NORTON

N E I L S . N O RTO N

ATLAS ANATOMII GŁOWY I SZYI DLA STOMATOLOGÓW

NETTERA

ATLAS ANATOMII GŁOWY I SZYI DLA STOMATOLOGÓW

NETTERA ATLA

S AN

ATO

MII G

ŁOW

Y I SZ

YI

DLA

STOM

ATOLO

GÓ

W N

ETT

ERA

WYDANIE 3

Redakcja wydania polskiego

JERZY WALOCHA

WYDANIE 3

Atlas anatomii głowy i szyi dla stomatologów Nettera – najlepszy przewodnik w zdobywaniu całościowej wiedzy o anatomii głowy i szyi nie tylko dla studentów kierunków lekarsko- -dentystycznych, ale również dla klinicystów różnych dyscyplin medycznych oraz już praktykujących stomatologów.

W nowym wydaniu Atlasu:

• poszerzenie wielu istotnych zagadnień z zakresu anatomii głowy i szyi

• zwięzły tekst i tabele ułatwiające zrozumienie klinicznego znaczenia pojęć anatomicznych

• radiogramy uzupełniające ryciny anatomiczne

• rozdział poświęcony anatomii, unaczynieniu żylnemu i unerwieniu kończyny górnej, klatki piersiowej, jamy brzusznej i miednicy

• rozszerzony rozdział na temat stawu skroniowo-żuchwowego

• istotne wiadomości dotyczące budowy układu chłonnego z naciskiem na obszar głowy i szyi

• korelacje kliniczne pomocne w zapoznaniu się z sytuacjami, z którymi można zetknąć się w praktyce

• uwagi kliniczne na końcu każdego rozdziału

• 50 pytań sprawdzających

WYDANIE

3

www.edraurban.pl

Tytuł oryginału: Netter’s Head and Neck Anatomy for Dentistry, 3rd edition. Publikację wydano na podstawie umowy z Elsevier.

NEIL S. NORTON

ATLAS ANATOMII GŁOWY I SZYI

DLA STOMATOLOGÓW NETTERA

Wydanie 3

Neil S. Norton

IlustracjeFrank H. Netter

Współtwórcy ilustracjiCarlos A.G. Machado

Kip CarterAndrew E.B. SwiftWilliam M. Winn

Tiffany S. DaVanzoJames A. Perkins

John A. Craig

Redakcja wydania polskiego

Jerzy Walocha

Tytuł oryginału: Netter’s Head and Neck Anatomy for DentistryThird Edition

Autor: Neil S. Norton, PhDIlustracje: Frank H. Netter, MDWspółtwórcy ilustracji: Carlos A.G. Machado, MD; Kip Carter, MS, CMI; Andrew E.B. Swift, MS, CMI; William M. Winn, MS, FAMI; Tiffany S. DaVanzo, MA, CMI; James A. Perkins, MS, MFA; John A. Craig, MD

ELSEVIERCopyright © 2017 by Elsevier, Inc. All rights reserved.

Tłumaczenie niniejszej publikacji zostało podjęte przez wydawnictwo EDRA URBAN & PARTNER na jego własną odpowie-dzialność. Lekarze kliniczni oraz prowadzący badania naukowe, oceniając oraz wykorzystując jakiekolwiek opisane tu infor-macje, metody, związki chemiczne czy eksperymenty, muszą zawsze opierać się na swoim osobistym doświadczeniu i wiedzy. Ze względu na szybko dokonujący się postęp w dziedzinie nauk medycznych należy przede wszystkim zwrócić uwagę na niezależną weryfikację rozpoznania oraz dawkowania leków. W najpełniejszym zakresie dozwolonym przepisami prawa Else-vier, autorzy, redaktorzy ani inne osoby, które przyczyniły się do powstania niniejszej publikacji, nie ponoszą żadnej odpowie-dzialności w odniesieniu do jej tłumaczenia ani za jakiekolwiek obrażenia czy zniszczenia dotyczące osób czy mienia związane z wykorzystaniem produktów, zaniedbaniem lub innym niedopatrzeniem ani też wynikające z zastosowania lub działania jakichkolwiek metod, produktów, instrukcji czy koncepcji zawartych w przedstawionym tu materiale.

