Bez tytułu slajdu - Kolegia | Szkoła Główna Handlowa w...
-
Upload
duongtuyen -
Category
Documents
-
view
217 -
download
0
Transcript of Bez tytułu slajdu - Kolegia | Szkoła Główna Handlowa w...
T. Szumlicz, SGH u 2014
Ryzyko
Teorie (podejście do) ryzyka:
• ryzyko jako zagrożenie (niebezpieczeństwo)
• ryzyko jako możliwość wystąpienia straty
• ryzyko jako niepewność mierzalna
• ryzyko jako prawdopodobieństwo straty
• ryzyko jako przedmiot ubezpieczenia
• ryzyko jako determinanta pojawiania się
negatywnie i ujemnie ocenianych stanów rzeczy
T. Szumlicz, SGH u 2014
Ryzyko
= zagrożenie zdarzeniem, którego
zaistnienie spowoduje stratę w
(posiadanych lub spodziewanych)
zasobach podmiotu ekonomicznego
T. Szumlicz, SGH u 2014
Zarządzanie ryzykiem (ubezpieczeniowa metoda postępowania z ryzykiem)
• unikanie ryzyka (wystrzeganie się możliwych
zagrożeń);
• ograniczanie ryzyka (redukowanie możliwych
zagrożeń);
• rozpraszanie ryzyka (rozkładanie skutków
potencjalnych zagrożeń);
• za(prze)trzymanie (retencja) ryzyka (ponoszenie
ewentualnych strat);
• transfer ryzyka (przenoszenie możliwych strat na inny
podmiot).
a idea ochrony ubezpieczeniowej
T. Szumlicz, SGH u 2014
ZARZĄDZANIE RYZYKIEM
pytania:
(1) Czyim ryzykiem zarządzamy?
• przedsiębiorstwa
• gospodarstwa domowego
(2) Kto zarządza ryzykiem?
• przedsiębiorstwo
• (rodzinne) gospodarstwo domowe
• państwo
(3) Jak zarządzamy ryzykiem?
• nie tylko ubezpieczenie
• ale ubezpieczenie bardzo ważne
T. Szumlicz, SGH u 2014
Zarządzanie ryzykiem: czyim? przedsiębiorstwa; gospodarstwa domowego
kto? przedsiębiorstwo; gospodarstwo domowe; państwo:
- przymus zarządzania
- działania prewencyjne
- zabezpieczenie społeczne
- świadomość ubezpieczeniowa
- regulacje rynku
jak? metoda ubezpieczenia
ubezpieczający (ubezpieczony, uposażony, uprawniony, beneficjent)
ryzyko > składka > zdarzenie losowe > strata > świadczenie
ubezpieczyciel (zakład ubezpieczeń)
T. Szumlicz, SGH u 2014
Schemat ideowy metody ubezpieczenia (ujęcie horyzontalne)
ubezpieczający
ryzyko składka zdarzenie strata świadczenie
losowe
ubezpieczyciel (zakład ubezpieczeń)
T. Szumlicz, SGH u 2014
Schemat ideowy metody ubezpieczenia (ujęcie wertykalne) 1
ubezpieczający zarządzanie ryzykiem:
świadomość ryzyka
wiedza ubezpieczeniowa
przezorność ubezpieczeniowa
wniosek o ubezpieczenie
ryzyko > składka
ubezpieczyciel zarządzanie ryzykiem:
zorganizowanie i obsługa wspólnoty ryzyka
(koasekuracja; reasekuracja)
rachunek aktuarialny
ogólne warunki ubezpieczenia
wniosek ubezpieczeniowy
underwriting
Schemat funkcjonowania ubezpieczeniowej wspólnoty ryzyka
Poszkodowani świadczenia
Fundusz
ubezpieczeniowy
składki
T. Szumlicz, SGH u 2014
T. Szumlicz, SGH u 2014
Składka ubezpieczeniowa (premium) – kwota, jaką ubezpieczający
jest zobowiązany zapłacić ubezpieczycielowi (zakładowi ubezpieczeń)
za udzielaną ochronę ubezpieczeniową.
Pojęcia:
składka netto
składka brutto
składka „underwritingowa”.
Kwota składki uzależniona od indywidualnego ryzyka.
Zasada ekwiwalentności (equivalence principle) – suma składek
netto powinna być równa oczekiwanej wartości świadczeń, które mogą wynikać
z tytułu zawartych umów ubezpieczenia.
Pojęcia:
ekwiwalentność funduszowa
ekwiwalentność kompensacyjna.
Składka „ubezpieczeniowa” (contribution)
Kwota składki uzależniona na ogół od statusu materialnego
„ubezpieczonego”.
