ÆWICZENIA Z MIKROEKONOMII -...

ÆWICZENIAZ MIKROEKONOMII

ÆWICZENIAZ MIKROEKONOMII

Materia³y do nauki Podstaw mikroekonomii

EDUKATOR

WROC£AW 2012

Barbara Biernat Aleksandra Grobelna Anna Warachim

RezenzentProf. dr hab. Bo¿ena Klimczak

Akademia Ekonomiczna Wroc³aw

Projekt ok³adki TAURUS CD

tel./fax (71) 342-31-79

Sk³ad komputerowyDrukarnia TRIADA

tel./fax (71) 342 76 96

Æwiczenia z mikroekonomii s¹ zbiorem æwiczeñ i zgodnie z treœci¹ Rozporz¹dzenia MinistraEdukacji Narodowej z dnia 21 czerwca 2012 r. w sprawie dopuszczeania do u¿ytku w szkole pro-gramów wychowania przedszkolnego i programów nauczania oraz dopuszczania do u¿ytku szkol-nego podrêczników nie podlegaj¹ procedurze zatwierdzenia przez Ministra Edukacji Narodowej.

(Dz. U. z 2012 r., poz. 752)

Copyright by:Barbara Biernat, Aleksandra Grobelna, Anna Warachim

ISBN 978-83-911911-4-9

„EDUKATOR”, ul. Hufcowa 44, 52-244 Wroc³awtel./fax (71) 373-08-79tel./fax (71) 373-93-27

tel. [email protected]

www.edukator.wroclaw.plDruk: Drukarnia TRIADA

Wroc³aw, ul. Czechowicka, tel. (71) 342 76 85

Wydanie XX

Autorki: Barbara Biernat – rozdzia³y 2,4,5,7,16 Aleksandra Grobelna – rozdzia³y 1,7,9,10,13,14,15,16 Anna Warachim – rozdzia³y 3,6,8,11,12,13

Barbara Biernat i Aleksandra Grobelna – doradcy metodyczni nauczycieliprzedmiotów ekonomicznych, Wroc³awskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli

Anna Warachim – nauczycielka przedmiotów ekonomicznych Zespo³u Szkó³Ekonomiczno-Administracyjnych we Wroc³awiu

Autorki sk³adaj¹ serdeczne podziêkowaniaProf. Prof. Ronaldowi R. Daigle i DavidowiO’Connor z Uniwersytetu Stanowego w Connec-ticut USA i Amerykañskiej Agencji ds. RozwojuMiêdzynarodowego za edukacjê ekonomiczn¹,która zainspirowa³a je do napisania æwiczeñ.

4

S³yszê ... i zapominamWidzê ... i pamiêtamRobiê ... i rozumiem

(Konfucjusz - chiñski filozof)

Drodzy Uczniowie i S³uchacze!

Codziennie musicie podejmowaæ szereg decyzji. Czêsto sprawia Wam to du¿o k³opo-tu, gdy¿ wybór jednego rozwi¹zania powoduje utratê drugiego. Dlaczego tak jest? Poprostu – nie mo¿ecie mieæ wszystkiego o czym marzycie. Na ka¿dym kroku czyhaj¹ naWas rozmaite ograniczenia. Brakuje Wam pieniêdzy, zdrowia, czasu, si³y, chêci. Musiciewybieraæ i rezygnowaæ. Takie jest ¿ycie! Im szybciej nauczycie siê praw i zasad gospo-darki rynkowej, tym ³atwiej bêdziecie podejmowaæ satysfakcjonuj¹ce Was decyzje.

Ekonomia jest ciekaw¹ dziedzin¹ wiedzy; opisuje, analizuje zjawiska i procesy go-spodarcze zachodz¹ce w Waszym otoczeniu. Aby u³atwiæ Wam poznanie i rozszyfrowa-nie tajników funkcjonowania gospodarki proponujemy pracê na zajêciach z æwiczenia-mi – zgodnie z przys³owiem – rozumiem gdy robiê, æwiczê. Przeczytajcie cele rozdzia-³u, ukryte pod has³em POTRAFISZ. Osi¹gniecie je na pewno, gdy uwa¿nie przestudiu-jecie WPROWADZENIE, rozwi¹¿ecie ÆWICZENIA i odpowiecie na PYTANIA.