ISBN 978-0-323-39228-0

This edition of Netter’s Head and Neck Anatomy for Dentistry, third edition, by Neil S. Norton, PhD is published by arrangement with Elsevier Inc.

Książka Netter’s Head and Neck Anatomy for Dentistry, wyd. 3, autor: Neil S. Norton, została opublikowana przez Elsevier Inc.

Wszelkie prawa zastrzeżone, zwłaszcza prawo do przedruku i tłumaczenia na inne języki. Żadna część tej książki nie może być w jakiejkolwiek formie publikowana bez uprzedniej pisemnej zgody Wydawnictwa. Ze względu na stały postęp w naukach medycznych, jak również możliwość wystąpienia błędu, prosimy, aby w trakcie podej-mowania decyzji lekarskiej uważnie oceniać zamieszczone w książce informacje. Pomoże to zmniejszyć ryzyko wystąpienia błędu lekarskiego.

© Copyright for the Polish edition by Edra Urban & Partner, Wrocław 2018.

Redakcja naukowa wydania polskiego: prof. dr hab. n. med. Jerzy Walocha

Tłumaczenie z języka angielskiego: lek. Klaudia M. Walocha

W drugim wydaniu polskim zostały wykorzystane teksty tłumaczone i redagowane przez:prof. dr. hab. n. med. Wiesława Kurleja (redakcja naukowa pierwszego wydania polskiego)lek. stom. Kalinę Kulaszyńską (tłumaczenie z języka angielskiego rozdz. 15, 16 wydania pierwszego polskiego)dr n. med. Katarzynę Łagowską (tłumaczenie z języka angielskiego rozdz. 17-20 oraz Dodatku wydania pierwszego polskiego)dr n. med. Agnieszkę Szulgan-Mądrzak (tłumaczenie z języka angielskiego rozdz. 1-14, 21 wydania pierwszego polskiego)

Prezes Zarządu: Giorgio AlbonettiDyrektor wydawniczy: lek. med. Edyta BłażejewskaRedaktor prowadzący: Dorota Lis-OlszewskaOpracowanie skorowidza: lek. med. Anna Świderska-Popczyk

ISBN 978-83-65835-68-0

Edra Urban & Partnerul. Kościuszki 29, 50-011 Wrocławtel.: 71 726 38 35biuro@edraurban.pl

www.edraurban.pl

Łamanie i przygotowanie do druku: Paweł KazimierczykDruk i oprawa: KDD, Konin

vi ATLAS GŁOWY I SZYI DLA STOMATOLOGÓW NETTERA

O AUTORZE

Dr n. med. Neil S. Norton, PhD rozpoczął pracę na Uniwersytecie Creighton w Omaha (Nebraska, USA) w 1996 roku i od tamtej pory – jako znany profesor nadzwyczajny biologii jamy ustnej – pracuje w School of Dentistry. Ukończył również drugi fakultet na Wydziale Farmacji. Po ukończeniu Phi Beta Kappa w College Randolph-Macon w Ashland, w Wirginii (z tytułem magistra) podjął studia doktoranckie na Wydziale Anatomii w Nebraska Medical Center i uzyskał tytuł doktora nauk medycznych. Dr Norton otrzymał liczne nagrody związane z nauczaniem, włączając w to osiem nagród dla wybitnych nauczycieli, przyznawanych co roku, oraz pięć nagród klinicznych im. dra Theodore’a J. Urbana, przyznawanych przez grupę seniorów wybitnym wykładowcom wiedzy podstawowej. Dr Norton jest trzecim profesorem w historii School of Dentistry, który otrzymał prestiżową Nagrodę Pamięci Roberta F. Kennedy’ego za osiągnięcia w dziedzinie nauczania, najwyższe wyróżnienie przyznawane przez Uniwersytet. W 2007 roku doktor Norton otrzymał GlaxoSmithKline Sensodyne Teaching Award, najwyższe krajowe wyróżnienie w dziedzinie nauczania przyznawane przez Amerykańskie Stowarzyszenie Edukacji Dentystycznej (ADEA – American Dental Education