T. Szumlicz, SGH u 2014
Schemat ideowy metody ubezpieczenia (ujęcie wertykalne) 2
ubezpieczający zachowania ostrożnościowe
składka > zdarzenie losowe
ubezpieczyciel prewencja ubezpieczeniowa
prewencja finansowa
prewencja techniczno-ubezpieczeniowa
T. Szumlicz, SGH u 2014
Schemat ideowy metody ubezpieczenia (ujęcie wertykalne) 3
ubezpieczający obowiązek minimalizacji strat
zdarzenie losowe > strata
ubezpieczyciel zobowiązanie do pokrycia kosztów
minimalizacji strat
T. Szumlicz, SGH u 2014
Schemat ideowy metody ubezpieczenia (ujęcie wertykalne) 4
ubezpieczający procedury likwidacji straty
terminowe zgłoszenie straty
udokumentowanie straty
strata > świadczenie
zakład ubezpieczeń procedury likwidacji straty
zasady kompensaty straty
- zasada indemnizacji
- zasada miarkowania
T. Szumlicz, SGH u 2014
Zakres pokrycia ubezpieczeniowego:
- wartość przedmiotu ubezpieczenia (WU) o metoda rynkowa o metoda rachunkowa o metoda odtworzeniowa
- suma ubezpieczenia (SU) – definicja (górna granica odpowiedzialności ubezpieczyciela)
SU = WU pełne pokrycie ubezpieczeniowe SU < WU niedoubezpieczenie SU > WU nadubezpieczenie
T. Szumlicz, SGH u 2014
Zakres pokrycia ubezpieczeniowego: Zastosowanie w ubezpieczeniach OC: - suma gwarancyjna - wyczerpanie sumy gwarancyjnej Komentarz ubezpieczenia życiowe: - suma ubezpieczenia określa „wartość” ubezpieczonego
T. Szumlicz, SGH u 2014
Cechą charakterystyczną działalności ubezpieczeniowej jest odwrócony cykl produkcyjny: najpierw pojawiają się przychody z tytułu sprzedaży ubezpieczeń, a dopiero później ponoszone są rozłożone w czasie koszty, związane z ochroną ubezpieczeniową.
T. Szumlicz, SGH u 2014
Zakład ubezpieczeń
Ryzyko/a/ ubezpieczeniowe: - ryzyko czyste (obsługiwane) - ryzyko spekulatywne (podejmowane)
T. Szumlicz, SGH u 2014
Podstawowymi przychodami zakładów ubezpieczeń są składki ubezpieczeniowe, natomiast kosztami wypłacone świadczenia (odszkodowania i świadczenia sensu stricto). Ze względu na przesunięcie w czasie tych dwóch zdarzeń finansowych, zakłady ubezpieczeń z zebranej składki tworzą rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe.
T. Szumlicz, SGH u 2014
Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe stanowią bieżącą wartość przyszłych odszkodowań i świadczeń wynikających z zawartych umów ubezpieczenia. Do momentu wypłaty odszkodowania lub świadczenia zakłady ubezpieczeń środki te lokują, osiągając z tego dodatkowe przychody.
Rezerwy tworzy się w wysokości odpowiadającej
ustalonej lub przewidywanej wielkości przyszłych wypłat
odszkodowań i świadczeń związanych z zaszłymi
szkodami (uwzględnienie kosztów likwidacji).
T. Szumlicz, SGH u 2014
ZARZĄDZANIE RYZYKIEM
(czyim?, kto?, jak?)
Pytanie:
Czyim ryzykiem zarządzamy?
• przedsiębiorstwa
• gospodarstwa domowego
T. Szumlicz, SGH u 2014
Metoda ubezpieczenia w zarządzaniu ryzykiem - w sferze gospodarczej - w sferze społecznej
T. Szumlicz, SGH u 2014
Kryterium Podział na ubezpieczenia:
podmiotowe (czyim ryzykiem zarządzamy)
ochrona ubezpieczeniowa (ubezpieczenia)
przedsiębiorstwa (ubezpieczenie o charakterze gospodarczym)
ochrona ubezpieczeniowa (ubezpieczenia)
gospodarstwa domowego (ubezpieczenie o charakterze społecznym)
przedmiotu osobowe majątkowe
przystąpienia obowiązkowe dobrowolne
zysku komercyjne non-profit
inicjatywy prywatne publiczne
czasu długookresowe krótkookresowe
…
Klasyfikacja ubezpieczeń
T. Szumlicz, SGH u 2014
Ustawa o działalności ubezpieczeniowej: Art. 1. 1. Ustawa określa warunki wykonywania działalności w zakresie ubezpieczeń osobowych i ubezpieczeń majątkowych (wyróżnienie T.Sz).
- osobowe - majątkowe
Dział I – ubezpieczenia na życie (życiowe)
Dział II – pozostałe ubezpieczenia osobowe
oraz ubezpieczenia majątkowe
T. Szumlicz, SGH u 2014
UBEZPIECZENIA (na życie) ŻYCIOWE
podział na grupy:
1. Ubezpieczenia na życie
3. Ubezpieczenia na życie z funduszem kapitałowym
4. Ubezpieczenia rentowe (annuity)
5. Ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe
2. Ubezpieczenia posagowe, zaopatrzenia dzieci
T. Szumlicz, SGH u 2014
Ubezpieczenia rentowe ze składki
jednorazowej (kapitałowej):
• renta pewna (wypłacana przez 10-20 lat);
• renta życiowa (dożywotnia);
• renta życiowa (dożywotnia) z okresem
gwarantowanym.
Ubezpieczenie rentowe z odroczonym
terminem płatności (pewna, dożywotnia): • renta ze zwrotem składek;
• renta bez zwrotu składek.
T. Szumlicz, SGH u 2014
Dział II -
pozostałe ubezpieczenia osobowe
oraz ubezpieczenia majątkowe
(podział na grupy – ugrupowania):
1
2
3
4
5
6
7
T. Szumlicz, SGH u 2014
osobowe (wypadkowe, chorobowe)
casco (środków transportu: lądowego,
szynowego, powietrznego, wodnego)
cargo
8
9
10
11
12
13
T. Szumlicz, SGH u 2014
mienia rzeczowego (szkody spowodowane żywiołami, kradzież)
oc (posiadaczy środków transportu + oc
ogólnej)
14
15
16
17
18
T. Szumlicz, SGH u 2014
finansowe (kredytu, gwarancje ubezpieczeniowe,
pozostałe)
ochrony prawnej
pobytu poza miejscem zamieszkania (bagaż, koszty
leczenia poza granicami kraju, assistance)
instytucje–normy
instytucje–organy
Schemat 1. Instytucjonalizacja rynku ubezpieczeń: instytucje–normy i instytucje–organy
RYNEK UBEZPIECZEŃ
INSTYTUCJONALIZACJA RYNKU UBEZPIECZEŃ
*Do 2002 r. Minister Finansów; do września 2006 r. Komisja Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych;
od września 2006 r. Komisja Nadzoru Finansowego.
