przewodnikWydawnictwo Urzdu Dzielnicy Biaoka

BI A O K A

Biaok, jej korzenie i oblicza dzisiaj.

Mylisz o tym, aby tu si osiedli?

A moe ju tu mieszkasz, ale nie znasz okolicy?

To wanie z myl o Tobie

przygotowalimy t publikacj.

Znajdziesz tutaj odrobin historii, miejsca

charakterystyczne dzisiaj, co dla przyjemnoci

i zdrowia oraz ciekawostki.

Amatorzy sztuki sakralnej mog pozna niezwyke

biaockie skarby, za szukajcy ladw

industrialnej przeszoci znajd jej korzenie.

A wszystko to zilustrowane fotografiami.

Materiay do przewodnika zostay zebrane

i zredagowane przez trzech autorw:

rodowit mieszkank Biaoki,

osob zamieszkujc Biaok od 9 lat

i zwizan z nasz dzielnic mieszkank Bielan.

Wydawca: Urzd Dzielnicy Biaoka m.st. Warszawy

Redakcja: Wydzia Promocji i Komunikacji Spoecznej

Fotografie: Urzd Dzielnicy Biaoka, Biaocki Orodek Kultury,

Dorota Bachan, Magorzata Brus, Zbigniew Bzinkowski, Andrzej Czajkowski,

Kamil Dbrowski, Maciej Iwaniszewski, Tomasz Kozowski, Karol Lusar,

Dariusz Ostrowski, Wojciech Panas, Aneta Sakowska, Magorzata Stelmach,

Konrad Talaga, Jacek Wolaczyk, Pawe Zadroniak, Tomasz yowski,

Centrum Sportw Ekstremalnych 2Wiee.

Tumaczenie na jzyk angielski: Lingua Perfecta Sp. j.

Projekt i skad: Studio Awokado

Druk: Chromapress sp. z o.o.

Warszawa, 2010 r.

ISBN: 978-83-931485-0-9

Odrobina historii1. Bitwa o Biaok ul. Biaocka

2. Cmentarz Tarchomiski ul. Mehoffera

3. Cmentarze ewangelickie ul. Ruskowy Brd / Makowska oraz ul. Kamykowa

4. Drewniana Biaoka ul. Fletniowa

5. Walczca Biaoka ul. Antalla, Erazma z Zakroczymia, Mehoffera

6. Para buch! Koa w ruch! ul. Modliska7. eraska luza ul. Zarzecze

8. Areszt ledczy ul. Ciupagi 1

Miejsca charakterystyczne dzisiaj 9. Osiedle Tarchomin10. Na fali kultury ul. Van Gogha 1

11. Multicentrum i Nautilus - wyjtkowe biblioteki ul. Porajw 14, Pancera 18

12. Marywilska 44 przy ul. Pytowej

13. Modliska wczoraj i dzi14. Trasa Mostu Pnocnego wzdu ul. Obrazkowej

15. Wojewdzki Orodek Ruchu Drogowego ul. Odlewnicza16. Na ratuszu ul. Modliska 197

17. Kotwica Ligi Morskiej i Rzecznej ul. wiatowida / Hanki Ordonwny

Co dla przyjemnoci lub zdrowia 18. Centrum sportw ekstremalnych ul. Marywilska 42 E

19. Lasy Choszczwki Os. Choszczwka

20. Wa wilany okolice ulic: Sprawnej / Odkrytej, Mehoffera

21. Kana eraski wzdu ul. Pochociskiej

22. Park Henrykowski ul. Klasykw / Modliska

23. Park Ceramiczna pomidzy ul. Ceramiczn i Milenijn

24. Park Strumykowa ul. Strumykowa

25. Promem przez Wis pomidzy ul. Ksikow i Grzymalitw

26. Skatepark ul. Odkryta / wiatowida

27. Stadnina Koni Gbocka ul. Gbocka 117

28. Grillowanie ul. Kiersnowskiego

29. Edukacja i odpoczynek Z biegiem Wisy ul. Mehoffera (przy Seminarium)

30. Siatkwka plaowa latem, zim lodowisko ul. Strumykowa 21

Sakralne skarby 31. Kaplica prymasowska w Choszczwce ul. wierkowa 4

32. Koci krlowej Bony ul. Gbocka 11933. Kapliczki Biaoki ul. Chudoby, Karnicka, Klasykw

34. Seminarium ul. Mehoffera 2

35. Jedyny taki koci w Polsce ul. Modliska 205

36. Koci w. Jadwigi ul. Modliska 4

37. Koci w Pudach ul. Klasykw 21/23

38. w. Jakub z Tarchomina ul. Mehoffera 2

39. Chrystus z Rio ul. Marywilska

Przemysowe korzenie 40. AROMA-ty na Klasykw ul. Klasykw 10

41. Fabryka ciepa na eraniu ul. Modliska 15

42. POLFA Tarchomin ul. Fleminga 2

43. Supy energetyczne okolice ul. Odkrytej

1

2

3

3

4

5

5

5

6

7

8

9

10 11

1112

13

1415

16

17

18

19

20

21

22

23

2425

26

27

28

29

30

31

32

3333

34

35

36

37

38 39

40

41

42

43

vToru

ska

Modliska

Marywilska Bia

ock

a

Kana

er

ask

i

Wisa

Gb

ocka

Poch

ocis

ka

wiato

wida

Jzefa

Meh

oera

naj...

architektura

historia

sakralne skarby

technika

przemys

relaks

dla dzieci

Oficjalna nazwa - Dzielnica Biaoka m.st. Warszawy

Biaoka swoj nazw zawdzicza istniejcej niegdy na tym terenie wsi szlacheckiej. W dokumentach widnieje nazwa Bialalanka (od sowa bielawa, czyli podmoka ka).W 1425 r. otrzymaa prawa lokacyjne chemiskie, ale osadnictwo rozwijao si ju w epoce elaza. Dowodem tego s cmentarzyska grobw kloszowych, charakterystycz-nych dla tego okresu. Waciciele gruntw wielokrotnie zmieniali si. Wrd najbardziej znamienitych by m.in. krl Jan Kazimierz. W XIX wieku Biaoka bya czci Brdna i dzielia si na liczne osiedla. Przed wybuchem II wojny wiatowej dzielia si na Biao-k Dworsk i Szlacheck. W 1951 r. zostaa przyczona do Warszawy, a od 2002 r. jest jedn z 18 dzielnic warszawskich i drug pod wzgldem powierzchni.

OdrobinaHistoriiDiscovering Biaoka

The official name Biaoka District of Capital City of Warsaw. The name Biaoka comes from the name of the village which used to be situated in the place of todays district. Official documents reveal the name Bialalanka (meaning a water-mead-ow). In 1425 it was granted its location on the basis of the Chemiskie laws, how-ever the colonization of this territory had already began in the Iron Age. There have been many owners of these lands with the king Jan Kazimierz as the most eminent one. In the XIX c. Biaoka belonged to the area of Brudno and consisted of many housing estates. Before World War II the district was divided into Biaoka Dwor-ska (Manor Biaoka) and Biaoka Szlachecka (Noble Biaoka). In 1951 Biaoka was annexed to Warsaw and since 2002 it has been the second largest of Warsaws 18 districts.

ul.

Bo

hate

rw

(Z

.Bzi

nko

wsk

i)

1. Bitwa o BiaokDziao si to roku Paskiego 1831 mron zim, podczas kocowych dziaa zbrojnych Powstania Listopadowego. Po obu stronach dzisiejszej ul. Biaockiej spotkay si woj-ska polskie i rosyjskie. 24 lutego tego roku w konsekwencji bitew pod Wawrem i Olszyn-k Grochowsk carski feldmarszaek Iwan Dybicz wysa generaa Iwana Szachowskiego na Biaok, czyli na tyy walk. Ze strony polskiej rozpoznanie si rosyjskich przypado generaowi dywizji Kazimierzowi Maachowskiemu, pniej doczy do niego genera Jan Krukowiecki. O godzinie 14.00 wojska rosyjskie rozpoczy atak.

Mimo dzielnej obrony wojska polskie stopniowo wycofyway si ze wsi Biaoka. Poje-dyncze oddziay onierzy walczyy jednak przez ca noc. W wyniku zacitych walk tego dnia polego 650 onierzy po stronie rosyjskiej i 450 po stronie polskiej. Nastpnego

Od

rob

ina H

istor

ii6 7

dnia, 25 lutego dowdcy obu stron zdawali si by bar-dziej ostroni i przyjli taktyk wyczekujc. Kady myla, e przeciwnik dysponuje wikszymi siami, dlatego rozkazy w obydwu obozach byy podobne nie podejmowa dzia-a zaczepnych. Drugi dzie bitwy by po czci wynikiem przypadku. Polskie wojska, widzc wycofujcy si oddzia rosyjski ostrzelay go z dzia. Reszta niecierpliwych i rw-cych si do walki si polskich uznaa to za sygna do ataku. Rozdzielone wojska rosyjskie nie byy w stanie odeprze tego ataku. Dybicz syszc docierajce z pnocy odgosy bitwy sdzi, e to polskie przegrupowanie si i postanowi zaatakowa frontalnie na Olszynk Grochowsk.W ten oto sposb 13 tys. onierzy polskich dysponujcych jedynie 22 dziaami obronio Biaok przed atakiem rosyj-skiej armii, liczcej 11 tys. onierzy i 56 dzia. Na pamitk zwyciskiej bitwy przy ul. Biaockiej stoi kamie, upa-mitniajcy to wydarzenie.

Battle of BiaokaDuring November Uprising (also known as Cadet Revolution) Polish and Russian Armies met on the opposite sides of todays Biaocka street. On February 24th, 1831, tsars field marshal Dybicz sent general Szachowski to Biaoka. Although they fought bravely, Polish soldiers were forced to back away. On the second day of the battle the Poles having noticed that Rus-sian were retreating battered them. This is how 13 000 Polish soldiers equipped with merely 22 cannons pro-tected Biaoka from the attack of Russian Army of 11 000 troops and 56 cannons. To commemorate the battle of Biaoka a stone monument was placed in Biaocka street.

2. Cmentarz w poluCmentarz dla parafii Tarchomin przy ul. Mehoffera powsta najprawdopodobniej w ostatnich latach XVIII w. lub na pocztku XIX w. Nazywano go cmentarzem polnym lub w polu. Skd taka nazwa? Rozwj osad, wzrost liczby ludnoci i czste epidemie spowodoway, e ciaa zmarych zaczto grzeba w miejscach oddalonych od kocio-w i osad ludzkich. Cmentarz ley na wysokim piaszczystym wzniesieniu, w otoczeniu starego drzewostanu.Cmentarz by kilkakrotnie powikszany. W 1945 r. doczono do niego hektar nieuyt-kw nalecych dawniej do kolonistw niemieckich ze widrw. Przyczony zosta rwnie nieczynny cmentarz luteraski. Do dnia dzisiejszego z cmentarza luteraskiego zachowao si 7 grobw tutejszych kolonistw pochodzenia niemieckiego. W latach pniejszych przyczono take nekropoli wyznawcw Kocioa polskokatolickiego.W centrum nekropolii znajduje si murowana kaplica w. Marii Magdaleny zbudowana ok. 1830 r. Natomiast wrd starych grobw na cmentarzu znajduj si mogiy m.in. Jzefa Labey waciciela Winnicy (obecnie osiedle w pn.-zach. Biaoce), prof. Stani-sawa Jagmina (1875-1961) wybitnego rzebiarza i ceramika, wykadowcy w Szkole

8 9

Sztuk Zdobniczych i Przemysu w Poznaniu oraz Pawa Siudaka (1905-1972) sekre-tarza Stanisawa Mikoajczyka, do 1947 r. prezesa Polskiego Stronnictwa Ludowego. Mona tam znale rwnie nieliczne mogiy onierskie z okresu II wojny wiatowej. 17 wrzenia 1997 r., w 58. rocznic najazdu sowieckiego na Polsk, powicono nowy pomnik-mogi VII Obwodu AK Obroa.