¯yczymy Wam sukcesów w zdobywaniu wiedzy ekonomicznej

Autorki

Spis treœci

1. Czym zajmuje siê ekonomia .................................................................................. 72. Potrzeby i ich zaspokajanie .................................................................................. 123. Zasoby ekonomiczne ............................................................................................ 184. Wybór i koszt alternatywny ................................................................................. 225. Granica mo¿liwoœci produkcyjnych..................................................................... 276. Systemy ekonomiczne .......................................................................................... 347. Rynek.................................................................................................................... 398. Popyt .................................................................................................................... 449. Poda¿ .................................................................................................................... 6210. Równowaga rynkowa ........................................................................................... 7311. Rynek pracy .......................................................................................................... 9212. Rynek kapita³owy ............................................................................................... 10213. Rynek zasobów naturalnych .............................................................................. 11914. Konsument jako podmiot na rynku .................................................................... 12515. Producent jako podmiot na rynku ...................................................................... 14616. Decyzje producenta funkcjonuj¹cego w ró¿nych strukturach rynku ................. 161

Literatura ............................................................................................................ 180

6

Oznaczenia skrótów zastosowanych w æwiczeniachi ich odpowiedników w literaturze anglojêzycznej

C – cena PI – iloœæ QD – krzywa popytu DS – krzywa poda¿y SEDC – elastycznoœæ cenowa popytu Ed lub EpEDY – elastycznoœæ dochodowa popytu EiEDM – elastycznoœæ mieszana popytu Ep lub EabE – punkt równowagi EUC – u¿ytecznoœæ ca³kowita TUUM – u¿ytecznoœæ marginalna MUMSS – marginalna stopa substytucji MRSMSTS – marginalna stopa technicznej substytucji MRTSL – praca, liczba pracowników LK – kapita³ KPc – przychód ca³kowity TRPm – przychód marginalny MRKc – koszt ca³kowity TCKcp – koszt ca³kowity przeciêtny ACKs – koszt sta³y FCKsp – koszt sta³y przeciêtny AFCKz – koszt zmienny VCKzp – koszt zmienny przeciêtny AVCKm – koszt marginalny MCZ – zysk TPWB – wartoœæ bie¿¹ca PVPk – wartoœæ przysz³a Pii – stopa procentowa i

7

1. Czym zajmuje siê ekonomia?

t wyjaœniæ koniecznoœæ dokonywania wyborów ekonomicznych,

t wyjaœniæ, dlaczego ekonomiê nazywa siê „nauk¹ o niedostatku i wyborze”,

t wyjaœniæ, dlaczego nie ma jednej odpowiedzi na pytania z zakresu pro-blemów ekonomicznych.

Ka¿dy cz³owiek, aby ¿yæ, musi zaspokajaæ swoje potrzeby, które s¹ nieograniczone.Czêœæ potrzeb mo¿e byæ zaspokojona poprzez dobra i us³ugi. Niestety, zapotrzebowanieludzi na dobra przekracza mo¿liwoœci spo³eczeñstwa w zakresie ich wytworzenia. Zjawi-sko to okreœlone jako zjawisko rzadkoœci (niedostatku) wystêpuje we wszystkichkrajach zarówno bogatych, jak i biednych.

Rzadkoœæ zmusza ludzi do gospodarowania, czyli dokonywania wyborów.W oparciu o analizê kosztów i korzyœci spo³eczeñstwa musz¹ podj¹æ decyzjê: coprodukowaæ, w jakich iloœciach, przy zastosowaniu jakich technologii i dla kogo? Zagad-nienia te opisuje i wyjaœnia ekonomia pozytywna.

Ekonomia (pozytywna) jest nauk¹ zajmuj¹c¹ siê badaniem, w jaki sposób ludzie po-dejmuj¹ decyzje o wykorzystaniu rzadkich zasobów maj¹cych ró¿norodne zastosowaniaprodukcyjne i konsumpcyjne oraz badaniem skutków tych decyzji, w procesie produkcji,podziale i konsumpcji.