**Do 1995 r. Minister Finansów; w latach 1995-2002 Państwowy Urząd Nadzoru Ubezpieczeń;
do września 2006 r. Komisja Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych; od września 2006 r. Komisja Nadzoru Finansowego.
***Do 1995 r. Fundusz Ochrony Ubezpieczonych oraz Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny; od 1995 r. Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny.
****Do 1995 r. Izba Ubezpieczeń.
*****Od 1995 r.
T. Szumlicz, SGH u 2014
INSTYTUCJE–NORMY
zezwolenie na działalność zakładu ubezpieczeń
zezwolenie na pośrednictwo ubezpieczeniowe
nadzór nad działalnością ubezpieczeniową
gwarancje dla ochrony ubezpieczeniowej
reprezentacja interesów zakładów ubezpieczeń
reprezentacja interesów ubezpieczających,
ubezpieczonych…
INSTYTUCJE–ORGANY
organ koncesyjny*
organ koncesyjny*
organ nadzoru**
organy ubezpieczeniowych funduszy gwarancyjnych***
Polska Izba Ubezpieczeń****
Rzecznik Ubezpieczonych*****
T. Szumlicz, SGH u 2014
strona podażowa
(oferta ochrony
ubezpieczeniowej; zakres
instytucjonalizacji)
strona popytowa
(zapotrzebowanie na ochronę
ubezpieczeniową; zakres
instytucjonalizacji)
Rynek
usług ubezpieczeniowych
(zakres instytucjonalizacji)
instytucje–normy
i instytucje–organy
Schemat 2. Instytucjonalizacja działalności ubezpieczeniowej
RYNEK UBEZPIECZENIOWY
INSTYTUCJONALIZACJA DZIAŁALNOŚCI UBEZPIECZENIOWEJ
POTENCJALNY UBEZPIECZYCIEL: KNF – zezwolenie
ZAKŁAD UBEZPIECZEŃ (UBEZPIECZYCIEL) forma działalności:
> spółka akcyjna
> TUW, mały TUW
zakres działalności: > dział I – 5 grup
> dział II – 18 grup
udział podmiotów zagranicznych
POTENCJALNY UBEZPIECZAJĄCY: - obowiązek ubezpieczenia
- wskazanie ubezpieczyciela
- doręczenie owu
- odstąpienie od umowy
POŚREDNICTWO UBEZPIECZENIOWE
agent ubezpieczeniowy broker ubezpieczeniowy
NADZÓR NAD DZIAŁALNOŚCIĄ UBEZPIECZENIOWĄ
Komisja Nadzoru Finansowego
GWARANCJE DLA OCHRONY UBEZPIECZENIOWEJ
Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny
REPREZENTACJA INTERESÓW
Polska Izba Ubezpieczeń Rzecznik Ubezpieczonych
T. Szumlicz, SGH u 2014
USTAWA z dnia 22 maja 2003 r.
o działalności ubezpieczeniowej
USTAWA z dnia 22 maja 2003 r.
o pośrednictwie ubezpieczeniowym
USTAWA z dnia 22 maja 2003 r.
o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym
oraz Rzeczniku Ubezpieczonych
USTAWA z dnia 22 maja 2003 r.
o ubezpieczeniach obowiązkowych,
Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym
i Polskim Biurze Ubezpieczycieli
Komunikacyjnych
T. Szumlicz, SGH u 2014
Zezwolenie na działalność zakładu ubezpieczeń:
- warunki finansowe - warunki kadrowe - warunki organizacyjne
T. Szumlicz, SGH u 2014
Warunki wykonywania działalności ubezpieczeniowej przez krajowe
zakłady ubezpieczeń
Art. 92. 1. Zezwolenie na wykonywanie działalności ubezpieczeniowej dla
krajowego zakładu ubezpieczeń wydaje, w drodze decyzji, po rozpatrzeniu
wniosku założycieli zakładu ubezpieczeń, organ nadzoru.
2. Wniosek, o którym mowa w ust. 1, zawiera:
1) określenie nazwy lub firmy, siedziby i adresu, zasięgu terytorialnego i
rzeczowego zakresu działalności krajowego zakładu ubezpieczeń;
2) określenie wysokości kapitału zakładowego;
3) wskazanie założycieli krajowego zakładu ubezpieczeń;
4) wskazanie formy prawnej, w jakiej ma być wykonywana działalność;
5) określenie wysokości funduszu organizacyjnego przeznaczonego na
utworzenie administracji krajowego zakładu ubezpieczeń i zorganizowanie sieci
przedstawicielstw; wymóg ten nie dotyczy przypadku, gdy akwizycja na rzecz
zakładu ubezpieczeń, o którym mowa w art. 38 ust. 1, będzie prowadzona
przez struktury własne założycieli zakładu ubezpieczeń;
6) wskazanie imion i nazwisk osób przewidzianych na członków zarządu i
rady nadzorczej;
7) wskazanie imienia i nazwiska aktuariusza, osoby której powierzono
prowadzenie ksiąg rachunkowych oraz doradcy inwestycyjnego w przypadku,
gdy obowiązek zatrudnienia tej osoby wynika z ustawy.
T. Szumlicz, SGH u 2014
Art. 94. Zezwolenie na wykonywanie działalności ubezpieczeniowej jest
wydawane w zakresie jednej lub więcej grup ubezpieczeń, o których mowa
w załączniku do ustawy.