Field cemeteryThe cemetery of the parish in Mehoffera street was probably founded at the end of XVIII c. or at the beginning of the XIX c. So far it has been enlarged a few times. In 1945 a hectare of land belonging previously to German colonists together with an old Lutheran cemetery was added to the area of the cemetery. Today only 7 graves re-mained after the colonists with German origin. The cemetery was also connected with the necropolis of the Polish Catholic Church. In the center of the necropolis there is a brick chapel of St. Mary Magdalene built in 1830. Among the old graves one will find the tomb of Jzef Labey the owner of Winnica (Vineyard) at present a housing estate in north-west Biaoka. There are also a few graves of soldiers from World War II.

Od

rob

ina H

istor

ii

3. Cmentarze ewangelickieMao kto wie, e osuszaniem podmokych terenw Biaoki zajmowali si osadnicy nie-mieccy, przewanie ewangelicy. Dzi pamitk ich obecnoci na tym terenie s 4 cmen-tarze w rnych czciach Biaoki. Za spraw poczenia z nekropoli tarchomisk najlepiej zachowanym jest cmentarz luteraski przy ul. Mehoffera. W gorszym stanie s dwa kolejne cmentarze: na Augustwku, przy skrzyowaniu ulic Ruskowy Brd i Ma-kowskiej, oraz na Brzezinach, przy ul. Kamykowej. Przed wybuchem wojny oba naleay do parafii w Nowym Dworze Mazowieckim. Czwarty znajduje si na Kpie Tarchomi-skiej, lecz trudno mwi o nim jako o cmentarzu, gdy znajduje si tam zaledwie kilka tablic nagrobnych.Na Brzezinach przetrwao natomiast kilkanacie nagrobkw z czytelnymi inskrypcjami w jzyku niemieckim, zapisane pismem gotyckim. Zdarzaj si rwnie takie w jzyku polskim, co jest dowodem na to, e osadnicy niemieccy cakowicie si spolonizowali. Najstarszy zachowany nagrobek pochodzi z 1872 r. Duo jest mogi ziemnych otoczo-nych cementowymi obramieniami. Na cmentarzu przy ul. Kamykowej jest rwnie po-mnik w ksztacie obelisku.Mniejszy cmentarz, na Augustwku, pooony jest na niewielkim wzniesieniu i tworzy go kilka kamiennych nagrobkw.

10 11

Niestety, tymi cmentarzami nie opiekuje si parafia ewangelicka. Mieszkacy okolic pamitaj jednak o ich istnieniu i w wito Zmar-ych zapalaj znicze na grobach dawnych mieszkacw tych tere-nw.

Evangelic Cemeteries German colonists, usually belonging to evangelic church used to drain the waterlogged grounds of Biaoka. Today what remained after them are cemeteries situated in dif-ferent parts of Biaoka. In Brzeziny one can find several tombs with legible inscriptions written in German but also in Polish, which proves that the German colonists were ultimately Polonized. The oldest tomb-stone dates back to 1872. There are many graves with cement framings and an obelisk-like monument in the cemetery in Kamykowa street The smaller graveyard in Augustwek con-sists of several stone tombs. The ones who live in the neighborhood remember about this place and on November 1st All Saints Day they light candles on the graves of the former inhabitants of Biaoka.

Od

rob

ina H

istor

ii

4. Drewniana Biaoka widermajerW Biaoce jest okoo 60 obiektw architektury drewnianej godnych obejrzenia. Aby zobaczy wszystkie potrzeba byoby kilka dni, gdy s rozrzucone po caej dzielnicy. W kilku drewnianych budynkach m.in. w Biaoce Dworskiej czy na Nowodwo-rach znajduj si biblioteki publiczne. Dla zaspokojenia Pastwa ciekawoci proponujemy obejrzenie jednego, acz-kolwiek wyjtkowego obiektu.W zaciszu ul. Fletniowej stoi drewnia-ny dom z przeszklonymi werandami, wieyczkami i wycinanymi w drewnie dekoracjami. Reprezentuje on styl nad-widrzaski, zwany rwnie widerma-jerem. Nazwa ta jest neologizmem wymylonym przez Konstantego Ilde-fonsa Gaczyskiego. Styl ten stworzy Micha Andriolli, czc trzy rne style architektury drewnianej. Zabudowa taka jest charakterystyczna dla okolic Otwocka. Domy te budowano gw-nie z myl o mieszkacach Warszawy, przyjedajcych tu chtnie na letni wypoczynek.widermajer przy ul. Fletniowej zosta najprawdopodobniej zbudowany na pocztku XX w., a jego pierwsz waci-cielk bya pochodzca z Rosji Natalia

12 13

Sapierzyska. Po wojnie zosta jej odebrany i oddany pod kwaterunek.Niestety trzeba si spieszy, aby obejrze biaockie drewniaki. Wiele z nich jest w bar-dzo zym stanie i nie wiadomo, czy uda si je ocali. Niektre z nich ulegy bezpowrot-nie zniszczeniu, m.in. cae osiedle drewnianych domw na Annopolu.

Wooden Biaoka - widermajerBiaoka prides itself on about 60 buildings of wooden architecture worth visiting. If one wanted to see them all, a few days would be necessary. We propose you to visit one of them a truly extraordinary place.This wooden house with glass porches, towers and wooden ornaments is situated in quiet Fletniowa street. It represents widermajer style and was probably built at the beginning of the XX c. Initially the house be-longed to Natalia miernicka, who came from Russia. After World War II she was deprived of her ownership and the house was taken over by local authorities.

Od

rob

ina H

istor

ii

5. Walczca BiaokaW okresie II wojny wiatowej Biaoka nie pozostawaa bierna. Po utworzeniu Armii Krajowej tereny dzisiejszej Biaoki znalazy si w granicach dziaania I Rejonu VII Ob-wodu AK Obroa. Prowadzono tu rwnie tajne komplety gimnazjalne, w okolicznych lasach wiczyli partyzanci, a Szare Szeregi prowadziy obserwacje zwiadowcze. Jeden z mieszkacw Biaoki Dworskiej skonstruowa nawet radioodbiornik. Jego antena rozwieszona bya na gstym ywopocie. Mieszkacy gromadzili si w jego domu i su-chali radia. Do dzi wielu pamita zapowied spikiera BBC Tu mwi Londyn. Podajemy wiadomoci dobre czy ze, ale zawsze prawdziwe.W Biaoce istnieje kilka miejsc upamitniajcych wydarzenia z okresu II wojny wiatowej i Powstania Warszawskiego. Na Cmentarzu Tarchomiskim znajduje si pomnik-mogia, ufundowany przez wadze dzielnicy oraz 11 grobw onierzy Armii

Krajowej, ktrzy polegli 21 wrzenia 1944 r. w Kampinosie. Spoczywaj tam onierze z VII Obwodu AK Obroa.Tu przy Szkole Podstawowej nr 344 usytuowany jest po-mnik Maych Powstacw. Autork projektu pomnika jest rzebiarka Jadwiga Zboiska-Zauska, ps. Jadka uczest-niczka Powstania Warszawskiego. Pomnik jest replik istnie-jcego ju posgu przy kociele w. Stanisawa Kostki na oliborzu.Natomiast w 2009 r. jako wyraz wdzicznoci ustawiono pamitkowy kamie przy ul. Antalla, ktrej patron wraz z ksidzem Bela Varg i Lajosem Kudarem organizowa po-moc polskim uchodcom na Wgrzech podczas II wojny wiatowej.

Fighting Biaoka In Biaoka there are several places commemorating the events of Word War II and Warsaws Uprising. One of them is a monument-tomb and 11 graves of the Armia Krajowa (Polish underground military organization active dur-ing World War II) soldiers who fell fighting for their country on 21st Septem-ber, 1944 in Kampinos. Those were soldiers of the VII Zone of Armia Krajowa Obroa.The monument of Children of Warsaw Uprising is situated near Primary School no. 344. The monument was created by Jadwiga Zboiska-Zauska aka. Jadka the participant of 1944 Warsaw Uprising. The monument is a replica of the one situated near the church of St. Stanisaw Kostka in oliborz.In 2009 a stone-monument was placed in Antalla Street as a token of gratitude for the support for Polish immigrants in Hungary during World War II.

14 15

Od

rob

ina H

istor

ii

6. Para buch! Koa w ruch!Wskotorowa kolej jabonowska kursowaa na trasie Jabonna Warszawa Karczew Stara Miosna od 1900 r., czyli w czasie kiedy w Imperium Rosyjskim bardzo popularna bya komunikacja kolejowa.Na wczesne czasy nowoczesna, z dzisiejszego punktu widzenia tradycyjna ciuch-cia. Miejscami konna, miejscami parowozowa, uzupeniaa stoeczn komunikacj. By to tak bardzo wygodny i tani sposb podrowania, e do wadz carskich napyway coraz to nowe wnioski o przeduenie trasy kolejki. W wikszoci rozpatrywane nega-tywnie, poniewa kolejka bya jedn z niewielu instytucji publicznych niezalenych od Rosjan.Wsiadajc do kolejki w Jabonnie mijao si stacje: Buchnik, Bukw i Dbrw-ka Szlachecka, nastpnie Henrykw lokalny wze komunikacyjny z Pudami i Marcelinem. Potem kolejka zatrzymywaa si w Winiewie, gdzie napeniaa zbiorniki wod. Kolejne przystanki to: Piekieko (przed ul. Ekspresow), era, liwice i Goldzi-nw. Kolejk mona byo dojecha do Mostu Kierbedzia (obecnie lsko-Dbrowskie-go).Kolejka oprcz mieszka-cw obsugiwaa rw-nie okoliczne fabryki: Spiessa na Tarchominie, chemiczn Winnica w Henrykowie, fabryk drody w Pudach, kt-re posiaday bocznice kolejowe. Jej istnienie miao ponadto istotne znaczenie dla podwar-szawskich miejscowoci o charakterze uzdrowi-skowym (Otwocka oraz

16 17

K a r c z e w a ) i przyczynia si do ich szybkie-go rozwoju.W okresie I i II wojny w i a t o w e j

niektre fragmenty linii kolejowej zostay zamknite lub zlikwidowane. Ca-kowite wstrzymanie ruchu miao miejsce po wybuchu Powstania Warszaw-skiego, jednak we wrzeniu 1944 r. ruch zosta czciowo przywrcony, za w maju 1945 r. kolejka znw ruszya pen par. W latach 50-tych stopniowo zmniejszaa si liczba pasaerw. Jabonowska kolejka wskotorowa zakoczya swj ywot osta-tecznie w lutym 1956 r. Odcinek do Otwocka i Karczewa zamknito dopiero w 1963 r.Jako ciekawostk mona doda, e ten wielce zasuony rodek transportu rozwija w miecie maksymaln prdko 13,2 km/godz., za na odcinkach niezabudowanych 22 km/godz. Dzisiaj kolejk zastpia SKM, ktra dowozi mieszkacw do Dworca Gda-skiego w 15 minut.

RailwayFrom 1900 the narrow-gauge railway started in Jabonna and finished in Stara Miosna, calling at Warszawa and Karczew. It used to be drawn by horses or by steam engines and it completed the communication system of the capital city. This means of transportation moved at the maximum speed of 13,2 kph and 22 kph in not built-up areas. If one got on the train in Jabonna they traveled through Buchnik, Bukw, Dbrwka Szlachecka, Henrykw with its Pudy and Marcelin. Then the train stopped in Winiewo, where its tanks were filled up with water and continued through Piekieko (before Ekspresowa street), era, liwice and Goldzinw. It went as far as Kierbedzia Bridge (at present called lsko-Dbrowski). The train served not only the citizens but also local factories. The last train left Jabonna in 1956.