8 ÆWICZENIA Z MIKROEKONOMII

Ekonomia pozytywna zajmuje siê opisywaniem i wyjaœnianiem zjawisk oraz pro-cesów gospodarczych. Ich ocen¹ wed³ug wartoœci i norm etycznych zajmuje siê ekono-mia normatywna.

Ekonomia badaj¹ca zjawiska i procesy gospodarcze zachodz¹ce na konkretnym rynkuokreœlona jest jako mikroekonomia , natomiast ujmuj¹ca gospodarkê jako ca³oœæ okre-œlona jest jako makroekonomia.

1. Na podstawie schematu opisz sytuacjê w jakiej znalaz³o siê spo³eczeñstwo w krajuKWITN¥CYCH KWIATÓW.

-----

9CZYM ZAJMUJE SIÊ EKONOMIA?

2. Uczniowie klasy Ic wybieraj¹ siê w styczniu na wycieczkê. Postanowili sami zarobiæna przejazd poci¹giem. Wychowawczyni zaproponowa³a im, aby przynieœli na lekcjêwychowawcz¹ kolorowe bibu³ki, patyczki, wst¹¿ki, klej, plastelinê itp. Wykonane przezsiebie przedmioty sprzedadz¹ na przedœwi¹tecznej gie³dzie. Na jakie pytania musz¹odpowiedzieæ uczniowie, aby osi¹gn¹æ cel? Spróbuj na nie odpowiedzieæ.

-

3. Wybierz i podkreœl prawid³ow¹ odpowiedŸ.

A. Ekonomia pozytywnaa) zajmuje siê polityk¹, której celem jest poprawa warunków ¿ycia spo³eczeñstwa.b) objaœnia dany problem ekonomiczny lub opisuje funkcjonowanie fragmentu go-

spodarki.c) podaje stwierdzenia ekonomiczne oparte na subiektywnym systemie ocen.d) dokonuje sprawiedliwego podzia³u dóbr w spo³eczeñstwie.

B. Ekonomia normatywnaa) uczy, jak otrzymaæ dobro bez rezygnacji z czegokolwiek innego.b) dotyczy faktów, które s¹ empirycznie1) sprawdzalne.c) bada zachowanie siê jednostek, które dzia³aj¹ na rynku.d) ocenia zachowania podmiotów gospodaruj¹cych.

1) empirycznie = doœwiadczalnie (z jêzyka greckiego)


4. Wybierz zdania bêd¹ce przyk³adem ekonomii pozytywnej oraz normatywnej.a) Ceny od¿ywek dla dzieci s¹ za wysokie dla m³odych ma³¿eñstw.b) W grudniu 2005 r. stopa bezrobocia wynios³a 17,6%, a w maju 2008 r. – 10,0%

(dane GUS).c) Bud¿et oœwiaty jest niewystarczaj¹cy dla utrzymania dotychczasowego poziomu

edukacji m³odzie¿y.d) W ci¹gu ostatnich dwóch lat skup mleka spad³ o ponad 20%, bo uby³o nam krów.e) W ostatnich dniach cena dolara wci¹¿ ros³a na miêdzynarodowym rynku walutowym.f) Wszystkie urzêdy gminne uwa¿aj¹, ¿e koszty utrzymania mieszkañ komunalnych

s¹ za wysokie.

-

5. Wyszukaj w artyku³ach z prasy przyk³ady zagadnieñ ekonomii normatywnej i pozytywnej.

6. Wybierz stwierdzenia maj¹ce charakter mikroekonomiczny oraz makroekonomiczny.a) Wszystkie wyprodukowane pajacyki firmy „JACYK” zosta³y sprzedane na gie³-

dzie zabawek.b) W bie¿¹cym roku zyski w przemyœle samochodowym uleg³y zmniejszeniu.c) Wzrost ogólnego poziomu cen spowodowa³ pogorszenie sytuacji materialnej ro-

dzin w Polsce.d) Celem obecnego rz¹du jest zmniejszenie w najbli¿szych latach bezrobocia w kraju.