T. Szumlicz, SGH u 2014
Art. 101. 1. Organ nadzoru może cofnąć krajowemu zakładowi ubezpieczeń w
drodze decyzji zezwolenie na wykonywanie działalności ubezpieczeniowej
w zakresie jednej lub więcej grup ubezpieczeń, jeżeli:
1) przestał spełniać warunki wymagane do uzyskania zezwolenia lub
2) wykonuje działalność z naruszeniem prawa, statutu, planu działalności
lub nie zapewnia zdolności krajowego zakładu ubezpieczeń do
wykonywania zobowiązań, lub
3) nie zrealizuje w terminie planu przywrócenia prawidłowych stosunków
finansowych albo krótkoterminowego planu wypłacalności, lub
4) zaprzestanie wykonywania działalności ubezpieczeniowej przez okres
dłuższy niż 6 miesięcy, lub
5) złoży wniosek o cofnięcie zezwolenia na wykonywanie działalności
ubezpieczeniowej;
6) nie rozpoczął wykonywania działalności ubezpieczeniowej w terminie, o
którym mowa w art. 100 ust. 1;
7) jeżeli w stosunku odpowiednio do akcjonariuszy albo udziałowców zakładu
ubezpieczeń zaistniały przesłanki określone w art. 98 ust. 1 pkt 3-6.
T. Szumlicz, SGH u 2014
Art. 96.
2. Fundusz jest właściwy w zakresie egzekucji
administracyjnej należności pieniężnych w związku z
kontrolą spełnienia obowiązku zawierania umów
obowiązkowych ubezpieczeń odpowiedzialności
cywilnej, o których mowa w art. 4 pkt 1 i 2.
T. Szumlicz, SGH u 2014
Art. 97. 1. Członkiem Funduszu jest zakład ubezpieczeń
posiadający zezwolenie na wykonywanie działalności
ubezpieczeniowej w grupach obejmujących ubezpieczenia
obowiązkowe, o których mowa w art. 4 pkt 1 i 2. Zakład
ubezpieczeń staje się członkiem Funduszu z chwilą zawarcia
pierwszej umowy ubezpieczenia obowiązkowego, o którym mowa
w art. 4 pkt 1 i 2.
2. Członkiem Funduszu jest również zagraniczny zakład
ubezpieczeń, działający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
zgodnie z przepisami prawa polskiego, i posiadający zezwolenie
na wykonywanie działalności ubezpieczeniowej w grupach
obejmujących ubezpieczenia obowiązkowe, o których mowa w art.
4 pkt 1 i 2.
T. Szumlicz, SGH u 2014
3. Zakłady ubezpieczeń wykonujące działalność ubezpieczeniową
w dziale I (ubezpieczenia na życie), zgodnie z załącznikiem do
ustawy o działalności ubezpieczeniowej, stają się członkami
Funduszu w przypadku, o którym mowa w art. 98 ust. 2.
4. Zakłady ubezpieczeń posiadające zezwolenie na wykonywanie
działalności ubezpieczeniowej w grupach obejmujących
ubezpieczenie obowiązkowe, o którym mowa w art. 4 pkt 3,
niebędące członkami Funduszu zgodnie z ust. 1 i 2, stają się
członkami Funduszu w przypadku, o którym mowa w art. 98 ust.
2.
5. Zakłady ubezpieczeń posiadające zezwolenie na wykonywanie
działalności ubezpieczeniowej w grupach obejmujących
ubezpieczenia obowiązkowe, o których mowa w art. 4 pkt 4,
niebędące członkami Funduszu zgodnie z ust. 1-4, stają się
członkami Funduszu w przypadku, o którym mowa w art. 98 ust.
2.
T. Szumlicz, SGH u 2014
Art. 98. 1. Do zadań Funduszu należy zaspokajanie roszczeń z
tytułu ubezpieczeń obowiązkowych, o których mowa w art. 4 pkt 1
i 2, w granicach określonych na podstawie przepisów rozdziałów 2
i 3, za szkody powstałe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej:
1) na osobie, gdy szkoda została wyrządzona w okolicznościach
uzasadniających odpowiedzialność cywilną posiadacza pojazdu
mechanicznego lub kierującego pojazdem mechanicznym, a nie
ustalono ich tożsamości;
2) w mieniu i na osobie, gdy: a) posiadacz zidentyfikowanego pojazdu mechanicznego, którego ruchem
szkodę tę wyrządzono, nie był ubezpieczony obowiązkowym ubezpieczeniem
OC posiadaczy pojazdów mechanicznych,
b) rolnik, osoba pozostająca z nim we wspólnym gospodarstwie domowym lub
osoba pracująca w jego gospodarstwie rolnym wyrządzili szkodę, której
następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia bądź też utrata,
zniszczenie lub uszkodzenie mienia, a rolnik nie był ubezpieczony
obowiązkowym ubezpieczeniem OC rolników.
T. Szumlicz, SGH u 2014
cd.
2. W przypadku ogłoszenia upadłości zakładu ubezpieczeń albo oddalenia
wniosku o ogłoszenie upadłości zakładu ubezpieczeń lub umorzenia
postępowania upadłościowego, jeżeli majątek dłużnika oczywiście nie
wystarcza nawet na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego albo
w przypadku zarządzenia likwidacji przymusowej zakładu ubezpieczeń, jeżeli
roszczenia osób uprawnionych nie mogą być pokryte z aktywów stanowiących
pokrycie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych, do zadań Funduszu należy
również zaspokajanie roszczeń osób uprawnionych z:
1) umów ubezpieczeń obowiązkowych, o których mowa w art. 4 pkt 1-3, za
szkody powstałe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w granicach
określonych na podstawie przepisów rozdziałów 2-4;
2) umów ubezpieczeń obowiązkowych, o których mowa w art. 4 pkt 4, oraz
umów ubezpieczenia na życie, w wysokości 50 % wierzytelności, do kwoty nie
większej niż równowartość w złotych 30.000 euro według średniego kursu
ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski obowiązującego w dniu ogłoszenia
upadłości, oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości lub umorzenia
postępowania upadłościowego albo w dniu zarządzenia likwidacji przymusowej.