Association). Będąc aktywnym członkiem kadry School of Dentistry, został wybrany przez swoich kolegów honorowym członkiem Omicron Kappa Upsilon – Honorowego Towarzystwa Dentystycznego, gdzie członkostwo jest zwyczajowo zarezerwowane dla dentystów. Jego nauczanie obejmuje anatomię głowy i szyi, anatomię prawidłową, naukę o układzie nerwowym i kontroli bólu. Dr Norton przez cztery lata pełnił funkcję dziekana oraz przewodniczył wielu komitetom, włączając w to University Committee on Rank and Tenure (Uczelniana Komisja ds. Stopni Naukowych i Kadencji) oraz University Committee on Academic Freedom and Responsibility (Uczelnianą Komisję ds. Wolności Akademickiej i Odpowiedzialności). Obecnie zajmuje stanowisko Faculty Athletic Representative Uniwersytetu Creighton w ramach BIG EAST Conference. Pomimo swoich obowiązków administracyjnych w dalszym ciągu aktywnie publikuje prace dotyczące różnorodnych zagadnień anatomicznych. Jest członkiem Amerykańskiego Stowarzyszenia Anatomów Klinicznych (AACA – American Association of Clinical Anatomists), gdzie pełnił funkcję skarbnika przez siedem lat oraz prezesa w latach 2015–2017.

O ARTYSTAch vii

O ARTYSTACH

Frank H. NetterFrank H. Netter urodził się w 1906 roku w Nowym Jorku. Przed wstąpieniem do Szkoły Medycznej na Uniwersytecie w Nowym Jorku, gdzie otrzymał tytuł lekarza medycyny w 1931 roku, studiował w Szkole Artystycznej i w Narodowej Akademii Grafiki. Już podczas studenckich lat szkice dra Nettera zawarte w jego notesie przykuły uwagę innych lekarzy na wydziale medycznym. Jego ilustracje zostały wyko-rzystane w wielu artykułach i podręcznikach. Kontynuował pracę ilustratorską w czasie swojej praktyki chirurgicznej w 1933 roku, którą ostatecznie zdecydował się porzucić, oddając się całkowicie sztuce. Po odbyciu służby w Armii Stanów Zjednoczonych podczas II wojny światowej zaczął współpracę z CIBA Towarzystwem Farmaceutycznym (obecnie Novartis Pharmaceuticals). 45-letnia współpraca zaowocowała wydaniem nadzwyczajnej kolekcji sztuki medycznej, tak bliskiej lekarzom wszystkich specjalności medycznych na całym świecie.

Icon Learning Systems wszedł w posiadanie Kolekcji Nettera w lipcu 2000 roku i uaktualnił oryginały plansz dra Nettera, dodając nowe ryciny wykonane przez artystów wyszkolonych w stylu dra Nettera. W 2005 roku Wydawnictwo Elsevier, Inc. zakupiło całą kolekcję Nettera. Istnieje ponad 50 publikacji zawierających ilustracje Nettera, dostępnych tylko dzięki Wydawnictwu Elsevier.

Prace dra Nettera są – spośród wszystkich tego typu dzieł sztuki – dobrym przykładem wykorzystania ilustracji w nauczaniu medycyny. Trzynaste wydanie Kolekcji medycznych ilustracji według Nettera, które zawierają ponad 20 000 namalowanych przez niego plansz, pozostało jednym z najsławniejszych medycznych opracowań, jakie zostały opublikowane. Atlas anatomii człowieka Nettera został najpierw opublikowany w 1989 roku, przedstawiał anatomiczne ilustracje z jego kolekcji. Atlas przetłumaczono na 16 języków, mogą go wybrać do nauki anatomii studenci medycyny na całym świecie.

Ilustracje Nettera są doceniane nie tylko za swoje estetyczne walory, ale także za zawartość intelektualną. Jak napisał dr Netter w 1949 roku, „wyjaśnienie tematu jest celem i podstawą ilustracji. Nie ma znaczenia, jak estetycznie namalowane są ryciny, jak subtelnie wytłumaczony może być temat, stanowi on jednak małą wartość jako medyczna ilustracja, jeśli nie służy do wyjaśnienia konkretnego medycznego tematu”. Planowanie, koncepcja, pogląd na życie, podejście dra Nettera było tym, co nadawało jego ilustracjom nie tylko charakter informacyjny, lecz czyniło je także intelektualnie wartościowymi.