Od

rob

ina H

istor

ii

Lock in eraIn the port of era there is the only in Poland lock chamber, called after its creator Tadeusz Tillinger. The lock works on changeable water levels from the side of the port or the Vistula. It operates both during the day and at night. The lock is controlled with the use of electronic means from the third floor of the control tower situated nearby. There is also an additional hand-operated system. The lock was built in the 60s and at present plays an important role in tourist movement.

7. eraska luzaJej dugo wynosi 85 m, a szeroko 12 m. Wrota i zasuwy kanaw obiegowych za-mykaj si. Zaczyna si doprowadzanie wody do komory, ktra po kilkunastu minutach wypenia si. Wrota ponownie otwieraj si, a statek wpywa na wody Kanau e-raskiego.W Porcie eraskim znajduje si jedyna tego typu w Polsce luza komorowa, ktra nosi imi swojego pomysodawcy Tadeusza Tillingera. Wie o niej kady, kto wybiera si na Mazury lub w letnie weekendy pynie tramwajem wodnym do Serocka. luza pracuje przy zmiennych poziomach wody - od strony portu lub od strony Wisy. luzowanie odbywa si od witu do zmierzchu, ale w nocy jest rwnie moliwe. Sterowanie luz jest elektroniczne i odbywa si z trzeciego pitra znajdujcej si tu obok wiey sterow-niczej. Jest rwnie dodatkowy rczny napd, ale korzysta si z niego tylko w sytuacjach awa-ryjnych. Czas przesuwania zasu-wy przy napdzie elektrycznym wynosi 2 min., a rcznie 115 min., podnoszenia lub opusz-czania mostu zwodzonego elektrycznie 30 s., rcznie 18 min., za otwarcie kanau obie-gowego elektrycznie wynosi 2 min, rcznie 9 min.eraska luza powstaa na po-cztku lat 60-tych. Pocztkowo bya wykorzystywana gwnie przy przewozach zboa do My-nw Warszawskich przy ul. Pochociskiej oraz transporcie surowcw do produkcji ma-teriaw budowlanych. Obecnie odgrywa wiksz rol w ruchu turystycznym.

18 19

Od

rob

ina H

istor

ii

8. Areszt ledczy Biaoka Przymusowy hotel wielu prominentnych politykw

Biaoka dziki aresztowi ledczemu jest jedn z najbardziej rozpoznawalnych war-szawskich dzielnic w Polsce. Dlaczego? Ano dlatego, e za tym zakadem karnym, mimo e jest obiektem stosunkowo nowym (lata 50-te), cignie si do ponura historia. Co kryj za sob mury i kraty tego budynku? Tu bya ostatnia w Polsce cela mierci, gdy obowizywa w naszym prawodawstwie najwyszy wymiar kary. To tutaj zostao in-ternowanych po wprowadzeniu stanu wojennego w 1981 r. ok. 600 dziaaczy NSZZ Solidarno, m.in. Jacek Kuro, Adam Michnik, Janusz Onyszkiewicz, Bronisaw Komo-rowski, Marcin Krl, Jan Krzysztof Kelus, Zbigniew Bujak. Bronisaw Geremek prowadzi w pralni uniwersytet wizienny czyli jak to okreli lekcje historii przy dwiku bal-lad.Zakad ten by jednak swoist chlub wadz PRL-u. Mia by najnowoczeniejszym obiektem pod wzgldem konstrukcji jak i wyposaenia. By i jest do tej pory najwiksz placwk karn w Europie odbywa w nim kar jednorazowo 1500 osb. Ju wtedy terminy goniy, wic przy budowie wizienia zostali zatrudnieni winiowie skazani za

20 21

chuligastwo. Cztery 4-pitrowe pawilony poczone zostay sieci podziemnych kory-tarzy o cznej dugoci 500 m.Co, co dzi wydaje si standardem, pierwsi winiowie opisuj tak: cele pachnce wieutk farb z parkietem na pododze, biec wod, zlewem, prawdziwym sede-sem i kcikiem higienicznym.Po 50 latach remont przesza przyzakadowa kuchnia. Trudno si dziwi, skoro codzien-nie przygotowuje si tu okoo 1000 l zupy, 1400 kg ziemniakw i smay do 2000 kotle-tw.

Prison in BiaokaForced hotel of many prominent politicians This place has a long and sad history. There was the last in Poland death cell. In 1981, when martial law was introduced in Poland, 600 activists of NSZZ Solidarno (independ-ent trade unions) with Adam Michnik and Bronisaw Komorowski were imprisoned there. Bronisaw Geremek started the prison university in the laundry. The prison has been the biggest jail in Europe for many years with 1500 prisoners staying there at the same time. Every day the kitchen prepares 1000 liters of soup, 1400 kg of potatoes and 2000 chops.

Od

rob

ina H

istor

ii

Biaoka miejsca charakterystyczne dzisiaj

Biaoka w liczbach (stan na dzie 30.06.2010 r.) Powierzchnia:73,04km2 (14% pow. m.st. Warszawy) Liczbaludnoci:84560osb Gstozaludnienia:1157os./km2

Tempoprzyrostuludnoci:ok.5000os./rok Odlegoodcentrummiasta:ok.12km Terenylene:900ha Parkipubliczne:4(Henrykowski,Picassa,Strumykowa,Ceramiczna) Rezerwatprzyrody:awiceKiepiskie Pomnikiprzyrody:85 Wodypowierzchniowe:400ha Obiektyzabytkowe:69

miejsca charakterystyczneDzisiaj

Biaoka distinctive places today

Biaoka in numbers Area:73,04km2 (14% of Warsaws area) Population:84560persons Populationdensity:1157persons/km2 Populationgrowthperyear:5000persons/year Distancefromcitycenter:12km Forests:900ha Publicparks:4(Henrykowski,Picassa,Strumykowa,Ceramiczna) Naturereserve:awiceKiepiskie Naturalfeatures:85 Surfacewater:400ha Monuments:69

9. Osiedle TarchominHistoria Tarchomina jako wsi jest dosy duga. wiadczy o tym chociaby koci w. Jakuba. Historia osiedla jest jednak stosunkowo krtka. Jego budow rozpoczto w 1979 r. wg projektu Jerzego Androsiuka. Dla starszych mieszkacw Biaoki to wci nowy twr, jednak dla 20- czy 30-latkw to historia caego ich ycia przedszko-le, szkoa, dojrzewanie, doroso. Z kadym okresem wie si masa wspomnie, bo dla nich to miejsce istnieje od zawsze. Wspominaj m.in. piaski przy wale wilanym. Piach usypany w ogromne gry mia oczywicie suy celom budowlanym. Ale ile tam zabawek zostao zasypanych, bucikw zgubionych, muszelek wyowionych Na wale wilanym konsumowano szczaw prosto do buzi.Dla dzieci nie miao to wielkiego znaczenia, ale pierwszy supermarket przy ul. Nago-dzicw Nowak, potocznie nazywa-ny blaszakiem, by dla dorosych prze-jawem rodzcego si kapitalizmu.Do Tarchomina dojedao si dwoma liniami au-tobusowymi: 126 i 178. Ptla znaj-dowaa si przy ul. Nowodworskiej (dzi cakowicie zaronita) i bya kracem osiedla, ktre koczyo si wwczas przy ul. Mehoffera.

Mie

jsca

cha

rakt

erys

tycz

ne D

zisiaj

Wiele z osiedlowych uliczek zbudowanych byo z charakterystycznych betonowych pyt MON. Z pewnoci przeomem byo podczenie osiedla do sieci telekomunikacyjnej w latach 1993 - 94. Wielu mieszkacw pamita jeszcze nieliczne budki telefoniczne przy szkole na ul. Porajw i Nagodzicw.Dzi Tarchomin to wielotysiczne osiedle ze sklepami, punktami usugowymi, licznymi liniami autobusowymi, szkoami i obiektami sportowymi. Magdalena Kurztkowska pi-sze o wspczesnym Tarchominie tak: Dzi, wygldajc przez okno, widz zupenie inny Tarchomin ni ten, do ktrego si sprowadzi-am dwadziecia lat temu . Natomiast artysta Sidney Polak Fajne mieszkanie przy Tarcho-minie .

Tarchomin housing estateThe building of the estate started in 1979 according to the design of Jerzy Androsiuk. Two bus lines went there 126 and 178 with their ends in Nowodworska street. The furthest part of the building estate was situated in Mehoffera street. Many local streets were built from con-crete panels. The connection of the area with telecommunications network in 1993-94 was a breakthrough. To-day Tarchomin has many thousands inhabitants, service points, bus lines, schools and sports facilities.

24 25

10. Na fal i kulturyZ pobliskiego Parku Picassa wy-nurza si brya budynku Biaoc-kiego Orodka Kultury. Jego fali-sta elewacja frontowa wykonana z czerwonej cegy kontrastuje z krajobrazem. Natomiast szklana tylnia elewacja niejako wciga do rodka ziele parkow. Wn-trza budynku s rwnie nie-banalne. Bo kt wchodzc do takiego budynku spodziewaby

si surowych, betonowych cian? Szare wntrza rozjanione przez kolorowe posadzki. Wedug pisma Architektura - Murator, budynek ten naley elitarnej grupy najlepszych od strony architektonicznej 20 polskich budynkw zrealizowanych po 1989 r.Budynek powsta w 2005 r. Oprcz orodka kultury funkcjonuj w nim jeszcze szkoa oraz biblioteka publiczna. Jak przystao na tak placwk wewntrz znajduje si sala teatralno-estradowa. Mocn stron orodka jest teatr. BOK od pocztku dziaalnoci wspiera amatorskie przedsiwzicia artystyczne. Orodek organizuje rwnie przer-ne imprezy i prowadzi wiele form edukacyjno-artystycznych. Wykorzystujc oryginaln architektur i hall wystawienniczy, animatorzy kultury regularnie urzdzaj wystawy malarstwa, grafiki i fotografii. Wicej o Biaockim Orodku Kultury mona przeczyta na www.bok.waw.pl.

On the tide of cultureIts wavy front elevation made from red bricks contrasts with the surrounding landscape. The glass back elevation draws in the park greenery. The buildings interiors are also really distinctive concrete walls and colorful ceramic floors. The building belongs to the elite of 20 architecturally best Polish buildings built after 1989. The building was erected in 2005. There is not only a leisure center but also a school and a library. There is also a theater. The center organizes many educational and artistic events.

26 27

Mie

jsca

cha

rakt

erys

tycz

ne D

zisiaj

11. Multicentrum i Nauti lus- wyjtkowe bibl iotekiMultimedialny wiat nauki? Dotykanie wiata przez do-wiadczenia i zabaw? To nie science fiction, to dzieje si naprawd.W uruchomionym w 2008 r. Multicentrum to codzien-no. W pierwszej tak nowo-czesnej bibliotece multime-dialnej w Warszawie modzi naukowcy wykorzystujc komputery przeprowadza-j eksperymenty i buduj modele maszyn. Lekcje chemii i fizyki przestaj by niezro-zumiae i nudne dziki dowiadczeniom, ktre kady moe przeprowadzi korzystajc z programw komputerowych. Tu swoje talenty odkrywaj te przyszli kompozytorzy i pasjonaci muzyki, tworzc swoje pierwsze kompozycje muzyczne.Natomiast w Nautilusie najmodsi mieszkacy dzielnicy mog poszerza horyzonty na zajciach plastycznych i edukacyjnych. Podmorski wiat otworzy swoje podwoje w 2007 r., a wntrze biblioteki nawizuje do 20 000 mil podmorskiej eglugi Juliusza Vernea.