-----

1. Dlaczego ludzie musz¹ dokonywaæ wyborów ?-----

11CZYM ZAJMUJE SIÊ EKONOMIA?

2. Jakie podstawowe pytania musi postawiæ sobie spo³eczeñstwo, aby najefektywniejwykorzystaæ rzadkie zasoby?

-

3. Czym zajmuje siê ekonomia pozytywna, a czym normatywna?

-

4. Dlaczego ekonomiœci, poza opisem i wyjaœnianiem zjawisk gospodarczych, zajmuj¹siê równie¿ ich ocen¹?

-

5. Czy jest s³uszne ustalenie przez rz¹d ceny mleka w proszku dla niemowl¹t poni¿ejkosztów produkcji?

-

6. Jaki jest obszar zainteresowañ mikroekonomii, a jaki makroekonomii?

-----

12

2. Potrzeby i ich zaspokajanie

t rozró¿niæ potrzeby ekonomiczne i nieekonomiczne,

t wyjaœniæ, dlaczego nie mo¿na zaspokoiæ wszystkich potrzeb ludzkich,

t wykazaæ zale¿noœæ pomiêdzy potrzebami ludzkimi a aktywnoœci¹ gospo-darcz¹ cz³owieka,

t odró¿niæ dobra ekonomiczne od dóbr wolnych i wskazaæ ich rolê w za-spokajaniu potrzeb ekonomicznych.

Cz³owiek odczuwa ró¿norodne potrzeby. Niektóre z nich, jak na przyk³ad potrzebauczucia, nie dadz¹ siê zaspokoiæ dziêki dzia³alnoœci gospodarczej ludzi. Inne, jak potrze-ba jedzenia, ubierania siê, zaspokajane s¹ przez konsumowanie dóbr. S¹ to potrzeby eko-nomiczne. Wynikaj¹ one z funkcjonowania organizmu ludzkiego, warunków klimatycz-nych, kultury danego spo³eczeñstwa. Cech¹ potrzeb jest to, ¿e s¹ iloœciowo nieograniczo-ne, stale siê odradzaj¹, s¹ spo³ecznie uwarunkowane, s¹ zmienne w czasie.

Cz³owiek zaspokaja swoje potrzeby konsumuj¹c dobra i us³ugi.

W zale¿noœci od mo¿liwoœci pozyskania dobra dzielimy na:– wolne – wystêpuj¹ w przyrodzie w nieograniczonej iloœci. Okreœlane s¹ równie¿

jako dobra darmowe, czyli takie, które mo¿na otrzymaæ bez rezygnacji z czegokol-wiek innego np. powietrze, energia s³oñca itp.,

– ekonomiczne – s¹ wytwarzane przez cz³owieka w ograniczonej iloœci, s¹ dobramirzadkimi.

13POTRZEBY I ICH ZASPOKAJANIE

Ze wzglêdu na przeznaczenie dobra ekonomiczne dzielimy na:– konsumpcyjne – bezpoœrednio zaspokajaj¹ potrzeby ludzkie,– produkcyjne – s³u¿¹ do wytwarzania innych dóbr.1)

Wiêkszoœæ dóbr wytwarzanych i wymienianych na rynku to dobra prywatne, czylitakie, których posiadanie jest zwi¹zane z przeniesieniem praw w³asnoœci w momenciezap³acenia za nie sprzedaj¹cemu. Dobro prywatne konsumowane przez osobê b¹dŸ rodzi-nê jest niedostêpne dla innych. S¹ te¿ dobra, z u¿ytkowania których nie mo¿na wy³¹czyænikogo. Takimi dobrami s¹ dobra publiczne. Konsumpcja tego dobra przez jedn¹ oso-bê lub rodzinê nie zmniejsza mo¿liwoœci konsumowania go przez inn¹ osobê lub rodzinê.Typowymi przyk³adami dóbr publicznych s¹ szpitale publiczne, mosty, drogi, przejœciagraniczne, oœwietlenie ulic, latarnie morskie itp.