T. Szumlicz, SGH u 2014
Art. 1. Ustawa określa zasady wykonywania pośrednictwa
ubezpieczeniowego w zakresie ubezpieczeń osobowych i
majątkowych.
Art. 2. 1. Pośrednictwo ubezpieczeniowe polega na
wykonywaniu przez pośrednika za wynagrodzeniem
czynności faktycznych lub czynności prawnych związanych z
zawieraniem lub wykonywaniem umów ubezpieczenia.
2. Pośrednictwo ubezpieczeniowe jest wykonywane
wyłącznie przez agentów ubezpieczeniowych lub brokerów
ubezpieczeniowych, z zastrzeżeniem art. 3.
3. Pośrednictwo ubezpieczeniowe w zakresie reasekuracji jest
wykonywane wyłącznie przez brokerów ubezpieczeniowych
posiadających zezwolenie na wykonywanie działalności
brokerskiej w zakresie reasekuracji (brokerów reasekuracyjnych).
T. Szumlicz, SGH u 2014
Art. 4. Pośrednik ubezpieczeniowy wykonuje:
1) czynności w imieniu lub na rzecz zakładu ubezpieczeń,
zwane dalej "czynnościami agencyjnymi", polegające na:
pozyskiwaniu klientów, wykonywaniu czynności
przygotowawczych zmierzających do zawierania umów
ubezpieczenia, zawieraniu umów ubezpieczenia oraz
uczestniczeniu w administrowaniu i wykonywaniu umów
ubezpieczenia, także w sprawach o odszkodowanie, jak również
na organizowaniu i nadzorowaniu czynności agencyjnych
(działalność agencyjna) albo
2) czynności w imieniu lub na rzecz podmiotu szukającego
ochrony ubezpieczeniowej, zwane dalej "czynnościami
brokerskimi", polegające na: zawieraniu lub doprowadzaniu do
zawarcia umów ubezpieczenia, wykonywaniu czynności
przygotowawczych do zawarcia umów ubezpieczenia oraz
uczestniczeniu w zarządzaniu i wykonywaniu umów
ubezpieczenia również w sprawach o odszkodowanie (działalność
brokerska).
T. Szumlicz, SGH u 2014
Ubezpieczeniowy samorząd gospodarczy
Art. 215. Krajowe zakłady ubezpieczeń i zagraniczne
zakłady ubezpieczeń wykonujące działalność na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej tworzą
ubezpieczeniowy samorząd gospodarczy.
Art. 217. 1. Członkostwo w Izbie jest obowiązkowe i
powstaje z chwilą podjęcia przez zakład ubezpieczeń, o
którym mowa w art. 215, działalności ubezpieczeniowej
na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
T. Szumlicz, SGH u 2014
Art. 220. 1. Podstawowymi zadaniami Izby jest reprezentowanie i
podejmowanie działań w celu ochrony wspólnych interesów
członków Izby, współdziałanie w zapobieganiu zagrożeniom
rynku ubezpieczeń, kształtowanie, upowszechnianie i
czuwanie nad przestrzeganiem zasad uczciwej konkurencji i
zasad etyki w działalności ubezpieczeniowej.
2. Do zadań Izby należy w szczególności:
1) reprezentowanie członków Izby wobec organów władzy
publicznej oraz podejmowanie działań w celu ochrony ich
interesów;
2) wyrażanie opinii o projektach aktów prawnych
zawierających regulacje dotyczące działalności
ubezpieczeniowej, lub z nią związane, i współdziałanie na
wniosek przy ich opracowywaniu;
3) reprezentowanie członków Izby w międzynarodowych
organizacjach ubezpieczeniowych;
T. Szumlicz, SGH u 2014
cd.
4) współdziałanie z organizacjami, stowarzyszeniami i
instytucjami krajowymi i zagranicznymi w zakresie
ubezpieczeń;
5) inicjowanie i wykonywanie działalności edukacyjnej i
informacyjnej w dziedzinie ubezpieczeń oraz współpraca w
zakresie szkolenia i doskonalenia zawodowego kadr
ubezpieczeniowych;
6) pozyskiwanie, gromadzenie, przetwarzanie i przekazywanie
informacji o funkcjonowaniu rynków ubezpieczeniowych w
kraju i za granicą oraz opracowywanie na ich podstawie i
udostępnianie dla potrzeb działalności ubezpieczeniowej analiz i
prognoz oraz wydawanie biuletynu Izby;
T. Szumlicz, SGH u 2014
cd.
7) tworzenie i wykonywanie informatycznych baz danych w
zakresie statystyki ubezpieczeniowej, a w szczególności
danych o przebiegu szkodowości w poszczególnych rodzajach
ubezpieczeń oraz baz danych niezbędnych do przeciwdziałania
przestępczości ubezpieczeniowej, w tym informacji o wypłaconych
odszkodowaniach lub świadczeniach oraz agentach
ubezpieczeniowych, z którymi zakład ubezpieczeń rozwiązał
umowę agencyjną i osobach, przeciwko którym było prowadzone
postępowanie karne w związku z podejrzeniem popełnienia przez
nie przestępstwa na szkodę zakładu ubezpieczeń, zakończone
wyrokiem skazującym lub warunkowym umorzeniem
postępowania;
8) stwarzanie możliwości polubownego i pojednawczego
rozstrzygania sporów między członkami Izby.
