Zamość (s. 298, 388) i Rafale Fedaczyńskim („Unia” Hrubieszów) (s. 299, 312, 322, 388).

359. ZABORNIAK S.: Z tradycji lekko-atletyki w Polsce w latach 1919–1939. T. 6: Udział lekkoatletów i lekkoatletek w między-narodowej rywalizacji sportowej. Rzeszów 2011 Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszow-skiego ss. 411.

Zawiera m.in. informacje o Wacławie Gąssowskim, biegaczu średniodystansowym (Wojskowy Klub Spor-towy „Orlęta” Dęblin)(s. 82–95, 188–215).

360. ZABORNIAK S.: Zarys początków działalności Polskiego Związku Lekkiej Atle-tyki (1919–1939). W: Z dziejów kultury fi zycz-nej w Polsce. Red. Stanisław Zaborniak. Rze-szów 2005 Wydawnictwo Uniwersytetu Rze-szowskiego s. 131–150.

Zawiera informacje o biegu „Głosu Lubelskiego” w roku 1920 (s. 137) i Wojskowym Klubie Sportowym „Orlęta” Dęblin (s. 148).

7. Lotnictwo sportoweZob. też poz. 67, 72, 76, 119, 158, 161, 276, 279–280,

295, 553, 587, 594, 602, 604, 618, 634, 667, 693.

361. BARTEL Ryszard [i in.]: Z historii polskiego lotnictwa wojskowego. Red. nauk. Izydor Koliński. Warszawa 1978 Wydawni-ctwo Ministerstwa Obrony Narodowej ss. 672.

Dotyczy m.in. Lubelskiego Klubu Lotniczego i Aero-klubu Podlasko-Poleskiego od roku 1927 (s. 340–346).

362. CHWAŁCZYK Tadeusz: Podlaskie skrzydła. Rzeszów 1985 Krajowa Agencja Wydawnicza ss. 243, nlb. 5. (Miniatury Lotni-cze; z. 47).

Podlaska Wytwórnia Samolotów w Białej Podlaskiej (s. 46–57).

363. CHWAŁCZYK T.: Skrzydła Lubel-szczyzny. [Katalog wystawy zorganizowa-nej przez Muzeum Kultury Fizycznej i Sportu w Lublinie ze zbiorów Aeroklubu Lubel-skiego, Aeroklubu Robotniczego w Świdniku, Muzeum Techniki w Warszawie, Muzeum Kultury Fizycznej i Sportu w Lublinie oraz osób prywatnych, styczeń–wrzesień 1989 r.]. Lublin 1989 Muzeum Lubelskie ss. nlb. 32.

364. CHWAŁCZYK T.: Skrzydła na nar-tach. Warszawa 2007 Ofi cyna Wydawnicza Echo ss. 239. (Polskie Lotnictwo Sportowe).

Lubelskie Zimowe Zawody Samolotowe.

365. CHWAŁCZYK T., Glass Andrzej: Samoloty PWS. Warszawa 1990 Wydawni-ctwa Komunikacji i Łączności ss. 210, nlb. 2. (Biblioteczka Skrzydlatej Polski).

Podlaska Wytwórnia Samolotów w Białej Podlaskiej.

366. DEMIDOWICZ Tomasz: Biała Pod-laska jako krajowy ośrodek przemysłu i spor-tów lotniczych w okresie międzywojennym. W: Biała Podlaska. Szkice z dziejów miasta i okolic. Materiały z sesji popularnonaukowej z okazji Dni Białej Podlaskiej, 26–27 czerwca 1999 r. Red. Jerzy Flisiński. Biała Podlaska 1999 Miejska Biblioteka Publiczna s. 67–92.

80


367. DEMIDOWICZ T.: Podlaska Wytwórnia Samolotów w Białej Podlaskiej (1923–1939). W 80 rocznicę powstania. Podla-ski Kwartalnik Kulturalny. 2003 nr 4 s. 33–48.

368. DZIESIĘCIOLECIE Lotnictwa Pol-skiego. Poznań 1930 Wydawnictwo „Lotnik” ss. 303.

Dotyczy m.in. Zakładów Mechanicznych „E. Plage i T. Laśkiewicz” w Lublinie i Podlaskiej Wytwórni Samo-lotów w Białej Podlaskiej (s. 249–253).

369. GAJEWSKI Mirosław: Lubelski Klub Lotniczy. Aeroklub Lubelski w okresie II Rze-czypospolitej. Zwierzyniec 2012 Wydawni-ctwo Lipiec ss. 224.

370. KONIECZNY Jerzy Ryszard, Mali-nowski Tadeusz: Mała encyklopedia lotni-ków polskich. Warszawa 1983 Wydawnictwa Komunikacji i Łączności ss. 198, nlb. 2.

Zawiera biogramy Jarosława Naleszkiewicza (1904–1969) (s. 120–126) i Zygmunta Puławskiego (1901–1931) (s. 143–150).

371. KOZAK Zygmunt: Organizacja i działalność Ligi Obrony Powietrznej Pań-stwa w latach 1923–1928. Biuletyn Wojskowej Służby Archiwalnej. Nr 17: 1994 s. 26–43.

Dotyczy m.in. lubelskiego czasopisma lotniczego „Ster” i Podlaskiej Wytwórni Samolotów w Białej Podla-skiej.

372. KRÓLIKIEWICZ Tadeusz: Z dzie-jów polskiego lotnictwa sportowego. Woj-skowy Przegląd Historyczny. R. 16:1971 nr 4 s. 201–221.


373. KUROWSKI Adam: Z historii pol-skiego lotnictwa wojskowego 1918–1939. Warszawa 1978 Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej. Warszawa 1978.

Podlaska Wytwórnia Samolotów w Białej Podlaskiej (s. 435–438).

374. MAJEWSKI Mariusz Wojciech: Działalność klubów lotniczych na Lubel-szczyźnie w latach 1927–1939. Studia Huma-nistyczne (Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie). Nr 10: 2010 s. 87–104.

375. MAJEWSKI M. W.: Samoloty i Zakłady Lotnicze II Rzeczypospolitej. War-szawa 2006 Wydawnictwo ZP Poligrafia ss. 243.


376. MALINOWSKI Tadeusz: Sport samolotowy. W: Polskie lotnictwo sportowe. Almanach. Kraków 1987 Krajowa Agencja Wydawnicza ss. 557.

Dotyczy m.in. sportu lotniczego w Białej Podlaskiej (s. 50–52).

377. MIKOŁAJCZUK Marian: Lotnicze tradycje Białej Podlaskiej. Warszawa 2008 ZP Wydawnictwo ss. 259.

Podlaska Wytwórnia Samolotów w Białej Podlaskiej (s. 59–76, 155–159).

378. OSIŃSKI J.: Geneza i organizacja klubów lotniczych w Polsce. Młody Lotnik. 1930 nr 2 s. 46–47.

M. in. o powstaniu Aeroklubu Podlasko-Poleskiego w 1927 r.

379. PIĘĆ lat pracy i istnienia Klubu Lot-niczego Podlaskiej Wytwórni Samolotów 1929–1934. Biała Podlaska 1934.

380. POLISH Sport Aircraft : Polish Sport Aircraft 1920–1929. Polish Sport Aircraft 1930–1939. Polish Sport Aircraft 1960–1969. [B. m. w.] 2010 General Books LLC ss. 108.

Dotyczy m.in. samolotów Lublin R-X i Lublin R-XII oraz zawodów samolotowych w Lublinie i Białej Podla-skiej.

381. [SIEDEMNASTE] XVII Lubelskie Zimowe Zawody Samolotowe o puchar prze-chodni wojewody lubelskiego mgr Tadeusza Wilka, Świdnik, 14–19 luty 1984 r. Oprac. pro-gramu Józef Wroński, historia LZZS Tadeusz Chwałczyk. Świdnik 1984 Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL Świdnik ss. nlb. 16.

382. TŁUCZKIEWICZ Tadeusz: Sport nad lubelską ziemią. Kalendarz Lubelski. R. 9: 1966 s. 168–169.

81

8. Łowiectwo

383. TŁUCZKIEWICZ T.: Trzydziestu upartych i deszcz. Kalendarz Lubelski. R. 9: 1966 s. 145–148.

8. ŁowiectwoZob. też poz. 25–26, 42, 68, 557.

384. JANKIEWICZ Kalikst: Łowiectwo w Polsce oraz środkowo-wschodniej krainie przyrodniczo-łowieckiej 1923–1983. Lublin 1983 Polski Związek Łowiecki Zarząd Woje-wódzki w Lublinie ss. 15, nlb. 1.

385. KOBYLARZ Wojciech Stanisław: Łowiectwo w okręgu Biała Podlaska. 80 lat działalności Polskiego Związku Łowieckiego 1923–2003. Podlaski Kwartalnik Kulturalny. 2003 nr 3 s. 22–33.

9. ŁucznictwoZob. też poz. 440, 582, 583.

386. ZAWIŚLAŃSKI Roman: 50 lat sportu łuczniczego w Polsce. Warszawa 1989 Polski Związek Łuczniczy ss. 327.

Dotyczy m.in. okręgu Polskiego Związku Łucz-niczego w Lublinie 1933 r. (s. 17, 96), reaktywowa-nia okręgu w 1949 r. (s. 21, 23–24), sędziów Polskiego Związku Łuczniczego z Lublina w 1933 r. (s. 28–29), kur-sów łuczniczych w Lublinie w 1936 roku (s. 47), II Naro-dowych Zawodów Łuczniczych z udziałem zawodników 34 Pułku Piechoty z Białej Podlaskiej (s. 59), zawod-ników Klubu „Spartakus” Lublin na XIII Łuczniczych Mistrzostwach Polski Juniorów w 1967 r. (s. 90), Zespołu Sportowego „Strzelec” Biała Podlaska (s. 57–61), Ireny Stefańskiej – mistrzyni Polski w łucznictwie w 1929 r. (s. 140–148).

10. Narciarstwo

387. MICHNA Edward, Paczos Stanisław: O warunkach śniegowych Roztocza w świetle potrzeb turystyki i sportów zimowych. Biule-tyn Lubelskiego Towarzystwa Naukowego. Sec-tio: D. 1971 vol. 12 s. 7–12.

388. PIĄTEK Lucjan: Akademickie Mistrzostwa Polski, Karpacz, marzec 1947 rok. Zeszyty Historyczne Zarządu Głównego Akademickiego Związku Sportowego. 1997 nr 2 s. 27–30.

Dotyczy udziału lubelskiej drużyny narciarskiej w Akademickich Mistrzostwach Polski w roku 1947.

11. Piłka koszykowaZob. też poz. 23, 66–67, 127, 208, 659, 698.

389. KĄCKI Tadeusz: Szkoły im. A. i J. Vetterów w Lublinie i ich uczniowie 1866–2000. Lublin 2000 Komitet Redakcyjny Zespołu Szkół Ekonomicznych i Stowarzy-szenia Wychowanków i Przyjaciół Szkół im. A. i J. Vetterów w Lublinie ss. 557.

Dotyczy początków kariery koszykarek: Anny Czo-pek, Iwony Goduli (s. 182, 473, 497) oraz Barbary Fiali koszykarki Klubu Sportowego „Start” Lublin (s. 135, 139, 143, 164, 174, 204, 430, 433, 473, 490–492, 497).

390. ŁASZKIEWICZ Krzysztof: Polska koszykówka męska 1928–2004. Inowrocław 2004 Zakład Poligrafi czno-Wydawniczy POZ-KAL ss. 850.

Największe sukcesy drużyn koszykówki Klubu Sportowego „Start” Lublin (s. 156–158, 165–168, 321–327,335–340), Wojskowego Klubu Sportowego „Lubli-nianka” (s. 160–162, 169–170) i AZS Lublin (s. 447).

391. [SZEŚĆDZIESIĄT pięć] 65 lat. Aka-demickiego Związku Sportowego w Lublinie. III Ogólnopolski Turniej Koszykówki Kade-tów i Młodzików o puchar wojewody lubel-skiego. Lublin 1987 ss. nlb. 10.

392. WAWRZYCKI Andrzej: Pasjonaci. 22 lata pod amatorskimi koszami Lublina (1979–2001). Lublin 2001 Towarzystwo Krze-wienia Kultury Fizycznej, Liga Koszykówki ss. 312.

393. WOLTMANN Bernard, Gaj Jerzy: Sport w Polsce 1919–1939. Gorzów Wielko-polski 1997 Polskie Towarzystwo Naukowe Kultury Fizycznej Oddział w Gorzowie Wiel-kopolskim ss. nlb. 4, 106.

82


Brązowy medal Mistrzostw Polski kobiet w koszy-kówce w roku 1934 dla „Unii” Lublin (s. 43).

12. Piłka nożnaZob. też poz. 27, 38, 43, 53, 66–68, 107, 110, 198,

207–209, 211, 214, 236–237, 241, 253–255, 257–259, 295, 351, 443, 560–562, 569, 573, 621, 637, 640, 647, 653, 685, 690, 698, 700–701, 705.

394. BIELSKI Konrad: Most nad czasem. Lublin 1963 Wydawnictwo Lubelskie ss. 266.

Piłka nożna w Lublinie w okresie międzywojennym, rywalizacja Wojskowego Klubu Sportowego, Akademi-ckiego Związku Sportowego i „Lublinianki” (s. 142–143, 238).

395. CHABROS Tadeusz: Kronika wyda-rzeń w Lublinie 21 VII 1944–1 II 1945. Lublin 1974 Wydawnictwo Lubelskie ss. 173.

Dotyczy m.in. zebrania członków byłego Wojsko-wego Klubu Sportowego „Unia” i sportowców niezrzeszo-nych w celu założenia klubu sportowego (s. 29), meczu drużyny piłkarskiej Klubu Sportowego Domu Żołnie-rza z reprezentacją lotników Armii Czerwonej stacjo-nujących w Zamościu (s. 75), meczu Klubu Sportowego Stalowa Wola z Klubem Sportowym Domu Żołnierza w Lublinie (s. 81).

396. CICIRKO Zofi a: Z kart historii piłki nożnej Wojskowego Klubu Sportowego 22. Pułku Piechoty w latach 1922–1939. Szkice Podlaskie. Z. 11: 2003 s. 77–85.

397. GÓRSKI Kazimierz: Piłka jest okrą-gła. Współpr. Paweł Zarzeczny. Włocławek 2004 Expol ss. 336.

Wspomnienia Kazimierza Górskiego (1921–2004), piłkarza i trenera polskiej reprezentacji, a w roku 1963 także trenera drużyny piłkarskiej WKS „Lublinianka” Lublin.

398. GÓRSKI K.: Z ławki trenera. Wyd. 1 Warszawa 1974 ss. 138.

Wyd. 2 rozszerz. Warszawa 1975 ss. 239, nlb. 1. Wyd. 3 popr. i rozszerz. Warszawa 1981 ss. 375, nlb. 1.

399. HAŁYS Józef: Polska piłka nożna. Almanach. Wyd. 3 Kraków 1977 Krajowa Agencja Wydawnicza ss. 576.

Dotyczy m.in.: udziału drużyn piłkarskich klubów sportowych „Lublinianka” i „Unia” Lublin w rozgryw-kach centralnych w latach 1922–1932 (s. 33–35, 40, 60,

176–179), eliminacyjnych spotkań „Lublinianki” o awans do ekstraklasy w roku 1947 (s. 106–107, 188), występów „Lublinianki” i „Gwardii” Lublin w II lidze w l. 1949–1953 (s. 113–116, 209–213), losów WKS „Lublinianka” i KS „Motor” Lublin w II lidze w l. 1960–1969 (s. 132–136, 215–224,), sukcesów piłkarskiej drużyny juniorów „Lublinianki” i „Motoru” (s. 225, 231–232).

400. HINCE Cezary: Piłkarski AZS [Aka-demicki Związek Sportowy]. Historia, mecze i piłkarze AZS [Akademickiego Związku Sportowego] AWF [Akademii Wychowania Fizycznego] Biała Podlaska w latach 1974–1996. Siedlce 2013 Piotr Tołwiński Panoramix ss. 245.

401. JĘDRYSIAK Zygmunt: Mały prze-wodnik piłkarski. Lublin 1960 Lubelski Okrę-gowy Związek Piłki Nożnej ss. 32.

Przewodnik piłkarski okręgu lubelskiego na rok 1960.

402. KĘDZIORA Andrzej, Radziejewski Krzysztof: Zamojszczyzna między bramkami. Dzieje zamojskiej piłki nożnej. Zamość 1993 Akra ss. XXXII, 152.

Rec.: GÓRSKA Halina. Zamojski Kwartalnik Kultu-ralny. [R. 10]:1993 nr3 s. 46.

403. KITA Artur: Piłka nożna kobiet w strukturach Zrzeszenia LZS [Ludowe Zespoły Sportowe] w latach 1989–2009. W: Z najnowszych dziejów kultury fizycznej i turystyki w Polsce. Red. Teresa Drozdek--Małolepsza, Joanna Rodziewicz-Gruhn. T. 2: Kultura fi zyczna i turystyka w Polsce w latach 1989–2010. Teoretyczne i praktyczne uwa-runkowania kultury fi zycznej i turystyki. Czę-stochowa 2011 Wydawnictwo im. Stanisława Podobińskiego Akademii im. Jana Długosza s. 37–50.

Dotyczy m.in. LKS „Cisy” Nałęczów oraz KS „Kinga” Krasnystaw (s. 40–41, 44–45).

404. KORNAK Marcin: Brunatna księga 1987–2009. Warszawa 2009 Stowarzyszenie „Nigdy Więcej”. Collegium Civitas ss. 470.

Chuligańskie ekscesy kibiców drużyn piłkarskich klubów: „Chełmianka” Chełm (s. 189, 218), „Motor” Lublin (s. 328, 442), „Hetman” Zamość, „Avia” Świdnik (s. 155, 208).

83

13. Piłka ręczna

405. KOZŁOWSKI Waldemar Antoni: Dzieje piłki nożnej w Chełmie w latach 1919–2010. Chełm 2010 P.H.U. Kingraff Kinga Wój-cicka ss. 56.

406. LASZUK Roman: Ćwierćwiecze bial-skopodlaskiego futbolu. Biała Podlaska 2001 Bialskopodlaski Okręgowy Związek Piłki Noż-nej ss. 222.

Dotyczy działalności Bialskopodlaskiego Okręgo-wego Związku Piłki Nożnej.

407. LASZUK R.: XX-lecie Bialskopod-laskiego Okręgowego Związku Piłki Nożnej. Biała Podlaska 1996 POW Rapid Press ss. 59.

408. MIGUELEZ Martinez Anto-nio: Ultras y hooligans, una tormenta sobre Europa. Madrid 2011 ss. 356.

Chuligańskie ekscesy na stadionie „Motoru” Lublin (s. 345).

409. PIĄTEK Lucjan: AZS [Akademi-cki Związek Sportowy] Lublin w rozgryw-kach mistrzowskich Lubelskiego Okręgowego Związku Piłki Nożnej w latach 1945–1949 (...). Zeszyty Historyczne Zarządu Głównego Aka-demickiego Związku Sportowego. 1997 nr 2 s. 21–26.

Tekst referatu wygłoszonego w dniu 28 III 1987 r. w Muzeum Kultury Fizycznej i Sportu w Lublinie.

410. PIKOR Barbara: Kodeks zachowań polskich kibiców piłki nożnej (na przykładzie kibiców drużyny „Hetman” Zamość – sondaż diagnostyczny. Zamojskie Studia i Materiały. R. 7: 2005 z. 1 s. 223–226.

411. POLKOWSKI Maciej, Szwabe Andrzej: Lubelska piłka nożna. Ludzie, kluby, wydarzenia. Lublin 2008 Wydawnictwo Jantar ss. 216.

412. RKS [Robotniczy Klub Sportowy] Motor. Pierwsza liga piłki nożnej 1984/85. [Informator]. Autorzy tekstów Jan Boluk [i in.], opracowanie Andrzej Szwabe. Lub-lin 1985 Krajowa Agencja Wydawnicza ss. 47, nlb. 1.

413. TERESZCZUK Mirosław, Śledź Zbigniew: 90 lat Tomasovii. Piłkarska histo-ria klubu sportowego 1923–2013. Tomaszów Lubelski 2013 P. W. „DAN-TE” Daniel Teresz-czuk ss. 416.

414. WAWRZYCKI Andrzej: Niezłomni. Lublin–Dęblin 1940–1943. Lublin 2000 Lubel-ski Okręgowy Związek Piłki Nożnej ss. 112, nlb. 8.

Traktuje o konspiracyjnych rozgrywkach piłkarskich, a także o okupacyjnym meczu bokserskim w roku 1944. Zawiera sylwetki zawodników, szkoleniowców i działa-czy.

415. WAWRZYCKI A.: 75 lat lubelskiego OZPN [Okręgowego Związku Piłki Nożnej]. Zarys historii piłki nożnej na Lubelszczyźnie 1922–1997. Oprac. Andrzej Wawrzycki. Lub-lin 1997 LOZPN [Lubelski Okręgowy Związek Piłki Nożnej] ss. 221, nlb. 2.

416. ŻÓŁTO-NIEBIESCY 1952–2012. 60 lat. Oprac. Jacek Kosierb. Świdnik 2012 ss. 370.

Dotyczy sekcji piłkarskiej KS „Avia” Świdnik.

13. Piłka ręcznaZob. też poz. 66–67, 596, 698.

417. FRYC Adam: Udział Polaków w tur-niejach gier zespołowych w ramach letnich Spartakiad Armii Zaprzyjaźnionych w latach 1958–1989 (w świetle źródeł prasowych). W: Z najnowszej historii kultury fizycznej w Polsce. T. 4: Prace naukowe Letniej Szkoły Historyków Kultury Fizycznej. Red. Leo-nard Nowak. Gorzów Wielkopolski 2004 Pol-skie Towarzystwo Naukowe Kultury Fizycznej s. 329–337.

Dotyczy startów lubelskich piłkarzy ręcznych w roku 1969 i siatkarzy w 1973 roku (s. 333–334).

418. SZWABE Andrzej: Puchary, wrzutki, wkrętki. 45 lat piłki ręcznej na Lubelszczyźnie. Lublin 2005 ss. 192.

84


14. Piłka siatkowaZob. też poz. 64, 67, 127, 417, 620, 678, 698.

419. GRZYBOWSKI Tomasz: Piłka siat-kowa w Akademickim Związku Sportowym w latach 1924–2007. W: Z najnowszej historii kultury fi zycznej w Polsce. T. 8: Prace naukowe Letniej Szkoły Historyków Kultury Fizycznej. Red. Leonard Nowak. Gorzów Wielkopolski 2008 Polskie Towarzystwo Naukowe Kultury Fizycznej s. 359–368.

Sekcja siatkówki AZS Lublin w latach 30. XX wieku (s. 360); AZS Lublin w rozgrywkach tzw. Klasy Wydzielo-nej w latach 50. XX wieku (s. 363).

420. GRZYBOWSKI T.: Piłka siatkowa w Zrzeszeniu Sportowym „Start” do roku 1989. W: Z najnowszej historii kultury fi zycz-nej w Polsce. T. 7: Prace naukowe Letniej Szkoły Historyków Kultury Fizycznej. Red. Leonard Nowak. Gorzów Wielkopolski 2006 wyd. s. 425–430.

Dotyczy sekcji siatkówki Zrzeszenia Sportowego „Start” Lublin (s. 427).

421. KROTKIEWSKI Eugeniusz [i in.]: Zarys historii piłki siatkowej w Polsce w latach 1919–1958. Red. Andrzej Ojrzanowski. War-szawa 1993 Wydawnictwo AWF Warszawa ss. 195.

Dotyczy m.in.: początków siatkówki w Lublinie (s. 21), lubelskich drużyn siatkówki klubów KS „Unia” Lublin, „Strzelec” Lublin, AZS Lublin, LWS Lublin w roz-grywkach centralnych w okresie od 1930 do 1939 roku (s. 23–45); sekcji siatkówki w WKS „Lublinianka” Lublin oraz AZS Lublin w latach 1945–1957 (s. 50–65, 77–79), startów siatkarzy i siatkarek „Sparty” Lublin i „Startu” Lublin w Pucharze Polski (s. 155–172).

