Badania jakościowe - akademiabadanspolecznych.pl · •Prosty dobór losowy •Dobór...

48
Badania jakościowe Projekt realizowany przez Fundację Socjometr Projekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

Transcript of Badania jakościowe - akademiabadanspolecznych.pl · •Prosty dobór losowy •Dobór...

Page 1: Badania jakościowe - akademiabadanspolecznych.pl · •Prosty dobór losowy •Dobór systematyczny •Dobór warstwowy •Dobór kwotowy •Dobór celowy, ekspercki •Dobór oparty

Badania jakościoweProjekt realizowany przez Fundację Socjometr

Projekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

Page 2: Badania jakościowe - akademiabadanspolecznych.pl · •Prosty dobór losowy •Dobór systematyczny •Dobór warstwowy •Dobór kwotowy •Dobór celowy, ekspercki •Dobór oparty

Ogólna klasyfikacja badań

Projekt realizowany przez Fundację Socjometr Projekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

ilościowe – np. sondaż

• opisowe, prowadzone w celu opisania zjawiska: miary, statystyki; pytania - ile?

• wyjaśniające, poszukiwanie związku przyczynowo-skutkowego: zależności, korelacje; pytania – jak? co wpływa i w jakim stopniu?

jakościowe – np. wywiad

• eksploracyjne, służące wstępnemu rozpoznaniu i zdefiniowaniu problemu

• rozumiejące, pozwalają na pogłębienie wiedzy na temat przyczyn zjawisk, dotarcie do subiektywnej perspektywy ludzi -uzyskanie interpretacji faktów od rozmówców, dotarcie do znaczeń, jakie ludzie przypisują faktom i zjawiskom, oraz emocji, jakie im towarzyszą; pytania - dlaczego? co znaczy?

Page 3: Badania jakościowe - akademiabadanspolecznych.pl · •Prosty dobór losowy •Dobór systematyczny •Dobór warstwowy •Dobór kwotowy •Dobór celowy, ekspercki •Dobór oparty

Projekt realizowany przez Fundację Socjometr Projekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

Techniki jakościowe a ilościoweTechniki jakościowe Techniki ilościowe

Zastosowanie Eksploracyjne Eksplanacyjne lub opisowe

Dlaczego? Jak? Ile? Co/Kto?

Podejście Subiektywne Obiektywne

Interpretacyjne Pozytywistyczne

Metody Nieustrukturalizowane Ustrukturalizowane

Małe próby Duże próby

Wyniki Bardziej trafne Bardziej rzetelne

Brak prognostyki Prognozowanie

Niereprezentatywne Reprezentatywne

Trudne do porównania Łatwe do porównania

Rola badacza Większe wymagania Mniejsze wymagania

Page 4: Badania jakościowe - akademiabadanspolecznych.pl · •Prosty dobór losowy •Dobór systematyczny •Dobór warstwowy •Dobór kwotowy •Dobór celowy, ekspercki •Dobór oparty

• Służy między innymi do:• Uzyskania reprezentatywności• Kontroli obciążeń próby

•Dzięki niemu wiemy co badamy i jak możemy interpretować zebrane wyniki

Dobór próby

Projekt realizowany przez Fundację Socjometr Projekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

Page 5: Badania jakościowe - akademiabadanspolecznych.pl · •Prosty dobór losowy •Dobór systematyczny •Dobór warstwowy •Dobór kwotowy •Dobór celowy, ekspercki •Dobór oparty

Dobór próby

Projekt realizowany przez Fundację Socjometr Projekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

populacja próba

wnioskowanie

Page 6: Badania jakościowe - akademiabadanspolecznych.pl · •Prosty dobór losowy •Dobór systematyczny •Dobór warstwowy •Dobór kwotowy •Dobór celowy, ekspercki •Dobór oparty

• Reprezentatywna:• Daje podstawy do uogólniania na całą badaną populację

• Pozwala określić możliwy błąd przy uogólnianiu na populację

• Dobierana wg ściśle określonych zasad

• Zazwyczaj dość liczna

• Niereprezentatywna:• Nie daje podstaw do statystycznych wnioskowania o populacji

• Pozwala sformułować przypuszczenia nt. tendencji

• Zasady doboru nie są bardzo rygorystyczne

• Próba nie musi być bardzo liczna

Dobór próby

Projekt realizowany przez Fundację Socjometr Projekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

Page 7: Badania jakościowe - akademiabadanspolecznych.pl · •Prosty dobór losowy •Dobór systematyczny •Dobór warstwowy •Dobór kwotowy •Dobór celowy, ekspercki •Dobór oparty

• Reprezentatywna: - badania ilościowe• Daje podstawy do uogólniania na całą badaną populację

• Pozwala określić możliwy błąd przy uogólnianiu na populację

• Dobierana wg ściśle określonych zasad

• Zazwyczaj dość liczna

• Niereprezentatywna: - badania jakościowe• Nie daje podstaw do statystycznych wnioskowania o populacji

• Pozwala sformułować przypuszczenia nt. tendencji

• Zasady doboru nie są bardzo rygorystyczne

• Próba nie musi być bardzo liczna

Dobór próby

Projekt realizowany przez Fundację Socjometr Projekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