Lek. med. Frank H. Netter, lekarz i artysta, zmarł w 1991 roku.

Więcej o lekarzu-artyście, którego prace zainspirowały kolekcję Netter Reference, można dowiedzieć się na stronie www.netterimages.com/artist/netter.htm.

Carlos MachadoCarlos Machado został wybrany na sukcesora doktora Nettera przez Novartis. Wiedzie prym w tworzeniu kolekcji ilustracji medycznych Nettera.

Samouk w zakresie tworzenia ilustracji medycznych, kardiolog Carlos Machado skrupulatnie uaktualnił niektóre oryginalne plansze doktora Nettera i stworzył wiele obrazów w jego stylistyce na potrzeby poszerzenia kolekcji. Doświadczenie doktora Machado w zakresie fotorealizmu oraz głęboki wgląd w relację lekarz/pacjent charakteryzują jego barwny i niezapomniany styl wizualny. Poświęcenie, które wkłada w badanie każdego ilustrowanego przez niego tematu i przedmiotu, umiejscawia go pomiędzy najznamienitszymi ilustratorami medycznymi dzisiejszych czasów.

Więcej o przeszłości artysty oraz możliwość zapoznania się z innymi jego dziełami na stronie www.netterimages.com/artist/machado.htm.

SPIS TREścI xi

SPIS TREŚCI

O autorze vi

O artystach vii

Przedmowa viii

Podziękowania ix

1 Rozwój głowy i szyi 1

2 Osteologia – nauka o kościach 25

3 Podstawy neuroanatomii i nerwy czaszkowe 65

4 Szyja 107

5 Skóra głowy i mięśnie mimiczne 153

6 ślinianka przyuszna i okolica przyusznicza 187

7 Dół skroniowy i dół podskroniowy 207

8 Mięśnie żucia 229

9 Staw skroniowo-żuchwowy 241

10 Dół skrzydłowo-podniebienny 257

11 Nos i jama nosowa 275

12 Zatoki przynosowe 311

13 Jama ustna 341

14 Język 399

15 Gardło 425

16 Krtań 445

17 Powięź szyjna 465

18 Narząd słuchu i równowagi 483

19 Narząd wzroku i oczodół 509

20 Autonomiczny układ nerwowy głowy i szyi 543

21 Iniekcje wewnątrzustne 567

22 Wprowadzenie do kończyny górnej, grzbietu, klatki piersiowej i jamy brzusznej 589

Dodatek A Układ chłonny 655

Dodatek B Pytania i odpowiedzi 661

Skorowidz 667

ROZDZIAŁ 1

ROZWÓJ GŁOWY I SZYI

Wprowadzenie 2

Łuki skrzelowe 4

Kieszonki, błony i bruzdy skrzelowe 7

czaszka 10

Twarz 13

Podniebienie 15

Język 17

Gruczoł tarczowy 18

Uwagi kliniczne 19

ROZWÓJ GŁOWY I SZYI 3

1

Przekrój poprzeczny przez zarodek

struna grzbietowa płytkanerwowa

mezoderma przyosiowa(podzielona na somity)

mezodermapośrednia

mezoderma boczna

Wewnątrzzarodkowa jama ciała w obrębie mezodermy bocznej połączona z pozazarodkową jamą ciała poprzez mezodermę sercotwórczą

Przechodząca strzałka – tymczasowe połączenie pomiędzy zewnątrzzarodkową jamą ciała a wewnątrzzarodkową jamą ciała (wtórna jama ciała – coeloma)

szypuła łącząca

owodnia (przekrój)

płytkanerwowa

pęcherzyk żółtkowy

mezoderma pośrednia: przednercze śródnercze listewki płciowe

opłucna trzewna (endoderma i blaszka trzewna mezodermy bocznej)opłucna ścienna (ektoderma i blaszka ścienna mezodermy bocznej)

jelitopierwotne

pęcherzyk żółtkowy (przewód żółtkowo--jelitowy poza płaszczyzną przekroju)