422. KUNIEWICZ Monika, Mroczkow-ska Helena, Stupnicki Romuald: Spójność wewnątrzgrupowa w żeńskich trzecioligowych zespołach piłki siatkowej. Rocznik Naukowy (Akademia Wychowania Fizycznego. Instytut Wychowania Fizycznego w Białej Podlaskiej). T. 7: 2000 s. 185–198.

Na podstawie badań zespołów m.in. z Białej Podla-skiej, Lublina i Tomaszowa Lubelskiego.

423. [PIĘĆDZIESIĄT] 50 lat Akademic-kiego Związku Sportowego przy Katolickim Uniwersytecie Lubelskim 1922–1972. Pro-gram jubileuszowego turnieju piłki siatko-wej mężczyzn o puchar prof. Cz[esława] Mar-tyniaka. Lublin 25–26 III 1972. Lublin 1972 ss. 16.

424. SZNAJDER Mirosław: Historia kraś-nickiej siatkówki. Cz. 1: Sekcja mężczyzn FKS [Fabrycznego Klubu Sportowego] Stal. Regio-nalista. Nr 15: 2000 s. 69–71.

Fabryczny Klub Sportowy „Stal” Kraśnik.

425. WOŹNIAK Wojciech: Najlepsi na świecie? O fenomenie siatkówki i jej kibiców w Polsce. W: Społeczne zmagania ze spor-tem. Red. Łukasz Rogowski, Radosław Skro-backi. Poznań 2011 Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu s. 289–308.

Tomasz Wójtowicz, siatkarz (s. 290).

15. PływanieZob. też poz. 64, 66–67, 76, 582, 677, 679.

426. TULISZKA Marian: 85 lat Polskiego Związku Pływackiego 1922–2007. Poznań 2007 Oficyna Edukacyjna Wydawnictwa eMPi² ss. 200.

Dotyczy m.in. Ludowego Klubu Sportowego Ryki oraz Klubu Sportowego Sobieszyńskiej Szkoły Rolniczej, współzałożycieli Polskiego Związku Pływackiego w 1923 roku (s. 18–19), osiągnięć pływaków: Tomasza Duszyń-skiego (Uczniowskie Towarzystwo Sportowe „Orlik” Lub-lin) (s. 63), Mariana Raczyńskiego (RKS ”Avia” Świdnik) (s. 63), Anny Uryniuk (”Wisła” Puławy) (s. 73, 166–169), Mariusza Siembidy (”Lublinianka” Lublin) (s. 75, 111, 117, 167–172, 177), Pauliny Barzyckiej (”Orlik” Lublin) (s. 75, 167–168, 170, 178, 185), Dagmary Komorowicz (”Lublinianka” Lublin) (s. 167, 172, 176), Marcina Kuli-sza (”Lublinianka” Lublin) (s. 176), Joanny Pizoń (”Lub-linianka” Lublin) i Tomasza Wolskiego (s. 177), Macieja Kajaka (”Lublinianka” Lublin) (s. 178), Aleksandry Miciul (”Avia” Świdnik) (s. 185) i Ewy Kucińskiej (”Spół-dzielca” Lublin) (s. 188).

85

16. Ratownictwo wodne

16. Ratownictwo wodne

427. TABACZEK-BEJSTER Iwona: Ewo-lucja ogólnopolskich zawodów w ratowni-ctwie wodnym w latach 1967–2010. W: Kul-tura fi zyczna w Polsce Ludowej i w Trzeciej Rzeczpospolitej. Red. Leonard Nowak, Prze-mysław Pieczyński, Renata Urban. Gorzów Wielkopolski 2012 Zamiejscowy Wydział Kul-tury Fizycznej Poznańskiej AWF w Gorzowie Wielkopolskim s. 241–254.

Dotyczy m.in. Wojciecha Blechara (Mistrz Polski w ratownictwie wodnym w 1984 r.) i Krzysztofa Wabi-cza (Mistrz Polski w ratownictwie wodnym w 1988 r.) (s. 246–247) oraz innych sukcesów lubelskich ratowni-ków (s. 248–253).

428. TABACZEK-BEJSTER I.: Ogól-nopolskie zawody w ratownictwie wodnym w latach 1967–1992. W: Z najnowszej historii kultury fi zycznej w Polsce. T. 8: Prace naukowe Letniej Szkoły Historyków Kultury Fizycznej. Red. Leonard Nowak. Gorzów Wielkopolski 2008 Polskie Towarzystwo Naukowe Kultury Fizycznej s. 693–701.

Sukcesy Wojciecha Blechara i ekipy lubelskiej w latach 1984–1988 (s. 699–700).

429. TABACZEK-BEJSTER I.: Udział reprezentacji Polski w mistrzostwach świata FIS [Federation Internationale de Sauvetage et Sports Utilitaires] w ratownictwie wodnym (1978–2003). W: Z tradycji kultury fi zycznej w Polsce po II wojnie światowej. Pod red. Sta-nisława Zaborniaka i Marcina Obodyńskiego. Rzeszów 2008 Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego s. 74–81.

17. RugbyZob. też poz. 66.

430. OKAPA Krzysztof, Powała-Niedź-wiecki Maciej: Początki i rozwój sekcji rugby KS [Klubu Sportowego] „Budowlani” Lublin w latach 1975–2000. W: Z najnowszej historii kultury fi zycznej w Polsce. Red. Bernard Wol-tmann. T. 5: Prace naukowe Letniej Szkoły

Historyków Kultury Fizycznej. Gorzów Wiel-kopolski 2002 s. 451–460.

431. POWAŁA-NIEDŹWIECKI Maciej, Wierzbicki Jacek: Encyklopedia polskiego rugby. Lublin 2004 Przedsiębiorstwo Wydaw-nicze Związku Niewidomych „Print 6” Sp. z o. o. ss. 944.

Zawiera słownik biografi czny osób związanych z rugby w Polsce (s. 11–122), wykaz rozgrywek I i II ligi rugby (s. 211–916), zestawienia statystyczne (s. 915–928) oraz informacje o drużynach rugby: AWF Biała Podlaska (s. 173), AZS Lublin (s. 175), „Budowlani” Lublin (s. 178–179), „Kometka” Biała Podlaska – TKKF (s. 187), „Lubli-nianka” Lublin – TKS „Sparta” (s. 190).

432. POWAŁA-NIEDŹWIECKI M., Wierzbicki Jacek: Encyklopedia polskiego rugby. Suplement 2004–2006. Lublin 2007 Przedsiębiorstwo Wydawnicze Związku Nie-widomych „Print 6” Sp. z o. o. ss. 168.

Zawiera słownik biografi czny osób związanych z rugby w Polsce (s. 9–29), wykaz rozgrywek I i II ligi rugby (s. 66–154), zestawienia statystyczne (s. 155–168) oraz informacje o drużynach rugby: „Budowlani” Lub-lin (s. 45), Uczniowski Klub Sportowy Tyszowce (s. 63), Wożuczyn Szkoła Podstawowa (s. 64), Uczniowski Klub Sportowy „Żaczek” Michów (s. 64–65), Uczniowski Klub Sportowy „Żak” Łaszczów (s. 65).

433. POWAŁA-NIEDŹWIECKI M., Wierzbicki Jacek: Encyklopedia polskiego rugby. Suplement 2. 2007–2009. Lublin 2010 Przedsiębiorstwo Wydawnicze Związku Nie-widomych „Print 6” Sp. z o. o. ss. 240.

Zawiera słownik biografi czny osób związanych z rugby w Polsce (s. 9–30), wykaz rozgrywek I i II ligi rugby (s. 103–210), zestawienia statystyczne (s. 211–236) oraz informacje o drużynach rugby: „Budowlani” Lublin (s. 64–65), Uczniowski Klub Sportowy „Kadet” Racha-nie (s. 50), Rugby Oldboy Club Lublin (s. 96), Wożuczyn Szkoła Podstawowa (s. 107), Uczniowski Klub Sportowy „Żaczek” Michów (s. 108), Uczniowski Klub Sportowy „Żak” Łaszczów (s. 108).

434. RADZIKOWSKI Leon: 50 lat rugby w Polsce. Warszawa 1993 Polski Związek Rugby ss. 119.

86


18. Sport samochodowy i motocyklowyZob. też poz. 44–45, 52, 212, 443.

435. MAZUREK Leszek: Polski Związek Motorowy. Kalendarz Lubelski. R. 15: 1972 s. 223–227.

436. REGULAMIN Jazdy Konkursowej do Lublina organizowanej przez Automobil-klub Lubelski w związku z „Dniami Lublina, Zamościa i Lubelszczyzny”. [Lublin] 1939 Automobilklub Lubelski ss. 16.

437. REGULAMIN zjazdu plakietowego motocyklowo-samochodowego oraz wyścigu terenowego w Kazimierzu Dolnym n/Wisłą. [Lublin 1948] Lubelski Klub Motocyklowy i Automobilklub Polski Oddział w Lublinie s. 9, nlb. 19.

438. ROTKIEWICZ Maria: Rozwój sportu automobilowego kobiet w Polsce (do roku 1939). W: Z najnowszej historii kultury fi zycznej w Polsce. T. 8: Prace naukowe Let-niej Szkoły Historyków Kultury Fizycznej. Red. Leonard Nowak. Gorzów Wielkopolski 2008 Polskie Towarzystwo Naukowe Kultury Fizycznej s. 191–201.

Dotyczy m.in. I Rajdu Samochodowego w roku 1913 na trasie Piotrków–Lublin i Lublin–Warszawa (s. 195).

439. RYŃSKI Leszek: Automobilklub Lubelski 1930–2000. 70 lat. Lublin 2000 ss. 154.

19. StrzelectwoZob. też poz. 36, 68, 114–115, 161–162, 296, 569,

574–575, 588–590.

440. DROZDEK-MAŁOLEPSZA Teresa: Sport łuczniczy i strzelecki kobiet w okresie międzywojennym. W: Szkice z historii sportu i sprawności fizycznej. Red. Jerzy Urniaż. Olsztyn 2009 Olsztyńska Szkoła Wyższa im. Józefa Rusieckiego. Wydział Wychowania Fizycznego s. 77–88.

Dotyczy m.in.: kursów strzeleckich w Lublinie w roku 1923 (s. 80–81) i 1928 (s. 77), i w Białej Podlaskiej

w roku 1936 (s. 78) oraz budowy strzelnicy w Milanowie w roku 1930 (s. 79).

441. MAŁOLEPSZY Eligiusz: Wychowa-nie fi zyczne i sport w działalności Związku Strzeleckiego na wsi w latach 1919–1939. Zarys problematyki. W: Szkice z histo-rii sportu i sprawności fi zycznej. Red. Jerzy Urniaż. Olsztyn 2009 Olsztyńska Szkoła Wyż-sza im. Józefa Rusieckiego Wydział Wychowa-nia Fizycznego s. 65–76.

Dotyczy m.in.: działań Okręgu II Związku Strzele-ckiego (Lublin) (s. 67, 69).

442. ROZWADOWSKI Piotr: Państwowy Urząd Wychowania Fizycznego i Przyspo-sobienia Wojskowego 1927–1939. Warszawa 2000 Dom Wydawniczy Bellona ss. 179.

Dotyczy szkolenia paramilitarnego w Lublinie w latach 1921–1926 (s. 15, 22).

443. ZAKRZEWSKA Aldona: Związek Strzelecki 1919–1939. Wychowanie obywatel-skie młodzieży. Kraków 2007 Impuls ss. 351.

Dotyczy m.in.: drużyn piłkarskich Okręgu Związku Strzeleckiego Lublin (s. 245), udziału ekipy lubelskiej w biegu o mistrzostwo Związku Strzeleckiego w 1933 roku (s. 246–247), udziału ekipy lubelskiej w IV Bokser-skich Mistrzostwach Związku Strzeleckiego w 1933 roku (s. 253) i sekcji motocyklowej Okręgu Związku Strzele-ckiego Lublin (s. 259).

20. SzachyZob. też poz. 66–67, 76, 160, 220, 444–445, 601.

444. Olimpiada Szachowa. [Informa-tor wydany z okazji IV Olimpiady Szachowej Kobiet zorganizowanej w dniach 7–24 X 1969 w Lublinie]. [Lublin 1969] Przedsiębiorstwo Imprez Sportowych ss. 31, nlb. 1.

445. PYTEL Krzysztof: X Szachowy Festi-wal im. PKWN. Lublin 15 VII–2 VIII 1974. Szachy. 1974 nr 10 s. 297–307.

87

21. Szermierka

21. SzermierkaZob. też poz. 596.

446. GAJ Jerzy, Woltmann Bernard: Roz-wój sportu w dwudziestoleciu międzywojen-nym i jego losy w czasie drugiej wojny świato-wej. W: Zarys historii sportu w Polsce 1867–1997. Red. Jerzy Gaj, Bernard Woltmann. Gorzów 1999 Polskie Towarzystwo Naukowe Kultury Fizycznej Sekcja Historii KF [Kultury Fizycznej] s. 61–157.

M. in. o sekcji szermierki AZS Lublin (s. 119).

447. ŁUCZAK Maciej: Pochodzenie i roz-wój szermierki w Polsce do 1939 roku. W: Z dziejów turystyki i sportu w Polsce. Red. Tomasz Jurek, Kazimierz Obodyński, Stani-sław Zaborniak. Rzeszów 2009 Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego s. 51–65.

M. in. o sekcji szermierki w AZS Lublin w roku 1922 (s. 57).

22. Wschodnie sporty walkiZob. też poz. 35, 51, 67, 682.

448. LITWINIUK Stefan: Rys historyczny taekwon-do w Białej Podlaskiej. W: Optymali-zacja struktury treningu i współzawodnictwa w sportach walki. Pod red. Stefana Litwiniuka, Zbigniewa Bujaka, Artura Litwiniuka. Biała Podlaska 2000 s. 98–101.

23. Wspinaczka wysokogórskaZob. też poz. 37, 76, 567, 570, 578, 592–593.

449. CZARNECKI Zdzisław Jerzy, Stepek Zbigniew: Lubelska wyprawa w góry Mongolii – lato 1969. Taternik. T. 46: 1970 nr 2 s. 74–80.

450. CZARTORYSKI Paweł: Grzbietami Bieszczadów na nartach. Wierchy. T. 23: 1956 s. 247–248.

Zimowa narciarska wyprawa członków Okręgowej Komisji Taternictwa PTTK (potem Lubelskie Koło Klubu Wysokogórskiego) grzbietami Bieszczadów w 1955 r.

451. CZARTORYSKI P.: Na nartach przez Bieszczady. Warszawa 1956 Wydawnictwo Sport i Turystyka ss. 85, nlb. 3.

Literacka relacja z zimowej narciarskiej wyprawy członków Okręgowej Komisji Taternictwa PTTK (potem Lubelskie Koło Klubu Wysokogórskiego) grzbietami Bieszczadów w 1955 r.

452. CZARTORYSKI P.: Przez Bieszczady na nartach. Wierchy. T. 24: 1955 s. 184–186.

Zimowa narciarska wyprawa członków Okręgowej Komisji Taternictwa PTTK (potem Lubelskie Koło Klubu Wysokogórskiego) grzbietami Bieszczadów w 1955 r.

453. FALCZYŃSKI Waldemar: Lubelski Klub Wysokogórski. Taternik. R. 57: 1981 nr 1 s. 37.

454. GZELLA Alojzy Leszek: Lubelski KW [Klub Wysokogórski]. Taternik. R. 55: 1979 nr 2 s. 66–68.

455. GZELLA A. L.: Wyprawa w góry Mongolii. Kalendarz Lubelski. R. 14: 1971 s. 216–218.

Dotyczy wyprawy członków Lubelskiego Koła Klubu Wysokogórskiego w góry Mongolii w roku 1969.

456. JASIŃSKI Andrzej: Taternicy lubel-scy w Tatrach. Taternik. R. 37: 1961 nr 1 s. 17.

457. KARAŚ Romuald: Himalajska tra-gedia. Wyd. 1. Warszawa 1976 „Czytelnik” ss. 127, nlb. 1.

Wyd. 2. Warszawa 1987 Studencka Ofi cyna Wydaw-nicza ZSP „Almapress” ss. 127, nlb. 1.

Reportaż o wyprawie Lubelskiego Koła Klubu Wyso-kogórskiego w Himalaje Zachodnie (rejon Lahul) w roku 1973.

458. KOWALCZYK Jan: Z Koła Lubel-skiego KW [Klubu Wysokogórskiego]. Tater-nik. R. 37: 1961 nr 2 s. 108.

459. LUBELSKI Klub Wysokogórski. Zarys historii 1953–1984. Oprac. Andrzej Rządkowski. Lublin 1985 Lubelski Klub Wyso-kogórski ss. 98.

Druk do użytku wewnętrznego.

460. LUBLINIANIE w Lahulu. Taternik. R. 50: 1974 nr 1 s. 38.

88


461. NASALSKI Zygmunt: Himalaje Lahul. Wyprawy lubelskie 1973–2008. Zamek Lubelski, kwiecień–maj 2009. [Lublin 2009].

Informator wydany z okazji wystawy fotografi cznej w Muzeum Lubelskim poświęconej wyprawom Lubel-skiego Koła Klubu Wysokogórskiego w roku 1973 oraz Medycznego Klubu Turystycznego w roku 2008 do Indii w Himalaje Zachodnie (rejon Lahul).

462. PAPRZYCKI Piotr, Krawczyk Paweł: Lubelska Wyprawa Medycznego Klubu Tury-stycznego w Himalaje Lahul. Tam, gdzie nie dochodzą święte krowy. Alma Mater. 2008 nr 4 s. 122–129.

463. PAPRZYCKI P., Krawczyk P.: Podróż w czasie czyli jak himalajska wyprawa Medycznego Klubu Turystycznego zwiedzała Indie. Alma Mater. 2009 nr 1 s. 92–105.

464. RUBINOWSKA Teresa, Czarne-cki Zdzisław Jerzy: Wyprawa rekonesansowa w Himalaje Zachodnie. Taternik. R. 51: 1975 nr 1 s. 10–11.

465. SADŁOŃ Narcyz: Nanda Devi East (1939–2009). Pamiętnik Polskiego Towa-rzystwa Tatrzańskiego. T. 18: 2009 [dr. 2010 s. 143–166.

W zdobyciu szczytu Nanda Devi East (Indie) 2 VII 1939 uczestniczył Adam Karpiński (1897–1939) inżynier, konstruktor lotniczy i pilot związany zawodowo m.in. z Lublinem i Białą Podlaską.

466. STEPEK Zbigniew: Charchira. Posłowie Zdzisław Jerzy Czarnecki. Lublin 1974 Wydawnictwo Lubelskie ss. 231.

Reportaż z wyprawy Lubelskiego Koła Klubu Wyso-kogórskiego w góry Mongolii 13 VII – 3 IX 1969 r. Posło-wie zawiera sprawozdanie z wyprawy.

467. STEPEK Z.: Lubliniacy w Pirinie. Taternik. R. 46: 1970 nr 2 s. 83.

Pierwszy pozatatrzański obóz Lubelskiego Koła Klubu Wysokogórskiego w Bułgarii w sierpniu 1968 r.

24. Zapasy i sumoZob. też poz. 64, 127, 238, 663, 699, 704.

468. DOBROMILSKA Grażyna: Wspa-niali ludzie kraśnickich zapasów. 25 lat kraś-nickich zapasów. Red. Grażyna Dobromilska. Kraśnik 2003 MAD Graf ss. 102, nlb. 2.

469. DOBROMILSKA G.: 30 lat kraśni-ckich zapasów 1978–2008. Kraśnik 2008 MAD Graf ss. 90, nlb. 12.

470. GIZOWSKI Mariusz: Początki i roz-wój sumo w Polsce. W: Z dziejów kultury fi zycznej w Polsce. Red. Stanisław Zaborniak. Rzeszów 2005 Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego s. 198–204.

M. in. o turnieju w Kraśniku i Łukowie w 1998 r. (s. 200).

471. GODLEWSKI Piotr: Olimpijskie tur-nieje zapaśnicze 1896–1996. Udział Polaków w zapaśniczych turniejach olimpijskich 1924–1996. Warszawa 1996 Polskie Towarzystwo Naukowe Kultury Fizycznej Sekcja Historii KF [Kultury Fizycznej] ss. 280.

Dotyczy m.in. zapaśników: Krzysztofa Grabczuka (s. 206), Andrzeja Głąba (s. 213), Dariusza Jabłońskiego (s. 215), Piotra Jabłońskiego (s. 215), Roberta Koste-ckiego (s. 217) i Jana Krzesiaka (s. 217).

472. GODLEWSKI P.: Polski Związek Zapaśniczy 1922–2004. Gorzów Wielkopol-ski 2004.

Dotyczy m.in. Klubu Sportowego „Gryf ” Chełm (s. 89–90), Klubu Sportowego „Start” Krasnystaw (s. 114), Krzysztofa Grabczuka (s. 129), Klubu Sportowego „Wło-dawianka” Włodawa i Klubu Sportowego „Górnik ” Łęczna (s. 216–217).

473. MISIEWICZ Eugeniusz: Zaczęli od wypożyczenia maty. Merkuriusz Łęczyński. [R. 3]: 1988 s. 23.

Sekcja zapasów w Łęcznej.

89

25. Żużel

25. ŻużelZob też poz. 47, 66–67, 556, 627, 640.

474. DELIJEWSKI Jan: Życie na torze. Poznań 1986 Krajowa Agencja Wydawnicza ss. 180.

475. MAJ Maciej: Z Koziołkiem na pla-stronie. RKS [Robotniczy Klub Sportowy] Motor Lublin 1962–1995. Lublin 1999 ss. 294.

476. MARTYNIKIN Andrzej: Czarny sport. Warszawa 1973 Sport i Turystyka ss. 217.

477. SZWENDROWSKI Włodzimierz: Na ostrym wirażu. Wspomnienia. (Reportaże, Wspomnienia, Opowiadania). Oprac. Fran-ciszek Bąbol. Warszawa 1956 Wydawnictwo Sport i Turystyka ss. 78.

Wyd. 2 Leszno 1994 AWA-PRESS ss. 32. Wspomnie-nia Włodzimierza Szwendrowskiego (1931–2013), lubel-skiego żużlowca. Pierwsza polska książka poświęcona tematyce żużlowej.

IV. SPORT W SZKOŁACH

1. Szkoły podstawowe i średnieZob. też poz. 7–18, 58–59, 61–63, 76–77, 80, 82–83,

89, 93, 97–98, 125, 151, 161–162, 184, 210, 236, 247, 262, 282, 290, 298, 389, 569, 571–572, 576, 582–583, 585, 603.

478. CICIRKO Zofi a: Problemy wycho-wania fi zycznego w szkolnictwie elementar-nym na Lubelszczyźnie w XIX i XX wieku. W: Wychowanie fi zyczne – dzień dzisiejszy i per-spektywy. Materiały z konferencji naukowo--metodycznej zorganizowanej 21–22 września 1984 roku w Białej Podlaskiej. Red. Stanisław Arasymowicz. Warszawa 1988 s. 155–162.

479. CICIRKO Z.: Wychowanie fi zyczne w szkole na Lubelszczyźnie w dwudziestoleciu międzywojennym. W: Rola tradycji w kształ-towaniu współczesnego modelu kultury fi zycznej. Warszawa 1986 s. 104–121.

480. DOROSZEWSKI Jerzy: Szkolnictwo miasta Lublina w latach 1918–1939. Lublin 2004 Lubelskie Towarzystwo Naukowe ss. 174.

Zawiera informacje dotyczące Jana Piechoty (1888–1981), nauczyciela wychowania fi zycznego, anima-tora sportu w Lublinie (s. 90–91); Józefa Rudolfa Mazia (1894–1966), nauczyciela wychowania fi zycznego, ani-matora sportu w Lublinie (s. 91).