Pomiêdzy dobrami mog¹ zachodziæ dwa rodzaje zwi¹zków:– zwi¹zek komplementarnoœci polegaj¹cy na uzupe³nianiu siê ró¿nych dóbr

w celu zaspokojenia okreœlonej potrzeby. Oznacza to, ¿e zakup jednego dobra po-woduje powstanie potrzeby zakupu dobra uzupe³niaj¹cego (dobra komplementar-nego),

– zwi¹zek substytucyjnoœci polegaj¹cy na tym, ¿e potrzeba mo¿e byæ zaspokaja-na przez ró¿ne zastêpuj¹ce siê dobra (dobra substytucyjne). Oznacza to, ¿e zakupjednego dobra wyklucza koniecznoœæ zakupu innego dobra mog¹cego tê sam¹ po-trzebê zaspokoiæ.

Potrzeby zaspokajane s¹ równie¿ dziêki us³ugom materialnym np. pracy szewcanaprawiaj¹cego obuwie lub niematerialnym np. pomocy lekarza.

Wyprodukowane dobra (us³ugi) nale¿y podzieliæ, by mog³y zaspokoiæ potrzeby nietylko ich wytwórców. W czasach wspó³czesnych powszechn¹ form¹ podzia³u jest wy-miana dokonywana przy pomocy pieni¹dza bêd¹cego rzadkim zasobem. Tak wiêc chc¹czaspokoiæ potrzeby ekonomiczne nale¿y dokonaæ wyboru: jakie dobra czy us³ugi, w ja-kich iloœciach i od kogo warto nabyæ.

1) Niektóre dobra wolne te¿ s¹ dobrami produkcyjnymi np. morza, je¿eli mo¿liwoœci po³owu s¹ niczym nieograniczone.


1. Spoœród podanych w tabeli potrzeb wybierz te, które mo¿esz zaspokoiæ dziêki dzia³alnoœcigospodarczej cz³owieka oraz wska¿ dobra i us³ugi, które w tym celu wykorzystasz.

2. Wybierz i podkreœl prawid³ow¹ odpowiedŸ.Iloœciowo nieograniczone potrzeby cz³owieka wynikaj¹ za) chêci osi¹gania wy¿szego standardu ¿ycia.b) szukania atrakcyjnych sposobów zaspokojenia potrzeb.c) chêci posiadania ró¿norodnych dóbr.d) Wszystkie podane odpowiedzi s¹ prawid³owe.

3. Wybierz i podkreœl prawid³ow¹ odpowiedŸ.Dobra ekonomiczne s¹ dobrami rzadkimi, poniewa¿a) bardzo ma³e iloœci tych dóbr s¹ osi¹galne.b) aby je wytworzyæ trzeba zrezygnowaæ z dóbr wolnych.c) iloœæ tych dóbr jest niewystarczaj¹ca, aby zaspokoiæ potrzeby wszystkich.d) cena tych dóbr jest zbyt wysoka.


4. Zakwalifikuj dobra do produkcyjnych b¹dŸ konsumpcyjnych. Postaw znak X, w od-powiedniej rubryce.

5. Ustal, które z podanych poni¿ej przyk³adów dóbr s¹ dobrami substytucyjnymi, a którekomplementarnymi. Postaw znak X w odpowiedniej rubryce.