Page 8: Badania jakościowe - akademiabadanspolecznych.pl · •Prosty dobór losowy •Dobór systematyczny •Dobór warstwowy •Dobór kwotowy •Dobór celowy, ekspercki •Dobór oparty

• Prosty dobór losowy

• Dobór systematyczny

• Dobór warstwowy

• Dobór kwotowy

• Dobór celowy, ekspercki

• Dobór oparty o dostępność badanych

• Metoda kuli śnieżnej

• Dobór kluczowych informatorów

Metody doboru próby

Projekt realizowany przez Fundację Socjometr Projekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

Page 9: Badania jakościowe - akademiabadanspolecznych.pl · •Prosty dobór losowy •Dobór systematyczny •Dobór warstwowy •Dobór kwotowy •Dobór celowy, ekspercki •Dobór oparty

• Prosty dobór losowy

• Dobór systematyczny

• Dobór warstwowy

• Dobór kwotowy

• Dobór celowy, ekspercki

• Dobór oparty o dostępność badanych

• Metoda kuli śnieżnej

• Dobór kluczowych informatorów

Metody doboru próby

Projekt realizowany przez Fundację Socjometr Projekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

Badania jakościowe

Page 10: Badania jakościowe - akademiabadanspolecznych.pl · •Prosty dobór losowy •Dobór systematyczny •Dobór warstwowy •Dobór kwotowy •Dobór celowy, ekspercki •Dobór oparty

• W praktyce zależny od tematu badań

• Dąży do uzyskania danych od osób posiadających różne perspektywy i doświadczenia związane z określonym zjawiskiem, po to by odwzorować zróżnicowanie występujące w rzeczywistości

• Kluczowe – zidentyfikowanie cech badanych (zmiennych), które mogą mieć znaczenie dla postrzegania określonego zjawiska

• Najczęściej są to: wiek, płeć, wykształcenie, miejsce zamieszkania, status zawodowy

• W efekcie tworzy się matrycę respondentów, na podstawie której rekrutuje się ich do badania

Dobór próby w badaniach jakościowych

Projekt realizowany przez Fundację Socjometr Projekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

Page 11: Badania jakościowe - akademiabadanspolecznych.pl · •Prosty dobór losowy •Dobór systematyczny •Dobór warstwowy •Dobór kwotowy •Dobór celowy, ekspercki •Dobór oparty

Płeć Wiek Aktywność sportowa

M K >25 25-50 50+ Aktywna Nieaktywna

Płeć M 6 2 2 2 3 3

K 6 2 2 2 3 3

Wiek >25 2 2 4 2 2

25-50 2 2 4 2 2

50+ 2 2 4 2 2

Miejscowość CZERNICA 1 2 2 1

GASZOWICE 2 1 1 2

ŁUKÓW ŚLĄSKI 1 1 1 1

PIECE 1 1 1 1

SZCZERBICE 1 1 1 1

Matryca doboru próby - przykład

Projekt realizowany przez Fundację Socjometr Projekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

Problem badawczy: Aktywność sportowa mieszkańców gminy Gaszowice

Page 12: Badania jakościowe - akademiabadanspolecznych.pl · •Prosty dobór losowy •Dobór systematyczny •Dobór warstwowy •Dobór kwotowy •Dobór celowy, ekspercki •Dobór oparty

Płeć Wiek Aktywność sportowa

M K >25 25-50 50+ Aktywna Nieaktywna

Płeć M 6 2 2 2 3 3

K 6 2 2 2 3 3

Wiek >25 2 2 4 2 2

25-50 2 2 4 2 2

50+ 2 2 4 2 2

Miejscowość CZERNICA 1 2 2 1

GASZOWICE 2 1 1 2

ŁUKÓW ŚLĄSKI 1 1 1 1

PIECE 1 1 1 1

SZCZERBICE 1 1 1 1

Matryca doboru próby - przykład

Projekt realizowany przez Fundację Socjometr Projekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

Problem badawczy: Aktywność sportowa młodzieży zamieszkującej gminę Gaszowice

+ dodatkowo wywiady z kluczowymi informatorami: nauczycielami WF, lokalnymi liderami aktywności sportowej, np. animatorem z Orlika, etc.

Page 13: Badania jakościowe - akademiabadanspolecznych.pl · •Prosty dobór losowy •Dobór systematyczny •Dobór warstwowy •Dobór kwotowy •Dobór celowy, ekspercki •Dobór oparty

Płeć Wiek Aktywność sportowa

M K >25 25-50 50+ Aktywna Nieaktywna

Płeć M 6 2 2 2 3 3

K 6 2 2 2 3 3

Wiek >25 2 2 4 2 2

25-50 2 2 4 2 2

50+ 2 2 4 2 2

Miejscowość CZERNICA 1 2 2 1

GASZOWICE 2 1 1 2

ŁUKÓW ŚLĄSKI 1 1 1 1

PIECE 1 1 1 1

SZCZERBICE 1 1 1 1

Matryca doboru próby - przykład

Projekt realizowany przez Fundację Socjometr Projekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

Problem badawczy: Aktywność sportowa młodzieży zamieszkującej gminę Gaszowice

+ dodatkowo wywiady z kluczowymi informatorami: nauczycielami WF, lokalnymi liderami aktywności sportowej, np. animatorem z Orlika, etc.