481. GERŁOWSKI Henryk: Stan wycho-wania fi zycznego w szkołach wiejskich w woje-

wództwie lubelskim. Wychowanie Fizyczne i Higiena Szkolna. R. 10: 1962 nr 2 s. 6–10.

482. GIERMAKOWSKI Marian: Szkoła im. Hetmana Jana Zamoyskiego w Lubli-nie w latach 1915—1990. Przemiany organi-zacyjne, programowe i kadrowe. Lublin 1995 Lubelskie Towarzystwo Naukowe ss. 522.

Dotyczy sportu szkolnego, lekkoatletów, sekcji pięś-ciarskiej (s. 94, 160, 202, 239, 286–288, 355–356); Alek-sandra Strycharzewskiego, opiekuna koła sportowego od 1945 do 1953 roku (s. 160, 177); Jana Kolasińskiego, mistrza w sprincie w roku 1947 (s. 160); sukcesów Szkol-nego Koła Sportowego „Grom” w latach 1957–1959 (s. 239); Henryka Kukiera, absolwenta szkoły (s. 342).

483. GOLANKO Renata: Wychowanie fi zyczne i sport szkolny w gimnazjach w Bia-łej Podlaskiej w dwudziestoleciu międzywo-jennym. Podlaski Kwartalnik Kulturalny. 1996 nr 1 s. 17–24.

484. JĘDRASIAK Zygmunt: 25 lat Mię-dzyszkolnego Klubu Sportowego w Lublinie. Wstęp Józef Mąż. [Lublin] 1959 Szkolny Zwią-zek Sportowy ss. 32.

485. KLUKOWSKI Zygmunt.: Dawne Szkoły im. Zamojskich w Szczebrzeszynie (1811–1852). Zarys dziejów. Zamość 1927 ss. nlb. 2, 86, nlb. 1.

90


Zawiera m.in. informacje o lekcjach wychowania fi zycznego w konwikcie Karola Ksawerego Szuszkiewicza (s. 35–36).

486. KLUKOWSKI Z.: Higiena, wycho-wanie fi zyczne i lekarz w dawnej szkole woje-wódzkiej w Szczebrzeszynie (1811–1852). Lublin 1933 ss. 8.

487. KOZŁOWSKI Waldemar Antoni: Czarniecczycy zasłużeni dla kultury fi zycznej. W: Księga pamiątkowa Czarniecczyków. T. 5. Chełm 2005 s. 129–144.

Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Czarnieckiego w Chełmie.

488. KOZŁOWSKI W. A.: Kultura fi zyczna w dziejach Czarniecczyków (1915–2000). W: Księga pamiątkowa Czarniecczy-ków. T. 3. Chełm 2000 s. 102–120.

Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Czarnieckiego w Chełmie.

489. KOZŁOWSKI W. A.: Wychowanie fi zyczne i sport szkolny w Chełmie w latach 1918–1939. Chełm 2008 Drukarnia „Seykam” ss. 205, nlb. 7.

490. MAJCHRZYK-MIKUŁA Joanna: Higiena szkolna na Lubelszczyźnie w latach 1918–1939 na tle całego kraju. Piotrków Try-bunalski 2012 Naukowe Wydawnictwo Piotr-kowskie ss. 509.

491. MIERZWIŃSKI Henryk: Wybrane problemy kształcenia i doskonalenia zawo-dowego nauczycieli wychowania fi zycznego w woj. bialskopodlaskim w latach 1975–1982. W: Warsztat pracy nauczyciela wycho-wania fi zycznego – stan i perspektywy. Mate-riały Ogólnopolskiej Konferencji Naukowo--Metodycznej, Biała Podlaska, 11–12 czerwca 1982 r. Cz. 2. [kom. red. Zbigniew Krawczyk przewodniczący]. Warszawa 1984 Wydawni-ctwo AWF w Warszawie s. 197–204.

492. NIEWIADOMSKI Mieczysław: Zainteresowania młodzieży szkolnej Lubel-szczyzny zagadnieniami wychowania fi zycz-nego i sportu. Kultura Fizyczna. [R. 14]: 1960 nr 10 s. 717–726.

493. NOWAK Leonard: Wychowanie fi zyczne i sport w państwowym szkolnictwie ogólnokształcącym w Polsce w latach 1918–1939. Poznań 1996 ss. 260 (Monografi e AWF im. Eugeniusza Piaseckiego w Poznaniu; nr 325).

Dotyczy m.in. remontu sal gimnastycznych w Lubli-nie w 1929 r. (s. 59), przystani wioślarskiej w Puławach w latach 30. XX w. (s. 66), wakacyjnych kursów wychowa-nia fi zycznego dla nauczycieli szkół powszechnych Lubel-szczyzny w Puławach po 1936 r. (s. 120), Powszechnej Odznaki Sportowej w województwie lubelskim w latach 1931–1933 (s. 192) i początków Międzyszkolnego Klubu Sportowego w Lublinie (s. 203–204).

494. PIETRUSZYŃSKI Bronisław: Aby wieloletnie doświadczenia zostały upo-wszechnione. W: Pamiętniki wychowawców fi zycznych. Warszawa 1977 Sport i Turystyka s. 50–55.

Wybór pamiętników nadesłanych w 1972 r. na kon-kurs dla absolwentów szkół wyższych wychowania fi zycz-nego. Bronisław Pietruszyński (193–1981) – lekkoat-leta „Pogoni” Lwów, nauczyciel wychowania fi zycznego w szkołach średnich Szczebrzeszyna, twórca „zielonych” sal gimnastycznych i współzałożyciel LKS „Roztocze” Szczebrzeszyn.

495. SIŁAKIEWICZ Piotr, Golanko Renata: Uczniowskie Kluby Sportowe alterna-tywą dla innych form uczestnictwa w kulturze fi zycznej dzieci i młodzieży w województwie bialskopodlaskim. W: Sport pływacki i lek-koatletyczny w szkole. Konferencje Naukowe Wrocław–Srebrna Góra, 19–21 kwietnia 1996, 18–20 kwietnia 1997. Red. nauk. Paweł Kowal-ski, Juliusz Migasiewicz. Wrocław 1998 Aka-demia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu s. 191–194.

496. STRYCHARZEWSKI Aleksan-der: Czy należycie spełniłem swą misję? W: Pamiętniki wychowawców fi zycznych. War-szawa 1977 Wydawnictwo Sport i Turystyka s. 50–55.

Wybór pamiętników nadesłanych w 1972 r. na kon-kurs dla absolwentów szkół wyższych wychowania fi zycz-nego. Aleksander Strycharzewski (1906–1991) – nauczy-ciel wychowania fi zycznego w liceach Lublina, trener i instruktor.

91

2. Szkoły wyższe

497. SZKOŁA czterech wieków. Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Staszica w Lublinie. Pod red. Ryszarda Kuchy. Lub-lin 1992 Zakład Komputerowo-Wydawniczy „Laser-Graf ”, Zakład Historii Wychowania UMCS ss. 293.

Sport szkolny (s. 173, 188–189, 204, 235).

498. SZYSZKA Bogdan: Szkolnictwo Zamościa w dwudziestoleciu międzywojen-nym. Warszawa 1987 PWN ss. 228.

Dotyczy m.in. sportu w Państwowym Gimnazjum Męskim im J. Zamoyskiego (s. 113–114).

499. ZAWADZKI Zbigniew Stefan: Kul-tura fi zyczna, sport i turystyka w „Zamoju” w połowie XX wieku. Wspomnienia belfra od „skakania przez sznurek”. Lublin 2006 ss. 315.

2. Szkoły wyższeZob. też poz. 46, 55, 76–77, 79, 103–104, 193, 198,

232–233, 236–237, 357, 388, 390, 394, 400, 409, 419, 423, 446–447, 554, 620, 628, 660, 665, 668, 680–681.

500. BARABASZ Zbigniew [i in.]: Dzia-łalność Studiów Wychowania Fizycznego i Sportu po roku 1989 w Polsce. W: Akademi-cka kultura fi zyczna na przełomie stuleci. T. 2: Uwarunkowania historyczno-socjologiczne. Red. Emilian Zadarko, Zbigniew Barabasz. Krosno 2009 Wydawnictwo Państwowej Wyż-szej Szkoły Zawodowej s. 121–138.

Dotyczy m.in. infrastruktury sportowej uczelni lubelskich w latach 1978–1985 (s. 128).

501. BIELEC Grzegorz, Mirkiewicz Agnieszka: Przedstawiciele polskich akade-mickich organizacji gimnastycznych w ruchu olimpijskim (1932–2008). W: Akademicka kultura fi zyczna na przełomie stuleci. T. 2: Uwarunkowania historyczno-socjologiczne. Red. Emilian Zadarko, Zbigniew Barabasz. Krosno 2009 Wydawnictwo Państwowej Wyż-szej Szkoły Zawodowej s. 71–90.

Dotyczy m.in. AZS Lublin w roku 1922 roku (s. 74).

502. BODASIŃSKA Anna, Cicirko Leszek, Jadach Agnieszka: Studenci Insty-

tutu WFiS [Wychowania Fizycznego i Sportu] w Białej Podlaskiej wobec różnych aspektów sportu. Przegląd Naukowy Instytutu Wychowa-nia Fizycznego i Zdrowotnego WSP w Rzeszo-wie. T. 4: 2000 z. 3 s. 207–211.

503. CICIRKO Zofia: Geneza i rozwój Zakładu Historii Kultury Fizycznej. Biuletyn Sekcji Historii Polskiego Towarzystwa Nauko-wego Kultury Fizycznej. Nr 10: 2009 s. 7–8.

504. CICIRKO Z.: Zatrzymane we wspo-mnieniach. W: Od Filii do Wydziału Wycho-wania Fizycznego w Białej Podlaskiej. Zjazd absolwentów z okazji XXXV-lecia uczelni, 3–5 czerwca 2005 r. Red. Teresa Jaślikowska--Sadowska. Biała Podlaska 2005 Akade-mia Wychowania Fizycznego w Warszawie Za miejscowy Wydział Wychowania Fizycz-nego w Białej Podlaskiej s. 99–105.

505. CIESZKOWSKI Jerzy: Artystyczne i sportowe organizacje młodzieży KUL. Więź. R. 7: 1964 nr 9 s. 117–119.

506. CIEŚLIŃSKI Ryszard, Mierzwiń-ski Henryk, Cieślińska Danuta: Zamiejscowy Wydział Wychowania Fizycznego Biała Pod-laska. W: Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie 1929/1903–2009/2010. Księga pamiątkowa. Red. Kajetan Hądzelek, Krzysztof Zuchora. Warszawa 2010 s. 430–486.

Dotyczy m.in. historii uczelni (s. 430– 461) i jej dzia-łalności sportowej s. 462–480).

507. [CZTERDZIEŚCI] 40 lat minęło... Wydziałowi Wychowania Fizycznego w Bia-łej Podlaskiej. Zjazd Absolwentów z okazji 40-lecia uczelni, 11–12 września 2010 r. Red. Teresa Jaślikowska-Sadowska. Warszawa–Biała Podlaska 2010 ss. 484.

508. DOBOSZ Stanisław: 70 lat AZS [Akademickiego Związku Sportowego] Katoli-ckiego Uniwersytetu Lubelskiego: 22.01.1922–22.01.1997. Lublin 1997 Katolicki Uniwersytet Lubelski ss. 32.

92


509. DOBOSZ S.: 80 lat AZS [Aka-demickiego Związku Sportowego] Katoli-ckiego Uniwersytetu Lubelskiego, 22.01.1922–22.01.2002. Lublin 2002 Katolicki Uniwersytet Lubelski ss. 47.

510. DOLIŃSKI Wiesław: Wychowanie fi zyczne w UMCS. Uniwersytet Marii Curie--Skłodowskiej w Lublinie. Informator. [R. 6]: 1979 nr 4 s. 7–8.

511. FIEDOROWICZ Karolina, Sobolew-ski Krzysztof Ludwik: 60 lat Akademickiego Związku Sportowego na Podlasiu. Białystok 2010 Dział Wydawnictw i Publikacji Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego i Turystyki ss. 147, nlb. 1.

512. FILIA Akademii Wychowania Fizycznego w Białej Podlaskiej. W: Działalność dydaktyczno-naukowa Akademii Wychowa-nia Fizycznego w Warszawie w latach 1960–1979. Wychowanie Fizyczne i Sport. T. 17: 1973 nr 3 s. 153–167.

513. GERŁOWSKI Henryk: Rozwój Stu-diów WF [Wychowania Fizycznego] i Sportu w środowisku lubelskim w okresie XXV-lecia. W: Seminarium XXV-lecia studiów wychowa-nia fi zycznego i sportu szkół wyższych w Lub-linie. Lublin 1976 s. 1–24.

514. GÓRNIAK Krystyna: Działalność uczelni w środowisku. W: Akademia Wycho-wania Fizycznego na Podlasiu. Filia i Zamiej-scowy Wydział Wychowania Fizycznego w Białej Podlaskiej 1969–1989. Pod red. Kata-rzyny Zonn. Biała Podlaska 1990 Mazowiecki Ośrodek Badań Naukowych s. 116–126.

515. JAWORSKI Zygmunt: Zarys działal-ności uczelni wychowania fi zycznego w Pol-sce w latach 1950–2000. Zeszyty Historyczne Zarządu Głównego Akademickiego Związku Sportowego. 2000 nr 1 s. 5–18.

Tekst z niewielkimi zmianami przedrukowany z cza-sopisma Kultura Fizyczna. R. 56: 2002 nr 11–12 s. 19–26.

516. KOSOWSKI Jakub [i in.]: Mistrzo-stwa Polski Szkół Wyższych w Lublinie

2006/2007. Uniwersytet Marii Curie-Skłodow-skiej w Lublinie wicemistrzem. Lublin 2007 Studium Wychowania Fizycznego i Sportu UMCS ss. 110.

517. KASPRZAK Kazimierz: Bialska fi lia Akademii Wychowania Fizycznego kuźnią kadr dla sportu. Kalendarz Lubelski. R. 21: 1978 s. 120–121.

518. KAWECKI Lechosław: Studium Wychowania Fizycznego i Sportu AR [Akade-mii Rolniczej]. Aktualności Akademii Rolniczej w Lublinie. R. 2: 1998 nr 3 s. 2–3.

Dotyczy Studium Wychowania Fizycznego i Sportu Akademii Rolniczej w Lublinie.

519. KRUSZEWSKI Wacław: Na boi-skach. W: Katolicki Uniwersytet Lubelski w oczach wychowanków. Założenia, wspo-mnienia, sprawozdania. Red. Marian Recho-wicz [i in.]. Lublin 1958 Towarzystwo Naukowe KUL s. 111–117.

520. KRUSZEWSKI W.: Wychowanie fi zyczne [studentów KUL]. W: Księga jubi-leuszowa 50-lecia Katolickiego Uniwersy-tetu Lubelskiego. Red. Stefan Kunowski i in. Lublin 1969 Katolicki Uniwersytet Lubelski s. 263–268.

521. KUDELSKI Władysław: Działalność sportowa. W: Akademia Wychowania Fizycz-nego na Podlasiu (Filia i Zamiejscowy Wydział Wychowania Fizycznego w Białej Podlaskiej 1969–1989). Biała Podlaska 1990 Mazowiecki Ośrodek Badań Naukowych s. 102–115.

522. MIERZWIŃSKI Henryk: XXX lat Akademii Wychowania Fizycznego w Bia-łej Podlaskiej. Rocznik Naukowy (Akademia Wychowania Fizycznego w Warszawie. Instytut Wychowania Fizycznego i Sportu w Białej Pod-laskiej). T. 7: 2000 s. 7–16.

Wykład wygłoszony na inauguracji roku akademi-ckiego IWFiS w Białej Podlaskiej 12 X 1999 r.

523. MIERZWIŃSKI H.: Działalność naukowo-badawcza. W: Akademia Wycho-wania Fizycznego na Podlasiu (Filia i Zamiej-

93

2. Szkoły wyższe

scowy Wydział Warszawskiej AWF w Białej Podlaskiej 1969–1989). Biała Podlaska 1990 Mazowiecki Ośrodek Badań Naukowych s. 69–101.

524. MIERZWIŃSKI H.: Z dziejów Zamiejscowego Wydziału Wychowania Fizycznego AWF z siedzibą w Białej Podlaskiej (1970–2009). Biuletyn Sekcji Historii Polskiego Towarzystwa Naukowego Kultury Fizycznej Gorzów Wielkopolski. Nr 10: 2009 s. 4–6.

525. Od Filii do Wydziału Wychowa-nia Fizycznego w Białej Podlaskiej. Zjazd absolwentów z okazji XXXV-lecia uczelni, 3–5 czerwca 2005 r. Red. Teresa Jaślikow-ska-Sadowska. Biała Podlaska 2005 Akade-mia Wychowania Fizycznego w Warszawie, Zamiejscowy Wydział Wychowania Fizycz-nego w Białej Podlaskiej ss. 230, nlb. 1.

526. OLSZOWSKI Antoni: Filia Akade-mii Wychowania Fizycznego w Białej Podla-skiej. Wychowanie Fizyczne i Sport. T. 23: 1979 nr 3 s. 153–167.

527. ORZEŁ H.: Wokół hymnu AZS [Akademickiego Związku Sportowego] i nie tylko… Alma Mater. 2000 nr 3 s. 156–161.

528. PEPŁOWSKI Andrzej: 40 lat sportu studenckiego w Akademii Medycznej. Alma Mater. 1993 nr 1 s. 19, 22, 24.

529. PIĄTEK Lucjan: AZS – Akademicki Związek Sportowy [Lublin]. Alma Mater. 1995 nr 4 s. 18–19.

530. PIĄTEK L.: AZS [Akademicki Związek Sportowy] Lublin w rozgrywkach mistrzowskich Lubelskiego Okręgowego Związku Piłki Nożnej w latach 1945–1949. Zeszyty Historyczne Zarządu Głównego Aka-demickiego Związku Sportowego. 1997 nr 2 s. 21–26.

531. PIĄTEK L.: Pierwszy powojenny obóz sportowy ZG AZS. Międzyzdroje – sier-pień 1946. Zeszyty Historyczne Zarządu Głów-nego Akademickiego Związku Sportowego. 1996 nr 1 s. 25–28.

Wspomnienie Lucjana Piątka z letniego obozu AZS w Międzyzdrojach.

532. PIĄTEK L.: Rys historyczny Klubu AZS [Akademickiego Związku Sportowego] Lublin od 1922 roku do końca lat 50. Zeszyty Historyczne Zarządu Głównego Akademickiego Związku Sportowego. 1997 nr 2 s. 3–6.

533. [PIĘĆDZIESIĄT] 50 lat Akademi-ckiego Związku Sportowego przy Katolickim Uniwersytecie Lubelskim 1922–1972. Pro-gram jubileuszowego turnieju piłki siatkowej mężczyzn o puchar prof. Cz. Martyniaka, Lub-lin 25–26 III. [Lublin] 1972 Katolicki Uniwer-sytet Lubelski s. 3–16.

534. POWOJENNE początki... Zeszyty Historyczne Zarządu Głównego Akademickiego Związku Sportowego. 1996 nr 1 s. 13–20.

Dotyczy m.in. reaktywacji AZS w Lublinie po II woj-nie światowej (s. 14).

535. PRĘDKIEWICZ Andrzej: Rok XXX-lecia PRL [Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej] – rokiem pracy i sukcesów uniwer-syteckiego sportu. Uniwersytet Marii Curie--Skłodowskiej. Informator. [R. 1]: 1974 (maj) s. 30–32.

536. RECHOWICZ Marian: Katolicki Uniwersytet Lubelski w oczach wychowan-ków. Lublin 1958 Towarzystwo Naukowe KUL ss. 187

AZS KUL w okresie międzywojennym (s. 111–117).

537. ROGOWSKI Tomasz: 70 lat AZS [Akademickiego Związku Sportowego] w Lub-linie. Przegląd Uniwersytecki. 1992 nr 1 s. 5–7.

AZS Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

538. ROUPPERT Leszek Maria: 50 lat Akademickiego Związku Sportowego w Lub-linie 1922–1972. Lublin 1972 Komitet Orga-nizacyjny Obchodów 50-lecia AZS [Akademi-ckiego Związku Sportowego] Lublin ss. 72.

539. ROUPPERT L. M.: Działalność spor-towa studentów UMCS. Życie Szkoły Wyższej. R. 27: 1979 nr 10 s. 73–80.

94

V. OSOBY

540. ROUPPERT L. M.: Rys historyczny klubu AZS [Akademickiego Związku Sporto-wego] Lublin, od 1922 roku do końca lat 50. Tekst oprac. Ewa Spaczyńska. Zeszyty Histo-ryczne Zarządu Głównego Akademickiego Związku Sportowego. 1997 nr 2 s. 3–6.

541. ROUPPERT L. M.: 35 lat działal-ności KU AZS [Klubu Uczelnianego Akade-mickiego Związku Sportowego]. Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Informa-tor. [R. 6]: 1979 nr 2/3 s. 12–13.

542. ROUPPERT Leszek M.: Ze sportu. Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Infor-mator. [R. 4]: 1977 nr 2/3 s. 11, [R. 5]: 1978 nr 2 s. 8–9.

543. ROUPPERT L. M.: Złote gody lubel-skiego AZS. Rocznik Ogniska Nauczycielskiego w Lublinie. T. 5: 1974 s. 175–187.

Dotyczy AZS Lublin w latach 1922–1939 i 1944–1972.

544. SPRAWOZDANIE z działalności uczelni [Zamiejscowy Wydział Wychowania Fizycznego w Białej Podlaskiej] za kadencję 2002–2005. Warszawa 2005.

545. SPRAWOZDANIE z działalności ZWWF [Zamiejscowego Wydziału Wycho-wania Fizycznego] w Białej Podlaskiej w roku akademickim 2004/2005 oraz podsumowa-nie kadencji za lata 2002–2005. Biała Podla-ska 2005.

546. WASILEWSKI Erazm: Bialska Aka-demia Wychowania Fizycznego. W: Od Aka-demii Bialskiej do AWF [Akademii Wycho-wania Fizycznego]. Pod red. Mariana Kowal-skiego. Międzyrzec Podlaski 1973 Wydawni-ctwo Towarzystwa Przyjaciół Nauk s. 25–49.

547. WRYK Ryszard: Akademicki Zwią-zek Sportowy 1908–1983. Wspomnienia i pamiętniki. Poznań 1985 Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza ss. 503.

Początki AZS Lublin (s. 11, 16, 264, 270).

548. WRYK R.: Z dziejów Akademickiego Związku Sportowego w latach II wojny świa-towej. W: Z dziejów kultury fi zycznej. Księga dedykowana Profesorowi Jerzemu Gajowi z okazji 65 rocznicy urodzin. Red. Bogdan J. Kunicki, Bernard Woltmann. Gorzów Wiel-kopolski 1996 s. 111–121.

M.in. o AZS Lublin (s. 117–118).

V. OSOBY

Zob. też poz. 49, 57–80, 102, 105, 119, 127, 161, 203, 205, 236–237, 299, 302–303, 328, 346, 349, 352, 354, 358, 360, 370, 386, 389, 397–398, 425–427, 465, 471–472, 477, 480, 482, 494, 496, 667.

549. WOŁEK Tomasz: Teodor B i e r e -g o w o j - B i e r e g o w s k i . Lekkoatletyka. 1974 nr 8 s. 24–25.

Teodor Bieregowoj-Bieregowski (1908–1986) – lubelski lekkoatleta, uczestnik Igrzysk Olimpijskich w Berlinie w 1936 roku.

550. KURZYŃSKI Henryk, Pietkiewicz Stefan, Rynkowski Marian: Od Adamczaka do Zasłony. Leksykon lekkoatletów polskich

okresu międzywojennego. Mężczyźni. War-szawa 2004 Komisja Statystyczna PZLA [Pol-skiego Związku Lekkiej Atletyki] ss. 261.

Zawiera biogram Teodora Bieregowoj-Bieregow-skiego (s. 24).