mezoderma przyosiowa

mezoderma pośrednia

mezoderma boczna

struna grzbietowa

nerw rdzeniowy

dermomiotomy

sklerotom otaczający cewę nerwową i strunę grzbietową – zawiązek kręgosłupa

aorta

krezka grzbietowa

krezka brzuszna

sznur pępowinowy

owodnia przylegająca do kosmówki

grzebień nerwowy

płytka nerwowa tworząca cewę nerwową

somit

wewnątrz-zarodkowa jama ciała

strunagrzbietowa

mezodermapośrednia

lewa i prawaaorta grzbietowa

płytka boczna – cienka warstwamezodermypokrywającazarodkowąjamę ciała

tworzenie się krezki brzusznej

owodnia zrastająca się z kosmówką

blaszka ścienna mezodermy bocznej

endoderma zarodkowa tworząca jelito pierwotne – cewę jelitową pierwotną

blaszka trzewna mezodermy bocznej

owodnia układa-jąca się wokół fałdującego się bocznie zarodka

mezoderma pośrednia wpuklona grzbietowo do wewnątrz-zarodkowej jamy ciała

szypuła łącząca

Przekrój kręgosłupa ludzkiego po 4. tygodniu życia

Rycina 1-2

WPROWADZENIE � Wprowadzenie

4 ATLAS GŁOWY I SZYI DLA STOMATOLOGÓW NETTERA

1

zwój rzęskowy (V1)

nerw oczny, odgałęzienie nerwutrójdzielnego (V1), unerwienieczuciowe oczodołu,nosa i czoła

zwój uszny(V3)

zwój podżuchwowy (V3)

zwój skrzy-dłowo-podnie-bienny (V2)

struna bębenkowa

bodźce smakowe z 2/3 przedniej części języka i przywspółczulne do gruczołów ślinowych

nerw bębenkowyczuciowy trzewny dla ucha środkowego i przywspół-czulny dla ślinianki przyusznej

łuk 1 – nerw trójdzielny (V) (+ częściowo przez n. VII); część szczękowa łuku 1 – nerw szczękowy (trójdzielny, V2)żuchwowa część łuku 1 – nerw żuchwowy (trójdzielny, V3)łuk 2 – nerw twarzowy (VII)łuk 3 – nerw językowo-gardłowy (IX)łuk 4 – nerw błędny (X)łuk 6 – nerw błędny (X)[Łuk 5 występuje tylko przejściowo, a niekiedy wcale.Oba (łuki 5 i 6) nie są widoczne na zewnątrz u zarodka ludzkiego– cyt. za: Embriologia, pod red. prof. dr hab. H. Bartel – przyp. red.]

Łuki skrzelowe i ich nerwy:

przywspółczulna i czuciowatrzewna gałąź nerwu błędnego (X) dla jelita przedniego i środkowego

mezenchyma głowowa

dołek wzrokowy

soczewka(płytka oczna)

płytkawęchowa

wyniosłośćserca

nerw dodatko-wy (XI) w odnie-sieniu do me-zenchymalnych somitów 6 łuku skrzelowego

somity przeduszne somity zauszne

pęcherzykoczny

II

V

III

IV

VIII

XIX

XII

XI

VIVII

I

� Zaczynają się kształtować w 4. tygodniu rozwoju.� Rozwijają się jako bloki rozdzielone przez szczeliny skrze-

lowe� Początkowo rozwija się 6 łuków, ale 5. ulega zanikowi.� Powstające z endodermy elementy zwane kieszonkami

skrzelowymi rozszerzają się w kierunku bruzd skrzelo-wych.

� Uczestniczą w tworzeniu 4 z 5 wypukłości (zawiązków pierwotnych) twarzy:�2 wyrostki żuchwowe (łuk skrzelowy)�2 wyrostki szczękowe (łuk skrzelowy)�1 wyniosłość czołowo-nosowa

� Złożone są z:�powierzchni zewnętrznej – ektodermy�powierzchni wewnętrznej – endodermy�części centralnej – mezodermy bocznej, mezodermy

przyosiowej, grzebienia nerwowego (mezoderma wewnątrzzarodkowa)

� Elementy szkieletu rozwijają się z komórek grzebienia nerwowego.

� Elementy mięśniowe rozwijają się wspólnie z mezodermy (miotom).

� Każdy z łuków jest unerwiony przez odpowiedni nerw czaszkowy, który przemieszcza się wraz z mięśniami.