Page 14: Badania jakościowe - akademiabadanspolecznych.pl · •Prosty dobór losowy •Dobór systematyczny •Dobór warstwowy •Dobór kwotowy •Dobór celowy, ekspercki •Dobór oparty

Matryca doboru próby - przykład

Projekt realizowany przez Fundację Socjometr Projekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

Problem badawczy: Aktywność sportowa młodzieży zamieszkującej gminę Gaszowice

+ dodatkowo wywiady z kluczowymi informatorami: nauczycielami WF, lokalnymi liderami aktywności sportowej, np. animatorem z Orlika, etc.

?

Page 15: Badania jakościowe - akademiabadanspolecznych.pl · •Prosty dobór losowy •Dobór systematyczny •Dobór warstwowy •Dobór kwotowy •Dobór celowy, ekspercki •Dobór oparty

Każda z organizacji na kartce notuje interesujący ją problem badawczy

Macie 2 minuty!

Ćwiczenie 1

Projekt realizowany przez Fundację Socjometr Projekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

Page 16: Badania jakościowe - akademiabadanspolecznych.pl · •Prosty dobór losowy •Dobór systematyczny •Dobór warstwowy •Dobór kwotowy •Dobór celowy, ekspercki •Dobór oparty

Ćwiczenie 1 – słowa klucze

Projekt realizowany przez Fundację Socjometr Projekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

wymiary

cechy

interesariusze

aktorzy

wpływpowody

czas

miejsce

zależy od

Page 17: Badania jakościowe - akademiabadanspolecznych.pl · •Prosty dobór losowy •Dobór systematyczny •Dobór warstwowy •Dobór kwotowy •Dobór celowy, ekspercki •Dobór oparty

Ogólna klasyfikacja badań

Projekt realizowany przez Fundację Socjometr Projekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

ilościowe - sondaż

• opisowe, prowadzone w celu opisania zjawiska: miary, statystyki; pytania - ile?

• wyjaśniające, poszukiwanie związku przyczynowo-skutkowego: zależności, korelacje; pytania – jak? co wpływa i w jakim stopniu?

jakościowe - wywiad

• eksploracyjne, służące wstępnemu rozpoznaniu i zdefiniowaniu problemu

• rozumiejące, pozwalają na pogłębienie wiedzy na temat przyczyn zjawisk, dotarcie do subiektywnej perspektywy ludzi -uzyskanie interpretacji faktów od rozmówców, dotarcie do znaczeń, jakie ludzie przypisują faktom i zjawiskom, oraz emocji, jakie im towarzyszą; pytania - dlaczego? co znaczy?

Page 18: Badania jakościowe - akademiabadanspolecznych.pl · •Prosty dobór losowy •Dobór systematyczny •Dobór warstwowy •Dobór kwotowy •Dobór celowy, ekspercki •Dobór oparty

• Techniki mieszane

• Fotodzienniczek

• Spacer tematyczny

• Warsztat kreatywny

• Warsztat tematyczny

• (…)

Paleta wyboru technik

Projekt realizowany przez Fundację Socjometr Projekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

Ilościowe• Sondaż• Sonda• Quiz• „ankieta”

Jakościowe• Wywiad

indywidualny• Wywiad grupowy• Obserwacja

Analiza danych zastanych

Page 19: Badania jakościowe - akademiabadanspolecznych.pl · •Prosty dobór losowy •Dobór systematyczny •Dobór warstwowy •Dobór kwotowy •Dobór celowy, ekspercki •Dobór oparty

• Cel: zebranie wiedzy

• Badani źródłem wiedzy na określony temat

• Wywiad pogłębiony (IDI) - polega na uzyskaniu interesujących nas danych w trakcie indywidualnej i

bezpośredniej rozmowy z respondentem, skoncentrowany na przeżyciach, opiniach i poglądach

respondenta (skupia się na osobistych doświadczeniach), ma na celu poznanie postaw, wrażeń,

motywów kierujących działaniami respondenta, znaczeń im przypisywanych. Zwykle trwa 1-2

godziny. Jest oparty o scenariusz rozmowy, jednak zwykle nie silnie ustrukturyzowany.

• Zogniskowany wywiad grupowy (FGI, fokus) - przeprowadzany jednocześnie z kilkoma osobami (6-

12), często przy użyciu technik projekcyjnych i wspomagających. Zwykle trwa 1.5 – 2.5 godziny

• Obserwacja - metoda polegająca na zamierzonej obserwacji zjawisk, zachowań, zdarzeń, według

ustalonego wcześniej planu badawczego, wykorzystująca narzędzia o różnym stopniu strukturyzacji.