551. WRYK Ryszard: Sport olimpijski w Polsce 1919–1939. Biogramy olimpijczyków. Poznań 2006 ss. 462.

Zawiera informacje biografi czne o Teodorze Biere-gowoj-Bieregowskim (s. 36–37, 187).

552. ZINS Henryk: Historia Lublina w zarysie 1317–1968. Lublin 1972 Wydawni-ctwo Lubelskie ss. 263.

95

2. Szkoły wyższe

Dotyczy m.in. Mieczysława B i e r n a c k i e g o (1862–1948), prezesa Wojskowego Klubu Sportowego „Lublinianka” Lublin (s. 136).

553. CHWAŁCZYK Tadeusz: Jerzy C o r d é e . Pamiętam pierwsze lubelskie samoloty. Kalendarz Lubelski. R. 26: 1983 s. 60–64.

Jerzy Cordée (1903–1983) – pionier produkcji lotni-czej w Lublinie, pracownik Fabryki Samolotów „E. Plage i T. Laśkiewicz”, pilot Royal Air Force.

554. ZIMMER Bolesław: Harcerskie syl-wetki Lubelszczyzny. Lublin 1993 ss. 58.

Emil C z a p l i ń s k i (1892–1976) – działacz harcer-ski i sportowiec AZS Lublin (s. 8–9).

555. PIECH Krzysztof: Bronisław C z e c h – olimpijczyk rodem z Podlasia. Podlaski Kwartalnik Kulturalny. 1993 nr 3 s. 30–35.

556. MAJ Maciej: DaDi. Przerwany wyścig. Lublin 2007 ss. 300.

Biografi a sportowa Roberta D a d o s a (1977–2004), żużlowca Klubu Sportowego „Motor” Lublin, potem jeż-dżącego w barwach klubów Grudziądza i Wrocławia, a także w lidze duńskiej.

557. SOBIECH E.: Jerzy Filip D y l e w -s k i (1893–1978). Rocznik Międzyrzecki. T. 10: 1978 s. 215–218.

Jerzy Filip Dylewski – znawca łowiectwa.

558. PRUSKI Witold: E b e r h a r d Filip. W: Polski słownik biografi czny. T. 6. Kraków 1948 s. 193–194.

Eberhard Filip (zm. 1871) – inspektor Stada Rządo-wego Koni w Janowie Podlaskim.

559. ROMANKÓWNA Mieczysława: Emilia Gosselin. W: Polski słownik biogra-ficzny. T. 8. Wrocław–Kraków–Warszawa 1959–1960 s. 357.

Zawiera informacje o Janie G o s s e l i n ofi cerze, potem dyrektorze stadniny rządowej w Janowie Podla-skim.

560. KAZIMIERZ G ó r s k i (1921–2004). Trener tysiąclecia. Red. Katarzyna Beli-niak [i in.]. Warszawa De Agostini Polska ss. 47, nlb. 1 (Wielcy Polacy; 27).

561. ŁAWECKI Tomasz: Kazimierz Gór-ski. Z piłką przez życie. Warszawa 2010 Ofi -cyna Wydawniczo-Poligraficzna „ADAM” ss. 172.

Wzmianka o pobycie Kazimierza Górskiego w Lubli-nie w roku 1963 i pracy w charakterze trenera piłkarskiej drużyny Wojskowego Klubu Sportowego „Lublinianka” Lublin (s. 73).

562. WĘGRZYN Józef: Kaziu – Polska Ci dziękuje. Warszawa 2006 Media Corporation ss. 138.

Dotyczy trenera piłkarskiego Kazimierza Górskiego.

563. PRUSKI Witold: G r a b o w s k i Ludwik. W: Polski słownik biografi czny. T. 8. Wrocław–Kraków–Warszawa 1959–1960 s. 500–501.

Ludwik Grabowski (1821–1903) – ziemianin, właś-ciciel stadniny koni w Łęcznej, a potem w Sernikach k. Lubartowa.

564. SPADEK po śp. Ludwiku Grabow-skim. Gazeta Lubelska. 1903 nr 190, 193.

565. H. W. [WIERCIEŃSKI Henryk]: Ze wspomnień o śp. Ludwiku Grabowskim. Gazeta Lubelska. 1903 nr 206.

566. PAMIĘCI Ludwika Grabowskiego. Gazeta Lubelska. 1904 nr 242.

567. NASALSKI Zygmunt: Andrzej G r z ą z e k – pożegnania. Taternik. R. 50: 1974 nr 3 s. 137.

Andrzej Grzązek – lekarz, zginął razem ze Zbignie-wem Stepkiem 17 VIII 1973 r. w Himalajach Zachodnich podczas wyprawy Lubelskiego Koła Klubu Wysokogór-skiego.

568. BUDZYŃSKI Marian: Kazimierz G u z i k – wieloletni dyrektor PSO [Państwo-wej Stadniny Ogierów] Białka. Koń Polski. R. 20: 1985 nr 2 s. 20–21.

569. ARASYMOWICZ Stanis ław, Wyrostkiewicz Roland: Eugeniusz H a j -k o w s k i – pionier wychowania fi zycznego, sportu i rekreacji na Lubelszczyźnie. Rocznik Naukowy (Akademia Wychowania Fizycznego w Warszawie. Instytut Wychowania Fizycz-

96

V. OSOBY

nego i Sportu w Białej Podlaskiej). T. 1: 1995 s. 51–64.

Eugeniusz Hajkowski (1907–1983) – nauczyciel wychowania fi zycznego w Zamościu, instruktor (piłka nożna, lekka atletyka, strzelectwo), popularyzator sportu.

570. PIECZYKOLAN Irmina: Janusz H u ń c z a k – pożegnania. Taternik. R. 52: 1976 nr 4 s. 184.

Janusz Huńczak – członek Lubelskiego Klubu Wyso-kogórskiego. Zginął podczas wspinaczki w Tatrach 13 III 1976 razem ze Zbigniewem Lubiarzem.

571. KOZŁOWSKI Waldemar Antoni: Kazimierz Paweł J a n c z y k o w s k i (1888–1972). W: Księga pamiątkowa Czarniecczy-ków. T. 1. Chełm 1995 s. 76–86.

Kazimierz Paweł Janczykowski – etnograf, geograf, regionalista, nauczyciel w Gimnazjum im. Stefana Czar-nieckiego w Chełmie, autor podręcznika wychowania fi zycznego wydanego w roku 1916.

572. KOZŁOWSKI W. A.: Kazimierz Paweł Janczykowski i jego dokonania 1888–1972. Chełm 2011 ss. 64.

573. MAINYU Eldon A.: Zygmunt K a l i n o w s k i . Lakewood 2012 Internatio-nal Book Marketing Service Ltd. ss. 72.

Zygmunt Kalinowski (ur. 1949) – piłkarz, bramkarz i trener lubelskich drużyn piłkarskich. Książka zawiera przedruki artykułów opublikowanych w Wikipedii.

574. DEMIDOWICZ Tomasz: K i e r z -k o w s k i Kazimierz (1890–1942) działacz niepodległościowy i sportowy. Wychowanie Fizyczne i Sport. T. 38: 1994 nr 2 s. 122–123.

Kazimierz Kierzkowski – ur. w Międzyrzecu Podla-skim, w latach 1923–1929 komendant główny Związku Strzeleckiego.

575. DEMIDOWICZ T.: Rodem z Połu-dniowego Podlasia. Kazimierz Kierzkowski i jego wkład w rozwój strzelnictwa i łuczni-ctwa sportowego w II Rzeczypospolitej. Rocz-nik Międzyrzecki. T. 33: 2002 s. 135–153.

576. KOZŁOWSKI Waldemar Antoni: Bolesław Zygmunt ( K r u c z e k ) - W i r s k i (1900–1972). Rocznik Chełmski. T. 5: 1999 s. 459–463.

Bolesław (Kruczek) Wirski – nauczyciel matema-tyki i wychowania fi zycznego w szkołach Kocka, Łukowa i Chełma, opiekun klubów sportowych, propagator sportu.

577. KOZŁOWSKI W. A.: Bolesław Zyg-munt (Kruczek)-Wirski: (1900–1972) i jego dokonania (Szkolne Koło Sportowe „Zdrów” 1923–1966 i Międzyszkolny Klub Sportowy 1934–1939). Chełm 2012 ss. 54.

578. LUBIARZ Urszula: Zbigniew L u b i a r z – pożegnania. Taternik. R. 52: 1976 nr 4 s. 184.

Zbigniew Lubiarz – członek Lubelskiego Klubu Wysokogórskiego. Zginął podczas wspinaczki w Tatrach 13 III 1976 razem z Januszem Huńczakiem.

579. CIECHAN Barbara: Wincenty hra-bia Ł o ś – zarys biografi i i twórczości. W: Stu-dia z dziejów ziemian lubelskich w XIX i XX wieku. Lublin 2002 Wydawnictwo Uniwersy-tetu Marii Curie-Skłodowskiej s. 35–45.

Wincenty Łoś (1857–1918) – ziemianin, autor eseju „Książę Józef jako sportsman” (s. 41).

580. PRZEGALIŃSKI Andrzej: Zainte-resowania oraz pasje kulturalne i artystyczne lubelskiego ziemiaństwa. W: Studia nad zie-miaństwem w XIX i XX wieku. Red. Albin Koprukowniak, Zofia Gołębiowska. Lublin 2008 Lubelskie Towarzystwo Naukowe s. 227–258.

Esej Wincentego Łosia „Książę Józef jako sportsman” (s. 237).

581. WIERZBICKA Elżbieta: Zaintereso-wania literackie i historyczne przedstawicieli rodu Łosiów. W: Ziemiaństwo na Lubelszczyź-nie. Red. Róża Maliszewska. Kozłówka 2003 Muzeum Zamoyskich w Kozłówce s. 509–534.

Esej Wincentego Łosia „Książę Józef jako sportsman” (s. 528–529).

582. DEMIDOWICZ Tomasz: Mistrz łuku i pióra Zygmunt Marian Ł o t o c k i (1904–1940). W: Życiorysy w trzy kultury wpisane. Włodawskie biografi e. Red. Marek Bem, Adam Duszyk. Radom 2008 Radomskie Towarzystwo Naukowe s. 215–226.

97

2. Szkoły wyższe

Zygmunt Marian Łotocki – pływak, lekkoatleta, łucznik, trener łucznictwa, nauczyciel języka polskiego, dziennikarz sportowy, zamordowany w Katyniu.

583. PIECH Krzysztof: Zygmunt Marian Łotocki – sportowiec, absolwent Gimna-zjum im. J. I. Kraszewskiego w Białej Podla-skiej. Podlaski Kwartalnik Kulturalny. 1994 nr 4 s. 36–40.

584. PIĄTEK Lucjan: Pamięci doktora Waldemara M a l i k a. Alma Mater. R. 17: 2007 nr 1 s. 192–193.

Waldemar Malik (1939–2007) – lekarz, koszykarz AZS Lublin i „Lublinianki” Lublin.

585. PAŃCZYK Władysław: Wychowy-wał osobistym przykładem. Nowa Szkoła. 1984 nr 2 s. 82–83.

Dotyczy Bronisława P i e t r u s z y ń s k i e g o (1913–1981) – lekkoatlety „Pogoni” Lwów, nauczyciela wycho-wania fi zycznego w szkołach średnich Szczebrzeszyna, twórcy „zielonych” sal gimnastycznych i współzałożyciela LKS „Roztocze” Szczebrzeszyn.

586. KALINOWSKI Szczepan: Aleksan-der P o t o c k i – twórca janowskiej stadniny. Gościniec Bialski. 2007 nr 7–8 s. 43–44.

Aleksander Potocki (1776–1845) – ofi cer, od 1816 przewodniczący Dyrekcji Stadnych Stacji Królestwa Pol-skiego, organizator stadniny w Janowie Podlaskim.

587. KUSYK Marcin: Mirosław P r z e -c h o w s k i – lotnik z Lubartowa (1916–1941). Lubartów i Ziemia Lubartowska. [T. 17]: 2010 s. 398–409.

588. DEMIDOWICZ Tomasz: Baron Sta-nisław R o s e n w e r t h (1885–1955). Zie-mianin podlaski, przedsiębiorca, działacz samorządowy, gospodarczy, sportowy, fi lan-trop. W: Wybitni przedstawiciele ziemiaństwa podlaskiego w XIX i XX wieku. Red. wybór i opis materiału ilustracyjnego Sławomir Kor-daczuk. Siedlce 2011 Muzeum Regionalne w Siedlcach s. 77–90.

Stanisław Rosenwerth – nestor strzelectwa rzutko-wego w II Rzeczypospolitej, trener strzelectwa i popula-ryzator sportów lotniczych.

589. DEMIDOWICZ T.: Rosenwerth Sta-nisław (1885–1955). W: Słownik biografi czny

wychowania fi zycznego i sportu. Wychowanie Fizyczne i Sport. T. 39: 1995 nr 2 s. 101–102.

590. DEMIDOWICZ T.: Z baronowskim tytułem i duszą społecznika. Stanisław Rosen-werth (1885–1955). W: Studia z dziejów zie-mian lubelskich w XIX i XX wieku. Red. Albin Koprukowniak. Lublin 2002 Wydawni-ctwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej s. 161–169.

591. MIECZKOWSKI Antoni: Stanisław S o k o ł o w s k i . Sportowiec i żołnierz. Kras-nystaw–Lublin 1994 ss. 56, nlb. 16.

Stanisław Sokołowski (1913–1945) – lekkoatleta związany z Krasnymstawem, żołnierz Batalionów Chłop-skich, więzień Majdanka.

592. GZELLA Alojzy Leszek: Zbigniew S t e p e k – pożegnania. Taternik. R. 50: 1974 nr 3 s. 137–138.

Zbigniew Stepek (1932–1973) – zginął razem z Andrzejem Grzązkiem 17 VIII 1973 r. w Himalajach Zachodnich podczas wyprawy Lubelskiego Koła Klubu Wysokogórskiego.

593. NASALSKA Anna: Zbigniew Ste-pek – w 10-tą rocznicę śmierci. Lublin 1983 Muzeum Okręgowe Oddział im. Józefa Cze-chowicza ss. 53.

594. PIECH Krzysztof: Czesława T a ń -s k i e g o próby lotnicze na Podlasiu. Podla-ski Kwartalnik Kulturalny. 1993 nr 3 s. 36–40.

595. Gazeta Lubelska. 1891 nr 63.Dotyczy Jana U m i e n i e c k i e g o (zm. 1891),

dzierżawcy dóbr Bzowiec k. Krasnegostawu, hodowcy koni.

596. WAWRZYCKI Andrzej: Sportowe sylwetki – ppłk Józef W i ś n i e w s k i . Kalen-darz Lubelski. R. 19: 1976 s. 187–188.

Józef Wiśniewski – podpułkownik Wojska Polskiego, szermierz i piłkarz ręczny, kierownik WKS „Lublinianka” Lublin.

597. WYSTAWY gubernialne. Gazeta Lubelska. 1897 nr 128.

Dotyczy m.in. Bogusława W y d ż g i właściciela majątku Raciborowice koło Hrubieszowa i autora pro-

98

VI. PRACE NIEPUBLIKOWANE

jektu dorocznych wystaw rolniczo-przemysłowych w miastach gubernialnych.

598. MAJ Maciej: Ring wolny. Fotobiogra-fi a Stanisława Z a l e w s k i e g o legendy pol-skiego boksu. Lublin 2013 Standruk ss. 246.

Stanisław Zalewski (1916–2001) – bokser, trener, masażysta, współpracownik Feliksa Stamma.

599. PAWLUCZUK Zdzisław: Adam Michał hr Z a m o y s k i i jego rodzina w pol-skim i międzynarodowym ruchu sokolim. W: Z najnowszej historii kultury fi zycznej w Pol-sce. T. 5: Prace naukowe Letniej Szkoły Histo-ryków Kultury Fizycznej. Pod red. Bernarda Woltmanna. Gorzów Wielkopolski 2002 s. 97–123.

Zawiera także informacje o sporcie w międzywo-jennym Lubartowie i Lublinie, Okręgu Lubelskim Towa-rzystwa Gimnastycznego „Sokół” w latach 1924–1936 i Towarzystwie Gimnastycznym „Sokół” w Kozłówce.

600. ZEČEVIČ Ljubiša: Z dziejów pol-sko-jugosłowiańskich kontaktów sportowych. W: Studia i szkice z dziejów kultury fi zycz-nej. Księga wydana z okazji 60. rocznicy uro-dzin profesora Bernarda Woltmanna. Poznań–Gorzów Wielkopolski 1992 Polskie Towarzy-stwo Naukowe Kultury Fizycznej Sekcja Histo-rii Kultury Fizycznej s. 229–231.

Dotyczy działalności Adama hr. Zamoyskiego (s. 230).

601. DOMAŃSKI Cezary W., Lissow-ski Tomasz: Arcymistrz z Lublina. Prawda i legenda o Janie Hermanie Z u k e r t o r c i e , wybitnym szachiście XIX wieku, uczestniku meczu o mistrzostwo świata. Warszawa 2002 Wydawnictwo Szachowe „Penelopa” ss. 279.

Johannes Hermann Zukertort (Jan Herman Cukier-tort) (1842–1888) – światowej sławy szachista urodzony w Lublinie.

602. DEMIDOWICZ Tomasz: Z y c h -- P ł o d o w s k i Zdzisław. Z lotniczych tra-dycji Podlasia. Ppłk pilot doc. inż. mechanik Zdzisław Zych-Płodowski (1892–1927). Szkice Podlaskie. Nr 11: 2003 s. 169–173.

603. SZWED J.: Wspomnienie o nauczy-cielu Franciszku Z y c h o w i c z u (1 IV 1902–30 VII 1941). Rocznik Międzyrzecki. T. 9: 1977, s. 147–149.

604. CHWAŁCZYK Tadeusz: Skrzydlate pasje Ż u r a k o w s k i c h . Kalendarz Lubel-ski. R. 28: 1985 s. 192–197.

Dotyczy Bronisława Żurakowskiego (1911–2009) konstruktora lotniczego i pilota oraz jego brata Janusza Żurakowskiego (1914–2004) pilota.


1. Prace doktorskie

605. BOCHENEK Anna: Kultura fi zyczna w systemie wartości studentów Instytutu Wychowania Fizycznego i Sportu w Białej Podlaskiej i Katolickiego Uniwersytetu Lubel-skiego. Warszawa 2004 ss. 294. AWF w War-szawie, promotor dr hab. prof. AWF Ryszard Cieśliński.

606. CICIRKO Zofia: Kultura fizyczna na Lubelszczyźnie w latach 1918–1939. War-szawa 1991 ss. 360. AWF w Warszawie, pro-motor prof. dr hab. Henryk Mierzwiński.

607. GOLANKO Renata: Kultura fi zyczna w województwie bialskopodlaskim w latach 1975–1995 ss. 239. AWF w Poznaniu 1999, promotor prof. dr hab. Bernard Woltmann.

608. ZARADKIEWICZ Tadeusz: Diag-nostyczne i prognostyczne aspekty kultury fi zycznej w województwie bialskopodlaskim. Warszawa 1985 ss. 230. AWF w Warszawie, promotor prof. dr hab. R. Trześniowski.

99

2. Prace magisterskie


609. ADAMCZYK Małgorzata: Działal-ność i znaczenie Muzeum Kultury Fizycznej i Sportu w Lublinie. Biała Podlaska 1991 ss. 73. Instytut Wychowania Fizycznego i Sportu w Białej Podlaskiej, promotor prof. dr hab. Albin Koprukowniak.

610. BICZ S.: Dzieje Lubelskiego Klubu Jeździeckiego w latach 1962–2000. Kraków 2000 ss. 131. AWF w Krakowie, promotor dr Dobiesław Dudek.

611. BIELECKI T.: Model akademickiego nauczyciela wychowania fi zycznego w percep-cji studentów uczelni Lublina. Lublin 2004. UMCS w Lublinie, promotor dr hab. Z. Bart-kowicz.

612. BOCHNIARZ Radosław: Powsta-nie i działalność Robotniczego Klubu Spor-towego “Motor” w latach 1950–1989. Lublin 2003. UMCS w Lublinie, promotor prof. Emil Horoch.

613. BROJEK Z.: Wychowanie fi zyczne i sport w Białej Podlaskiej w latach 1918–1939. Biała Podlaska 2005. ZWWFiS w Białej Podla-skiej, promotor prof. dr hab. Henryk Mierz-wiński.

614. BRZYSKI J.: Analiza szkolenia spor-towego młodzieży w szkołach podstawo-wych m. Lublina. Warszawa 1975 ss. 46. AWF w Warszawie, promotor doc. dr W. Kłyszejko.

615. BUCZEK T.: Rozwój klubu sporto-wego „Łada” na terenie miasta Biłgoraja po II wojnie światowej 1945–1975. Kraków 1980 ss. 33. AWF w Krakowie, promotor doc. dr Kazimierz Toporowicz.

616. BUCZEK Z.: Organizacja, działal-ność i osiągnięcia sportowe Międzyzakłado-wego Klubu Sportowego „Hetman” Zamość w latach 1980–1986. Kraków 1995 ss. 60. AWF w Krakowie, promotor dr B. Banach.

617. CEGLARSKI Artur: Działalność RKS „Stal” Poniatowa w zakresie upowszech-niania sportu w Poniatowej w latach 1951–2001. Warszawa 2004 ss. 79. AWF w Warsza-wie, promotor dr Jerzy Chełmecki.

618. CZAJKA Wojciech: Produkcja samo-lotów w Lublinie w latach 1920–1939. Lublin 1978. UMCS w Lublinie, promotor doc. dr hab. Zygmunt Mańkowski.

619. ĆWIK Hubert: Powstanie i działal-ność klubu sportowego „AGROS” w Zamoś-ciu w latach 1976–1999. Warszawa 2004 ss. 66. AWF w Warszawie, promotor dr S. Wanat.

620. DENISOW M.: Działalność spor-towa sekcji piłki siatkowej kobiet AZS Lub-lin w latach 1945–1973. Warszawa 1975 ss. 82. AWF w Warszawie, promotor doc. dr hab. Z. Kraus.

621. FURMAŃCZUK Radosław: Powsta-nie, rozwój i działalność Zamojskiego Okrę-gowego Związku Piłki Nożnej w latach 1976–1999. Warszawa 2005 ss. 60. AWF w Warsza-wie, promotor dr Jerzy Chełmecki.

622. GOLA Waldemar: Stan i rozwój sportu w Puławach w perspektywie przemian społeczno-ustrojowych. Warszawa 1998 ss. 49. AWF w Warszawie, promotor dr S. Wanat.

623. GÓRNIAK H.: Powstanie i rozwój sportu w Łukowie do 1939 roku. Warszawa 1973. AWF w Warszawie, promotor doc. dr Kajetan Hądzelek.

624. GRZEGORCZYK J.: Rozwój lekkiej atletyki w województwie lubelskim w latach 1945–1957. Warszawa 1958. AWF w Warsza-wie.

625. GUTOWSKI W.: Działalność zarządu lubelskiego okręgowego Związku Lekkiej Atletyki. Warszawa 1973 ss. 47. AWF w Warszawie, promotor mgr Henryka Mło-dzianowska.

626. HASIAK J.: Rozwój kultury fi zycz-nej w Biłgoraju w latach 1944–1997. Kraków

100


1998 ss. 52. AWF w Krakowie, promotor dr Ewa Kałamacka.

627. JESIONEK Tomasz: Klub Żużlowy RKS [Robotniczy Klub Sportowy] Motor w latach 1990–1995. Lublin 2008. UMCS w Lublinie, promotor prof. Zbigniew Zapo-rowski.

628. KALINOWSKI Artur: Sekcja lek-koatletyczna AZS [Akademickiego Związku Sportowego] w Lublinie w latach 1945–2008. Lublin 2009. UMCS w Lublinie, promotor prof. dr E. Horoch.