T. Szumlicz, SGH u 2014
Art. 5. 1. Rzecznik Ubezpieczonych reprezentuje
interesy osób ubezpieczających, ubezpieczonych,
uposażonych lub uprawnionych z umów
ubezpieczenia, członków funduszy emerytalnych i
uczestników pracowniczych programów emerytalnych.
2. W celu realizacji ustawowych zadań Rzecznik
Ubezpieczonych współpracuje w szczególności z
krajowymi i zagranicznymi organizacjami
konsumenckimi oraz z Rzecznikiem Praw
Obywatelskich.
T. Szumlicz, SGH u 2014
Art. 20. Do zadań Rzecznika należy podejmowanie działań w zakresie ochrony
osób, których interesy reprezentuje, a w szczególności:
1) rozpatrywanie skarg w indywidualnych sprawach kierowanych do
Rzecznika;
2) opiniowanie projektów aktów prawnych dotyczących organizacji i
funkcjonowania ubezpieczeń, funduszy emerytalnych i pracowniczych
programów emerytalnych;
3) występowanie do właściwych organów z wnioskami o podjęcie
inicjatywy ustawodawczej bądź o wydanie lub zmianę innych aktów
prawnych w sprawach dotyczących organizacji i funkcjonowania
ubezpieczeń, funduszy emerytalnych i pracowniczych programów
emerytalnych;
T. Szumlicz, SGH u 2014
cd.
4) informowanie właściwych organów nadzoru i kontroli oraz Polskiej Izby
Ubezpieczeń i organizacji gospodarczych powszechnych towarzystw
emerytalnych o dostrzeżonych nieprawidłowościach w działaniu zakładów
ubezpieczeń, funduszy emerytalnych, towarzystw emerytalnych,
pracowniczych programów emerytalnych i innych instytucji rynku
ubezpieczeniowego;
5) stwarzanie możliwości polubownego i pojednawczego rozstrzygania
sporów między ubezpieczającymi, ubezpieczonymi, uposażonymi lub
uprawnionymi z umów ubezpieczenia a zakładami ubezpieczeń, między
towarzystwami emerytalnymi a członkami tych towarzystw, oraz wynikłych z
uczestnictwa w pracowniczych programach emerytalnych, w szczególności
organizowanie sądów polubownych do rozpatrywania tych sporów;
6) inicjowanie i organizowanie działalności edukacyjnej i informacyjnej w
dziedzinie ochrony ubezpieczających, ubezpieczonych, uposażonych lub
uprawnionych z umów ubezpieczenia, członków funduszy emerytalnych oraz
uczestników pracowniczych programów emerytalnych.
T. Szumlicz, SGH u 2014
Ustawa z 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych,
Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym
i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych
Art. 3. 1. Ubezpieczeniem obowiązkowym jest ubezpieczenie
odpowiedzialności cywilnej podmiotu lub ubezpieczenie mienia,
jeżeli ustawa lub ratyfikowana przez Rzeczpospolitą Polską
umowa międzynarodowa nakłada obowiązek zawarcia umowy
ubezpieczenia.
T. Szumlicz, SGH u 2014
Art. 4. Ubezpieczeniami obowiązkowymi są:
1) ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy
pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z
ruchem tych pojazdów, zwane dalej "ubezpieczeniem OC
posiadaczy pojazdów mechanicznych";
2) ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej rolników z tytułu
posiadania gospodarstwa rolnego, zwane dalej "ubezpieczeniem
OC rolników";
3) ubezpieczenie budynków wchodzących w skład gospodarstwa
rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych, zwane dalej
"ubezpieczeniem budynków rolniczych";
4) ubezpieczenia wynikające z przepisów odrębnych ustaw lub
umów międzynarodowych ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą
Polską, nakładających na określone podmioty obowiązek
zawarcia umowy ubezpieczenia.
Komentarz!!!
Wskaźnik wartości składek przypisanych
brutto per capita (typ wskaźnika gęstości ubezpieczeń
– porównanie wskaźników z innymi krajami i z
ugrupowaniami krajów np. UE, OECD)
T. Szumlicz, SGH u 2014
Wskaźnik udziału składek przypisanych
brutto w PKB (typ wskaźnika penetracji ubezpieczeń – zmiana wskaźnika w
ujęciu dynamicznym; wyraża skłonność do korzystania z
ochrony ubezpieczeniowej w stosunku do stopnia rozwoju
społeczno-gospodarczego danego kraju i do wzrostu
zamożności społeczeństwa; nie można w ten sposób ustalić
wzrostu stopnia skłonności samych gospodarstw domowych
do zakupu ubezpieczeń, bo taką skłonność wykazują też
przedsiębiorstwa)
T. Szumlicz, SGH u 2014
Wskaźnik struktury działowej
ubezpieczeń (zmiana udziału ubezpieczeń życiowych, mierzonego
przypisem składek, w całości rynku oraz porównanie tego
udziału do krajów wzorcowych; najbardziej użyteczny
wskaźnik w ocenie udziału gospodarstw domowych w rynku,
gdyż popyt na ubezpieczenia życiowe, ze względu na
charakter ochrony, dotyczy przede wszystkim gospodarstw
domowych)
T. Szumlicz, SGH u 2014
Nowy system zabezpieczenia emerytalnego
z założenia ma (miał mieć) konstrukcję
ubezpieczenia rentowego
z odroczonym terminem płatności;
renta w znaczeniu ekonomicznym (zob. załącznik do ustawy o działalności ubezpieczeniowej; Dział I, grupa 4).