Techniki jakościowe w badaniach społecznych

Projekt realizowany przez Fundację Socjometr Projekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

Page 20: Badania jakościowe - akademiabadanspolecznych.pl · •Prosty dobór losowy •Dobór systematyczny •Dobór warstwowy •Dobór kwotowy •Dobór celowy, ekspercki •Dobór oparty

• 2 cele: zebranie wiedzy + włączenie w proces

• Badani uczestnikami procesu badawczego: badanie jest wydarzeniem społecznym,

które przez sam fakt zaistnienia może przynieść społeczności zmianę; badane osoby i

grupy zostają upodmiotowione, nie są wyłącznie informatorami, ale stają się

współtwórcami badania

• Badania w działaniu, action research, diagnoza partycypacyjna - badania społeczne mogą

być narzędziem do aktywizacji i włączania społeczności w działania

• Działania projektowe mogą być źródłem danych do badań

Techniki jakościowe w działaniach NGO

Projekt realizowany przez Fundację Socjometr Projekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

Page 21: Badania jakościowe - akademiabadanspolecznych.pl · •Prosty dobór losowy •Dobór systematyczny •Dobór warstwowy •Dobór kwotowy •Dobór celowy, ekspercki •Dobór oparty

• Warsztaty tematyczne, kreatywne, strategiczne (np. oferta domu kultury, potrzeby osób starszych) – silne wykorzystanie technik wspomagających (burza mózgów, praca w podgrupach, mapy, flipczarty, post-ity), prowadzone w grupie osób (5-10), mało ustrukturyzowane. Zwykle trwają 2-3 godziny.

• Spacery – realizowane w terenie, są okazją do rozmowy o konkretnych przykładach (np. dostępność miasta dla osób niepełnosprawnych), oraz zebrania dodatkowych materiałów – zdjęć; często wykorzystują mapę; prowadzone z 1 lub wieloma osobami, mało ustrukturyzowane. Zwykle trwają 0.5-1 godziny

• Obserwacja - metoda polegająca na zamierzonej obserwacji zjawisk, zachowań, zdarzeń, według ustalonego wcześniej planu badawczego, wykorzystująca narzędzia o różnym stopniu strukturyzacji, dokonywana przez uczestników procesu lub działań NGO

Techniki jakościowe w działaniach NGO

Projekt realizowany przez Fundację Socjometr Projekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

Page 22: Badania jakościowe - akademiabadanspolecznych.pl · •Prosty dobór losowy •Dobór systematyczny •Dobór warstwowy •Dobór kwotowy •Dobór celowy, ekspercki •Dobór oparty

• Uczestnicy znają i rozumieją cel badania, ponieważ współuczestniczą w całym procesie

• Uczestnicy są zaproszeni do współtworzenia narzędzi badawczych i realizacjibadania

• Wyniki (cząstkowe i ostateczne) prezentuje się społeczności i uczestnikom badania oraz się je z nimi konsultuje, uczestnicy mają przestrzeń do udzielenia informacji zwrotnej

• Badanie jest widzialne w społeczności – informacje są rozpowszechniane lokalnie

• W badaniu zwraca się uwagę, by dać przestrzeń wypowiedzi grupom zwykle marginalizowanym

• Wykorzystywane są partycypacyjne metody badawcze (techniki warsztatowe), lub tradycyjne metody badawcze uzupełnione o elementy partycypacyjne (otwarte zespoły robocze, wspólnie opracowane narzędzia, badania realizowane wspólnymi siłami z członkami społecznością)

Kiedy badanie staje się partycypacyjne?

Projekt realizowany przez Fundację Socjometr Projekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

Page 23: Badania jakościowe - akademiabadanspolecznych.pl · •Prosty dobór losowy •Dobór systematyczny •Dobór warstwowy •Dobór kwotowy •Dobór celowy, ekspercki •Dobór oparty

Techniki grupowe a indywidualne

Projekt realizowany przez Fundację Socjometr Projekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

Grupa – FGI, warsztat

• W krótkim czasie poznajemy opinie i poglądy respondentów

• Dynamika wewnątrz grupy, interakcja pomiędzy uczestnikami generuje np. nowe pomysły

• Poczucie anonimowości w grupie wyzwala większa swobodę dyskusji

• Mniej czasu na „osobotemat” – ryzyko powierzchowności

• Duże wymagania odnośnie miejsca i przygotowania (sala, stół, flipczart, mazaki)

1 na 1 – IDI, spacer

• Pozwala rozmawiać na tematy osobiste lub drażliwe

• Zwiększa szanse dotarcia do trudnych aspektów badanych zjawisk

• Daje rozmówcy możliwość wypowiedzenia się

• Daje prowadzącemu możliwość pogłębienia, dopytania –przeprowadzenia wyczerpującej temat rozmowy

• Mniejsze wymagania odnośnie miejsca i przygotowania (dyktafon, notatnik, długopis), ALE: komfort badanych = udany wywiad! :)

Page 24: Badania jakościowe - akademiabadanspolecznych.pl · •Prosty dobór losowy •Dobór systematyczny •Dobór warstwowy •Dobór kwotowy •Dobór celowy, ekspercki •Dobór oparty