629. KARBOWIAK Marek: Fabryczny Klub Sportowy „Avia” Świdnik w latach 1952–1995. Lublin 2000. UMCS w Lublinie, promo-tor prof. Emil Horoch.

630. KARWOWSKI Mirosław: Okręgowy Związek Kolarski w Lublinie w latach 1949–1999. Warszawa 2000 ss. 44. AWF w Warsza-wie, promotor dr Jerzy Chełmecki.

631. KEDRA Krystyna: Zagadnienie wychowania fi zycznego i sportu lubelskiego na łamach prasy lokalnej w latach 1918–1921. Warszawa 1971 ss. 117. AWF w Warszawie, promotor mgr Henryka Młodzianowska.

632. KITA J.: Stan i wykorzystanie obiek-tów sportowo-rekreacyjnych Zamościa. Kra-ków 1984 ss. 69. AWF w Krakowie, promotor dr M. Łabaj.

633. KITLIŃSKI Piotr: Lekkoatletyka w województwie lubelskim w okresie między-wojennym 1918–1939. Lublin 1996. UMCS w Lublinie, promotor prof. dr hab. Jan Lewan-dowski.

634. KOLEK Krzysztof Adam: Historia Zakładów Mechanicznych „E. Plage i T. Laś-kiewicz” 1860–1939. Lublin 1997. UMCS w Lublinie, promotor prof. dr hab. Bronisław Mikulec.

635. KOWALEWSKA M.: Rozwój i stan organizacyjny Wojskowego Klubu Sportowego „Lublinianka” w Lublinie. AWF w Warszawie.

636. KOZINA Mieczysław: Z dziejów Towarzystwa Gimnastycznego Sokół w Cheł-mie w okresie międzywojennym. Warszawa 2003 ss. 100. AWF w Warszawie, promotor dr Jerzy Chełmecki.

637. 637 KRAWCZYK W.: Działalność sekcji piłki nożnej seniorów Gminnego Klubu Sportowego „Sparta” Wożuczyn w latach 1998–2008. Biała Podlaska 2009. IWFiS w Bia-łej Podlaskiej.

638. KUFREJSKI W.: Udział reprezentan-tów okręgu lubelskiego i białostockiego w roz-woju lekkoatletyki w XXX-leciu PRL. Biała Podlaska 1976. Filia AWF w Białej Podlaskiej.

639. KUPCZAK Krzysztof: Geneza powstania i rozwój boksu w Zamościu. War-szawa 1991 ss. 56. AWF w Warszawie, promo-tor doc. dr W. Nowak.

640. KUREK Damian: Historia powstania i działalność sekcji piłki nożnej TKS „Tomaso-via” w Tomaszowie Lubelskim w latach 1960–2008. Kraków 2009 ss. 54. AWF w Krakowie, promotor dr hab. prof. nadzw. AWF Dobie-sław Dudek.

641. KUROWSKI Sebastian: Historia lubelskiego sportu żużlowego. Lublin 2006. UMCS w Lublinie, promotor prof. dr hab. Emil Horoch.

642. KURZYŃSKA Marta: Osiągnięcia i działalność organizacyjna sekcji tenisa sto-łowego KS „Ogniwo” Chełm w aspekcie rea-lizowanych procesów treningowych. Kraków 2003 ss. 79. AWF w Krakowie, promotor dr hab. prof. nadzw. AWF Stanisław Żak.

643. KUŹMA Piotr: Klub Sportowy Het-man Zamość w latach 1999–2002. Kraków 2007 ss. 68. AWF w Krakowie, promotor dr hab. prof. nadzw. AWF Ryszard Wasztyl.

644. KYCKO Tomasz: Działalność Klubu Sportowego Hetman Zamość w latach 1934–2001. Warszawa 2002 ss. 40. AWF w Warsza-wie, promotor dr Jerzy Chełmecki.

101


645. LASZUK W.: Działalność Ludowych Zespołów w województwie bialskopodlaskim na tle społeczno-gospodarczym. Biała Podla-ska 1980. Zamiejscowy Wydział Wychowania Fizycznego w Białej Podlaskiej.

646. LATEK B.: Rozwój lekkiej atletyki w województwie lubelskim w latach 1953–1961. Warszawa 1969. AWF w Warszawie.

647. MACIĄG H.: 50 lat Lubelskiego Okręgowego Związku Piłki Nożnej. Warszawa 1973 ss. 55. AWF w Warszawie, promotor mgr Henryka Młodzianowska.

648. MAJEWSKI Marcin: Klub sportowy „Wisła” Puławy w dobie transformacji ustrojo-wej. Warszawa 1999 ss. 74. AWF w Warszawie, promotor dr A. Karwacki.

649. MENDRYK-URBAN Małgorzata Monika: Oddział Lubelski Warszawskiego Towarzystwa Higienicznego. Lublin 2003. UMCS w Lublinie, promotor prof. dr hab. Bro-nisław Mikulec.

650. MUZYCZUK Małgorzata: Lekka atletyka w Hrubieszowie. Warszawa 1997 ss. 111. AWF w Warszawie, promotor doc. dr Kajetan Hądzelek.

651. NOWAK Alicja: Rola Szkolnego Klubu Sportowego w kształtowaniu i realiza-cji zainteresowań sportowych w Zespole Szkół Chemicznych w Puławach. UMCS w Lublinie.

652. OSZAJCA Jarosław: Historia Biłgo-rajskiego Klubu Sportowego Łada 1945–2007. Lublin 2008. UMCS w Lublinie, promotor prof. dr hab. Zbigniew Zaporowski.

653. PAJĄK Z.: Badania nad nieformalną strukturą społeczną drużyn piłki nożnej junio-rów MZKS „Hetman” Zamość. Kraków 1982 ss. 54. AWF w Krakowie, promotor dr W. Sro-kosz.

654. PALUCH A.: Zagadnienia wychowa-nia fi zycznego i sportu lubelskiego na łamach prasy lokalnej w latach 1925–1927. Warszawa

1973 ss. 48. AWF w Warszawie, promotor mgr Henryka Młodzianowska.

655. PATRYN Jerzy: Urządzenia spor-towe i ich konserwacja na terenie miasta i powiatu lubelskiego. Poznań 1960 ss. 137. AWF w Poznaniu, promotor prof. dr hab. Józef Burbelka.

656. PIĄTKOWSKA Renata: Warto-ści preferowane przez kibiców RKS „Motor” Lublin. Lublin 2009. UMCS, promotor dr D. Wosik-Kawala.

657. PIETRUSZKIEWICZ G.: Historia Aeroklubu Lubelskiego. Biała Podlaska 2004. ZWWFiS w Białej Podlaskiej, promotor prof. dr hab. Henryk Mierzwiński.

658. PILUŚ M.: Dzieje Aeroklubu Lubel-skiego w latach 1919–1939. Kraków 2000 ss. 111. AWF w Krakowie, promotor prof. dr hab. Kazimierz Toporowicz.

659. PLEBANEK J.: Koszykówka w woj-skowym Klubie Sportowym „Lublinianka” w latach 1944–1972. AWF w Warszawie.

660. POCHROŃ A.: Organizacja i zada-nia wychowania fi zycznego i sportu w wyż-szej uczelni na podstawie doświadczeń UMCS. Lublin 1981. UMCS w Lublinie, promotor doc. dr hab. K. Sand.

661. POPŁAWSKI Janusz: Skoki lek-koatletyczne mężczyzn na Lubelszczyźnie w świetle danych statystycznych i metod tre-ningowych (lata 1945–1959). Poznań 1960 ss. 79. AWF w Poznaniu, promotor prof. dr hab. Karol Hoff mann.

662. PRAŻMO Dariusz: Działalność Ogniska Towarzystwa Krzewienia Kultury Fizycznej „Czuby” w Lublinie w latach 1985–2002. Gdańsk 2003 ss. 137. AWFiS w Gdań-sku, promotor dr W. Moska.

663. PROST Bartosz: Powstanie i działal-ność organizacyjno-szkoleniowa sekcji zapaś-niczej klubu sportowego „Gryf ” Chełm. War-

102


szawa 1993 ss. 64. AWF w Warszawie, promo-tor dr A. Głaz.

664. RADOMSKA A.: Ludowy Klub Sportowy „Znicz” w Biłgoraju w latach 1989–1996. Kraków 1997 ss. 67. AWF w Krakowie, promotor dr hab. prof. nadzw. AWF Ryszard Wasztyl.

665. RODZIK W.: Aktywność studen-tów UMCS w dziedzinie sportu. Lublin 1980. UMCS w Lublinie, promotor dr J. Saran.

666. RUBIN D.: Sport wiejski na terenie województwa bialskopodlaskiego w latach 1985–1990. Biała Podlaska 1993. IWFiS w Bia-łej Podlaskiej.

667. SIEMION Marcin: Janusz Kaspe-rek – mistrz niezastąpiony 1960–1998. Z kart historii akrobacji samolotowej. Biała Podlaska 2000. IWFiS w Białej Podlaskiej, promotor dr Tomasz Demidowicz.

668. SINIARSKI P.: Trzy piłki w historii lubelskiego Akademickiego Związku Sporto-wego 1945–1989. Lublin 2006. UMCS w Lub-linie, promotor prof. dr hab. Małgorzata Wil-laume.

669. SOBASZEK Z.: Dzieje RKS [Robot-niczego Klubu Sportowego] „Stal” przy Kraśnickiej Fabryce Wyrobów Metalowych w latach 1948–1972. Warszawa 1974 ss. 75. AWF w Warszawie, promotor mgr Henryka Młodzianowska.

670. SOKOŁOWSKI M.: Baza sportowa szkół ponadpodstawowych miasta Puław oraz stopień jej wykorzystania w latach 1990–1993. Kraków 1994 ss. 63. AWF w Krakowie, pro-motor dr B. Banach.

671. STASZEWSKA U.: Rozwój i stan organizacyjny Spółdzielczego Klubu Sporto-wego „Start” w Lublinie. Warszawa 1974 ss. 85. AWF w Warszawie, promotor doc. dr E. Kos-man.

672. STEFANOWSKI Grzegorz: Zagad-nienia wychowania fi zycznego i sportu lubel-

skiego na łamach prasy lokalnej w latach 1922–1924. Cz. 1–2. Warszawa 1973 ss. 94. AWF w Warszawie, promotor mgr Henryka Młodzianowska.

673. SUCHORAB Bartosz: Dzieje sportu w Lubartowie. Warszawa 2000 ss. 63. AWF w Warszawie, promotor dr Jerzy Chełmecki.

674. SULOWSKI T.: Organizacja, dzia-łalność i osiągnięcia sportowe Klubu Spor-towego „Lublinianka” Lublin w latach 1991–1995. Kraków 1996 ss. 101. AWF w Krakowie, promotor dr B. Banach.

675. SZERARD-SZCZYGIEŁ Aneta: Roz-wój sportu w Łukowie w latach 1945–2000. Warszawa 2004 ss. 80. AWF w Warszawie, pro-motor dr Jerzy Chełmecki.

676. SZEWCZYK Maria: Potrzeby rekre-acyjne mieszkańców osiedla im. A. Mickie-wicza w Lublinie a działalność instytucji upo-wszechniających kulturę fi zyczną. Lublin 1978. UMCS w Lublinie, promotor dr K. Kowalik.

677. SZYMANEK Jacek: Rozwój pływa-nia sportowego w Puławach w latach 1984–1993. Warszawa 1994 ss. 51. AWF w Warsza-wie, promotor dr E. Bartkowiak.

678. SZYMCZYK M.: Działalność orga-nizacyjno-szkoleniowa sekcji piłki siatko-wej w FKS [Fabrycznego Klubu Sportowego] „Avia” Świdnik w latach 1952–97. Kraków 1997 ss. 45. AWF w Krakowie, promotor dr H. Zdebska.

679. ŚLIWIAK Sylwia: Rozwój pływania sportowego w Puławach w latach 1984–1993. Warszawa 1998 ss. 55. AWF w Warszawie, pro-motor prof. dr hab. M. Witkowski.

680. TARNOWSKA M.: System warto-ści a kierunek studiów studentów Akademii Wychowania Fizycznego i Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej. Lublin 2003. UMCS w Lublinie, promotor prof. dr hab. S. Popek.

681. TARNOWSKI M.: Uczestnictwo w kulturze fi zycznej studentów UMCS a spo-

103

3. Prace licencjackie

żywanie alkoholu. Lublin 2004. UMCS w Lub-linie, promotor dr hab. Z. Palak.

682. TKACZYK M.: Zarys dziejów karate w Biłgoraju. Kraków 1999 ss. 60. AWF w Kra-kowie, promotor dr hab. prof. nadzw. AWF Ryszard Wasztyl.

683. WAJSZCZUK J.: Kultura fizyczna w 34 Pułku Piechoty Wojska Polskiego. Biała Podlaska 2004. ZWWFiS w Białej Podlaskiej, promotor prof. dr hab. Henryk Mierzwiński.

684. WASIL J.: Historia sekcji podnosze-nia ciężarów w Ludowym Klubie Sportowym Terespol w latach 1976–1993. Biała Podlaska 1994. IWFiS w Białej Podlaskiej.

685. WEREMKO A.: Rozwój piłki nożnej na terenie województwa lubelskiego w latach 1945–1959. AWF w Warszawie.

686. WIŚNIEWSKI T.: Działalność Ludo-wego Klubu Sportowego „Partyzant” w osa-dzie Piszczac powiatu bialskiego. ZWWF w Białej Podlaskiej.

687. WITKOWSKI Bartłomiej: Działal-ność Miejsko-Gminnego Klubu Sportowego „Start” Krasnystaw w latach 1944–1990. Lub-lin 2011. UMCS w Lublinie, promotor prof. dr hab. Janusz Wrona.

688. WŁODARCZYK Zbigniew Marek: Monografi a Zalewu Zemborzyckiego. Lub-lin 1991. UMCS w Lublinie, promotor doc. dr hab. M. Sirko.

689. WOJTUSZKIEWICZ K.: Działal-ność Ludowego Klubu Sportowego „Rol-nik” w Białej Podlaskiej na tle przemian spo-łeczno-gospodarczych miasta. Biała Podlaska 1982. Filia Akademii Wychowania Fizycznego w Białej Podlaskiej.

690. WÓJCICKI Jacek: Działalność Okrę-gowego Związku Piłki Nożnej w Białej Podla-skiej w latach 1975–1998. Lublin 2006. UMCS w Lublinie, promotor prof. dr hab. Zbigniew Zaporowski.

691. WRONA W.: Dzieje Międzyzakłado-wego Klubu Sportowego „Opolanka” w latach 1980–1999. Kraków 1999 ss. 41. AWF w Kra-kowie, promotor dr Ewa Kałamacka.

692. WYROSTEK Joanna: Międzyszkolny Klub Sportowy „Monteks” Lublin w latach 1992–2001. Lublin 2001. UMCS w Lublinie, promotor prof. dr hab. Emil Horoch.

693. ZAPASA Teresa: Aeroklub Robot-niczy w Świdniku (1952–1994). Lublin 1995. UMCS w Lublinie, promotor prof. dr hab. Grażyna Rosińska.

694. ZEMELKE J.: Działalność wojsko-wych klubów sportowych w II Rzeczypospoli-tej w latach 1918–1939. Warszawa 1968. AWF w Warszawie.

Praca w dużej mierze dotyczy Wojskowego Klubu Sportowego „Lublinianka” w Lublinie.

695. ZIĘCINA S.: Sport mniejszości narodowej na terenie województwa lubel-skiego w latach 1919–1939 (w świetle wybra-nych akt Wojewódzkiego Archiwum Państwo-wego w Lublinie). Warszawa 1972 ss. 73. AWF w Warszawie, promotor mgr Henryka Mło-dzianowska.

696. ŻUKOWSKI J.: Rozwój kultury fi zycznej w powiecie Puławy w latach 1944–1970. Warszawa 1973 ss. 149. AWF w War-szawie.

3. Prace licencjackie

697. BLACHA Łukasz: Powstanie i roz-wój BKS [Biłgorajskiego Klubu Sportowego] „Łada” Biłgoraj w latach 1980–2001. War-szawa 2006 ss. 48. AWF w Warszawie, promo-tor dr Jerzy Chełmecki.

698. GAP Krzysztof: Piłka nożna, piłka ręczna, siatkówka, koszykówka w Lubelskiem w latach 1944–2011. Zestawienie bibliogra-fi czne. Lublin 2013 ss. 96 UMCS w Lublinie, promotor dr Artur Znajomski.

104


699. KOZINA Mieczysław: Dzieje sek-cji zapaśniczej miejskiego klubu sportowego Cement-Gryf Chełm w latach 1966–2000. Warszawa 2001 ss. 88. AWF w Warszawie.

700. KYCKO Tomasz: Historia sekcji piłki nożnej klubu sportowego Hetman Zamość w latach 1934–1999. Warszawa 2000 ss. 44. AWF w Warszawie, promotor dr Jerzy Cheł-mecki.

701. LUDWIKOWSKI Robert: Historia klubu sportowego piłki nożnej „Opolanka” Opole Lubelskie. Warszawa 1997 ss. 41. AWF w Warszawie, promotor mgr R. Kapera.

702. MADEJA Grzegorz: Powstanie klubu sportowego ZKS [Zakładowego Klubu Sporto-wego] „Start 1944” Krasnystaw i jego rozwój w latach 1944–1992. Warszawa 1994 ss. 35. AWF w Warszawie, promotor doc. dr Kajetan Hądzelek.

703. MUZYCZUK Małgorzata: Lekko-atletki w miejskim klubie sportowym „Unia” Hrubieszów w latach 1965–1994. Warszawa 1995 ss. 91. AWF w Warszawie, promotor doc. dr Kajetan Hądzelek.

704. OCHNIK Karol: Geneza i działal-ność sekcji zapaśniczej klubu sportowego „Orlęta” w Łukowie. Warszawa 1996 ss. 46. AWF w Warszawie, promotor dr Jerzy Cheł-mecki.

705. SUCHORAB Bartosz: Dzieje sek-cji piłki nożnej Miejskiego Klubu Sportowego Lewart Lubartów. Warszawa 1998 ss. 59. AWF w Warszawie, promotor dr Jerzy Chełmecki.

706. ŻUKOWSKI J.: Rozwój kultury fi zycznej w powiecie Puławy w latach 1944–1970. AWF w Warszawie.

4. Inne

707. KUZDRA Dariusz: Sport w Wożu-czynie. Wożuczyn 2003. Maszynopis w Filii Biblioteki Gminnej w Wożuczynie.

708. OLSZAK Z.: Wojskowy Klub Spor-towy „Lublinianka”. Lublin 1963. Maszynopis w Archiwum KS „Lublinianka”.

709. RYS historyczny 60-lecia WKS [Woj-skowego Klubu Sportowego] „Lublinianka”. Lublin. Maszynopis w Archiwum KS „Lubli-nianka”.

710. VOGELGESANG Władysław: Kro-nika sportu tomaszowskiego. Maszynopis w Muzeum Regionalnym im. Janusza Petera w Tomaszowie Lubelskim.

Pozycje dodane po oddaniu bibliografi i do składu

711. LUBELSKI Sport Express. [Tyg.] Lublin Emka-Press. Red. Mariusz Giezek. Nr 1: 2005 (7 marca) — 2009

712. PIŁKARSKA Lubelszczyzna. Maga-zyn Lubelskiego Związku Piłki Noż nej. [Nie-reg.] Lublin Lubelski Związek Piłki Noż-nej. Oprac. i red. Maciej Polkowski, Andrzej Szwabe. Nr 1: 2009 — Nr 4: 2011.

713. TYLKO Motor. Przewodnik piłkar-ski. Jesień 2008. Lublin Lubelski Klub Piłkar-ski Motor 2008 ss. 64.

714. DERECKI Mirosław: Na studenckim szlaku. Lublin 1995 Wydawnictwo Uniwersy-tetu Marii Curie-Skłodowskiej ss. 179.

Wspomnienie o sekcji szermierki AZS KUL (s. 72–76) i o basenie przy ul. Godebskiego (s. 77–80).

715. DERECKI M.: Weekend wspomnień. Lublin 1998 Gazeta Wyborcza Gazeta w Lub-linie ss. 125.

Wspomnienia o stadionie przy ul. Okopowej (s. 44–50) i lodowisku przy ul. Grottgera w Lublinie (s. 114–118).

105

Indeks

Indeks obejmuje bibliografi ę (opisy bibliografi czne i adnotacje). Uwzględniono w nim: kryptonimy, nazwiska autorów, współautorów, redaktorów, wydawców, recenzentów, promotorów, a także nazwiska wymienione w tytułach prac. Indeks obejmuje także nazwy miejscowości, regionów i państw oraz hasła przedmiotowe (nazwy organiza-cji, dyscyplin sportowych, wydarzeń i obiektów sportowych i in.). Liczby oznaczają numery pozycji bibliografi cznych.