Rycina 1-3

ŁUKI SKRZELOWE � Wprowadzenie

40 ATLAS GŁOWY I SZYI DLA STOMATOLOGÓW NETTERA

2 KOŚCI CZASZKI � Lemiesz (vomer)

Charakterystyka Części Kostnienie Komentarz

W kształcie „pługa”Tworzy tylną dolną część przegrody nosaIstnieje jeden lemiesz

Na podłożu łącz-notkankowym

Łączy się z blaszką pionową kości sitowej, szczęką, kością podniebienną oraz kośćmi klinowymi i chrząstką przegrody

Granica tylna nie łączy się z żadną z kości

os parietale

os palatinum

vomer

os sphenoidale

os frontale

os ethmoidale

os nasale

maxilla

crista galli

lamina cribrosa

laminaperpendicularis

conchanasalis inferior

os temporale

os occipitale

os nasale

vomer

cartilago septi nasi

maxilla

crista gallilamina cribrosa

lamina perpendicularis

os ethmoidale

os sphenoidale

os palatinum

os frontale

(bruzda lemiesza) dla nerwui naczyń nosowo-podniebiennych

Rycina 2-10

OSTEOLOGIA – NAUKA O KOścIAch 41

2KOŚCI CZASZKI � Małżowina nosowa dolna (concha nasalis inferior)

Charakterystyka Części Kostnienie Komentarz

Opisywana jako zakrzywiona kość, która współtworzy boczną ścianę jamy nosowej

Są dwie małżowiny nosowe dolne

Na podłożu chrzęst-nym

Leży w obrębie krzywizny bocznej ściany jamy nosowej

Łączy się ze szczęką i blaszką pionową kości pod-niebiennej, kością łzową i kością sitową

Kość podniebienna (os palatinum)

Charakterystyka Części Kostnienie Komentarz

Tworzy część jamy nosowej i podniebienia twardego

Ma kształt litery LSą dwie kości podniebienne

Blaszka pionowa (lamina perpendi­cularis)

Na podłożu tkanki łącznej

Ma kształt pionowego prostokątaNa górnej granicy jest wcięcie, które łączy się z kością

klinową, tworząc otwór klinowo-podniebienny (foramen sphenopalatinum)

Mały wyrostek oczodołowy pomaga tworzyć część oczodołu

Tworzy część ściany dołu skrzydłowo-podniebiennego i boczną ścianę jamy nosowej

Ściana boczna łączy się ze szczęką, tworząc kanał pod-niebienny

Blaszka pozioma (lamina horizontalis)

Tworzy tylną część podniebienia kostnegoPowyżej blaszki poziomej jest jama nosowaNa części przyśrodkowej utworzonej przez dwie blaszki

podniebienne znajduje się tylny kolec nosowyOtwór podniebienny większy znajduje się na tej (pozio-

mej) blaszce

Wyrostek piramidowy Rozciąga się ku tyłowi i w dół od połączenia blaszki pio-nowej z poziomą podniebienia

Otwory podniebienne mniejsze są umieszczone tutaj

Rycina 2-11

os sphenoidale

foramensphenopalatinum

maxilla

concha nasalis inferior

lamina perpendicularis

lamina horizontalislaminae ossis palatini}

śLINIANKA PRZYUSZNA I OKOLIcA PRZYUSZNIcZA 189

6ZACHYŁKI OKOLICY PRZYUSZNICZEJ � Krawędzie i struktury

Krawędzie Struktury

Przednia Mięsień żwacz (m. masseter), gałąź żuchwy (ramus mandibulae)

Przednio-przyśrodkowa Mięsień skrzydłowy przyśrodkowy (m. pterygoideus medialis)Powięź rylcowo-żuchwowa (fascia stylomandibularis)

Przyśrodkowa Wyrostek rylcowaty (processus styloideus) od góry i przyśrodkowo.Wyrostek poprzeczny kręgu szczytowego (processus transversus atlantis) od dołu i przyśrodkowo

Tylno-przyśrodkowa Mięsień rylcowo-gnykowy (m. stylohyoideus)Tylny brzusiec mięśnia dwubrzuścowego (venter posterior m. digastrici)