T. Szumlicz, SGH u 2014
Trójfilarowa prezentacja systemu emerytalnego w Polsce (mylący podział części bazowej systemu na odrębne filary)
zasada przystąpienia
obowiązkowe dobrowolne
Filar I
repartycyjne
zasada finansowania
Filar II
Filar III
kapitałowe
części: bazowa uzupełniająca Źródło: opracowanie własne.
T. Szumlicz, SGH u 2014
Klasyczna trójfilarowa prezentacja systemu emerytalnego (odpowiedź na pytanie: kto ma [może, powinien] dbać o przyszłe zabezpieczenie emerytalne?)
kryteria:
Filar I
Filar II
Filar III
podmiotowe państwo pracodawcy przyszli emeryci
dochodowe emerytura standardowa
dodatkowe środki emerytalne
dodatkowe środki emerytalne
części
systemu
bazowa uzupełniająca uzupełniająca
Źródło: opracowanie własne.
T. Szumlicz, SGH u 2014
T. Szumlicz, SGH u 2014
Filary Główne kryteria:
charakterystyki systemowe przystąpienie finansowanie
0 emerytura „socjalna”
(ogólnie dostępna lub uzyskiwana na podstawie
oceny sytuacji materialnej)
przez afiliację budżetowe
1 publiczna część systemu emerytalnego
(zarządzana publicznie, o zdefiniowanym świadczeniu
lub o zdefiniowanej składce)
obowiązkowe składki
uzupełniane
podatkami
2 zakładowe lub indywidualne plany emerytalne
(w pełni kapitałowe o zdefiniowanym świadczeniu
albo w pełni kapitałowe o zdefiniowanej składce)
obowiązkowe aktywa finansowe
3 zakładowe lub indywidualne plany emerytalne
(częściowo lub w pełni kapitałowe o zdefiniowanym
świadczeniu albo kapitałowe o zdefiniowanej składce)
dobrowolne aktywa finansowe
4 różnorodne nieformalne i formalne formy wsparcia
materialnego w okresie starości
dobrowolne aktywa finansowe i
niefinansowe
Pięciofilarowa prezentacja systemu emerytalnego
Źródło: opracowanie na podstawie R. Holzmann, R. Hinz z udziałem innych, Old-Age Income Support In the 21st Century.
An International Perspective on Pension Systems and Reform, Washington 2005, The World Bank, s.10.
element 1
KB x 24%
element 2
PW x 1,3% za każdy rok składkowy
element 3
PW x 0,7% za każdy rok nieskładkowy
T. Szumlicz, SGH u 2014
20 lat
E
iPW = KB x iwpw
Obliczanie indywidualnego wskaźnika podstawy wymiaru
T. Szumlicz, SGH u 2014
10 lat
Założenia:
Kwota bazowa – 3.000 zł
Lata składkowe – 30; lata nieskładkowe – 5
indywidualne wskaźniki podstawy wymiaru:
50% 100% 250% 3,0
element 1:
element 2:
element 3:
……………………………………………………………………….
wskaźniki zastąpienia wynagrodzenia emeryturą:
T. Szumlicz, SGH u 2014
Założenia:
Kwota bazowa – 3.000 zł
Lata składkowe – 30; lata nieskładkowe – 5
wskaźniki podstawy wymiaru:
50% 100% 250% (300%)
element 1: 720 720 720 720
element 2: 585 1170 2925 2925
element 3: 53 105 263 263
………………………………………………………………………………………….…….
1358 1995 3908 3908
wskaźniki zastąpienia wynagrodzenia emeryturą:
90,5% 66,5% 52,1% (43,4%)
T. Szumlicz, SGH u 2014
Składka 12,22
ZUS
Fundusz emerytalny
w ramach FUS
Bieżąca
wypłata
emerytur
indywidualne konta
zapisy przyszłych uprawnień emerytalnych
kp + u1 + u2 + u3 + ...+ un = UR (systematyczna waloryzacja uprawnień –
„kapitalizacja parametryczna”)
zasada obliczania emerytury:
E = UR
pdtż
Refundacja składek
na OFE
T. Szumlicz, SGH u 2014
zasada waloryzacji emerytur
Filar II
OFE + PTE
indywidualne rachunki depozytariusz
agent transferowy
+ ZEM (ZUE!) T. Szumlicz, SGH u 2014
Od 1 lutego 2014 r. składka przekazywana do OFE
wynosi 2,92%, a na subkonto 4,38% (fundusz obligacyjny)
PTE
OFE
indywidualne rachunki
(j1 + j2 + j3 + ...+ jn) x wj = UK
zasada obliczania emerytury:
E = UK
pdtż
opłata od składki opłata za zarządzania
lokaty aktywów (inwestowanie)
T. Szumlicz, SGH u 2014
Jakie zasady wypłat?