AAdamczyk Małgorzata 609Adamski Wojciech 254Aeroklub Lubelski 76, 361, 363, 368,

657–658 Aeroklub Podlasko-Poleski 361, 378Aeroklub Robotniczy (Świdnik) 76,

279–280, 363, 693„Agros”, Klub Sportowy (Zamość) 358, 619Akademia Medyczna (Lublin) 76, 528Akademia Rolnicza (Lublin) 518Akademia Wychowania Fizycznego

(Warszawa) 46, 55Akademia Wychowania Fizycznego

(Warszawa) Filia w Białej Podlaskiej patrz Wydział Wychowania Fizycznego i Sportu (Biała Podlaska)

Akademicki Związek Sportowy (Lublin) 76, 79, 103–104, 193, 198, 236, 354, 357, 390–391, 394, 400, 409, 419, 421, 423, 431, 446–447, 501, 505, 508–509, 511, 527, 529–543, 547–548, 554, 584, 620, 628, 668, 714

Akademickie Mistrzostwa Polski 388Albigowska Zofi a 1Albigowski Andrzej 42Aleksandrowicz Robert Michał 66Amatorski Klub Sportowy

(Hrubieszów) 178antropologia kulturowa 95Arasymowicz Stanisław 478, 569archiwa 242, 695Archiwum Państwowe (Lublin) 695

Armia Czerwona 395Arnowski M. 681Atlanta 27Automobilklub Lubelski 436, 439„Avia”, Fabryczny Klub Sportowy (Świdnik)

277–280, 404, 416, 426, 629, 678

BBanach B. 616, 670, 674Baniewicz Jadwiga 308Barabasz Zbigniew 500–501Bartel Ryszard 361Bartkowiak E. 677Bartkowicz Z. 611Barzycka Paulina 426Baszyńska Wiesława 1–3Bataliony Chłopskie 591Bąbol Franciszek 477Bednarski Waldemar Wojciech

268, 283–284Bednarzak-Libera Mirosława 91, 167Bednarzewska Hanna 67Beliniak Katarzyna 560Bełżyce 163Bem Marek 582Bergier Józef 68Berlin 549Bialskopodlaski Okręgowy Związek Piłki

Nożnej 406, 407, 690Biała Podlaska

miasto 11, 27, 46, 55, 57, 72, 76, 103–106, 108, 111, 136–137, 164–168, 362, 365–368, 371–373, 375–377, 379–380,

106


Biała Podlaska: miasto (c.d.)385–386, 406–407, 422, 431, 440, 442, 448, 465, 483, 502, 504, 506–507, 512, 514, 517, 521–526, 544–546, 582–583, 605, 607–608, 613, 689–690

powiat 108, 686województwo 107, 111, 338, 491, 495,

607–608, 645, 666Bicz S. 610biegi 39, 79, 161, 346–347, 359–360, 403,

443Bielec Grzegorz 304, 501Bielecki T. 611Bielski Konrad 394Bieregowoj-Bieregowski Teodor 64, 358,

549–551 Biernacki Mieczysław Józef Franciszek

76, 552Bieszczady 450–452Biłgoraj 38, 53, 169, 615, 626, 645, 652, 664,

666, 682, 689–690, 697Blacha Łukasz 697Blechar Wojciech 427–428Bloch Henryk 320–321Błeszyńska R. 82Bobrowski Antoni 326Bochenek Anna 605Bocheńczyk Wiesław 255Bochniarz Radosław 612Bodasińska Anna 502Bogucki Andrzej 285boiska sportowe 219, 296boks 64, 67, 105, 120, 214, 241, 295,

299–303, 414, 443, 482, 598, 639Boluk Jan 412Bondyr N. 331Borek Paweł 309Bownik-Zawadzka Grażyna 18Brodowski Janusz 286Brodzisz Paweł 74Brojek Z. 613Bronikowski S. 188Brzeziński Wiktor 328Brzozowski Witold 51Brzyski J. 614Buczek T. 615Buczek Z. 616

„Budowlani”, Klub Sportowy (Lublin) 67, 430–433

Budzyński Marian 568Bujak Zbigniew 448Bukat Wojciech 310Burbelka Józef 655Burek Andrzej 266–267Burzyński Witold Jan 57 Bychawa 170 Bystrzyca 162„Bystrzyca”, Miejski Ośrodek Sportu

i Rekreacji (Lublin) 66 Bzowiec 595

CCabaj Jarosław 90, 97Ceglarski Artur 617„Cement-Gryf ”, Miejski Klub Sportowy

(Chełm) 125, 472, 663, 699Chabros Tadeusz 395Chaliburda Ireneusz 95–96, 136Charchira 466Charków 236Chełm

miasto 27, 30, 38, 63, 69, 113–115, 124, 148, 161, 171–174, 325–326, 334–335, 404–405, 472, 487–489, 571–572, 576–577, 636, 642, 663, 699

powiat 30, 172ziemia 113–115, 171

„Chełm”, Wojskowy Klub Sportowy (Chełm) 148

Chełmecki Jerzy 122, 189, 333, 617, 621, 630, 636, 644, 673, 675, 697, 700, 704–705

„Chełmianka”, Klub Sportowy (Chełm) 404Chełmskie Towarzystwo Cyklistów 335Chojnacka Helena Marta 58 chód sportowy 358Chromcewicz Paweł 27Chwałczyk Alicja 66Chwałczyk Tadeusz 362–365, 381, 553, 604Cicirko Leszek 502Cicirko Zofi a 57, 89–93, 190–191, 396,

478–479, 503–504, 606 Ciechan Barbara 579

107

Indeks

Cieszkowski Jerzy 505Cieślak Franciszek 81Cieślińska Danuta 506Cieśliński Igor 95–96, 136Cieśliński Janusz 66–67Cieśliński Ryszard 46, 96, 136, 506, 605Cisło Bolesław 60„Cisy”, Ludowy Klub Sportowy

(Nałęczów) 403Ciupak Zofi a 94„Concordia” (korporacja związkowa) 193Cordée Jerzy 553Cynarski Wojciech 99, 121, 131, 236, 333Cywiński Stanisława 76Czajka Wojciech 618Czapliński Emil 554Czarnecki Zdzisław Jerzy 449, 464, 466„Czarni” („Granit”), Klub Sportowy

(Bychawa) 170Czartoryski Paweł 450–452Czech Bronisław 555Czempiński Waldemar 68Czopek Anna 389Czubala Waldemar Kazimierz 66Czuby 662

ĆĆwik Hubert 619Ćwik Władysław 179

DDados Robert 556Danilkiewicz Grażyna 262Dąbrowski Stanisław Jan 61–62 Delijewski Jan 474Demidowicz Tomasz 11, 57, 67, 72, 97,

164, 311–313 366–367, 574–575, 582, 588–590, 602, 667

Denisow M. 620Derecki Mirosław 714-715Dęblin 148, 175, 347, 350, 360, 414 „Dęblin”, Wojskowy Klub Sportowy

(Dęblin) 148Dębowczyk Maria 170Dębski Nerlich Paweł Julian 68

Dni Konia 309Lotnictwa 276Lublina, Zamościa i Lubelszczyzny 436Morza 207

Dobosz Stanisław 508–509Dobromilska Grażyna 468–469Dobrowolski Rafał 193Dobrzyński Zygmunt Szczepan 66Doliński Gustaw 76, 205Doliński Wiesław 510Dom Żołnierza (Lublin) 76, 201, 395Domański Cezary W. 601Doroszewski Jerzy 63, 77, 194, 223, 480Drabik Józef 98Drabko Marian Stanisław 66Drozdek-Małolepsza Teresa 99–100, 195,

228, 403, 440 Drużkowski Andrzej 66Dubeczno 176Dudek Dobiesław 101, 610, 640Dunecka (Gajewska) Małgorzata 64Dunecki Leszek 64, 128, 346, 349Duszyk Adam 582Duszyński Tomasz 426Dylewski Jerzy Filip 68, 557dziedzictwo kulturowe 141

EEberhard Filip 558Ejsmont Anna Elżbieta 66ekslibris 204EMBE 196Euro 2000 27Europa 136, 149

FFalczyński Waldemar 453Fedaczyński Rafał 358Ferenc Jakub 334Fiala Barbara 389Fiederowicz Karolina 511Fijałkowski Edward 102Filipiuk Marian 64Filipowicz Władysław 262

108


Fiszman-Sznajdman Róża 197Flisiński Jerzy 366Francja 27, 39Frontowa Ofi cerska Szkoła Piechoty 208Fryc Adam 417Frykowski Janusz 286Furmańczuk Radosław 621

GGaczyński Michał 58 Gaj Jerzy 103–104, 198, 212, 350, 393, 446,

548 Gajewski Mirosław 369Gałkowski Józef 289Gański Tadeusz 199Gap Krzysztof 698Garwacka Anna Maria 66Gauda Alfred 204Gawarecka Maria 20, 200Gawarecki Henryk 81„Gazeta w Lublinie” (dodatek do „Gazety

Wyborczej”) 234Gąsiorowski Stanisław 79Gąssowski Wacław 359Gerłowski Henryk 352, 481, 513Gerwinowa (Jesionowska) Celina 64 Giermakowski Marian 482gimnastyka 58, 76, 92, 99–100, 120,

130–134, 142, 160, 188, 191, 193, 196, 226–227, 235, 238, 247, 285, 296, 304–308, 357, 501

Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Czarnieckiego (Chełm) 487–488

Gimnazjum im. J. I. Kraszewskiego (Biała Podlaska) 583

Gimnazjum Męskie im J. Zamoyskiego (Zamość) 498

Giezek Mariusz 711Gizowski Mariusz 470Glass Andrzej 365Gliński Andrzej 271Głaz A. 663Głąb Andrzej 64, 128, 470„Głos Lubelski” (dziennik) 347, 360Głuszek Zygmunt 64

Gmitruk Janusz 90, 97, 167Gmurkowski Jan 294Godel Arkadiusz 64 Godlewski Piotr 105, 470, 472Godula Iwona 389Gola Waldemar 622Golan Jan Stefan 66 Golanko Renata 106–109, 483, 495, 607Gołębiowska Zofi a 580Gołębiowski Tomasz 236–237Gondek Leszek 201Gosselin Emilia 559Gosselin Jan 559Góra Tadeusz 120Górko Jerzy 110Górniak H. 623Górniak Krystyna 514„Górnik”, Górniczy Klub Sportowy

(Łęczna) 254, 257–259, 472Górska Halina 402Górski Andrzej 202Górski Kazimierz 397–398, 560–562Góźdź Ireneusz 181, 256Grabczuk Krzysztof 470Grabowski Ludwik 322, 563–566 Graczyk Zbigniew 203Grafi k Ryszard 260Gralewski Wacław 76 „Granit”, Klub Sportowy (Bychawa) 170„Grom”, Szkolne Koło Sportowe (Lublin) 482Grudziądz 556gry ludowe 95–96, 136, 139, 141Grybel-Meksuła Maria 204Grychowski August 205„Gryf ”, Klub Sportowy

(Chełm) patrz „Cement-Gryf ”Grys Iwona 206Gryżewski Kazimierz 299Grzązek Andrzej 568, 592Grzegorczyk J. 624Grzybowski Tomasz 419–420Grzywiński Dariusz 64 Gutowski W. 625Guzik Kazimierz 568„Gwardia”, Milicyjny Klub Sportowy

(Lublin) 105, 399

109

Indeks

Gzella Alojzy Leszek 37, 207–208, 454–455, 592

HHajkowski Eugeniusz 569Halski Eugeniusz 310Hałys Józef 399Hanusz Halina 346Harcerski Klub Sportowy (Lublin) 158, 161Harcerski Klub Sportowy (Puławy) 161harcerstwo 61–62, 80, 82, 158, 161–162,

210, 554Harhalowa Irena 1, 3Hasiak J. 626Hądzelek Kajetan 198, 506, 623, 650,

702–703Herman Henryk 91„Hetman”, (Wojskowo-Cywilny) Klub

Sportowy (Zamość) 67, 295, 404, 410, 616, 643–644, 653, 700

higiena 76, 83, 151, 238, 486, 490Himalaje 457, 460–462, 567, 592Hince Cezary 400historiografi a 131hodowla koni patrz stadninaHoff mann Karol 661hokej 66–67Hołub (Drozd) Beata 64 Homziuk Jerzy 64Hordejuk Sławomir 72Horoch Emil 209, 262, 318, 612, 628–629,

641, 692 Hrubieszów

miasto 38, 53, 177–178, 358, 597, 650, 703

powiat 177hufi ec żeglarski (Lublin) 161Huńczak Janusz 570, 578„Huragan”, Klub Sportowy (Międzyrzec

Podlaski) 68, 261Huskowski Stanisław 326Huss Ryszard 295„Hutnik”, Klub Sportowy (Dubeczno) 176

IIgrzyska Olimpijskie patrz olimpiady Igrzyska Sportowe Szkół Rolniczych

(Lublin) 159Indie 457, 460–465instruktor 58, 67, 76, 496, 569Instytut Wychowania Fizycznego i Sportu

(Biała Podlaska) patrz Wydział Wychowania Fizycznego i Sportu

inwalidzi 138inwalidztwo 137

JJ. J. 111Jabłoński Dariusz 64, 470 Jabłoński Piotr 64, 470Jachimski Jerzy 287Jadach Agnieszka 502Jadczak Stanisław 163Janczykowski Kazimierz Paweł 571–572Jankiewicz Kalikst 384Janota Jolanta 64 Janów Lubelski

powiat 122Janus Zdzisław 272–273Jarecki Bogusław 64 Jarzembowski Kazimierz 210Jasińska Zofi a 20Jasiński Andrzej 456Jaślikowska-Sadowska Teresa 507, 525Jaworski Zygmunt 515Jednacz Stanisław 59 Jesionek Tomasz 627„Jeździec i Hodowca” (tygodnik) 314jeździectwo 54, 68, 214, 262, 309–330,

558–559, 563–566, 568, 586, 595, 610Jędrych Stanisław 58Jędrejkowa (Panasiukówna) Danuta 64 Jędrysiak Zygmunt 401, 484Jędrzejewski Ryszard 352Józefów 179Juda Maria 16Jurek Tomasz 106–107, 206, 211–212, 347,

447

110


„Junior”, Parafi alny Uczniowski Klub Sportowy (Zwierzyniec) 298

K„Kadet”, Uczniowski Klub Sportowy

(Rachanie) 433Kajak Maciej 426kajakarstwo 58, 158, 331–332Kalbarczyk Ryszard 182–183Kalinowski Artur 628Kalinowski Szczepan 314, 586Kalinowski Zygmunt 573„Kalinowszczyzna”, Klub Sportowy

(Lublin) 217Kaliszuk Danuta 59 Kałamacka Ewa 626, 691Kapera R. 701Kapitan Bolesław 67 Kaproń Andrzej 213Karaś Romuald 457karate 35, 67, 682Karbowiak Marek 629Karpacz 388Karpiński Adam 465Karwacki A. 648Karwowski Mirosław 630Kasperek Janusz 667Kasperek Józef 214Kasprzak Andrzej 64 Kasprzak Kazimierz 112, 517Katolicki Uniwersytet Lubelski 76, 423, 505,

508–509, 519–520, 533, 536–537, 605Katyń 236, 582Kawecki Lechosław 518Kazimierczuk Zdzisław 70Kazimierz Dolny 437Kącki Tadeusz 389Kedra Krystyna 631Kędzierska Kazimiera 11Kędziora Andrzej 65, 70, 402 Kępa Marek 66 kibice 404, 410, 425, 656Kierzkowski Kazimierz 68, 574–575„Kinga”, Klub Sportowy (Krasnystaw) 403Kiryczuk Michał 68Kita Andrzej 343

Kita Artur 403Kita J. 632 Kitliński Marek Ambroży 177–178Kitliński Piotr 633Klub Lotniczy Podlaskiej Wytwórni

Samolotów (Biała Podlaska) 379 Klub Sportowy (Stalowa Wola) 395Klub Sportowy Domu Żołnierza

(Lublin) 395Klub Sportowy Sobieszyńskiej Szkoły

Rolniczej 426Klub Strzelecki (Puławy) 162Klub Szachowy (Chełm) 160Klub Szachowy (Lublin) 160kluby

lotnicze 76, 279–280, 361, 363, 368, 374, 378–379, 657–658, 693

rowerowe 338sportowe 90, 165, 169–170, 175–176,

178, 180–182, 184–186, 192, 194–195, 197–198, 201–203, 207–209, 211, 217, 220–223, 229, 239, 411, 576

szachowe 160Klukowski Zygmunt 485–486Kłyszejko W. 614Kobylarz Wojciech Stanisław 385Kociuba Dagmara 215Kock 576Kojtych Marianna 273kolarstwo 76, 87–88, 333–345, 630Kolasiński Jan 482Kolek Krzysztof Adam 634Koliński Izydor 361Koło Lubelskie Klubu Wysokogórskiego

patrz Lubelski Klub WysokogórskiKołodziejczyk Halina 18„Kometka”, drużyna rugby (Biała Podlaska)

431Komisja Edukacji Narodowej 151Komitet Kultury Fizycznej i Turystyki 159Komitet Pokoju 217Komitet Wojewódzki Polskiej Zjednoczonej

Partii Robotniczej (Lublin) 86Komitet Wychowania Fizycznego

i Przysposobienia Wojskowego 117, 237

Komorowicz Dagmara 64, 426

111

Indeks

Komunistyczna Partia Polski 209Konieczny Jerzy Ryszard 370konkursy hipiczne patrz wyścigi konneKopeć Zbigniew 71 Koprukowniak Albin 57, 238, 262, 580, 590,

609Kordaczuk Sławomir 588Kornacki Ryszard 68Kornak Marcin 404korty tenisowe 214, 296Korzeniowski Robert 358Kosierb Jacek 416Kosiewicz Jerzy 236, 333Kosioł Ryszard 67Kosman E. 671Kosowski Jakub 516Kostecki Robert 470Kośniak-Kamysz Kazimierz 317Kot Edyta 298Kowal Ryszard 281–282Kowalczyk Artur 332Kowalczyk Jan 458Kowalczyk Stanisław 216Kowalewska M. 635Kowalik K. 676Kowalski Marian 12, 546Kowalski Paweł 495Kowieska Urszula 175Kozak Zygmunt 371Kozina Mieczysław 636, 699Kozłowski Leszek 291Kozłowski Waldemar Antoni 69, 113–115,

171–174, 335, 405, 487–489, 571–572, 576–577

Kozłówka 121, 599Kozyra Waldemar 116–117krajoznawstwo 173Krasnostawskie Koło Sportowo-

-Hodowlane 326Krasnystaw 38, 53, 56, 105, 472, 591, 595,

687, 702Kraśnicka Fabryka Wyrobów Metalowych

(Kraśnik) 669Kraśnicki Jerzy 47Kraśnik 161, 180, 424, 468–470, 669Kraus Z. 620Krawczak Roman 58

Krawczyk Marian 352Krawczyk Paweł 462–463Krawczyk W. 638Krawczyk Zbigniew 490Krawczyński W. 165Krotkiewski Eugeniusz 421Król Władysław 64 Królestwo Polskie 97, 151, 333, 336Królikiewicz Tadeusz 372(Kruczek) Wirski Bolesław Zygmunt

576–577Kruszewski Wacław 519–520Krychowski Andrzej Bogdan 66Krzesiak Jan 470Krzewiński Ignacy 348–350Krzykała Stanisław 200, 217Krzyszkowiak Zdzisław 64 Krzyształowicz Andrzej 315–316, 328Krzyżanowski Witold 292Księstwo Warszawskie 151Kubińska Zofi a 126Kuchar Tadeusz 358Kucińska Ewa 426Kucińska-Mrugała Ewa 64 Kudelski Władysław 521Kufrejski W. 638Kukier Henryk 64, 105, 120, 302–303, 482Kulisa Maria 318Kulisz Marcin 426kultura 97, 194, 200kultura fi zyczna 93, 107, 111, 113, 122–124,

127, 130, 138, 144–145, 150–151, 166–167, 172, 175, 183, 195, 198, 201, 211, 225, 487–488, 495, 499, 605–608, 626, 676, 681, 683, 696, 706

Kuna Halina 218Kunicki Bogdan J. 548Kuniewicz Monika 422Kunowski Stefan 520Kupczak Krzysztof 639Kupiec Dariusz 70Kurek Damian 640„Kurier Lubelski” (dziennik) 76, 234, 345Kurowski Adam 373Kurowski Sebastian 641Kurzyńska Marta 642Kurzyński Henryk 550

112


Kusyk Marcin 587Kuwałek Robert 219Kuzdra Dariusz 705Kuźma Piotr 643Kwiatkowska Agnieszka 257Kwiatkowski Wawrzyniec 76 Kwiek Andrzej 119, 278Kycko Tomasz 644, 700„Kyokushin”, Lubelski Klub Karate (Lublin)

35

LLahul (Himalaje Zachodnie) 457, 460–462,

464–465Lameński Lechosław 323Lancmański Wacław Romuald 237Laszuk Roman 406–407 Laszuk W. 645Latek B. 646Lebiedowicz Henryk 178Lech-Jabłońska Bożena 4–10lekka atletyka 39, 63–64, 66–68, 76, 79, 127,

203, 346–360, 443, 482, 494, 549–551, 569, 582, 585, 590–591, 624–625, 628, 633, 637–638, 646, 650, 661, 703

Leśniewska Ewa Józefa 318–323Lewandowski Jan 220, 633„Lewart”, Miejski Klub Sportowy

(Lubartów) 181–182, 185–186, 705Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława

Staszica (Lublin) 63, 497Liceum Ogólnokształcące im. Jana

Zamoyskiego (Lublin) 482, 499Liebhart Stanisław Gustaw 76Liga Obrony Powietrznej Państwa 371Link Ryszard 67Lis Tadeusz 79Lissowski Tomasz 601Litwiniuk Artur 448Litwiniuk Stefan 448Litwiński Robert 221„Lot”, Klub Sportowy (Dęblin) 175lotnictwo 67, 72, 76, 119, 158, 161, 276,

279–280, 295, 361–383, 553, 587, 594, 602, 604, 618, 634, 664, 667, 693

Lubartów

miasto 121, 181–187, 587, 599, 673, 705powiat 122

Lubelski Klub Jeździecki 324, 329, 610Lubelski Klub Lotniczy patrz Aeroklub

Lubelski Lubelski Klub Wysokogórski 37, 76,

449–467, 567, 570, 578, 592–593Lubelski Makroregionalny Związek Piłki

Ręcznej 66Lubelski Okręgowy Związek Bokserski 300Lubelski Okręgowy Związek Kolarski 341,

630Lubelski Okręgowy Związek Lekkiej Atletyki

355, 625Lubelski Okręgowy Związek Piłki Nożnej

66, 409, 415, 530, 647Lubelskie Towarzystwo Cyklistów 76,

87–88, 333, 336, 340, 342Lubelskie Towarzystwo Lekarskie 216Lubelskie Towarzystwo Wyścigów Konnych

323Lubelsko-Wołyńskie Towarzystwo Zachęty

do Hodowli Koni 214Lubelszczyzna 1–10, 17–18, 77, 80, 82–83,

89–162, 194, 205, 234, 343, 363, 374, 415, 418, 436, 478–479, 490, 492–493, 554, 569, 606, 661, 698

Lubiarz Urszula 578Lubiarz Zbigniew 578Lublin

miasto 27–29, 32–37, 39, 41–42, 44–45, 47–48, 50–52, 54, 63, 66–67, 71, 76, 79, 81, 86, 103–105, 116, 120, 126, 128, 148–150, 158–161, 188–253, 303, 305–307, 310, 323, 326, 329, 333–334, 340, 344–345, 348-349, 351, 356–357, 363, 368, 380, 386, 389–395, 397, 399, 404, 408–409, 411–412, 414, 419–423, 426, 430–433, 436, 438, 440–444, 446–447, 465, 475, 480, 482, 484, 493, 496–497, 499, 501, 513, 516, 518, 529–530, 532–534, 536–538, 540, 542–543, 547–548, 552–554, 556, 561, 584, 596, 599, 601, 609, 611, 614, 618, 620, 628, 630, 635, 641, 649, 656, 659, 662, 665, 671, 674, 676, 692, 694, 695, 708, 709

113

Indeks

Lublin: (c. d.)powiat 122, 655region 20, 125województwo 16, 32–34, 41, 67, 86, 100,

102, 124, 135, 149, 481, 493, 624, 633, 646, 685, 695

„Lublin”, Okręgowy Wojskowy Klub Sportowy 229, 303

„Lublinianka”, (Wojskowy) Klub Sportowy (Lublin) 66–67, 76, 103–104, 198, 201–202, 208, 211, 228, 236, 348, 390, 394, 397, 399, 421, 426, 431, 552, 584, 596, 635, 659, 674, 694, 708–709

Ludowe Zespoły Sportowe patrz Zrzeszenie Ludowe Zespoły Sportowe

Ludowy Klub Sportowy (Ryki) 122, 426Ludowy Klub Sportowy (Terespol) 684Ludwikowski Robert 701

ŁŁabaj M. 632„Łada”, Klub Sportowy (Biłgoraj) 169, 615,

652, 697Łasko Lech 64 Łaszczów 432–433Łaszkiewicz Krzysztof 390Ławecki Tomasz 561Łęczna 74, 254–259, 318–321, 326,

472–473, 563–566 Łęczyńskie Towarzystwo Wyścigów

Konnych 318–319, 326Łosowski Janusz 74Łoś Wincenty 579–581Łoś Witold 326Łotocki Zygmunt Marian 237, 582–583łowiectwo 25–26, 42, 68, 384–385, 557Łuczak Maciej 447łucznictwo 237, 386, 440, 575, 582Łuków 68, 260, 326, 470, 576, 623, 675, 704

MMach Gerard 64 Maciąg H. 647Maciejewski Andrzej 67

Madeja Grzegorz 702Mainyu Eldon A. 573Maj Maciej 475, 556, 598Majchrzyk-Mikuła Joanna 83, 490Majdanek 591Majewski Adam Kazimierz 76Majewski Marcin 648Majewski Mariusz Wojciech 374–375„Makkabi” (związek sportowy)

Lublin 195Włodawa 292

Malik Waldemar 584Malinowski Tadeusz 370, 376Małolepszy Eligiusz 121–125, 142, 148, 212,

235, 441Mańkowski Zygmunt 222–223, 618 Marcinkowski Krzysztof 35Markiewicz Grażyna 13–14, 19, 22, 73Markiewicz Jerzy 169Markiewicz Marian 78Marszałek Adam 215Martyniak Czesław 76, 423, 533Martyniak Zygmunt Stanisław 236Martynikin Andrzej 476Maślany Marek 64 Matczuk Alicja 15–16Mazurek Leszek 435Mazurek-Kusiak Anna K. 126Maź Józef Rudolf 63, 480Mącznik Helena 75Mącznik Jan 75medale 128, 159Medyczny Klub Turystyczny 461–463Mendryk-Urban Małgorzata Monika 649Michalski Stanisław Edmund 292Michna Edward 387Michów 432–433Miciul Aleksandra 426Mieczkowski Antoni 591Mierzwiński Henryk 11, 90, 97, 127,