Multicentrum and Nautilus-outstanding libraries Multimedia world of science? It is not science-fiction but the first so modern multimedia library in Warsaw. Young scientists use computers to carry out experiments and build machinery models. Chemistry and physics lessons are not unclear and boring any more thanks to the experiments which can be carried out by anyone with the use of computer programs. In Nautilius the youngest inhabitants of the district can develop their knowledge during artis-tic and educational classes. The interior of the library refers to Vernes 20 000 Leagues Under the Sea.

28 2912. Marywilska 44Kadego dnia tony piasku, wiru oraz kruszywa wpyway do basenu portowego przy ul. Marywilskiej. W cigu ponad 50 lat istnienia eraskiej Fabryki Elementw Betoniar-skich Faelbet z surowcw tych wyprodukowano materiay, dziki ktrym budynki piy si ku grze i powstaway osiedla w caej Polsce. Miejsce to ttnio yciem i stale si rozwijao. Po latach wietnoci hale produkcyjne opustoszay, a natura upomniaa si swoje. Tak byo do czasu.Marywilska 44 odzyskaa swoj wietno i zmienia si nie do poznania. Znw ttni y-ciem. Wjechay buldoery, rozebrano budynki, zdemontowano suwnice do przemiesz-czania surowcw i wbito pierwsz opat. Na naszych oczach powstao nowe oblicze tego miejsca. Hale usugowe, sklepy, kawiarnie, skwery, a nawet przysta wodna tak wkrtce bdzie wyglda ten fragment ul. Marywilskiej.

Marywilska 44Every day tones of sand, gravel and aggregate flew into the port pool in Marywilska street. During 50 years of the existence of Faelbet Factory (producing concrete elements) in era these materials served as a basis of building ele-ments production, thanks to which buildings and estates were erected all over Poland. After many years shop floors were emptied and the nature wanted back what belonged to it before. Today Marywilska 44 has changed a lot, again becoming a place vibrant with life. Service halls, shops, cafes, squares and even a port this is what this part of Marywilska street is going to look like.

Mie

jsca

cha

rakt

erys

tycz

ne D

zisiaj

30 3113. Modliska wczoraj i dziIstnieje ju od 1820 r.! Jej nazwa pochodzi oczywicie od Modlina, do ktrego prowadzi. Jedna z gwnych drg na Biaoce cznica z reszt miasta. Jaka jest dzi wiemy. A jaka bya kiedy? A trudno sobie wyobrazi, e ta najwaniejsza droga w dzielni-cy bya wskim bru-kowanym traktem. Taka bya jej pou-dniowa jezdnia (od strony Tarchomina), poniewa drugiej strony nie byo wca-le. Stay tam zabu-dowania, tamtdy prowadzia trasa ko-lejki wskotorowej. W zwizku z budo-w drugiej jezdni zostay zlikwidowa-ne m.in. budynki mieszkalne, a wrd nich i zabytkowa stacja w Winiewie. W 1951 r. ul. Modliska staa si drog stoeczn. Obecnie jest niezwykle ruchliw arteri, po ktrej kadego dnia mkn tysice samochodw. Zmienia si take jej otoczenie: centra han-

dlowe i obiekty usugowe, nowocze-sne osiedla i parki.Za 10 lat bdzie obchodzi swoje dwusetne urodziny. Ju teraz yczy-my, eby jeszcze wypikniaa i staa si dla mieszkacw komfortow drog do pracy i upragnionego od-poczynku.

Modliska past and presentIt has existed since 1920! The street took its name from Modlin, where it leads. It is one of the main roads in Biaoka a connector with the rest of the city. In the past this most important road in the district used to be a narrow, cobbled road. At present it is a crowded artery with thousands of cars travelling along it every day. Its surroundings are also changing: shopping centers, service facilities, modern housing estates and parks. In 10 years it will be celebrating its 200th birthday.

Mie

jsca

cha

rakt

erys

tycz

ne D

zisiaj

32 3314. Trasa Mostu PnocnegoNa prawo most, na lewo most, a doem Wisa pynie piewaa niegdy Irena Santor. Warszawa nie jest ju taka jak przed laty. Rozbudowaa si. Na pnocy powstay nowe osiedla, a mieszkacy wypiewali nowy most... Pnocny.Na budowie nowego mostu praca wre od wczesnych godzin rannych do wieczora, od poniedziaku do soboty. Unosz si tumany kurzu. Ciki sprzt buduje nasypy z piasku. Nieopodal haas i wibracje. To palownica wbija pale pod fundamenty przyszego wia-duktu. Na wszystkie elementy konstrukcji budowniczowie zuyj ok. 120 tys. m3 beto-nu, ok. 14 tys. ton stali zbrojeniowej i ponad 10 tys. ton stali konstrukcyjnej.Most Pnocny, cho niepozorny z wygldu, jednak jest bardzo wyczekiwany. Jeszcze nie powsta, a postpy przy pracy chc oglda wszyscy, z prawego i lewego brze-

gu. Proponujemy spojrzenie z in-nej perspektywy z dachu jednego z wieowcw na Tarchominie. Zdj-cia autorstwa dwch mieszka-cw Biaoki amatorw fotografii i wspinaczki mona oglda w ga-lerii internetowej na stronie www.bialoleka.waw.pl.

Pnocny (Northern) BridgeThe works at the building site start at early morning hours and finish in the evening from Monday to Saturday. Embankments and the structure are being built. The builders will use about 120 000 m3 of concrete, 14 000 tones of reinforcing steel and over 10 000 tones of construction steel to erect all its parts. The bridge is a long expected investment. Not built yet, and everybody wants to see the progress on the left and on the right bank of the river. We propose a different perspective from top of one of Tarchomins blocks.

Mie

jsca

cha

rakt

erys

tycz

ne D

zisiaj

34 15. Wojewdzki OrodekRuchu DrogowegoKady zapewne pamita dzie egzaminu praktycznego na prawo jazdy oraz towarzy-szce temu egzaminowi emocje. W Warszawie s trzy orodki wojewdzkie egzamina-cyjne dla przyszych kierowcw, a gwna siedziba znajduje si na Biaoce w nowo-czesnym budynku przy ul. Odlewniczej. Przez 6 dni w tygodniu egzaminowani zmagaj si tu m.in. z jazd po uku i ruszaniem pod grk na placu manewrowym. Jeli przejd te prby pomylnie, wyruszaj wraz z egzaminatorem na biaockie drogi.Oprcz egzaminw WORD prowadzi rwnie programy edukacyjne Bezpieczna droga do szkoy, a take uczestniczy w imprezach plenerowych w dzielnicy. Wjed w nowe ycie byle nie na penym gazie.

Wojewdzki Orodek Ruchu Drogowego (Driver Examination Center) Who would not remember the day of practical driving test and all the emotions connected with this event. The main seat of this examination center is located in Biaoka. From Monday to Saturday future drivers perform different maneuvers there and if they are successful they set off with the examiner to drive along Biaokas roads. WORD is not only examination but also educational center.

3516. Na ratuszuZanim Biaoka staa si dzielnic, a wczeniej gmin Biaoka, bya czci Pragi Pnoc i to tam pocztkowo mieci si ratusz. Gdy utworzono gmin cze wydziaw przeniosa si do budynku przy ul. Marywilskiej a cz pozostaa przy ul. Kopotowskiego. Rok 1997 by przeomowy dla naszej dzielnicy, gdy ukoczono wtedy budow nowego ratusza przy ul. Modliskiej. Budynek wytycza pierzeje ulic: Modli-skiej i wiatowida. Jadc ulic nie sposb go nie zauway. rodkowa cz budynku jest wysza i stanowi dominant przestrzenn dla otoczenia.Oprcz tradycyjnych pomieszcze biurowych, sali bezporedniej obsugi mieszkacw czy sali konferencyjnej w budynku mieci si rwnie sala lubw USC.W konkursie ycie w architekturze zorganizowanym przez miesicznik Architektura Murator w styczniu 1998 r. ratusz w Biaoce zosta uznany za najlepszy budynek uytecznoci publicznej lat 1996-97 w stolicy. Ratusz wybrano spord 67 obiektw uytecznoci publicznej zgoszonych do konkursu i nagrodzono za ciekaw architek-tur i funkcjonalno.

Biaoka Town HallBiaokas current Town Hall in Modliska street was completed in June of 1997. It is well visible if you travel along the street. The mid part of the building is taller and dominates the surroundings. In January 1998, the Biaoka Town Hall was recognized as Warsaws best pub-lic utility building of the years 1996-97. It was chosen from other 67 buildings proposed for the contest and rewarded for its interesting architecture and func-tionality.

Mie

jsca

cha

rakt

erys

tycz

ne D

zisiaj

36 3717. KotwicaLigi Morskiej i RzecznejW 1918 r., kiedy Polska po 123 latach niewoli odzyskaa niepodlego, powstaa rw-nie Liga Morska i Rzeczna (wtedy Liga Morska i Kolonialna). Dziaaa na rzecz rozbudo-wy floty morskiej i rzecznej oraz jak wskazuje nazwa propagowaa ide polskiej ekspan-sji kolonialnej w Afryce (Madagaskar, Mozambik). Jej czonkami byli marynarze polscy sucy przed I wojn wiatow w marynarkach wojennych innych pastw.Po wojnie Polska otrzymaa wski pas wybrzea, jednak ju wtedy wielu zdawao sobie spraw, e rozwj Polski i jej gospodarki w duej mierze zaley od polityki morskiej. W 1923 r. odbyo si uroczyste otwarcie portu wojennego w Gdyni. W 1939 r. Liga liczya prawie 1 mln czonkw. Po II wojnie wiatowej Liga rozpocza powtrnie funkcjono-wa i istnieje do dzi. W 2008 r. obchodzia swoje 90-lecie. Z tej okazji na Biaoce odby-y si uroczystoci patriotyczne. Rondo na skrzyowaniu ulic wiatowida i Hanki Ordo-nwny nosi imi Ligi i dlatego wanie w tym miejscu stana pamitkowa kotwica. To element niszczyciela rakietowego ORP Warszawa, ktry w polskiej subie przepyn ponad 40 000 mil morskich, wystrzeli wiczebnie m.in. 31 pociskw plot, 8 pociskw przeciwskrtowych i 32 torpedy.

Anchor of Sea and River LeagueSea and River League was founded in 1918 and in 1939 it already had 1 million members. In 2008 we celebrated its 90th anniversary. On this occasion patriotic ceremonies were held in Biaoka. The roundabout at the cross-roads of wiatowida and Hanki Ordonwny street was given the name of the League and due to this the monu-ment anchor was placed near the roundabout. It is a part of ORP Warszawa rocket destroyer, which did 40 000 sea miles under Polish flag and used (within training activities) 31 plot bullets and 32 torpedoes.

Mie

jsca

cha

rakt

erys

tycz

ne D

zisiaj

co dla przyjemnoci lub Zdrowia

Wy

cig

, sk

rzy

ow

anie

ul.

Mo

dli

skie

j i u

l. K

lasy

kw

(Z

. B

zink

ow

ski)

40 4118. Centrum Sportw Ekstremalnych 2WieeW industrialnym klimacie erania grupa pasjonatw zaoya Centrum Sportw Eks-tremalnych 2Wiee. Wiee, o ktrych mowa, to monumentalne silosy na cement. One stanowi istot przedsiwzicia, to z nich wielbiciele adrenaliny oddaj skoki, to po nich mona si wspina i z gry oglda widok na ca Warszaw, a po wysiku odpocz w kawiarni w rodku silosa.Zaoyciele opatentowali skok Dream Jump, pozwalajcy na swobodny lot przez 90% czasu lotu! Pocztkujcy mog skoczy na wahadle, czyli ogromnej hutawce. Rozbieg zaczyna si 25 m nad ziemi. Dla statecznych i opanowanych spacer po mocie lino-wym na wysokoci 25 m lub najdusza na Mazowszu 200-metrowa kolejka tyrolska, ktra wywozi miaka na drug stron Kanau eraskiego. Ju samo wejcie po me-talowych schodkach na gr wiey stanowi nie lada wyzwanie i dostarcza mnstwo emocji.