• W porównaniu z badaniami ilościowymi rola prowadzącego (wywiad, warsztat – moderatora) jest trudniejsza

• Kluczowa jest znajomość tematyki – pytań badawczych i celu spotkania (wywiadu, warsztatu, obserwacji)

• Rola scenariusza – nadaje strukturę rozmowie, ale nie trzeba się go kurczowo trzymać; Kolejność nie jest kluczowa (znaczenie mają segmenty – wprowadzenie, rozgrzewka, część właściwa, zakończenie)

• Forma pytania nie jest najważniejsza

• Pytania badawcze TO NIE pytania zadawane respondentowi! (vide konceptualizacja i operacjonalizacja)

• Najważniejsze – aktywne słuchanie

Najważniejsze praktyczne aspekty badań jakościowych

Projekt realizowany przez Fundację Socjometr Projekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

Page 25: Badania jakościowe - akademiabadanspolecznych.pl · •Prosty dobór losowy •Dobór systematyczny •Dobór warstwowy •Dobór kwotowy •Dobór celowy, ekspercki •Dobór oparty

• Wywiad prowadzony przez moderatora z pojedynczym respondentem w oparciu o scenariusz (przewodnik, dyspozycje), który zawiera listę tematów rozmowy do zgłębienia (In-Depth Interview)

• Wywiady pogłębione powinny być nagrywane – potrzebna jest zgoda respondenta

• W trakcie wywiadu notuje się hasłowo ważne wypowiedzi rozmówcy po to, by do nich nawiązać lub wrócić

• W odróżnieniu od wywiadu kwestionariuszowego w IDI to ankieter kieruje rozmową tak aby wyczerpać wszystkie tematy rozmowy (z przewodnika)

• Po przeprowadzeniu wywiad jest odsłuchiwany i dokonuje się jego zapisu (transkrypcji); transkrypcje są następnie analizowane –bezpośrednio lub po uprzednim zakodowaniu

• Niekiedy przy prostszych wywiadach zamiast transkrypcji wypełnia się tzw. grid – tabelę zawierającą główne wnioski

Jak przebiega wywiad?

Projekt realizowany przez Fundację Socjometr Projekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

Page 26: Badania jakościowe - akademiabadanspolecznych.pl · •Prosty dobór losowy •Dobór systematyczny •Dobór warstwowy •Dobór kwotowy •Dobór celowy, ekspercki •Dobór oparty

Pytania• Pytaj o jedną rzecz na raz• Zadawaj pytania otwarte• Nie sugeruj

Tok rozmowy• Pogłębiaj wypowiedzi (przyczyny – dlaczego?, interpretacje – co znaczy?)• Uszczegóławiaj wątki (konkret – kto? gdzie? nazwa projektu, organizacji) (fakty vs

deklaracje, przemyślenia vs stereotypy)• Nie bój się milczenia - cisza jest potrzebna

Język• Dostosuj styl do rozmówcy• Używaj zrozumiałych terminów (Czy Cię rozumieją?)• Parafrazuj i dopytuj (Czy na pewno rozumiesz?)

Jak prowadzić wywiad? Przykazania

Projekt realizowany przez Fundację Socjometr Projekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

Page 27: Badania jakościowe - akademiabadanspolecznych.pl · •Prosty dobór losowy •Dobór systematyczny •Dobór warstwowy •Dobór kwotowy •Dobór celowy, ekspercki •Dobór oparty

• Aktywne słuchanie – pozwala podtrzymać dynamikę rozmowy – Aha,

oraz wychwycić najważniejsze wypowiedzi – O!

• Parafrazowanie – powtórzenie wypowiedzi własnymi słowami

CEL: by zasygnalizować zainteresowanie (np. gdy respondent sprawia wrażenie, że nie wie, co

dalej powiedzieć), upewnienie się, czy dobrze zrozumieliśmy respondenta, strukturalizacja

rozmowy przez mocniejsze akcentowanie pewnych wątków, kierowanie przebiegiem rozmowy –

Powiedziała Pani, że dużo pracuje. A co Pani robi w czasie wolnym?

• Klaryfikacja – próba uchwycenia głównego sensu wypowiedzi i

wyrażenie go własnymi słowami

CEL: dopytanie o niejasno poruszone zagadnienie, wyjaśnienie nieścisłości – Czy dobrze

rozumiem, że ludzie tu nie przychodzą, bo nie wiedzą, że mogą?

Jak prowadzić wywiad? Triki moderatora

Projekt realizowany przez Fundację Socjometr Projekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

Page 28: Badania jakościowe - akademiabadanspolecznych.pl · •Prosty dobór losowy •Dobór systematyczny •Dobór warstwowy •Dobór kwotowy •Dobór celowy, ekspercki •Dobór oparty

• Dopytywanie i pogłębianie – ważne szczególnie w przypadku skrótów myślowych, uogólnień lub unikania odpowiedzi

CEL: precyzyjniejsze uchwycenie znaczenia, uniknięcie błędów komunikacyjnych, uzyskanie pełniejszego opisu tematu – Co jeszcze Twoim zdaniem sprawia, że dobrze się tu mieszka?