166–167, 491, 506, 522–524, 606, 613, 657, 683

Międzyrzec Podlaski 68, 261, 574–575 Międzyszkolny Klub Sportowy

Chełm 577Lublin 484, 493

Międzyzdroje 531

114


Migasiewicz Juliusz 495Miguelez Martinez Antonio 408Mikołajczuk Marian 377Mikulec Bronisław 634, 649Mikulski Bogumił 26Mikulski Zygmunt 351Milanów 440Mileniczuk Hanna 325Mirkiewicz Agnieszka 501Mirkiewicz Marek 99, 121Misiewicz Eugeniusz 74, 473Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej

(Francja) 27, 39Mityng Popularny (Lublin) 329Młodzianowska Henryka 625, 631, 647,

654, 669, 672, 695młodzież 126, 193mniejszości narodowe 160, 194–195, 197,

209, 217, 220, 222–223, 239, 242, 247, 292, 695

modelarstwo 58Mongolia 449, 455, 466Moniewski Tadeusz 82„Monteks”, Międzyszkolny Klub Sportowy

(Lublin) 692„Montex”, Miejski Klub Sportowy

(Lublin) 66Mortka Jan 183Moska W. 662Moskalewski Franciszek 29„Motor”, Robotniczy Klub Sportowy

(Lublin) 192, 399, 404, 408, 412, 475, 556, 612, 627, 656

Mroczkowska Helena 422Mroczkowski Antoni Ernest 76 Mróz Cezary 23Mulak Ireneusz 64Muszkieta Radosław 125Muzeum Kultury Fizycznej i Sportu

(Lublin) 204, 206, 230, 351, 363, 409, 609

Muzeum Lubelskie (Lublin) 461Muzeum Sportu (Warszawa) 334 Muzeum Techniki (Warszawa) 363Muzyczuk Małgorzata 650, 703

NNabożna Iwona Maria 66Nadodrze 211Nadwieprzański Ludowy Klub Sportowy

(Ryki) 122„Najlepsi Sportowcy Lubelszczyzny”

(plebiscyt) 119, 234Naleszkiewicz Jarosław 370Nałęcka Danuta 126Nanda Devi East (Himalaje) 465narciarstwo 230, 387–388, 450–452Narkiewicz Janusz 66 Nasalska Anna 593Nasalski Zygmunt 461, 567 Nastalski Mariusz 274nauczyciel 58–59, 63, 77, 236, 480, 491,

493–494, 496, 560, 571, 576, 582, 585, 603, 611

„Nefryt”, Młodzieżowy Klub Lekkoatletyczny (Lubartów) 184

Nesterowicz Zbigniew 128Niedźwiecki-Powała Maciej 66, 119,

430–433Niewiadomski Michał 305, 336Niewiadomski Mieczysław 224, 306, 492Nizioł Anna 337Noskiewicz-Czarnecka Krystyna 66Nowak Alicja 651Nowak Leonard 100–101, 195, 329, 332,

336, 346, 417, 419–420, 427–428, 438, 493

Nowak Mieczysław 76Nowak Paweł 314Nowak W. 639Nowak Wiesław 184Nowakowski Andrzej 131, 134, 225Nowodworski Witold 20

Oobiekty sportowe 116–117, 149, 188, 214,

219, 232, 247, 255, 296, 493–494, 500, 585, 632, 714-715

Obodyński Kazimierz 99, 107, 121, 131, 236, 333, 337, 447

Obodyński Marcin 429

115

Indeks

obozy jenieckie 236–237, 582Ochmański Marian 185–186Ochnik Karol 704odznaki sportowe 100, 161, 493„Ogniwo”, Klub Sportowy (Chełm) 642Ogród Zabaw i Gier Ruchowych im. W. E.

Raua (Lublin) 198, 212, 356Ojrzanowski Andrzej 421Okapa Krzysztof 430Okręg Strzelecki (Lublin) 36Okręgowa Komisja Taternictwa

PTTK patrz Lubelski Klub Wysokogórski

olimpiady 153, 470, 549–551, 555„Olimpiakos”, Ludowy Klub Sportowy

(Tarnogród) 281–282Olszak Z. 708Olszewski Edward 291–292Olszowski Antoni 55, 526„Opolanka”, Międzyzakładowy Klub

Sportowy (Opole Lubelskie) 691, 701Opole Lubelskie 691, 701organizacje paramilitarne 114–115Orlewicz-Misał Małgorzata 151„Orlęta”, Klub Sportowy (Łuków) 68, 260,

704„Orlęta”, Ludowy Klub Sportowy (Radzyń

Podlaski) 272–273„Orlęta”, Wojskowy Klub Sportowy

(Dęblin) 347, 350, 359, 360„Orlik”, Uczniowskie Towarzystwo Sportowe

(Lublin) 426„Orzeł”, Gminny Klub Sportowy

(Urzędów) 289–290Orzeł H. 527Osiński J. 378Ostaszewicz Nikodem 352Ostrowski Waldemar 269–270Ostrów Lubelski 78Osuch Dariusz 64 Osuchowski Kazimierz 79Oszajca Jarosław 652Oszast Alicja 324ośrodki

jazdy konnej 325sportowe 135, 271rekreacyjne 135

oświata 17–18, 97, 194 Otrocki Tadeusz 263

PPaczos Stanisław 387Padziński Marek 43Pająk Z. 653Palak Z. 681palant 139Paluch A. 654pamiętniki 299, 494, 496, 547Pańczyk Władysław 130, 585Państwowa Odznaka Sportowa 100, 161Państwowy Urząd Wychowania Fizycznego

i Przysposobienia Wojskowego 442Paprzycki Piotr 462–463Parczew 262partie chłopskie 149„Partyzant”, Ludowy Klub Sportowy

(Piszczac) 686Paszkowski Augustyn 41patologie sportu 253, 404, 408Patryn Jerzy 655Pawluczuk Zdzisław 131–134, 142, 201,

227–229, 235, 599Pawłowski Bogusław 292Pawłowski Marek 135Pazura Wiesława 21Pepłowski Andrzej 230, 528Petek Ryszard 303Petruczenko Faustyn 68„Piast”, Klub Sportowy (Zamość) 103–104,

198Piątek Lucjan 232–233, 352, 388, 409,

529–532, 584Piątkowska Renata 656Piech Ewa 168Piech Krzysztof 136–141, 168, 338–339,

555, 583, 594Piechota Jan 63, 480Pieczykolan Irmina 570Pieczyński Przemysław 427Pietkiewicz Stefan 550Pietrusik Krzysztof 329Pietrusiński Dionizy 118Pietruszkiewicz G. 657

116


Pietruszyński Bronisław 494, 585Pikor Barbara 410Piluś M. 658piłka

koszykowa 23, 66–67, 127, 208, 389–393, 584, 659, 698

nożna 27, 38, 43, 53, 66–68, 107, 110, 198, 207–209, 211, 214, 236–237, 241, 253–255, 257–259, 295, 351, 394–416, 443, 530, 560–562, 569, 572–573, 621, 637, 640, 647, 653, 685, 690, 698, 700–701, 705, 712-713

ręczna 66–67, 417–418, 596, 698siatkowa 64, 67, 127, 417–425, 533, 620,

678, 698Piotrków 438Piotrowice 263–264Piotrowski Szymon Tadeusz 7 6Piórkowski Zbigniew 64 Pirin (Bułgaria) 467Pisiewicz (Rybak) Ewa 64 Piszczac 686Pizoń Joanna 426Plebanek J. 659plebiscyt „Najlepsi Sportowcy Lubelszczyzny”

119, 234Płaza Tomasz 257pływanie 64, 66–67, 76, 426, 582, 677, 679Pochroń A. 660Podlasie 72, 90, 97, 99, 110, 139, 141, 309,

339, 511, 555, 574, 594, 602Podlaska Wytwórnia Samolotów (Biała

Podlaska) 362, 365, 367–368, 371–373, 375, 377, 379, 386

podnoszenie ciężarów 684Pogonowski Sławomir 258„Pogoń”, Klub Sportowy (Lwów) 494, 585Pogudz-Kusiak Małgorzata 67Pokrzycka Lidia 234Polak Andrzej 187Policyjny Klub Sportowy (Lublin) 221Polkowski Maciej 411Polska 90, 95–97, 102–103, 117, 150Polska Agencja Prasowa 245Polska Partia Robotnicza 188Polska Zjednoczona Partia Robotnicza 86

Polski Związek Gimnastyczny (Okręg Lubelski) 304

Polski Związek Jeździecki 329Polski Związek Kajakowy

(lubelska delegatura) 332Polski Związek Lekkiej Atletyki 360Polski Związek Łowiecki 26, 385Polski Związek Łuczniczy

(Okręg Lubelski) 386Polski Związek Motorowy (Zarząd Okręgowy

w Lublinie) 44–45, 52, 435Polski Związek Pływacki 426Polski Związek Taekwon-Do 51Polski Związek Zapaśniczy 472Polskie Towarzystwo Turystyczno-

-Krajoznawcze (Oddział Lublin) 126„POM” Piotrowice, Zakładowy Ludowy Klub

Sportowy 263–264Ponczek Mirosław 124, 142, 148, 235–236Poniatowa 265, 617Poniatowski Józef 579–581Popek S. 680Popławski Feliks 63 Popławski Janusz 661Postój Leszek Wojciech 66–67Potocki Aleksander 586Powała-Niedźwiecki Maciej 66, 119,

430–433Powszechna Odznaka Sportowa 493Półchłopek Wojciech 237prasa 20–30, 35–43, 46–56, 234, 244–245,

371, 582, 631, 654, 672Prawdzic A. 340prawo szkolne 151Prażmo Dariusz 662Prędkiewicz Andrzej 535Prost Bartosz 663Prus Bolesław 205Pruski Witold 326–327, 558, 563Pryll Romuald 176Przechowski Mirosław 587Przegaliński Andrzej 238–239, 580„Przegląd Sportowy” (tygodnik) 76przystań wodna 58, 162, 493Puławski Rafał Zygmunt 76Puławski Zygmunt 370

117

Indeks

Puławymiasto 58–59, 75, 121, 161–162,

266–271, 426, 648, 493, 622, 648, 651, 670, 677, 679, 694, 706

powiat 122, 706Pyda Zbigniew Michał 66–67Pylak Bolesław 118Pytel Krzysztof 445

RRachanie 433Raciborowice 597Raczyński Marian 426Radomska A. 664Radziejewski Krzysztof 402Radzik Tadeusz 76, 209, 220, 223, 240–241,

247, 252Radzikowski Leon 434Radzyń Podlaski

miasto 12, 121, 272–273powiat 122

ratownictwo wodne 427–429Rau Wilhelm Ellis 198Rechowicz Marian 536Rejowiec 38rekordy 143rekreacja 66, 172, 569, 676Rodziewicz-Gruhn Joanna 403Rodzik W. 665Rogala Jan 12Rogowski Łukasz 425Rogowski Tomasz 537Rokicki Jarosław 242„Rolnik”, Ludowy Klub Sportowy (Biała

Podlaska) 689Romankówna Mieczysława 559Rosenwerth Stanisław 588–590Rosińska Grażyna 693Rosja 333rosyjski zabór 101Rotkiewicz Maria 438Rouppert Leszek Maria 538–541, 543Royal Air Force 553„Roztocze”, Ludowy Klub Sportowy

(Szczebrzeszyn) 494, 585Rozwadowski Piotr 442

Rubin D. 666Rubinowska Teresa 464ruch

olimpijski 501sportowy 212turystyczno-krajoznawczy 171

Rudasz Jan 328rugby 66, 430–434Rugby Oldboy Club (Lublin) 433Rychta Tadeusz 122Ryki 121–122, 274, 426Rykowska (Sobocińska) Kazimiera 64Rymarz Ferdynand 263Rynkowski Marian 550Ryński Leszek 341, 344, 439Rysz Andrzej 291rytmika 196Rządkowski Andrzej 459

SSaczuk Jerzy 96Sadłoń Narcyz 465sale gimnastyczne 493–494, 585„Samson”, klub sportowy (Lublin) 160, 194Sand K. 660Saran J. 665Sawicki Bogusław 126Schwarzer Zbigniew 189Szczebrzeszyn 485–486, 494, 585Siembida Mariusz 66–67, 426Siemion Marcin 667Sieńko Henryk 43„Siew”, Centralny Związek Młodzieży

Wiejskiej 122–123, 149 Siłakiewicz Piotr 495Siniarski P. 668Sirko M. 688Skarbek Jan 76skauting 247Skawiński Marek 144–145, 342Skowron Bogdan 265Skrobacki Radosław 425Słowik Andrzej 290Smolarek Joanna 64 snooker 66–67Sobaszek Z. 669

118


Sobiech E. 557 Sobolewski Krzysztof Ludwik 511Sokołowski M. 670Sokołowski Stanisław 591Sondel Krzysztof 243Sontag Andrzej 64 Sozański Marian 79 Spaczyńska Ewa 354spadochroniarstwo 67, 158, 161„Sparta”, Gminny Klub Sportowy

(Wożuczyn) 637spartakiady 2 4, 231, 417„Spartakus”, Klub Sportowy (Lublin) 386sport

akademicki 46, 55, 76–77, 79, 103–104, 193, 198, 232–233, 236–237, 357, 388, 390, 394, 400, 409, 419, 423, 446–447, 500–548, 554, 611, 620, 628, 660, 665, 668, 680–681

kobiet 100, 403, 438, 440, 444, 620niepełnosprawnych 137–138, 218parafi alny 118szkolny 7–18, 58–59, 61–63, 76–77,

79–80, 82–83, 89, 93, 97–98, 119, 125, 151, 161–162, 184, 210, 236, 247, 262, 281–282, 290, 298, 389, 478–499, 569, 571–572, 576–577, 582–583, 585, 603, 614, 651

wiejski 94, 125, 146–147, 441, 481, 666wojskowy 140, 148, 198, 201–202,

228–229, 237, 292, 295, 309, 386, 694żydowski 194–195, 197, 209, 217, 220,

222–223, 242, 292sport samochodowy i motocyklowy 44–45,

52, 212, 435–439, 443„Spółdzielca”, Klub Sportowy (Lublin) 104,

426Sroczyńska Bogumiła 296Srokosz W. 653stadion 149, 188, 214, 219, 247, 255, 715 „Stadion” (tygodnik) 76stadnina

Białka 568Czernięcin 326Janów Podlaski 311–315, 317, 326–328,

330, 558–559, 586Kijany 319

Łabunie 326Łęczna 320–321, 563Piotrowice 326Serniki 322Snopków 326

Stado Rządowe Koni w Janowie Podlaskim patrz stadnina Janów Podlaski

„Stal”, Fabryczny Klub Sportowy (Kraśnik) 180, 424, 669

„Stal”, Robotniczy Klub Sportowy (Poniatowa) 265, 617

Stamm Feliks 299, 598Stankowa Maria 81„Start” (czasopismo) 100, 195„Start”, Klub Sportowy (Lublin) 203, 345,

349, 389–390, 421, 671„Start”, Miejsko-Gminny Klub Sportowy

(Krasnystaw) 56, 105, 472, 687, 702„Start”, Zrzeszenie Sportowe 24, 420 Staszewska U. 671Stefanowski Grzegorz 672Stefańska Irena 386Stepek Zbigniew 76, 449, 466–467, 568,

592–593 „Ster” (czasopismo) 371Stępień Marek 64 Stępnik Krzysztof 314Stoma Grażyna 17–18stowarzyszenia sportowe 101, 243Strojnowski Jerzy 76Strycharzewski Aleksander 76, 161, 482,

496 „Strzelec” (organizacja) (Lublin) 116„Strzelec”, Zespół Sportowy (Biała

Podlaska) 386Strzelecka Urszula 17strzelectwo 36, 68, 114–116, 161–162, 296,

440–443, 569, 574–575, 588–590 strzelnica 440Strzyżewice 263studium wychowania fi zycznego 500, 513,

518Stupnicki Romuald 422Suchorab Bartosz 673, 705Sulewski W. 147sumo 470

119

Indeks

Surdacki Marian 289–290szachy 66–67, 76, 160, 220, 444–445, 601Szafl ik Józef Ryszard 149Szalak Janusz 66Szalak Zbigniew 66–67Szczepański Henryk 244Szczepański Jerzy 55Szczygieł Ryszard 169–170, 262, 281–282,

286, 288–290, 292Szeniawski Andrzej 353Szeptycki Aleksander 326Szerard-Szczygieł Aneta 675szermierka 446–447, 596Szewczyk Maria 676szkoły

podstawowe i średnie 7–18, 58–59, 61–63, 76–77, 80, 82–83, 89, 93, 97–98, 125, 151, 161–162, 184, 210, 236, 247, 262, 282, 290, 298, 389, 478–499, 569, 571–572, 576, 582–583, 585, 603, 670

wyższe 46, 55, 76–77, 79, 103–104, 193, 198, 232–233, 236–237, 357, 388, 390, 394, 400, 409, 419, 423, 446–447, 494, 496, 500–548, 554, 620, 628, 660, 665, 668, 680–681

Sznajder Marian 180Sznajder Mirosław 424„Sztern”, Robotnicze Stowarzyszenie

Wychowania Fizycznego (Lublin) 160, 194, 209, 217, 239

Sztochel Marek 38Sztorc Andrzej 15Szubert Rafał 150Szujecki Krzysztof 344Szwabe Andrzej 48, 67, 258, 411–412Szwed J. 603Szwendrowski Włodzimierz 66–67, 447szybownictwo 158Szymanek Jacek 677 Szymański Józef 1Szymański Leonard 151, 189, 202, 211, 229Szymczyk Henryk 40, 152Szymczyk M. 678Szyszka Bogdan 288, 498

ŚŚladkowski Wiesław 169Śląsk 236Śledź Zbigniew 287, 413Śliwiak Sylwia 679Śliwkowa-Pankowa (Serkizówna) Maria 64 Światowe Igrzyska Polonijne (Lublin) 251Świdnik 15, 31, 76, 275–280, 363, 381, 404,

416, 426, 629, 678, 693świetlice 117Święcki Antoni 328Święto Lotnictwa (Świdnik) 31Świrk Mariusz 259

TTabaczek-Bejster Iwona 427–429taekwon-do 448„Taekwon-do” (czasopismo) 51Tański Czesław 594Tarnogród 14, 281–282Tarnowska M. 680Tatry 456, 570, 578„Technik”, Wojskowy Klub Sportowy

(Zamość) 295tenis 66, 236, 296

stołowy 158, 642tereny sportowe 215Terespol 331, 684Tereszczuk Mirosław 287, 413Tkaczyk M. 682Tłuczkiewicz Tadeusz 382–383„Tomasovia”, Klub Sportowy (Tomaszów

Lubelski) 284, 287–288, 413, 640Tomaszów Lubelski 38, 53, 60, 283–288,

413, 422, 640, 710Toporowicz Kazimierz 615, 658Towarzystwo Cyklistów

Chełm 335Lublin 333, 336, 340, 342, 343

Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” Chełm 636Królestwo Polskie 142, 235Lubelszczyzna 1 21, 133, 599Lublin 76, 99, 131, 133, 188, 191, 193,

227, 235, 357

120


Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” (c.d.)Mazowsze 99, 131 Podlasie 92, 132 Rosja 142, 235Tomaszów Lubelski 285Zamość 134

Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej 106, 246, 268, 296, 662

trener 63, 66–68, 237, 397–398, 496, 560, 561–562, 573, 582, 588, 598

Tryczyński Stanisław Arkadiusz 62Trześniowski R. 608Tuliszka Marian 426Turowski Jan 279Turuk Jan 328turystyka 86, 125, 171, 173, 242, 244, 388Tuszyński Bogdan 79, 245Tyszkowski Ryszard 328Tyszowce 432

UUczniowski Klub Sportowy (Tyszowce) 432uczniowskie kluby sportowe patrz sport

szkolnyUmieniecki Jan 595„Unia”, Miejski Klub Sportowy

(Hrubieszów) 178, 202, 358, 703„Unia”, Wojskowy Klub Sportowy

(Lublin) 67, 148, 393, 395, 399, 421uniwersjada 346Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej

(Lublin) 539, 541–542, 665, 680–681Urban Robert 13, 19, 73, 329–330, 427urbanizacja 130Urniaż Jerzy 251, 440–441 Uryniuk Anna 66–67, 426Urząd Wojewódzki (Lublin) 116 Urząd Wychowania Fizycznego

i Przysposobienia Wojskowego 188urządzenia sportowe 655Urzędów 289–290

V„Victoria”, Miejski Klub Sportowy

(Parczew) 262

Vogelgesang Władysław 710

WW. C. 307Wabicz Krzysztof 427Wachowski Eugeniusz 329Waff en-SS 219Wajszczuk J. 682Walczak Jan 162Wanat S. 619, 622Warman (Ber) Bolesław 76 Warszawa 344Warszawskie Towarzystwo Higieniczne

(Lubelski Oddział) 190, 649Wasil J. 684Wasilewski Erazm 546Wasilewski Jacek 302Waszczeniuk Katarzyna 15Wasztyl Ryszard 151, 643, 664, 682Wawryniuk Henryk 68, 261Wawrzycki Andrzej 153–157, 246, 392,

414–415, 596 Welcz Andrzej 67Weremko A. 685Węgrzyn Józef 562„Wici” (czasopismo) 124„Wici”, Klub Sportowy (Lublin) 104, 198„Wici”, zespoły sportowe 124Wiejak Izydor 353Wieniawa 219„Wieniawa”, klub sportowy (Lublin)

160, 194, 197, 209, 217 Wiercieński Henryk 565Wierzbicka Elżbieta 581Wierzbicki Jacek 431–433Wierzchowski Jerzy 353Wiewióra Jan 264Wilk Tadeusz 381Wilkołaz 121Willaume Małgorzata 668Winiarz Adam 158, 247wioślarstwo 158Wirski (Kruczek) Bolesław Zygmunt

576–577Wisła 58, 162

121

Indeks

„Wisła”, Klub Sportowy (Puławy) 267–270, 426, 648

Wiśniewski Honorat 66–67Wiśniewski Józef 596Wiśniewski Stanisław 1Wiśniewski T. 686Witkowski Bartłomiej 687Witkowski M. 679Witusik Adam Andrzej 76Włodarczyk Zbigniew Marek 688Włodawa 291–293, 472, 582„Włodawianka”, Klub Sportowy (Włodawa)

291–292, 472Włodek Sabina 67Wnuk Ryszard 248–250Wojcieszków 294Wojciukiewicz Edward 328Wojewódzka Biblioteka Publiczna

im. Hieronima Łopacińskiego (Lublin) 16

Wojewódzka Rada Polskiego Związku Łowieckiego 25–26

Wojewódzki Komitet Kultury Fizycznej (Lublin) 105

Wojewódzki Urząd Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego (Lublin) 105

Wojsko Polskie 91, 140, 148, 167, 202, 207–208, 228–229, 292, 295, 309, 596, 683

wojskowe kluby sportowe 66–67, 76, 84–85, 91, 103–104, 148, 198, 201–202, 208, 211, 229, 236, 292, 295, 303, 347, 350, 359–360, 390, 394, 396–397, 399, 421, 426, 431, 552, 584, 596, 635, 659, 674, 694, 708–709

Wojskowe Lubelskie Towarzystwo Wyścigów przy Dowództwie Okręgu Generalnego Lublin 326

Wojskowy Klub Sportowy (9 Pułku Artylerii Ciężkiej) (Włodawa) 292

Wojskowy Klub Sportowy 22 Pułku Piechoty 396

Wojtkowski Andrzej 16Wojtulewicz Henryk 159Wojtuszkiewicz K. 689Wolska Halina 20

Wolski Tomasz 426Woltmann Bernard 106, 108–109, 123, 206,

212, 251, 347–350, 393, 430, 446, 548, 599–600, 607

Wołek Tomasz 549 Wosik-Kawala D. 656Wożuczyn 432–433, 707Woźniak Wojciech 425Wójcicki Jacek 690Wójcikowski Grzegorz 252Wójcikowski Włodzimierz 252Wójtowicz Tomasz 64, 128, 425Wrocław 556Wrona Janusz 687Wrona W. 691Wróbel-Lipowa Krystyna 297Wroński Józef 276, 381Wrotków 214Wryk Ryszard 547–548, 551wschodnie sporty walki 35, 51, 67, 448, 682wspinaczka wysokogórska 37, 76, 449–467,