Bliskie ssiedztwo wody umoliwia latem wypoycze-nie kajaka i spyw do Zegrza albo i dalej! Natomiast fani wspinaczki swoje hobby uprawiaj tu caorocz-nie, gdy zarwno w rodku, jak i na zewntrz silo-sw znajduj si trasy. Ponadto mona tu sprbowa wspinaczki dry-tool, czyli zmaga z rakami i czekana-mi na cianie lodowej.Inne atrakcje to m.in. kursy taca na szarfach, kon-kursy na skoki w przebraniach, 2 wieyczki dla dzieci, walki na wielkim blobie, a dla twardzieli wieczory kawalerskie, czyli bezpieczne skoki w bok.

Extreme Sports Center 2TowersExtreme Sports Center 2Towers was opened in the industrial at-mosphere of era. These towers are monumental cement silos. Adrenalin lovers jump off them. You can also climb them and admire the view of the whole city from the top, and then have a rest in the caf inside the silo.The founders patented their Dream Jump, which allows you to fly freely during 90% of the flight time! Beginners can jump on a pendu-lum. The take-off run starts at 25 m above the ground level. You can also try dry-tooling here, which is climbing on a non-ice wall with crampons and ice-axes. Since the water is close, you can rent a kayak and go canoeing to Zegrze or even further.

Co

d

la p

rzyj

emno

ci l

ub Z

drow

ia

20. Wa WilanyWa przeciwpowodziowy to jedno z najprzyjemniejszych miejsc na Biaoce wiet-ny na wycieczk rowerow, wypraw rodzinn, romantyczny spacer wieczorem. Jest rwnie miejscem interesujcym. Podwyszony, pozwala spoglda na Wis i na drugi brzeg Warszawy. Z gry, cho ju z bliszej perspektywy, mona te niekiedy dostrzec zajca lub lisa, a przy okazji dowiedzie si czego o nich i naturze na pobliskiej ciece przyrodniczej. Tereny przy wale to latem wietne miejsce na piknik, piewy z gitar, a gry piasku mog zastpi pla, na ktrej bryza od wody chodzi rozgrzane ciaa zaywajcych kpieli sonecznych.Jednak mao kto zdaje sobie spraw z historii wau. Powsta on w latach 1940-41, a usypywaa go ludno ydowska uwiziona w obozie pracy, pooonym w okolicy dzisiejszej ul. Obrazkowej.

Vistulas EmbankmentThe flood bank is one of the nicest places in Biaoka its great for a bicycle trip, a family expedition, a romantic walk in the evening or a picnic. While on the top, you can sometimes spot a hare or a fox. Very few people know the history of the flood bank. It was built between 1940-1941 by Jewish people imprisoned in the force-labor camp situated in todays Obrazkowa Street.

19. Biegiem przez las na biegwki czasPikne lasy Choszczwki zachcaj do spacerw. Zim spacery mona sobie urozma-ici, przypinajc narty i jazda! To wietny sposb na zdrowie i odpoczynek. Biegwkowy lizg jest duo duszy i szybszy nawet od duych krokw, dlatego na nartach mona przemierzy znacznie wiksze odlegoci. Do tego cisza zakcana jedynie piewem ptakw i powietrze, ktrym mona gboko odetchn i dotleni organizm. Biega mona z rodzin, przyjacimi, ale na pewno nie samotnie, bo nawet kiedy wydaje si e w promieniu kilometra nie ma nikogo, to nagle powolny obrt gowy w ty i wzrok pada na stado saren lub dzikw. Mieszkacy lasu z chci przyjmuj goci. Tylko prosz o cisz.

Running through the Forest Time for Cross-Country SkisBeautiful Choszczwka forest is a great place for walking. In winter, you can add some variety to these walks by putting on cross-country skis. Its a great way to stay healthy and relax. What else? Silence that is disturbed only by birds singing, and fresh air that you can breathe. You can go cross-skiing with your family or friends. The forests inhabitants, roe deer and wild boars, always make guests welcome. They only ask for quiet.

42 43

Co

d

la p

rzyj

emno

ci l

ub Z

drow

ia

21. Kana eraskiNazywany jest rwnie Kanaem Krlewskim. To Stefan Batory ju w XVI w. stworzy szlak wodny, ktry zaczyna si w Warszawie, a dopyn nim mona byo przez Zalew Zegrzyski, Narew i Bie-brz a do Niemna. W tej chwili trwaj prace nad odtworzeniem szlaku. Kana eraski stanowi rwnie jedyne wodne poczenie midzy Wis i Bugiem.Ju od duszego czasu kana ma swoich fanw. O kadej porze roku w rnych porach dnia zauway mona wdkarzy, ktrzy w prze-dziwnych gumowych strojach cicho skradaj si, by zarzuci wdk. A jest na co! W ka-nale bowiem zowi mona m.in. szczupaki, sandacze, sumy, okonie, liny, a nawet karpie na boonarodzeniowy st.Wiele osb ju dostrzega jego walory i zaczyna docenia blisko wody. Zwaszcza latem kana oywa. W weekendy popularnoci ciesz si rejsy Zefirem z Warszawy do Seroc-ka. Zanim statek wpynie do kanau pokonuje zabytkow luz im. Tillingera na eraniu.Na kanale mona te aktywnie i zdrowo spdzi czas na ka-jakach lub bardziej ekstremalnie na nartach wodnych. Natomiast walo-ry przyrodnicze otoczenia mona podziwia jadc ciek rowerow wzdu caej dugo-ci kanau, czyli a

44 45

do Zalewu Zegrzyskiego.Wszystkie powysze propozycje s wyczerpujce, wic dla zmczonych kana oferuje swj brzeg, a na nim moliwo grillowania do woli.

eraski ChannelKing Stefan Batory created a water route that started in Warsaw already in the 16th century. You can see anglers here at different times of the day, at any time of the year. In the channel, you can catch pike, pikeperch, European catfish, perch or tench.The channel livens up in the summertime. Cruises to Serock are popular at weekends. You can also spend your time in an active and healthy way on the channel - canoeing or water-skiing. And you can admire the natural values of the area while cycling down a bicycle lane towards the Zegrzyski Reservoir.

Co

d

la p

rzyj

emno

ci l

ub Z

drow

ia

46 4722. Park HenrykowskiPrzez lata otocze-nie Kanau Hen-rykowskiego byo zaronite krzaka-mi, wyrwy w asfal-towych alejkach utrudniay chodze-nie, nie mwic ju o jedzie wzkiem z maym dziec-kiem.awektylecokot napaka. Gdzie-niegdzie wydepta-ne trawniki suyy

za wielofunkcyjne boisko z prowizorycznymi bramkami z czci garderoby. A teraz? Park pooony wzdu ulic Modliskiej i Klasykw przeszed metamorfoz. Chyba naj-wicej zyskay dzieci. Z terenu, gdzie na prno byo szuka jakiejkolwiek hutawki park zmieni si w wielki plac zabaw. Alejce otaczajcej teren towarzysz przystanki cieki zdrowia, w nagrod za przejcie mona poszale na pajczaku i zjedalni, czy wspi si po drabinkach. W parku s te stoy do ping-ponga.To wspaniae miejsce na rodzinne popoudnie. Na trawie mona urzdzi piknik, porzu-ca frisbee lub pogra w badmingtona. Na dwch nowoczesnych i owietlonych bo-iskach chopcy mog sprawdzi, czy bardziej jest im pisana kariera pikarza czy koszy-karza.

Henrykowski Park The park is situated along Modliska and Klasykw Street. It has a large playground, a fitness trail and table ten-nis tables. Its a great place for an afternoon with your family. You can have a picnic on the grass, play Frisbee, badmington, basketball or soccer on the lit fields and courts.

23. Park CeramicznaChcesz zadba o zdrowie lub poprawi kon-dycj? To wymarzone miejsce dla Ciebie. Tu-taj powstaa pierwsza siownia na wieym powietrzu. Mona popracowa nad bicepsa-mi, potrenowa brzuszki, powiczy na stope-rach, a co najwaniejsze wszystko gratis w zie-lonym otoczeniu i o dowolnej porze dnia. Ama-torzy otwartych fitnessparkw zachwalaj ruch w tego typu miejscach jako wietnie poprawia-

jcy nastrj i dobroczynnie wpywaj na nasz ukad krenia. Na pasjonatw koszykw-ki i ping-ponga czekaj miniboisko i st. Co dla siebie znajd najmodsi: karuzele, hu-tawki. Fanw gier zapraszamy na popularne pikarzyki.Miejsce idealne dla rodzin z dziemi na popoudniowy wypoczynek i weekendowe spdzenie razem wolego czasu na onie natury w otoczeniu zieleni. Gwarantujemy, e tu nikt si nie nudzi!

Ceramiczna Park Here the first open air gym was opened. You can work on your biceps here, do sit-ups, exercise on steppers, and what is most important its all free of charge, in green surroundings, and available at any time of the day. A mini court and a ping pong table are ready for basketball and table tennis lovers. Also the little ones will find something for themselves: merry-go-rounds and swings. Games fans can enjoy popular foosball and chess.Its an ideal place for families with children who can spend their free time here in the bosom of na-ture surrounded by greenery.

Co

d

la p

rzyj

emno

ci l

ub Z

drow

ia

24. Rekreacyjnie i romantycznie w Parku Strumykowa Jest to jeden z najmodszych parkw w dzielnicy powsta w 2007 r. Stanowi niejako zielon wysp wrd osiedli pooonych przy ul. Strumykowej.Park ma charakter krajobrazowy. Wrd naturalnych k i zagajnikw wij si wirowe alejki spacerowe z awkami i pergolami. Doskonay na spacer o kadej porze dnia. Po zmroku, gdy owietlaj go latarnie, jest wyjtkowo urokliwy. Nad wodami Rowu Win-nickiego, przepywajcego przez park przerzucono may, drewniany mostek. Miejsce to, skpane wrd zieleni, upodobay sobie pary zakochanych.Najmodsi rwnie maj powody do zadowolenia. Z niespoyt energi mog szale na placach zabaw. Natomiast modzie i doroli mog pogra w koszykwk i siatkwk na boisku sportowym lub sprawdzi swoj kondycj na ciece zdrowia

Recreation and Romantic Character of Strumykowa Park It was opened in 2007, and is a green island among housing estates situated in Strumykowa Street.The park has a landscape character. Gravel alleys lined with benches and pergolas meander past natural mead-ows and groves. Its a perfect place for a walk at any time of the day. At dusk, when the lampposts illuminate it, its extremely charming. Also the little ones have good reasons to be happy here. They can go crazy at the playgrounds using their inex-haustible energy. And teenagers and adults can play basketball and volleyball at the court or test their fitness level on the fitness trail.

48 49

Co

d

la p

rzyj

emno

ci l

ub Z

drow

ia

25. Promem przez WisChcesz podrowa oryginalnym rodkiem transportu? Koniecznie skorzystaj z letniej przeprawy promowej na Wile.Prom kursuje od szeciu lat w okresie letnim w weekendy, a ostatnio rwnie w dni powszednie. Uruchomiono go z myl o amatorach wycieczek rowerowych nad rzek i do Puszczy Kampinoskiej. Prom kursuje choby tylko dla dwch osb. Jednorazowo na pokadzie moe by 12 osb. Przygotowane s rwnie stojaki na rowery. W czasie ok. 7 minut przeprawy z Biaoki na drugi brzeg mona podziwia nadwilask przy-rod. Dodatkowym atutem jest fakt, e podr jest bezpatna.Na Biaoce prom cumuje na przystani na wysokoci osiedla przy ul. Odkrytej (midzy ulicami Ciokosza a Ksikow). Dojazd waem wilanym od strony ul. Mehoffera (tu za seminarium trzeba skrci w prawo). To jedyna w pnocnej Warszawie przysta wi-lana.