• Komunikacja niewerbalna:

• Po stronie prowadzącego wywiad – mogą wpływać na respondenta lub grupę, stąd ważna jest ich kontrola

• Po stronie respondenta lub grupy – mogą być uzupełnieniem interpretacji, np. sygnalizować niespójność wypowiedzi

Jak prowadzić wywiad? Triki moderatora

Projekt realizowany przez Fundację Socjometr Projekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

Page 29: Badania jakościowe - akademiabadanspolecznych.pl · •Prosty dobór losowy •Dobór systematyczny •Dobór warstwowy •Dobór kwotowy •Dobór celowy, ekspercki •Dobór oparty

• Zogniskowane wywiady grupowe (Focused Group Interview) mają postać dyskusji na określony temat prowadzonej przez grupę 6-12 osób kierowanej przez moderatora w oparciu o określony scenariusz

• Podstawą dobrze przeprowadzonego fokusa jest wytworzenie się w trakcie dyskusji dynamiki grupowej

• Wielkość grupy wpływa na jej dynamikę - mniejsza grupa może zostać zdominowana przez jedną osobę, większa jest trudna do kontrolowania; doświadczenie moderatora jest ważniejsze niż w IDI

• Większe wymagania organizacyjne niż w IDI – kluczowe przygotowanie odpowiedniej sali i materiałów, rekrutacja uczestników większym wyzwaniem

• Scenariusz – podobnie jak w IDI – zawiera jedynie ogólne tematy rozmowy wraz z planowanym czasem na dyskutowanie danej kwestii

• Fokus jest nagrywany, wskazany jest zapis wideo, analizie poddaje się transkrypcję/grid i film; moderator powinien przygotować notatkę ze spotkania (wrażenia „na świeżo”)

Jak przebiega fokus?

Projekt realizowany przez Fundację Socjometr Projekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

Page 30: Badania jakościowe - akademiabadanspolecznych.pl · •Prosty dobór losowy •Dobór systematyczny •Dobór warstwowy •Dobór kwotowy •Dobór celowy, ekspercki •Dobór oparty

Szybki fokus

Ćwiczenie 2

Projekt realizowany przez Fundację Socjometr Projekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

Page 31: Badania jakościowe - akademiabadanspolecznych.pl · •Prosty dobór losowy •Dobór systematyczny •Dobór warstwowy •Dobór kwotowy •Dobór celowy, ekspercki •Dobór oparty

Funkcje pytań w FGI

Projekt realizowany przez Fundację Socjometr Projekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

Page 32: Badania jakościowe - akademiabadanspolecznych.pl · •Prosty dobór losowy •Dobór systematyczny •Dobór warstwowy •Dobór kwotowy •Dobór celowy, ekspercki •Dobór oparty

• wywiad grupowy to sytuacja bliższa sytuacjom rzeczywistym - nasze opinie kształtują się w kontakcie z innymi ludźmi, a nie w odosobnieniu

• sytuacja wywiadu grupowego symuluje rzeczywistą sytuację życiową, w której ludzie reagując na bodziec – ujawniają swoje opinie, które często w kontaktach z innymi ulegają pewnym modyfikacjom

• fokus pozwala na obserwację ludzi podczas procesu kształtowania się opinii i postaw tych osób

• zwraca się uwagę na właściwości grupy społecznej jako narzędzia badawczego

Zalety fokusa

Projekt realizowany przez Fundację Socjometr Projekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

Page 33: Badania jakościowe - akademiabadanspolecznych.pl · •Prosty dobór losowy •Dobór systematyczny •Dobór warstwowy •Dobór kwotowy •Dobór celowy, ekspercki •Dobór oparty

• dominator – neguje każdą wypowiedź odmienną i stara się narzucić swoje zdanie;

• milczek – osoba która w ogóle nie zabiera głosu;

• antagonista – osoba dokonująca uogólnień, podsumowań, często zwraca uwagę na relatywność kwestii;

• kompromista – dąży do wypracowania wspólnej płaszczyzny porozumienia;

• lider – przejmuje ciężar rozmowy, prowadzenia dyskusji;

• szeptacz – prowadzi ciche rozmowy, często ma trafne uwagi;

• niezaangażowany – nie jest zainteresowany przebiegiem dyskusji;

Role przyjmowane przez uczestników grupy

Projekt realizowany przez Fundację Socjometr Projekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

Page 34: Badania jakościowe - akademiabadanspolecznych.pl · •Prosty dobór losowy •Dobór systematyczny •Dobór warstwowy •Dobór kwotowy •Dobór celowy, ekspercki •Dobór oparty

• efekt synergii – wspólny wysiłek grupy prowadzi do generowania szerszej gamy opinii i pomysłów niż sytuacja rozmowy z pojedynczą osobą;

• efekt kuli śniegowej – komentarze jednych uczestników grupy powodują repliki innych; reakcja łańcuchowa wciągająca w rozmowę większość osób, co zwiększa otrzymywaną liczbę informacji;

• efekt stymulacji – grupa zwiększa motywację do wykonania zadania; zwiększa entuzjazm do dyskusji;