567, 570, 578, 592–593wspomnienia 113, 283–284, 287, 299, 351,

397, 477, 499, 504, 531, 547wychowanie

fi zyczne 16, 58, 63, 86, 89, 91, 98, 100, 104, 107, 116, 148, 151, 168, 172, 189, 205, 216, 229, 236–237, 441, 478–481, 483, 485–486, 489, 491, 492, 493, 494, 496, 500, 510, 513, 515, 518, 520, 569, 571, 576, 585, 589, 611, 613, 631, 654, 660, 672

zdrowotne 172Wydział Wychowania Fizycznego

i Przysposobienia Wojskowego (Chorągiew Lubelska) 161

Wydział Wychowania Fizycznego i Sportu (Biała Podlaska) 11, 44–45, 55, 400, 431, 502–505, 507, 512, 514, 517, 521–526, 544–546, 605, 680

wypoczynek aktywny 126wyprawy górskie 449–450Wyrostek Joanna 692Wyrostkiewicz Roland 569Wyskok Wiesław 219wystawy 128, 238–239, 334, 363, 461, 597Wyścig Pokoju 334

122


wyścigi kolarskie 334, 344–345konne 54, 214, 309–310, 318, 323, 326motorowe 212

Wyżga Bogusław 597

Zzabawy ludowe 95–96, 136, 141Zabielska Teresa 4Zabłocki Wojciech 271Zaborniak Stanisław 107, 131, 203,

303–304, 337, 355–360, 429, 447, 470zabór rosyjski 101Zadarko Emilian 500–501Zagłębie 236Zagor Józef 64 Zakłady Mechaniczne „E. Plage

i T. Laśkiewicz” 368, 553, 634Zakrzewska Aldona 443Zalew Zemborzycki 688Zalewski Czesław 63Zalewski Czesław Józef 236–237Zalewski Stanisław 598Załuski Krzysztof 280Zamojski Okręgowy Związek Piłki

Nożnej 621Zamojszczyzna 13, 22, 70, 402Zamość

miasto 13, 19, 22, 27, 38, 53, 65, 67, 69–70, 73, 84–85, 98, 109–110, 133, 148, 161, 198, 295–297, 331, 358, 395, 402, 404, 410, 436, 498, 569, 616, 619, 632, 639, 643–644, 653, 700

powiat 98„Zamość”, Wojskowy Klub Sportowy

(Zamość) 84–85, 148, 295Zamoyski Adam 49Zamoyski Adam Michał 599–600Zamoyski Stanisław Kostka 297Zapasa Teresa 693zapasy 64, 127, 238, 468–469, 471–473, 663,

699, 704Zaporowski Zbigniew 627, 652, 690Zaradkiewicz Jadwiga 11Zaradkiewicz Tadeusz 608

„Zasłużony Sędzia Lekkiej Atletyki” (tytuł honorowy) 63

Zawadzki Zbigniew Stefan 499Zawiślański Roman 386zawody

jeździeckie 262latawcowe 275lotnicze 76, 295, 364, 380–381łucznicze 386spadochronowe 295

Zečevič Ljubiša 600Zdebska H. 678„Zdrów”, Szkolne Koło Sportowe

(Chełm) 577Zemelke J. 694Zespół Szkół Chemicznych (Puławy) 651Zieliński Konrad 160Zieliński Łukasz 271Zieliński Roman 253Zieliński Tomasz 286Zięcina S. 695Zimmer Bolesław 80, 161, 162, 554Ziniewicz Jan 328Zins Henryk 552Ziółek Jan 76Ziubrak Józef 203Zmarzlik Jerzy 303Znajomski Artur 15, 698„Znicz”, Ludowy Klub Sportowy

(Biłgoraj) 169, 664„Znicz”, Uczniowski Klub Sportowy

(Parczew) 262„Znicz”, Uczniowski Klub Sportowy

(Urzędów) 290Zołotow Paweł 76Zonn Katarzyna 514Zrzeszenie Ludowe Zespoły Sportowe

109, 125, 150, 305, 403, 645Zrzeszenie Sportowe Spółdzielczości

Pracy 138Zuchora Krzysztof 506Zukertort Jan Herman 601Związek Harcerstwa

Polskiego patrz harcerstwoZwiązek Lekkiej Atletyki 638Związek Młodzieży Wiejskiej 147Związek Młodzieży Wiejskiej RP „Wici” 127

123

Indeks

Związek Nauczycielstwa Polskiego 77Związek Samopomoc Chłopska 225Związek Sokolstwa Polskiego 49Związek Strzelecki 296, 574

Okręg II (Lublin) 441, 443Związek Wojskowych Klubów

Sportowych 229związki zawodowe 175Zwierzyniec 298Zych Hanna 17Zych-Płodowski Zdzisław 602Zychowicz Franciszek 68, 603

Źźródła do historii sportu 81–88

Ż„Żaczek”, Uczniowski Klub Sportowy

(Michów) 432–433Żak Stanisław 642„Żak”, Uczniowski Klub Sportowy

(Łaszczów) 432–433żeglarstwo 161Żmuda Władysław 64 Żołyński Antoni 328Żukowski J. 696, 706Żurakowski Bronisław 604Żurakowski Janusz 604żużel 47, 66–67, 474–477, 556, 627, 640Żydowski Związek Skautów 247Żydowskie Towarzystwo Gimnastyczne 160Żydzi 160, 194–195, 197, 209, 217, 220,

222–223, 239, 242, 247

125

Idea powołania Lubelskiego Centrum Dokumentacji Historii Sportu

Złożone motywy, a co za tym idzie również potrzeby wdrożenia projektu pod nazwą Lubelskiego Centrum Dokumentacji Historii Sportu poddać należy określonemu

porządkowi determinowanemu wielorakimi celami, jakim ma ono służyć w chwili obecnej i w najbliższej przyszłości.

Te naukowe wynikają z oceny stanu badań nad dziejami lubelskiego sportu i tury-styki. Na ogół niedoceniana w Polsce subdyscyplina (daleka od autonomii „historia sportu”) szczególnie w odniesieniu do Lublina i Lubelszczyzny czyni z miasta i regionu prawdziwą białą plamę w eksplorowanym obszarze. Drobne w charakterze publika-cje mają niemal wyłącznie wymiar przyczynkarskich prób podejmowanych na ogół przez entuzjastów sportu. Nie mogą one skutkować ani analityczną, ani syntetyczną wiedzą w zakresie tej dziedziny życia, która z perspektywy właściwej roli i znaczenia sportu w funkcjonowaniu jakiejkolwiek wspólnoty nie może być marginalizowana lub trywializowana. Na tym rodzaju wiedzy najłatwiej przecież budować określone więzy, pożądane społeczne interakcje, stymulować właściwe postawy, kreować autentyczny lokalny patriotyzm.

Ponieważ badania nad dziejami sportu należą do niezwykle złożonych (sport ciągle nie jest wartością samą w sobie, pełni rolę służebną wobec polityki, systemu wycho-wania, jest częścią gospodarki itd., wobec czego zdefi niowanie źródeł jego poznania nastręcza wiele trudności) wysiłki w tym zakresie powinny być roztropne i przemy-ślane. Katalizatorem zmian może okazać się Centrum, które w oparciu o nowoczesne techniki zajmie się gromadzeniem na ogół rozproszonego materiału źródłowego. Ten zaś, jako część dokumentów życia codziennego (tzw. dżesy), ze względu na specyfi czny charakter (np. ulotność i wydawałoby się jedynie efemeryczną wartość) do niedawna nie był systematycznie gromadzony w archiwach i bibliotekach. Wiele tego typu placó-wek nadal się nim nie zajmuje, a gros najcenniejszych źródeł znajduje się tradycyjnie w rękach prywatnych (co nie gwarantuje ani trwałości tej spuścizny, ani dostępności do niej). Celem Centrum byłoby zatem nie tylko porządkowanie, ale również digita-lizowanie najciekawszych materiałów źródłowych (niekiedy dużo bardziej wartościo-wych i ciekawszych niż spuścizna klubów i instytucji sportowych) i udostępnianie ich w formie atrakcyjnej strony WWW wszystkim zainteresowanym, zwłaszcza młodym badaczom, regionalistom, dziennikarzom, amatorom historii sportu. Nie ulega wąt-pliwości, że łatwość dostępu do generalnie nieznanych dokumentów, fotografi i, plaka-tów itp. wywoła znaczący progres w stanie wiedzy o mieście i regionie od XIX wieku poczynając na aktualiach kończąc.

126


Na bazie najbardziej reprezentatywnych i spektakularnych dokumentów groma-dzonych w Centrum relatywnie łatwo i niemal „bezkosztowo” stworzyć należy Wir-tualne Muzeum Historii Lubelskiego Sportu i Turystyki (prezentujące w tej nowocze-snej formie także inne, materialne przejawy i dowody funkcjonowania sportu, które fi zycznie mogą nadal pozostawać w rękach swych właścicieli). Trudno w tej inicjaty-wie nie doceniać nie tylko ważkich walorów promocyjnych, ale też korzyści edukacyj-nych i wychowawczych. Być może przywoływanie wspaniałych sylwetek bezinteresow-nych „dawnych mistrzów” choćby tylko w minimalnym stopniu wpłynie na kondycję współczesnego sportu, profesjonalnego i ponad miarę poddanego komercji…

Realizacja wspomnianej inicjatywy wymaga sprawnego współdziałania różnych środowisk związanych ze sportem, samorządu, organizacji pozarządowych (np. Stowa-rzyszenia Sportowy Lublin) i instytucji naukowych. Ich koordynowanie i inspirowanie będzie stanowić istotną sferę funkcjonowania Centrum.

Dariusz Słapek

127

Kalendarium działalności Lubelskiego Centrum Dokumentacji Historii Sportu

I 2013 – Zrazu nieśmiało formułowane opinie Dariusza Słapka na temat konieczności zintensyfi kowania badań nad dziejami lubelskiego sportu padają na podatny grunt. Wokół osoby historyka z UMCS udaje się zebrać kilkuosobowe grono amatorów historii sportu. Są wśród nich lubelscy dziennikarze (redaktorzy Andrzej Kwiek, Krzysztof Basiński, Kamil Kozioł), studenci historii (Paweł Markiewicz, który pociąga za sobą członków Studenckiego Koła Naukowego Archiwistów UMCS). W toku kilku spotkań rodzi się idea, z pomysłu zaś bardzo konkretny projekt. Zamysł pozytywnie weryfi kuje bowiem pierwsze wspólnie zrealizowane zadanie – skromna wystawa o historii lubelskiego pięściarstwa pokazana lubelskiej publicz-ności przy okazji zawodów bokserskich w hali lubelskiego MOSIR-u przy Alejach Zygmuntowskich w marcu 2013 roku.

III-IV 2013 – Zrozumienie dla potrzeby prowadzenia poważnej refl eksji nad historią sportu na Lubelszczyźnie wyrazili Dziekan i Prodziekan Wydziału Humanistycz-nego UMCS, Profesorowie Robert Litwiński i Marek Woźniak. Dawne wspólne mecze halowej piłki nożnej przyniosły nadspodziewane efekty… O idei rozmawia-liśmy jednak głownie na Radzie Naukowej Instytutu Historii. W klimacie konsen-susu zrodził się projekt powołania Lubelskiego Centrum Dokumentacji Historii Sportu. Szybko przekonały się do niego władze rektorskie oraz włodarze Lublina.

21 V 2013 – w Ratuszu następuje uroczyste podpisanie umowy pomiędzy Jego Magni-fi cencją Rektorem UMCS Profesorem Stanisławem Michałowskim a Prezydentem Miasta Lublina Doktorem Krzysztofem Żukiem o powołaniu Lubelskiego Centrum Dokumentacji Historii Sportu, działającego przy Instytucie Historii UMCS pod kierownictwem Dariusza Słapka, Dyrektora Instytutu Historii UMCS.

15 VI 2013 – LCDHS zadebiutowało na pierwszej dużej imprezie sportowej. Pro-mowaliśmy nasze działania w trakcie VII Pucharu Świata w Karate Tradycyjnym w lubelskiej hali Globus. Stare sportowe fotografi e wzbudziły spore zainteresowa-nie widzów. Tak jak wcześniej w hali MOSiR, wielu z nich rozpoznało się na pożół-kłych zdjęciach, deklarowali pomoc i wsparcie.

25 VI 2013 – w siedzibie Polskiego Komitetu Olimpijskiego w Warszawie odbyło się uroczyste wręczenie „Wawrzynów Olimpijskich 2012”. „Srebrny Wawrzyn Olimpij-ski” w kategorii „Dzieła naukowe” (za lata 2009–2012) jury przyznało Dariuszowi Słapkowi za monumentalną pracę Sport i widowiska w świecie antycznym, Kraków--Warszawa 2010. Wspominały o tym lubelskie media, a to z kolei stało się okazją do publicznego przypominania o istnieniu LCDHS.

1 VII 2013 – LCDHS „wystartowało” ze swoją stroną internetową www.historiasportu.umcs.lublin.pl, której autorem jest Maciej Sieradzki. Na co dzień dba o nią P. Mar-

128


kiewicz, za zgodą JM Rektora UMCS pomaga mu w tym dr Ewa Zielińska, która odkrywa w sobie bakcyla sportu. Zaczęło się od fascynacji dziejami lubelskiego himalaizmu.

VII-VIII 2013 – próbujemy rozpoznawać środowisko nestorów lubelskiego sportu, ludzi, bez których nie byłoby wielu jego sukcesów. Nawiązaliśmy współpracę z pasjonatem sportu, wieloletnim sędzią piłkarskim Panem Lucjanem Piątkiem, który udostępnił nam część swoich przebogatych zbiorów i sportowych pamiątek. Wkrótce pojawiły się one na naszej stronie internetowej. W toku wielu rozmów na temat swego rodzaju „lokomotywy”, która będzie w stanie „rozpędzić” badania nad historią sportu w Lublinie i regionie, zrodził się niezwykle racjonalny pomysł roz-poczęcia prac nad budowaniem bibliografi i historii lubelskiego sportu i gromadze-niem podręcznej, otwartej dla wszystkich chętnych biblioteki.

IX 2013 – LCDHS i Muzeum Lubelskie na Zamku (dzięki zaangażowaniu i otwartości Dyrekcji, Pana dr Zygmunta Nasalskiego i Pani dr Grażyny Jakimińskiej), po pod-pisaniu stosownej umowy, rozpoczęły współpracę polegającą na digitalizacji zbio-rów nieistniejącego już Muzeum Sportu w Lublinie. Zdecydowanie przybyło korzy-stających z naszej strony internetowej.

IX 2013 – do LCDHS dołączyli historycy, Jakub Szponar i Piotr Boroń, wspierali nas studenci, Tomek Brzuszkiewicz, Maciek Sieradzki, Arek Borysiuk. Rozpoczęliśmy zbieranie (nagrywanie i archiwizowanie) relacji ustnych od byłych sportowców i ludzi związanych ze sportem.

24 IX 2013 – w Muzeum Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej przy ulicy Radzi-szewskiego 11 odbył się wernisaż pierwszej profesjonalnej wystawy, przygotowanej wysiłkiem osób związanych z Lubelskim Centrum Dokumentacji Historii Sportu oraz Muzeum UMCS, pt.: Kolarstwo w międzywojennym Lublinie – ze zbiorów Mai Lambert-Zamorowskiej. Ucieszył nas fakt, że wernisaż stał się pretekstem do spo-tkania i wspomnień wielu byłych zawodników, reprezentantów tej widowiskowej dyscypliny sportu. Wpisy do księgi pamiątkowej pokazują też, jak licznie wystawę odwiedzały wycieczki szkolne.

1 X 2013 – dzięki uprzejmości Pana Dziekana Wydziału Humanistycznego UMCS Profesora Roberta Litwińskiego otrzymaliśmy do dyspozycji pokój 217 w budynku „Starej Humanistyki”, który stał się naszą pracownią. Gromadzimy w niej literaturę przedmiotu, sporo dawnej prasy, ale, co najważniejsze, sportowe pamiątki wielu otwartych na współpracę z nami Lublinian.

5 X 2013 – LCDHS wspólnie z kilkoma tysiącami uczestników, świętowało 60 uro-dziny wybitnego siatkarza Tomasza Wójtowicza w lubelskiej Hali Globus. Oczywi-ście, rejestrowaliśmy tę wspaniałą i potrzebną uroczystość.

18 X 2013 – w Hali Globus odbyła się doroczna Gala Akademickiego Związku Spor-towego, połączona z obchodami 90 rocznicy powstania AZS Lublin. Na gali tej

129

Kalendarium działalności Lubelskiego Centrum Dokumentacji Historii Sportu

nie mogło zabraknąć LCDHS prezentowanego przez Pawła Markiewicza i Krzysz-tofa Basińskiego, który przygotował ciekawą okolicznościową wystawę. W efekcie w niejednym oku, niejednego z obecnych gości zakręciła się łezka.

13 XI 2013 – Wspólnie z Zespołem Szkół nr 2 im. Księcia Pawła Karola Sanguszki w Lubartowie organizujemy konkurs dla młodzieży pt. „Sport w mojej małej ojczyźnie też ma ciekawą historię… ”. Liczymy na specyfi czną wrażliwość uczniów i… możliwość pozyskania zupełnie nowych i oryginalnych informacji o dziejach sportu w regionie. Finał konkursu przewidziany jest na wiosnę 2014 roku.

24 XI 2013 – Dr hab. Dariusz Słapek i Paweł Markiewicz, dzięki uprzejmości TVP Lublin i Tomasza Jasiny, wzięli udział w programie Magazyn Sportowy. Była to doskonała okazja do zaprezentowania idei, celów, zadań powołania oraz metod i sposobów funkcjonowania Centrum.

27 XI 2013 – zainaugurowaliśmy najważniejszy jak dotychczas projekt LCDHS pt. Pił-karskie tradycje Lublina. Okazją do tego było spotkanie z Redaktorem Stefanem Szczepłkiem poświęcone Kazimierzowi Górskiemu. Nasz warszawski gość, znako-mity znawca historii futbolu i autor wielu pasjonujących książek poświęconych tej dyscyplinie, mówił sporo o lubelskim epizodzie w karierze „Trenera Tysiąclecia”, który pół wieku temu był trenerem Lubinianki. Wykład pt. Między Lwowem a War-szawą. Sportowe peregrynacje Kazimierza Górskiego wzbudził ogromne zaintereso-wanie wśród studentów. Sala pękała w szwach, a my mamy coraz więcej młodych współpracowników.

III 2014 – sumptem LCDHS wydana zostaje Bibliografi a historii lubelskiego sportu powstała wysiłkiem dr hab. Dariusza Słapka i dr Ewy Zielińskiej. Sygnalne egzem-plarze (wraz z przybliżeniem idei funkcjonowania LCDHS) D. Słapek prezento-wał na posiedzeniu Polskiej Akademii Olimpijskiej w Warszawie. Mamy ogromną nadzieję, że efekty publikacji liczone będą dziesiątkami nowych naukowych i popularno-naukowych prac o dziejach tej ważnej dziedziny życia w Lublinie i na Lubelszczyźnie.

Ze sportowym pozdrowieniem, „Drużyna LCDHS”

Opracowanie Dariusz Słapek i Paweł Markiewicz

131

Mieszkańcy Lublina i Lubelszczyzny, Amatorzy Sportu!

Powstanie Lubelskiego Centrum Dokumentacji Historii Sportu trudno uznać za naj-bardziej istotne wydarzenie sportowe w regionie, bo przykuwający Naszą uwagę sport dzieje się tu i teraz. W największym stopniu mieści się on w teraźniejszości, w aktu-aliach, a ekscytuje też samą myślą o możliwości w nim uczestniczenia w najbliższej przyszłości. Ważny w tych wymiarach sport wymyka się zwykle refl eksji historycz-nej i w tej perspektywie bywa lekceważony. Z dnia na dzień koncentrują naszą uwagę kolejne „nowe” zawody, igrzyska i olimpiady, choć nigdy chyba w tej swego rodzaju sztafecie nie umyka zupełnie wspomnienie wielkich historycznych wiktorii, sukcesów i rekordów.

Pamięć tę należy niewątpliwie utrwalać i wzmacniać z innych przyczyn niż tylko z powodu zupełnie naturalnego identyfi kowania się ze zwycięzcami. Sport kojarzy nam się z młodością, zdrowiem, radością, wolnością i swobodą. Także z tych powodów kodujemy go w naszej pamięci. Zjawisko to ma wymiar bardzo osobisty, rzec nawet można intymny i sentymentalny. Warto sobie jednak uświadomić rolę sportu w zbio-rowym doświadczeniu. Oto niektóre mecze piłkarskie w Lublinie gromadziły przecież ponad dwudziestotysięczną widownię i dopiero w takiej sytuacji wielu uświadamiało sobie, że stanowią cząstkę dużo większej całości… To pewnie wtedy mogło rodzić się specyfi czne poczucie przywiązania do małej ojczyzny. Nie sposób nad tym rodzącym się w ramach sportu wspólnotowym myśleniem przechodzić do porządku dziennego!

Apelujemy zatem do wszystkich lubelskich amatorów sportu, podzielcie się z nami swoją pamięcią, swoimi pełnymi emocji wspomnieniami! Utrwalaliście je w fotogra-fi ach, a ich ślad tkwi także w starych dyplomach, medalach, odznakach, plakatach, sprzęcie sportowym, a nawet biletach wstępu na piłkarskie mecze… Jeśli tę spuściznę pragniecie oddać zbiorowej pamięci ocalić od zapomnienia i bezpiecznie zachować młodemu pokoleniu, prosimy o kontakt z Centrum Dokumentacji Historii Sportu. Część z niej możecie pozostawić w depozycie (ciągle pozostanie Waszą własnością), część jedynie udokumentujemy (sfotografujemy, poddamy digitalizacji), natychmiast oddając je właścicielom. Ogromną wartość będą miały także Wasze relacje ustne, które także utrwalimy za pomocą najnowszych zdobyczy techniki.

Dzięki Wam ma szansę powstać unikalna w charakterze baza danych. Swoje pamiątki i wspomnienia odnajdziecie z pewnością w popularnych i naukowych publi-kacjach fi rmowanych przez Lubelskie Centrum Dokumentacji Historii Sportu przy Instytucie Historii UMCS!

Dariusz Słapek

132

Czekamy na wszystkich amatorów sportu lub oczekujemy z nimi kontaktu poprzez następujące adresy:

Lubelskie Centrum Dokumentacji Historii Sportupl. Marii Curie-Skłodowskiej 4, pok. 217 20–031 Lublin

tel. +48 (81) 537 53 81, e-mail: [email protected]

dr hab. Dariusz Słapek Dyrektor Instytutu Historii UMCS

pl. Marii Curie-Skłodowskiej 4a, pok. 304 20–031 Lublin tel./fax +48 81 537 26 88, e-mail: [email protected]

dr Ewa Zielińska tel. + 48 605 179 777, e-mail: [email protected]

mgr Paweł Markiewicz tel. +48 515 867 816, e-mail: [email protected]

Sekretariat Instytutu Historii pl. Marii Curie-Skłodowskiej 4a, pok. 309 20–031 Lublin

poniedziałek–piątek godz. 9–12 tel./fax +48 81 537 52 82, e-mail: [email protected]

Muzeum UMCS ul. Radziszewskiego 11 (gmach Biblioteki Głównej UMCS)

20-031 Lublin poniedziałek–piątek godz. 12-15

tel. +48 81 537 58 31, e-mail: [email protected]

Bibliografi a historii lubelskiego...

Documents

Transcript of Bibliografi a historii lubelskiego...