Across the Vistula by FerryDo you want to travel by unique means of transport? Use the Vistula ferry crossing. In the summertime, the ferry sails daily. It can take twelve people on board at a time. Also, its equipped with bike racks. The crossing to the opposite bank lasts about seven minutes and its free of charge.In Biaoka, the ferry moors at the ferry point located right by Odkryta Street. Its the only ferry point on the Vistula River in northern Warsaw.

50 51

Co

d

la p

rzyj

emno

ci l

ub Z

drow

ia

26. SkateparkHalf pipe, quater, grindbox, funbox brzmi tajemniczo? Dla przecitnego miertelni-ka tak, ale nie dla skaterw, ktrych pasj jest wiczenie skomplikowanych ewolucji na deskorolkach, rolkach czy BMX-ach.Biaocki skatepark przy ul. Odkrytej jest jednym z najwikszych i najnowo-czeniejszych w kraju torw do uprawniania sportw eks-tremalnych. Na placu o po-wierzchni ponad tysica m2

zainstalowano rne urzdze-nia do wykonywania trikw. Skatepark jest owietlony, wic przez ca dob skaterzy z caej Warszawy mog od-dawa si swojej pasji. Nauka i doskonalenie trikw kosztu-je wiele godzin treningw, ale to jedyny koszt. Wstp do ska-teparku jest bezpatny.SK8 is GR8 jak mwi skate-rzy. My si z tym cakowicie zgadzamy.

52 53

Skate ParkBiaokas Skate Park in Odkryta Street is one of the largest and most modern extreme sports facilities in Poland. The area of more than 1000 sq m is equipped with various devices for do-ing tricks. The Skate Park is lit so skateboarders from the whole city can devote them-selves to their passion round the clock. Admission to the Skate Park is free of charge.

Co

d

la p

rzyj

emno

ci l

ub Z

drow

ia

27. Stadnina Koni GbockaBysk szarmancki w stosunku do koleanek, Donald spokojny, ale ciekawski, Jemioa ambitna i samodzielna, Karol wielki romantyk, Iskierka wszdzie jej peno, Wania najlepsza przyjacika Iskierki, Hossa indywidualistka, Huczek wieczny kawaler, Ja-mal G wie czego chce. Razem biegaj po padoku lub skubi koniczyn w stadninie koni przy ul. Gbockiej. Jak wida wcale nie trzeba jecha na Mazury, aby spdzi czas w siodle, wystarczy wybra si do Grodziska.

Stadnina powstaa w 2001 r. Nauka jazdy prowadzona jest przez cay rok bez wzgl-du na aur. Gdy pada deszcz mona wiczy na krytej ujedalni. Kady moe nauczy si jedzi, nawet naj-modsi. Na nich czeka-j kucyki. Oprcz stad-niny jest rwnie pen-sjonat dla koni pry-watnych.

Wio koniku, a jak si postarasz na kolacj zajedziemy akurat i dokadnie tak jest, bo gdy po jazdach dopadnie nas may gd moemy posili si w pobliskiej karczmie.

Gbocka StudThe stud was opened in 2001. Horse riding lessons are given throughout the year regardless of the weather. When its raining you can practice horse riding in the indoor riding arena. Everyone can learn to ride horseback, even the little ones. They can ride the ponies. Apart from the stud, there is also a horse hotel here and a tavern.

54 55

Co

d

la p

rzyj

emno

ci l

ub Z

drow

ia

28. Gril lowanie czas zaczWeekend plus adna pogoda plus przyjaciele rwna si grillowanie. Czy zastanawia-e si, gdzie mona to zrobi legalnie ze znajomymi w Warszawie? Pyszna karkwka czy kiebaski z pewnoci udadz si na grillu plenerowym przy ul. Kiersnowskiego. Oprcz grilla ustawiono oczywicie meble do biesiadowania, czyli specjalnie zadaszone awy, aby mona byo bez obawy pogorszenia pogody zje przygotowane specjay. Ale to jeszcze nie wszystko. W przerwie midzy kiebaskami modzie moe pogra w pik na boisku, za najmodsi uczestnicy biesiady mog powyywa si na placu zabaw.Natomiast po obfitym posiku nadmiar kalorii mona straci na ciece zdrowia lub w siowni plenerowej, znajdujcej si tu obok. To jedna z dwch siowni plenerowych na wieym powietrzu. Druga znajduje si w Parku Ceramiczna. Ale o niej na innej kart-ce przewodnika.

56 57

Its Time for BarbequeDelicious pork neck or sausages will turn out well on the outdoor grill in Kiersnowskiego Street. You can use special roofed benches placed here so that you can enjoy your delicacies without worrying about the weather. Between one dish and another, teenagers can play soccer on the field, and the youngest participants of the feast can blow off steam at the playground.And after a lavish meal, you can burn the excess of calories doing exercise on the fitness trail or in the outdoor gym which is close by.

Co

d

la p

rzyj

emno

ci l

ub Z

drow

ia

29. Edukacja i odpoczynek - Z biegiem WisyGdzie w Warszawie mona podziwia walo-ry przyrodnicze krlowej polskich rzek i odpo-cz na onie natury? Polecamy wybra si na edukacyjn ciek przyrodnicz Z biegiem Wisy. Znajduje si ona na terenie Doliny rodkowej Wisy, objtej ochron w ramach programu Natura 2000. cieka usytuowa-na jest wzdu wau przeciwpowodziowego, pomidzy ulicami Mehoffera i Grzymalitw. Mona do niej dojecha rowerem lub samo-chodem od strony ul. Mehoffera i zaparkowa przy kociele w. Jakuba w Tarchominie.Podczas dwukilometrowej wdrwki do ko-lejnych tablic informacyjnych mona wzbo-gaci swoj wiedz o dolinie Wisy, waach przeciwpowodziowych, ochronie przyrody na terenie doliny czy o nadrzecznych gach. Caa trasa jest atwa do przejcia, ale dla zm-czonych ustawiono drewniane awki.ciek mona nawiedza przez cay rok. Na-daje si rwnie doskonale do prowadzenia zaj przyrodniczych dla dzieci i modziey.

58 59

Education and Rest Down the Vistula RiverWe recommend the educational natural path Down the Vistula River. Its situated in the Middle Vistula Valley, which is protected as part of the Nature 2000 Program. The path is located along the flood bank, between Me-hoffera and Grzymalitw Streets. On the 2-km walk, you can learn about the Vistula Valley, flood banks, nature protection in the Valley and riverside wetlands from the information boards. The route is easy but if you get tired you can rest on one of the wooden benches along the path.

Co

d

la p

rzyj

emno

ci l

ub Z

drow

ia

30. Siatkwka plaowa latem,zim lodowiskoDobra aura: lato czy zima? Gdzie fajnie spdzi wolny czas z przyjacimi na wieym powietrzu? Podpowiadamy: przy ul. Strumykowej, w Biaockim Orodku Sportu.Ju od trzech sezonw bez polizgu orodek oferuje miejsk lizgawk. Lodowisko za-prasza dzieci, modzie i dorosych, tych co przygod z ywami zaczynaj i tych co potrafi wykrci niezego pirueta sowem wszystkich. Nie masz yew? To aden problem moesz je wypoyczy na miejscu. Zimowe szalestwo na lodzie umil go-rce rytmy, za w chwili relaksu mona napi si gorcej herbaty i uzupeni utracone kalorie.Latem to miejsce zmienia si nie do poznania. Tam gdzie wczeniej byo lodowisko na kilku tonach usypanego piasku krluje relaks i sport w jednym. Pika miga nad siatk,

a zawodnicy serwuj, przyj-muj, bloku-j i cinaj. Na dwch pro-fesjonalnych boiskach mo-na pogra w siatkwk plaow lub wzi udzia w rywalizacji podczas Biao-ckich Turnie-jw Siatkwki Plaowej.

60 61

Beach Volleyball in the Summer Ice Rink in the WinterThe ice rink in Biaokas Sports Center in Strumykowa Street has now been opened for three seasons. Children, adolescents and adults are welcome at the ice rink. You can hire skates on the spot. In the summertime, instead of the ice rink, you have several tons of sand where relaxation and sport reign su-preme. You can play beach volleyball on two professional courts here.

Co

d

la p

rzyj

emno

ci l

ub Z

drow

ia

SakralneSkarby

31. Kaplica prymasowska w ChoszczwceStefan Kardyna Wyszyski Prymas Polski. Kaplic tutejsz pod wezwaniem Jasno-grskiej Matki Kocioa ufundowa w roku 1975 i w roku 1975 powici, tutaj si modli i sprawowa Najwitsz Ofiar, gosi sowo Boe. Per Mariam Soli Deo. Najdroszemu Ojcu w hodzie wdzicznoci mieszkacy Choszczwki 1982.Tablica tej treci znajduje si na jednej ze cian kaplicy, w ktrej modli si kardyna Ste-fan Wyszyski. Prymas bardzo lubi wypoczywa w Choszczwce. W 1973 r. sprowadzi autentyczn chat kurpiowsk i przystosowa j do celw liturgicznych jako kaplic. Wystrj kaplicy jest skromny, ale niezwykle gustowny. Pocztkowo miaa to by kaplica rekolekcyjna, ale Ksidz Prymas zdecydowa, e bdzie w niej odprawiana Msza wi-ta dla okolicznych mieszkacw. Kaplica znajduje si na terenie orodka Pomocnikw Jasnogrskiej Matki Kocioa. Odbyway si tam posiedzenia Episkopatu Polski m.in. w 1978 r., czyli ostatnie z udziaem kardynaa Karola Wojtyy przed wyborem na papiea. Znajduje si tutaj rwnie dom, w ktrym mieszka Prymas podczas swoich pobytw w Choszczwce. Istnieje moliwo zwiedzania orodka, izby pamici i kaplicy, jak rwnie pobytu, za-rwno dla osb indywidualnych i grup zorganizowanych. Zwiedzanie jest moliwe po wczeniejszym zgoszeniu telefonicznym.

Primates Chapel in ChoszczwkaCardinal Stefan Wyszyski, who liked to rest in Choszczwka, prayed here. In 1973, he brought a genuine cottage of the Kurpie region and adapted it for liturgical use as a chapel. The Polish Episcopates sessions took place here, e.g. in 1978, when Cardinal Karol Wojtya participated in such a session for the last time before he was elected Pope. Here is also the house in which the Primate used to stay while in Choszczwka.

64 65

Sak

raln

e S

karb

y

32. Koci krlowej Bony Po przekroczeniu bramy wejciowej, ozdobio-nej ornamentem winogron, ukazuje si otoczo-ny drzewami drewniany kociek. Z jego po-wstaniem wie si legenda, ktr powtarza-j mieszkacy okolicznych osiedli. Gdy na tro-nie zasiada ostatni z rodu Jagiellonw dzisiej-szy Grodzisk porastaa puszcza, w ktrej odby-way si polowania na dzik zwierzyn. Jak gosi legenda podczas jednego z polowa waciciel-ka tych woci krlowa Bona powanie zaniemoga. Z wdzicznoci za cudowne wy-zdrowienie ufundowaa modrzewiowy kociek.Koci nie przetrwa do dnia dzisiejszego, gdy rda historyczne podaj informacje o jego dwukrotnym zniszczeniu - w czasie potopu szwedzkiego oraz II wojny wiato-wej. Po wojnie zosta odbudowany.Od 1984 r. koci znajduje si w rejestrze zabytkw. Zabytkowe jest rwnie wypo-saenie jego wntrza: otarz z obrazem Matki Boskiej Czstochowskiej i drewniany-mi figurami wi-tych oraz obraz w. Stanisawa biskupa i mczennika z XVIII w. Przeniesio-no je w 1811 r. z ko-cioa oo. bernar-dynw na Pradze, zniszczonego pod-czas okupacji pra-wobrzenej War-szawy przez Au-striakw.