T. Szumlicz, SGH u 2014
Lata Miesiące
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
55 301,3 300,5 299,7 299,0 298,2 297,4 296,6 295,8 295,0 294,3 293,5 292,7
56 291,9 291,1 290,3 289,6 288,8 288,0 287,2 286,4 285,6 284,9 284,1 283,3
57 282,5 281,7 281,0 280,2 279,4 278,7 277,9 277,1 276,4 275,6 274,8 274,1
58 273,3 272,5 271,8 271,0 270,3 269,5 268,8 268,0 267,2 266,5 265,7 265,0
59 264,2 263,5 262,7 262,0 261,2 260,5 259,7 259,0 258,2 257,5 256,7 256,0
60 255,2 254,5 253,7 253,0 252,3 251,5 250,8 250,1 249,3 248,6 247,9 247,1
61 246,4 245,7 245,0 244,2 243,5 242,8 242,1 241,3 240,6 239,9 239,2 238,4
62 237,7 237,0 236,3 235,6 234,8 234,1 233,4 232,7 232,0 231,3 230,5 229,8
63 229,1 228,4 227,7 227,0 226,3 225,6 224,9 224,1 223,4 222,7 222,0 221,3
64 220,6 219,9 219,2 218,5 217,8 217,1 216,4 215,7 215,0 214,3 213,6 212,9
65 212,2 211,5 210,8 210,1 209,4 208,7 208,1 207,4 206,7 206,0 205,3 204,6
66 203,9 203,2 202,5 201,9 201,2 200,5 199,8 199,1 198,4 197,8 197,1 196,4
67 195,7 195,0 194,4 193,7 193,0 192,3 191,7 191,0 190,3 189,6 189,0 188,3
68 187,6 186,9 186,3 185,6 184,9 184,3 183,6 182,9 182,3 181,6 180,9 180,3
69 179,6 178,9 178,3 177,6 177,0 176,3 175,7 175,0 174,3 173,7 173,0 172,4
70 171,7 171,1 170,4 169,8 169,1 168,5 167,8 167,2 166,5 165,9 165,2 164,6
Tabela. Przeciętne dalsze trwanie życia roczników okołoemerytalnych
w 2013 r. (wspólne dla kobiet i mężczyzn, wyrażone w miesiącach) Źródło: opracowanie na podstawie komunikatu prezesa GUS z 26 marca 2013 r.
Porównanie stóp zastąpienia wynagrodzenia emeryturą
w „starym” (1998 r.) i nowym systemie emerytalnym każda z osób przepracowała 30 albo 35 lat (jeśli przeszła na emeryturę w wieku 65 lat)
i uzyskała 5 lat nieskładkowych
płeć wiek % św „stary” „nowy”
kobieta 60 50 91% 43%
kobieta 60 100 67% 43%
kobieta 60 250 52% 43%
kobieta 65 50 96% 63%
kobieta 65 100 73% 63%
kobieta 65 250 58% 63%
mężczyzna 65 50 96% 63%
mężczyzna 65 100 73% 63%
mężczyzna 65 250 58% 63% T. Szumlicz, SGH u 2014
Cechy osoby
przechodzącej na emeryturę*
Stopy zastąpienia
wynagrodzenia emeryturą
Płeć
wiek
proc.
wynagrodzenia
średniego
„stary” system
nowy system
kobieta 60 50 77 proc. 38 proc.
kobieta 60 100 56 proc. 38 proc.
kobieta 60 250 44 proc. 38 proc.
kobieta 65 50 78 proc. 54 proc.
kobieta 65 100 57 proc. 54 proc.
kobieta 65 250 45 proc. 54 proc.
mężczyzna 65 50 78 proc. 54 proc.
mężczyzna 65 100 57 proc. 54 proc.
mężczyzna 65 250 45 proc. 54 proc. * założenia:
•w „starym” systemie każda kobieta przepracowała 25 lat i uzyskała uprawnienia do 5 lat tzw. nieskładkowych, a każdy mężczyzna przepracował 30 lat i uzyskał
uprawnienia do 5 lat tzw. nieskładkowych,
•w nowym systemie każda z osób przepracowała 30 lat (jeżeli przeszła na emeryturę w wieku 60 lat) albo 35 lat (jeśli przeszła na emeryturę w wieku 65 lat).
Źródło: Opracowanie własne (w nowym systemie emerytalnym weryfikacja i uśrednienie na podstawie kalkulatorów emerytalnych KNF i Fundacji FOR, przy
realnej rocznej stopie zwrotu w II filarze 4,5–5,0%).
Szacunkowe porównanie stóp zastąpienia wynagrodzenia emeryturą w
„starym” i nowym systemie emerytalnym (2011 r.)
T. Szumlicz, SGH u 2014
„Nieudolne (pospieszne)
zarządzanie zmianą społeczną”;
de facto „demontaż” systemu już w 1999 r.:
„przestrzelenie” udziału składki kapitałowej
niedostateczne pokrycie deficytu systemowego
zaniechanie dotyczące emerytur pomostowych
uniknięcie problemu emerytur „pozapracowniczych”
niezrównanie wieku emerytalnego mężczyzn i kobiet
brak rozwiązania dotyczącego świadczeń rentowych
T. Szumlicz, SGH u 2014
Kontynuacja (poniekąd wymuszona):
formalne podwyższenie wieku emerytalnego
(wiek, czy podwyższenie wymogu stażu pracy)
zmarginalizowanie dobrowolnego zabezpieczenia
na okres senioralny (ubezpieczenia emerytalnego)
chaotyczne działania w zakresie OFE
nierealność zobowiązań repartycyjnych
T. Szumlicz, SGH u 2014
„Nowy system emerytalny się zestarzał”
Nie tylko nieudolne zarządzanie zmianą społeczną
Inne – niż zakładano – uwarunkowania:
demograficzne
finansowe
świadomościowe
T. Szumlicz, SGH u 2014
Teza 1.
Przyszłość powszechnych systemów emerytalnych to
emerytura o charakterze socjalnym, czyli gwarantowana
przez państwo emerytura minimalna, która byłaby
powiększana dobrowolnie, w różnych formach, przede
wszystkim z inicjatywy przyszłych emerytów.
Teza 2.
Należy przekonywać Polaków do systemu, w którym
przyszły standard emerytalny będzie zależał przede
wszystkim od nich samych, a nie różnych form
przymusu emerytalnego, czy to repartycyjnego, czy to
kapitałowego.
T. Szumlicz, SGH u 2014