Tylna Wyrostek sutkowaty kości skroniowej (processus mastoideus)Mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy (m. sternocleidomastoideus)

Boczna Warstwa pokrywająca powięź głęboką szyi pomaga utworzyć torebkę

Górna Przewód słuchowy zewnętrzny (meatus acusticus externus)Głowa wyrostka kłykciowego żuchwy (caput processus condylaris) bierze udział w budowie stawu (zwrócona

do dołu żuchwowego)

Dolna Pasmo kątowe (tractus angularis Eislera), między kątem żuchwy a mięśniem mostkowo-obojczykowo-sutko-wym

processus condylaris mandibulae

mandibularamus

angulusatlas (C1)

processus styloideus

processus mastoideus

meatus acusticus externus

Przekrój poprzeczny poniżej języczka żuchwy (lingula mandibulae)(widok od góry) przedstawia łoże ślinianki przyusznej

m. masseter

ramus mandibulae

m. pterygoideus medialis

glandula parotidean. facialis

m. stylohyoideus

m. sternocleidomastoideusm. digastricus

Axis (C2)warstwa powierzchowna okrywającej powięzi

warstwa głęboka okrywającej powięzi

Rycina 6-2

śLINIANKA PRZYUSZNA I OKOLIcA PRZYUSZNIcZA 191

6ZAWARTOŚĆ OKOLICY PRZYUSZNICZEJ � Główne struktury

rami temporales

rami zygomatici

ductus parotideus

rami buccales

ramus marginalis mandibulae

ramus colli

Przekrój poprzeczny

m. pterygoideus medialis

ramus mandibulae

m. masseter

glandula parotidea

pień głównynerwu twarzowego

processusmastoideus

ramus temporofacialis

n. auricularis posterior

pień główny nerwutwarzowego

ramus cervicofacialis

ramus temporalis

rami zygomatici

rami buccales

ramus marginalis mandibulae

ramus colli

glandulaparotidea

n. auricularisposterior

nerw do brzuśca tylnego mięśnia dwubrzuścowegoi mięśnia rylcowo-gnykowego

główny pień nerwu twarzowego wychodzący przez otwórrylcowo-sutkowy

nerw do tylnego brzuśca mięśnia dwubrzuścowego i mięśnia rylcowo-gnykowego

Rycina 6-3

NORTON

N E I L S . N O RTO N

ATLAS ANATOMII GŁOWY I SZYI DLA STOMATOLOGÓW

NETTERA

ATLAS ANATOMII GŁOWY I SZYI DLA STOMATOLOGÓW

NETTERA ATLA

S AN

ATO

MII G

ŁOW

Y I SZ

YI

DLA

STOM

ATOLO

GÓ

W N

ETT

ERA

WYDANIE 3

Redakcja wydania polskiego

JERZY WALOCHA

WYDANIE 3

Atlas anatomii głowy i szyi dla stomatologów Nettera – najlepszy przewodnik w zdobywaniu całościowej wiedzy o anatomii głowy i szyi nie tylko dla studentów kierunków lekarsko- -dentystycznych, ale również dla klinicystów różnych dyscyplin medycznych oraz już praktykujących stomatologów.

W nowym wydaniu Atlasu:

• poszerzenie wielu istotnych zagadnień z zakresu anatomii głowy i szyi

• zwięzły tekst i tabele ułatwiające zrozumienie klinicznego znaczenia pojęć anatomicznych

• radiogramy uzupełniające ryciny anatomiczne

• rozdział poświęcony anatomii, unaczynieniu żylnemu i unerwieniu kończyny górnej, klatki piersiowej, jamy brzusznej i miednicy

• rozszerzony rozdział na temat stawu skroniowo-żuchwowego

• istotne wiadomości dotyczące budowy układu chłonnego z naciskiem na obszar głowy i szyi

• korelacje kliniczne pomocne w zapoznaniu się z sytuacjami, z którymi można zetknąć się w praktyce

• uwagi kliniczne na końcu każdego rozdziału

• 50 pytań sprawdzających

WYDANIE

3

www.edraurban.pl

Tytuł oryginału: Netter’s Head and Neck Anatomy for Dentistry, 3rd edition. Publikację wydano na podstawie umowy z Elsevier.