66 67

Queen Bonas Church As legend has it, Queen Bona, the estates owner, fell seriously ill during one hunt. As a token of gratitude for her miraculous recovery, she funded a small larch church.The church didnt survive till today. It was destroyed two times: during the Swedish invasion of Poland in the 17th century and the World War II. It was rebuilt after the war.The church has been listed as a historical monument since 1984. Its interior is also antique.

Sak

raln

e S

karb

y

33. Kapliczki BiaokiDzielnica jest bogata w rnorodno stylw kapliczek. Znajduj si najczciej przy drogach lub rozdroach jako wyraz wdzicznoci Bogu za otrzymane aski. Kada jest wyjtkowa i ma swoj histori.Przy starym kociele w Pudach mona zauway kapliczk z wizerunkiem Chrystusa. Pochodzi ona z 1916 r. Postawiono j, jak gosi napis na cokole, w intencji o niepodle-go, wolno i cao ojczyzny naszej.Kolejn piknie odrestaurowan kapliczk mona podziwia przy ul. Karnickiej, tu przy torach kolejowych. Zbudowano j na pocztku XX w. Przedstawia ona Matk Bosk, za w cokole wmurowano wizerunki papiey wraz z modlitw.Jedna z lepiej zachowanych kapliczek znajduje si przy ul. Chudoby. Przedstawia ona naturalnej wielkoci Matk Bo z Dziecitkiem. Figur t wykonano z piaskowca w 1852 r. Figura spoczywa na kamiennym cokole opatrzonym dedykacj: Na podziko-wanie za ocalenie od cholery w 1852 r. Mieszkacy Marek i Pustelnika.Wdrujc uliczkami Biaoki napotkamy jeszcze wiele ciekawych kapliczek i krzyy przydronych.

Biaokas ShrinesThe district abounds in shrines of diverse styles. They are usually built by roads or crossroads as a token of gratitude to God for received graces. You can spot a shrine with the image of Christ at the old church in Pudy. It dates from 1916. You can admire another beautifully restored shrine in Karnicka Street, right next to the railway tracks. It was built at the beginning of the 20th century. It shows the Mother of God, and images of popes with a prayer set in the pedestal.

68 69

Sak

raln

e S

karb

y

34. Seminarium Osonite od Wisy waem, w zaciszu parku, w otoczeniu zespou paacowego z pno-gotyckim kocioem w. Jakuba znajduj si budynki Wyszego Seminarium Duchow-nego Diecezji Warszawsko-Praskiej, miejsce nauki i modlitwy przyszych kapanw.Odbywaj si tu liczne konferencje i sympozja. Studenci maj do dyspozycji obszern bibliotek liczc 40 tys. woluminw. Alumni maj poza tym do dyspozycji okaza sal gimnastyczn oraz boisko do piki nonej. W okresie Adwentu wystawiaj te sztuki teatralne, na ktre przybywaj wierni z caej diecezji.Wspczesno czy si tu z histori. Nowoczesny budynek seminarium wkompono-wuje si z pobliskimi zabytkami. W parku znajduje si stary, barokowy, drewniany dwr z XVII w. z krytym gontem amanym dachem. Jego budow zleci Jzef Konstanty Osso-liski, za w 1790 r. kupi go hrabia Tadeusz Mostowski. Miejsce to spodobao mu si tak bardzo, e postanowi wybudowa tu paac. Powstaa jedynie oficyna, urozmaicona w rodku czterokolumnowym wgbnym portykiem. Jest na tyle dua, e swoim roz-miarem zdominowaa dwr. W 1921 r. majtek przeszed pod zarzd Kocioa katolickie-go, ktry utworzy Fundacj im. Ojca witego Piusa XI. Czstym gociem bywa tutaj Ksidz Prymas Stefan Wyszyski.

70 71Teren seminarium oywa i rozbrzmiewa dziecicym miechem w okresie komunijnym. Dziewczynki i chopcy w odwitnych stro-jach po raz pierwszy w yciu dumnie pozuj do zdj na tle dworu.

Seminary In the palace complex with the late-gothic St. Jacobs Church are the buildings of the Warsaw-Praga Dioceses Seminary, where future priests study and pray. Numer-ous conferences and symposiums take place here. In Advent, seminarists stage plays for the congregation of the diocese.In the park, there is also an old baroque wooden manor house from the 17th century with a shingled mansard roof. Primate Stefan Wyszyski was a frequent guest here.

Sak

raln

e S

karb

y

72 7335. Jedyny taki koci w PolsceOd 1935 r. przy ul. Modliskiej istnieje parafia Kocioa polskokatolickiego. Budynek zo-sta wzniesiony w latach 30-tych XX wieku przez robotnikw zamieszkujcych osiedla Tarchomin i era. W wyniku dziaa wojennych budynek zosta zniszczony, lecz wierni wsplnymi siami odbudowali go w latach 50-tych. W kociele znajduje si dekoracyjny otarz gwny. ciany zdobi obrazy Benedykta XVI i Jana Pawa II. Jest to o tyle interesu-jce, e nie s oni zwierzchnikami tego kocioa.Pierwsi polskokatolicy byli reemigrantami z USA, za pierwsz parafi w Polsce powoa-no w 1920 r. Do wybuchu II wojny wiatowej tego wyznania w Polsce wadze pastwo-

we nie uznaway. W czasach PRL-u Ko-ci polskokatolicki od-dzieli si od Polskiego Narodowego Kocioa Katolickiego w USA i w Kanadzie. Do 2006 r. bya to parafia Kocioa polskokatolickiego. Ko-ci obecnie naley do parafii Polskiego Naro-dowego Kocioa Kato-lickiego w RP jedynej tego wyznania w Polsce.

Unique Church in PolandThe building was erected in the thirties of the 20th century by workers living in Tarchomin and

era housing estates. The church has a decorative high altar, and its walls are decorated with paintings featuring Benedict XVI and John Paul II, who arent this churchs heads.

It used to be a parish of the Polish Catholic Church until 2006. Now the church belongs to the congregation of the Polish National Catholic Church in the Republic of Poland the only one in Poland.

Sak

raln

e S

karb

y

74 7536. Koci w. JadwigiPrzy ul. Modliskiej znajduje si koci w. Jadwigi. Specyfik tej wityni jest jej nie-zwyke usytuowanie Bo kto zna drugi koci pooony w gszczu wiaduktw, pomi-dzy zjazdami z trasy szybkiego ruchu? Zacznijmy jednak od pocztku.Historia tej wityni rozpoczyna si w 1920 r., kiedy mieszkacy okolicznych osiedli wystpili o zgod na wybudowanie kocioa. Teren pod przyszy koci zosta poda-rowany przez ksin Mari Radziwiow i pastwa Grdzickich. Jesieni tego roku drewniany koci zosta erygowany. Wyposaenie podarowali kocioowi parafianie, a w 1929 r. firma Biernacki zbudowaa 7-gosowe organy. Podczas wojny koci zo-sta powanie zniszczony, ale dopiero pod koniec lat 60-tych rozpoczto remont. Postanowiono przebudowa istniejcy drewniany budynek na nowy murowany. W 1976 r. Prymas Stefan Wyszyski powici now Drog Krzyow, a wkrtce w pobli-u kocioa wybudowano Tras Torusk.

St. Jadwigas ChurchSt. Jadwigas church is situated in Modliska Street. This church is unique in its location, i.e. between the exits off the urban freeway. The wooden church was built in the fall of 1920. The parishioners donated the furnishings to the church. In 1969, the wooden building was replaced by a new brick church. In 1976, the Toruska Route was built near the church.

Sak

raln

e S

karb

y

76 7737. Koci w PudachKoci w Pudach stoi na piaszczystych wydmach, std nazywany jest czsto ko-cioem na grce. By budowany w latach 1908-13. Inicjatorem budowy by Krzysz-tof Kiersnowski, ktry zamierza w tym rejonie zaoy letnisko. Pomys budowy ko-cioa by te cile zwizany z roz-wojem wskotorowej kolei jabo-nowskiej, ktrej trasa przechodzia w pobliu. Autorem projektu neo-gotyckiego kocioa by Wacaw Wdrowski. Jego mury postawili w wikszoci mieszkacy, ktrzy do-tychczas musieli dojeda do parafii w Tarchominie. eby uzbiera dodat-kowe fundusze wierni urzdzali kon-certy, amatorskie przedstawienia, a take ofiarowywali dary rzeczowe do wyposaenia kocioa. Niektre z tych rzeczy zostay w midzyczasie skradzione, niektre mona zobaczy w wystroju wityni do dzi. Do takich naley z pewnoci zabytkowa, secesyjna fishar-monia rzadko ju spotykany instrument klawiszowy podobny do pianina.

W latach 30-tych mieszkacy znw wyszli z inicjatyw. Tym ra-zem postanowili wybudowa Dom Katolicki jako miejsce do ka-techezy i spotka organizacji kato-lickich. Dom peni te funkcj kul-turaln, gdy miecia si w nim sala widowiskowa, w ktrej wyst-powa amatorski zesp teatralny.

W latach 50-tych, kiedy wadze ludowe likwidoway instytucje kocielne a religi usu-wano ze szk, Dom Katolicki zosta przejty przez Centralny Zarzd Kin i urzdzono w nim kino Ustronie.Przy kociele znajduj si 3 dzwony. Najwikszy z nich Maryja way ponad ton.W ostatnich latach powsta nowy koci znacznie wikszy i nowoczesny w ktrym odprawiane s codziennie naboestwa. W starym kociku za narzeczeni chtnie lubuj sobie mio do grobowej deski.

Church in PudyThe church in Pudy was built between 1908-1913. This neo-gothic church was de-signed by Wacaw Wdrowski. It was built mainly by the residents. The congrega-tion organized concerts and amateur performances to collect extra funds for the construction, and also do-nated non-cash gifts to equip the church.In the fifties, the authori-ties of the Polish Peoples Republic liquidated church institutions, and Ustro-nie Cinema was opened in the nearby Catholic Home.In the old church, brides-to-be and bridegrooms-to-be like to pledge to love each other until

Sak

raln

e S

karb

y

78 7938. w. Jakub z TarchominaPrzy ul. Mehoffera znajduje si urokliwy kociek, zbudowany na niewielkim wzgrzu, pord starych kasztanowcw i lip. Liczy on sobie okoo 500 lat. Liczba 1518 na jednej z cegie w cianie kocioa to prawdopodobnie data rozpoczcia budowy.Tarchomiska witynia jest najstarsz oryginaln warszawsk wityni, ktra stoi w tym samym miejscu. Zostaa zbudowana w stylu zwanym gotykiem nadwilaskim. Pierwotnie koci mia jedn naw prowadzc do prezbiterium, a w XVII w. rodzina Ossoliskich odrestaurowaa koci i wyposaya wityni w otarze, kazalnic oraz w chrzcielnic. Pamitk po ich wkadzie w rozwj kocioa jest elazna pyta w po-sadzce z napisem Aedificat proprias hicascia moesta ruinas, ktra strzee wiecznego odpoczynku zmarych z rodziny fundatorw.

W otoczeniu kocioa znajduje si jeszcze liczca ponad 200 lat kaplica pogrzebowa oraz zabytkowa, baro-kowa dzwonnica. Niestety dzwony zrabowali Niemcy podczas wojny.

St. Jacob from TarchominThe charming small church is located in Mehof-fera Street. Its around 500 years old. This church is the oldest genuine church in Warsaw which stands in the same place as it did 500 years ago. It was built in the Vistula Gothic style. Near the church is a 200-year-old funeral chapel and a historic baroque bell tower.