• efekt bezpieczeństwa – ma się silniejsze poczucie bezpieczeństwa, gdy jest się w grupie; przyczynia się to do śmielszego wyrażania opinii;

• efekt spontaniczności – sytuacja grupowa jest dla ludzi bardziej naturalna, co powoduje z kolei większą naturalność wypowiedzi;

Dynamika grupowa – zjawiska pozytywne

Projekt realizowany przez Fundację Socjometr Projekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

Page 35: Badania jakościowe - akademiabadanspolecznych.pl · •Prosty dobór losowy •Dobór systematyczny •Dobór warstwowy •Dobór kwotowy •Dobór celowy, ekspercki •Dobór oparty

• Myślenie grupowe – zjawisko występujące w różnych sytuacjach

społecznych, może pojawiać się także podczas wywiadu grupowego, lub

warsztatu; polega na przekroczeniu pewnego poziomu spójności grupy,

członkowie poddają się silnej presji grupowej i stają się konformistyczni i

bezrefleksyjni

• Przesunięcie poziomu ryzyka – grupa ma skłonność do prezentowania

bardziej/mniej radykalnych poglądów, proponowania bardziej/mniej

ryzykownych rozwiązań problemów, podejmowania bardziej/mniej

radykalnych decyzji, ze względu na zmniejszone poczucie

odpowiedzialności indywidualnej za podejmowane decyzje

Dynamika grupowa – zjawiska negatywne

Projekt realizowany przez Fundację Socjometr Projekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

Page 36: Badania jakościowe - akademiabadanspolecznych.pl · •Prosty dobór losowy •Dobór systematyczny •Dobór warstwowy •Dobór kwotowy •Dobór celowy, ekspercki •Dobór oparty

• Efekt - błędne wyniki, zafałszowany obraz rzeczywistości

• Wskaźniki problemów:

• Hurraoptymizm, poczucie całkowitego bezpieczeństwa w grupie

• Przyspieszenie procesu podejmowania decyzji

• Ignorowanie moralnych konsekwencji podejmowanych decyzji

• Uproszczony obraz przeciwnika

• Presja na członków grupy mających odrębne opinie

• Autocenzura – brak spontaniczności wyrażania opinii

Dynamika grupowa – zjawiska negatywne

Projekt realizowany przez Fundację Socjometr Projekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

Page 37: Badania jakościowe - akademiabadanspolecznych.pl · •Prosty dobór losowy •Dobór systematyczny •Dobór warstwowy •Dobór kwotowy •Dobór celowy, ekspercki •Dobór oparty

• Stosowane są w badaniu postaw, kiedy potrzebne jest omijanie procesów racjonalizacyjnych i docieranie do prawdziwych motywów, przemyśleń

• Kierujemy do badanych nieustrukturalizowane, niejasne bodźce po to, aby wykryć indywidualne, specyficzne cechy percepcji badanego, jego stosunku do rzeczywistości

• Wykorzystuje się tutaj skojarzenia, które towarzyszą tym niejasnym bodźcom, które pozwalają dotrzeć do nieuświadamianych sfer psychiki, emocji

• Pozwalają oderwać się od sfery dyskursywnej – poprzez zaangażowanie innych zmysłów, niż tylko słuch i mowa

Techniki projekcyjne i wspomagające

Projekt realizowany przez Fundację Socjometr Projekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

Page 38: Badania jakościowe - akademiabadanspolecznych.pl · •Prosty dobór losowy •Dobór systematyczny •Dobór warstwowy •Dobór kwotowy •Dobór celowy, ekspercki •Dobór oparty

• skojarzenia: animalizacja, personifikacja, uzupełnianie zdań

• konstrukcje: marki jako rodzina, brand party (imprezka), kolaże

• ekspresje: psychodrama, kierowana fantazja, mowa pożegnalna

• mapowanie• praca z post-itami, arkuszami flipczartowymi, itp.

Techniki projekcyjne i wspomagające

Projekt realizowany przez Fundację Socjometr Projekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

Page 39: Badania jakościowe - akademiabadanspolecznych.pl · •Prosty dobór losowy •Dobór systematyczny •Dobór warstwowy •Dobór kwotowy •Dobór celowy, ekspercki •Dobór oparty

Techniki projekcyjne i wspomagające – przykład – skojarzenia

Projekt realizowany przez Fundację Socjometr Projekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

wymiary

cechy

interesariusze

aktorzy

wpływpowody

czas

miejsce

zależy od

Page 40: Badania jakościowe - akademiabadanspolecznych.pl · •Prosty dobór losowy •Dobór systematyczny •Dobór warstwowy •Dobór kwotowy •Dobór celowy, ekspercki •Dobór oparty

Badanym dostarcza się zdjęcia, wycinki prasowe, etc., które mogą przybliżać badane tematy

Materiały te zawierają możliwe do interpretacji symbole

Każdy wybiera elementy – np. wycinki przedstawiające jego aspiracje i marzenia – a następnie je omawia

Techniki projekcyjne i wspomagające – przykład – kolaż

Projekt realizowany przez Fundację Socjometr Projekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

Page 41: Badania jakościowe - akademiabadanspolecznych.pl · •Prosty dobór losowy •Dobór systematyczny •Dobór warstwowy •Dobór kwotowy •Dobór celowy, ekspercki •Dobór oparty

*!