1. Jakie s¹ Ÿród³a i cechy potrzeb?-----

2. Czy wszystkie Twoje potrzeby i Twojego rówieœnika np. z Egiptu s¹ takie same?-----

3. Dlaczego nie mo¿emy zaspokoiæ wszystkich potrzeb cz³owieka?-----

4. Jakie przeszkody mog¹ utrudniaæ zaspokojenie potrzeb?-----


5. Jakie œrodki zaspokajaj¹ potrzeby cz³owieka?-

6. Dlaczego nie trzeba p³aciæ za korzystanie z promieni s³onecznych?-

7. Czy ziemniaki w Polsce s¹ dobrem rzadkim? Uzasadnij odpowiedŸ.-

8. Czy komputer profesjonalny PC mo¿e byæ jednoczeœnie dobrem konsumpcyjnymi produkcyjnym? Uzasadnij odpowiedŸ.-

9. Jak¹ rolê odgrywa aktywnoœæ cz³owieka w zaspokajaniu jego potrzeb?-

18

3. Zasoby ekonomiczne

t ustaliæ zasoby potrzebne do wytworzenia interesuj¹cych Ciê dóbr,t podaæ ró¿nicê miêdzy zasobami a czynnikami produkcji,t wykazaæ zwi¹zek miêdzy rzadkoœci¹ zasobów a stopniem zaspokojenia

potrzeb,t wyjaœniæ na czym polega racjonalne gospodarowanie zasobami ekono-

micznymi,t dowieœæ, ¿e technologia wp³ywa na jakoœæ produkcji,t wyjaœniæ, dlaczego przedmiotem zainteresowania ekonomii jest produk-

cja, podzia³ oraz konsumpcja dóbr i us³ug.

W procesie wytwarzania dóbr b¹dŸ œwiadczenia us³ug niezbêdne s¹ zasoby ekono-miczne.1)

Nale¿¹ do nich:– zasoby ludzkie – praca cz³owieka, jego predyspozycje, umiejêtnoœci, doœwiadcze-

nie zawodowe, przedsiêbiorczoœæ,– zasoby naturalne – ziemia, surowce mineralne i roœlinne, woda, bogactwo rzek,

jezior i mórz, powietrze, energia s³oneczna,– zasoby kapita³owe –

• kapita³ rzeczowy: œrodki pracy (budynki, maszyny, urz¹dzenia, narzêdzia, œrod-ki transportu itp.), przedmioty pracy (surowce, materia³y itp.),

• kapita³ finansowy: gotówka, kredyt, papiery wartoœciowe.

1) W konkretnym procesie produkcji okreœla siê je mianem czynników produkcji, na które sk³adaj¹ siê œrodkipracy, przedmioty pracy, praca ludzka i organizacja pracy

19ZASOBY EKONOMICZNE

Potrzebne do produkcji dóbr b¹dŸ œwiadczenia us³ug zasoby wystêpuj¹ w ograniczo-nej iloœci i jednoczeœnie maj¹ ró¿norodne zastosowanie produkcyjne i konsumpcyjne,st¹d winny byæ racjonalnie wykorzystywane. Zasada racjonalnego gospodaro-wania podpowiada, ¿e:

– chc¹c wytworzyæ okreœlon¹ iloœæ dóbr, nale¿y d¹¿yæ do jak najmniejszego zu¿yciazasobów (zasada minimalizacji nak³adów)lub

– z okreœlonych zasobów nale¿y wytworzyæ maksymaln¹ iloœæ dóbr (zasada maksy-malizacji efektu).

Aby wytwarzaæ dobra, trzeba po³¹czyæ ze sob¹ wszystkie rodzaje zasobów, czyli za-stosowaæ odpowiedni¹ technologiê.

Technologia produkcji okreœla rodzaje zasobów koniecznych do wyprodukowaniadanych produktów oraz proporcje, w jakich zasoby te winny byæ ze sob¹ po³¹czone.

1. Wpisz obok podanych dóbr zasoby potrzebne do ich wytworzenia.


2. Zakwalifikuj poszczególne zasoby do okreœlonych rodzajów. Postaw znak X w odpo-wiedniej rubryce.

3. Podkreœl dwa z poni¿ej podanych zasobów, które s¹ czynnikami produkcji.a) Maszyna do szycia u¿ywana przez rodzinê.b) Materia³y budowlane przeznaczone do budowy fontanny w ogrodzie; fontannê zbu-

duje w³aœciciel ogrodu.c) Komputery i drukarki s³u¿¹ce do œwiadczenia us³ug poligraficznych.d) Ludzie obs³uguj¹cy komputery w biurze.

ÆWICZENIA Z MIKROEKONOMII -...

Documents

Transcript of ÆWICZENIA Z MIKROEKONOMII -...