Sak

raln

e S

karb

y

39. Pomnik Chrystusa Odkupiciela Figura Chrystusa Odkupiciela z Rio de Janeiro jest jednym z najsynniejszych pomnikw na wiecie. W Biaoce, w Centrum Pomocy Bliniemu, przy ul. Marywilskiej znajduje si replika tej figury. Cay monument jest o poow mniejszy od oryginau i liczy 15 m wysokoci, z czego sama rzeba ma 6 m. Wykonana jest z biaego cementu i grysu mar-murowego, a stoi na postumencie z granitu. Figur wykonali mieszkacy Centrum pod kierunkiem artysty rzebiarza z Naczowa Stanisawa Strzyyskiego.Pomysodawc ustawienia tej figury by Marek Kotaski. Chrystus Odkupiciel ma roz-oone rce w gecie przyjmowania wszystkich przychodzcych do Niego. Kotaski chcia, aby figura symbolicznie dodawaa nadziei bezdomnym i wiary w moliwo uo-enia sobie lepszego ycia.Pomnik ustawiono na rodku placu w 1996 r. Zosta on uroczycie powicony 14 kwietnia 1997 r. przez bp. Wadysawa Mizioka.

Christ Redeemer Monument The statue of Christ Redeemer from Rio de Janeiro is one of the most famous monuments in the world. This statues replica is located in Biaoka, in the Neighbor Aid Center in Marywilska Street. The statue was made by the Cent-ers residents under the direction of S. Strzyyski, a sculptor from Naczw. Marek Kotaski was the originator of this project. The monument was placed in the middle of the square in 1996.

80 81

Sak

raln

e S

karb

y

PrzemysoweKorzenie

40. AROMA-ty na KlasykwKto z nas nie kojarzy zapachu geranium czy osawionego ju zielonego jabuszka?Nieco w bok od ul. Modliskiej, przy ul. Kla-sykw, znajduje si stary budynek z przeomu XIX i XX wieku. Budynek wymurowany jest z cegy ceramicznej ukadanej na przemian z wozwek i gwek. Na kadym z czterech pi-ter budynku znajduj si zamknite ukami odcinkowym okna, ujte w profilowane obra-mienia ceglane. Przy wejciu na teren znajdu-je si jeszcze dawna strwka wybudowana w ten sam sposb.Niegdy w budynku miecia si drodownia warszawskiego przedsibiorcy Henryka Bie-nenthala (std nazwa Henrykw). W okresie midzywojennym drode z Henrykowa uwa-ano za jedne z najlepszych. Oprcz drody wytwarzano tu rwnie spirytus rektyfikowa-ny. W okresie midzywojennym fabryka nale-aa do braci Szpilfogiel i finansisty Szereszow-skiego.W poowie lat 50-tych XX wieku wprowadzi-a si tu firma AROMA, znana obecnie pod nazw POLLENA AROMA. Zaopatrywaa ona

84 85

Prz

emys

ow

e K

orzen

iecay polski przemys w zapachy i aromaty. Wyprodukowaa rwnie replik sawnych perfum Woda Krlowej Wgier, ktre do czasu powstania Wody Koloskiej byy naj-popularniejszym zapachem i lekiem na wszystkich dworach europejskich i, co ciekawe, s produkowane do dnia dzisiejszego.

AROMA-s in Klasykw StreetIn Klasykw Street is located an old building dating from the turn of the 19th and 20th centuries. This building is made of ceramic brick. On the premises, there is also a former gatehouse built in the same way.This building used to house a yeast factory owned by Warsaws entrepreneur Henryk Bienenthal. In the inter-war period, yeast from Henrykw was regarded the best yeast. Apart from yeast, rectified spirit was made here. In the mid-1950s, POLLENA AROMA moved in here. This company supplies Polish industry with scents and aromas.

41. Fabryka ciepa na eraniuNad krajobrazem erania dominuj kominy elektrociepowni, ktra powstaa w 1954 r. Jej pocztki sigaj jednak okresu przedwojennego, kiedy to miasto wykupio teren pod przyszy zakad.Najstarsza cz budynku jest zbudowana z cegy w stylu z XIX w. W miar rozwoju Warszawy zakad by wielokrotnie modernizowany, dobudowywano kolejne budynki. W latach 1997-2001 zamieniono koty parowe na koty fluidalne, aby ograniczy emisj gazw do atmosfery. eraskie kominy maj jednak dusz peerelowsk histori. 29 wrzenia 1982 r. uczestnicy wyprawy do Kaszmiru wspili si na szczyt 200-metrowego komina i namalowali napis Solidarno i znak Polski Walczcej. Od tego czasu na kominach pojawiaj si jedynie ekipy malujce charakterystyczne biao-czerwone pasy. Kominy maj rwnie innych lokatorw. Na dwch z nich zagniedzi-y si pustuki, ktre Vattenfall (obecny waciciel firmy) okreli mianem niezalenych kontrolerw jakoci.Obecnie EC era jest drugim co do wielkoci rdem zaopatrzenia w ciepo dla mieszkacw Warszawy. Ogrzewa ok. 40% stoecznych budynkw i zasila energi ok. 6 milionw arwek.Warto rwnie wybra si na zwiedzanie eraskiej elektrociepowni podczas organi-zowanych przez Vattenfall Heat Polska dni otwartych.

86 87

Heat Plant in eraThe chimneys of the heat and power plant, which was opened in 1954, dominate the scenery of era. The oldest brick part of the building was built in the 19th-century style. As Warsaw developed, the plant was modernized several times. Its chimneys have an interesting history. In 1982, the members of the expedition to Kashmir climbed to the top of a 200-meter high chimney where they wrote Solidarity and painted the emblem of Fighting Poland. The chimneys have their residents too. Kestrels made their nests there.At present, era Heat and Power Plant is the second largest heating supplier for Warsaws residents. It supplies central heating to around 40% of Warsaws buildings, and electricity to around six million bulbs.

Prz

emys

ow

e K

orzen

ie

42. POLFA TarchominPolfa Tarchomin na stae wpisaa si w krajobraz dzielnicy. Jest obecna na rynku farma-ceutycznym od ponad 200 lat. Wszystko zaczo si w zgoa innym miejscu, w maej aptece w centrum miasta nalecej do Rakoczego i Speissa. Ten ostatni zaoy ma fabryk octu winnego i estragonu w podwarszawskim Tarchominie. Interes szed do-brze, a jego syn Ludwik Speiss nada rodzinnemu biznesowi rozmachu. Ludwik posiada wyksztacenie chemiczne i farmaceutyczne. Zainwestowa w odziedziczony po ojcu za-kad, przenoszc maszyny i robotnikw wraz z rodzinami z fabryki nawozw sztucznych w Rudzie Guzowskiej (obec. yrardw). Uruchomi lini do produkcji preparatw gale-nowych oraz ok. 220 farmaceutykw i kosmetykw. Jego syn Stefan nie mia takiego talentu do chemii, co prawda utrzyma firm, ale jej pozycja bya coraz sabsza. Po I wojnie wiatowej fabryk Ludwik Speiss i Syn przeksztacono w spk akcyjn. Dziki temu posuniciu ponownie podjto produkcj. Przed II wojn wiatow zakad nalea do najwikszych i najnowoczeniejszych w Europie. Po wojnie gwne linie technologiczne ocalay i szybko wznowiono produkcj. Utworzono Gimnazjum Prze-mysowe i Technikum Chemiczno-Farmaceutyczne przy Zakadach Farmaceutycznych w Tarchominie. Dobrze prosperujc firm przejo pastwo, przeksztacajc j w Tar-

88 89chomiskie Zakady Farmaceutyczne Polfa, ktra dzi jest jednym z najwikszych kra-jowych producentw lekw.

POLFA TarchominPolfa Tarchomin has been on the pharmaceutical market for more than 200 years. Speiss established a small wine vinegar and tarragon factory in Tarchomin. He started production of galenical preparations and about 220 pharmaceutical products and cosmetics. After the World War I, production was renewed. Before the World War II, it was one of the largest and most modern plants in Europe. The main technological lines survived the war and the production was renewed right away. Today, its one of the major producers of medicines in Poland.

Prz

emys

ow

e K

orzen

ie

43. Supy energetyczneWieczr, noc, a w ciszy sycha charakterystyczne bzyczenie. To supy energetycz-ne. W pejzau Tarchomina i Nowodworw nie mona ich przeoczy. Ogromne meta-lowe wiee, a wrd nich najwysza w Polsce! Wysoko jej siga 127 m, co plasuje j na 60 miejscu najwyszych budynkw w Polsce. Jest tak dlatego, e od kolejnego su-pa ju po stronie Bielan, dzieli go prawie kilometr, a pod kablami rozcigaj si oprcz

Wisy way i tereny za-lewowe.Supy energetyczne peni jeszcze jedn, co prawda podrzdn funkcj s inspiracj dla mieszkacw, kt-rzy w konkursach foto-graficznych chtnie je uwieczniaj w swoich obiektywach.

PylonsYou cant miss them in Tarchomin and Nowodwory landscape: huge metal towers and the tallest one in Poland among them! Its 127-meter high, which places it sixtieth among the tallest buildings in Poland. This is because its situated nearly one km from the next pylon located on the opposite side of the river (in Bielany district) and under the cables are the Vistula, flood banks, and flood land.

90 91

Prz

emys

ow

e K

orzen

ie

Kultura:

Biaocki Orodek Kulturyul.VanGogha1,tel.(22)8844625

Centrum Aktywnoci Lokalnej ul.Porajw14,tel.(22)4035957

Multicentrumul.Porajw14,tel.(22)6146070

Multimedialna Biblioteka dla Dzieci i Modziey nr LVI Nautilusul.Pancera18,tel.(22)6146080

Biblioteka Publiczna w Dzielnicy Biaoka m.st. Warszawy ul.Kowalczyka3,tel.(22)8145040

Sport:

Biaocki Orodek Sportu ul.wiatowida56

Biaocki Orodek Sportu ul. Strumykowa 21

Kompleks boisk sportowych Syrenka ul.Picassa(wParkuPicassa)

Kompleks boisk sportowych Moje Boisko Orlik ul.Krzywki

Lodowisko/Siatkwka plaowa (sezonowo) ul. Strumykowa 21

Skateparkul. Odkryta

WartoOdwiedziRekreacja:

Park Henrykowski ul.Klasykw(rgul.Modliskiej)

Park Picassa ul.Picassa

Park Strumykowa ul. Strumykowa

Park Ceramiczna ul. Ceramiczna

Kana eraski

Wa Wilany

Prom (kursuje sezonowo)przystanawysokociul.Odkrytej(midzy ul. Ciokosza i Stefanika)

Centrum Sportw Ekstremalnych 2Wiee ul. Marywilska 42E

Bibliografia:

Historia Biaoki i jej dzie dzisiejszy, BOK, Warszawa 2007.

Edukacyjna cieka przyrodnicza Z biegiem Wisy, Urzd Dzielnicy Biaoka, Warszawa 2007.

Biaoka. Zielona Dzielnica Warszawy, Urzd Dzielnicy Biaoka, Warszawa 2008.

Drzewiecki Z., Koci w. Jakuba Apostoa w Tarchominie, Warszawa 2000.

Strony internetowe:

www.bialoleka.waw.pl

www.bok.waw.pl

www.bos.waw.pl

www.multicentrum.warszawa.pl

www.bialoleka.e-bp.pl

www.swjakubap.pl

www.wyszynskiprymas.pl/choszczowka.htm

www.parafiannmp.pl

www.swidermajer.info

www.trasbus.com/kolejkajablonowska.htm

www.as_bialoleka.republika.pl

www.warszawamoimoczkiem.blogspot.com

www.lmir.pl

www.pol-aqua.com.pl

www.pollenaaroma.com

www.vattenfall.pl

www.polfa-tarchomin.com.pl

www.stajnia.how.pl

www.2wieze.pl

www.wikipedia.org