Dobór próby w fokusie

Czasem warto zrekrutować grupę mało zróżnicowaną (homogeniczną)

pozwoli to zawęzić zakres rozmowy i głębiej przyjrzeć się problemowi, niż w przypadku uczestników o zróżnicowanych

punktach widzenia/cechach/pespektywie

Projekt realizowany przez Fundację Socjometr Projekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

Page 42: Badania jakościowe - akademiabadanspolecznych.pl · •Prosty dobór losowy •Dobór systematyczny •Dobór warstwowy •Dobór kwotowy •Dobór celowy, ekspercki •Dobór oparty

• Polega na... obserwowaniu określonych ludzi, grup, zachowań, miejsc• Ze względu na sposób prowadzenia może być:

• jawna lub ukryta• uczestnicząca lub nieuczestnicząca• niestandaryzowana lub standaryzowana • prowadzona przez badacza lub osobę uczestniczącą w badaniu • *obserwacja jako technika ilościowa

• Cechy dobrej obserwacji:• celowość - ma nam dostarczyć informacji, które są nam potrzebne do rozwiązywania

problemów badawczych / odpowiedzi na pytania badawcze (vide konceptualizacja)• planowość - zjawiska, które należy obserwować, czas i okoliczności, są z góry

określone • krytyczność - jej rezultaty powinny poddane być krytyce albo kontroli ze strony

innych badaczy

Obserwacja

Projekt realizowany przez Fundację Socjometr Projekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

Page 43: Badania jakościowe - akademiabadanspolecznych.pl · •Prosty dobór losowy •Dobór systematyczny •Dobór warstwowy •Dobór kwotowy •Dobór celowy, ekspercki •Dobór oparty

• W zaplanowanym miejscu i czasie obserwujemy ludzi, ich zachowania i wytwory

• O przeżyciach psychicznych można wnioskować pośrednio na podstawie introspekcyjnych zeznań jednostek

• Obserwowane zachowania są symboliczne, dlatego od obserwatora wymaga się wiedzy o danej kulturze – po to, by móc zrozumieć sens zachowań i symboli

• Większa początkowa wiedza o badanych zjawiskach ułatwia nam ich obserwację

• W trakcie obserwacji prowadzone są bieżące notatki według przygotowanego narzędzia (i/lub robione zdjęcia, notatki audio, etc.)

• Po obserwacji – sprawozdanie z obserwacji, zwykle zawierające część ewidencyjno-informacyjną, część zasadniczą i część oceniającą

• Materiały z obserwacji są omawiane w ramach zespołu badaczy

Jak przebiega obserwacja?

Projekt realizowany przez Fundację Socjometr Projekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

Page 44: Badania jakościowe - akademiabadanspolecznych.pl · •Prosty dobór losowy •Dobór systematyczny •Dobór warstwowy •Dobór kwotowy •Dobór celowy, ekspercki •Dobór oparty

Obserwacja – przykładowe materiały - zdjęcia

Projekt realizowany przez Fundację Socjometr Projekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

Page 45: Badania jakościowe - akademiabadanspolecznych.pl · •Prosty dobór losowy •Dobór systematyczny •Dobór warstwowy •Dobór kwotowy •Dobór celowy, ekspercki •Dobór oparty

Obserwacja – przykładowe materiały - notatka

Projekt realizowany przez Fundację Socjometr Projekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

Page 46: Badania jakościowe - akademiabadanspolecznych.pl · •Prosty dobór losowy •Dobór systematyczny •Dobór warstwowy •Dobór kwotowy •Dobór celowy, ekspercki •Dobór oparty

Projekt realizowany przez Fundację Socjometr Projekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

*!Dobór próby w obserwacji

W przypadku obserwacji dobieramy nie tyle ludzi, co czas i miejsce jej prowadzenia

podobnie jak w wywiadach staramy się dobrać rozmówców tak, by odwzorować możliwe zróżnicowanie perspektyw, tak w obserwacji musimy

mieć na uwadze zróżnicowanie pór dnia, tygodnia, czy miejsce

Page 47: Badania jakościowe - akademiabadanspolecznych.pl · •Prosty dobór losowy •Dobór systematyczny •Dobór warstwowy •Dobór kwotowy •Dobór celowy, ekspercki •Dobór oparty

• Jakie z omówionych technik można wykorzystać do odpowiedzi na sformułowane przez Was pytania badawcze?

• Jakie informacje uzyskamy?

• Czego się nie dowiemy?

Dyskusja

Projekt realizowany przez Fundację Socjometr Projekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

Page 48: Badania jakościowe - akademiabadanspolecznych.pl · •Prosty dobór losowy •Dobór systematyczny •Dobór warstwowy •Dobór kwotowy •Dobór celowy, ekspercki •Dobór oparty

Dziękuję za uwagę!

[email protected]

577 614 450

Projekt realizowany przez Fundację SocjometrProjekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich