Zagadnienia z przedmiotów przyrodniczych dla kandydatów na II stopień kierunku Biologia

Anatomia człowieka 1. Rodzaje połączeń kości: przykłady i charakterystyka połączeń ścisłych i wolnych. Budowa

stawu.

2. Szkielet: kości czaszki, szkieletu osiowego, szkieletu kończyn

3. Układ mięśniowy: rodzaje mięśni: mięśnie gładkie, mięsień serca, mięśnie szkieletowe:

głowy, tułowia i kończyn. Mięśnie oddechowe.

4. Układ pokarmowy: rozwój, budowa i funkcja otrzewnej; charakterystyka i funkcja

poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego.

5. Gruczoły przewodu pokarmowego. Budowa wątroby i trzustki.

6. Układ oddechowy: rozwój, budowa dróg oddechowych i płuc, opłucna, mechanika

oddychania.

7. Układ krwionośny: budowa szczegółowa serca, osierdzie, zastawki serca, układ

przewodzący, szkielet serca.

8. Rodzaje naczyń krwionośnych. Mały i duży obieg krwi: naczynia krwionośne zaopatrujące

narządy i okolice ciała; odgałęzienia aorty. Krążenie wrotne.

9. Układ limfatyczny: narządy limfatyczne, krążenie limfy. Budowa śledziony.

10. Układ wydalniczy: budowa nerki, drogi wyprowadzające mocz.

11. Narządy rozrodcze: męskie i żeńskie.

12. Gruczoły dokrewne: budowa anatomiczna, topografia, funkcja.

13. Centralny układ nerwowy: podział mózgowia, komory mózgu; rdzeń kręgowy.

14. Układ nerwowy obwodowy somatyczny i autonomiczny. Nerwy czaszkowe. Nerwy

długie splotu barkowego i lędźwiowo-krzyżowego.

15. Narządy zmysłów: wzroku, słuchu, równowagi. Rodzaje receptorów.

Literatura: Bochenek A, Reicher M. ANATOMIA CZŁOWIEKA PZWL (dowolne wyd. po 1964 r.)

Bertolini R, Leutert G. ATLAS ANATOMII CZŁOWIEKA VEB Georg Thieme, Leipzig

Krechowiecki A, Czerwiński F. 2001. ZARYS ANATOMII CZŁOWIEKA PZWL.

Biologia komórki 1. Eubakterie - budowa. DNA bakteryjne. 2. Cytoszkielet. Występowanie. Filamenty aktynowe - polimeryzacja i depolimeryzacja.

Główny element cytoszkieletu występujący w: mikrokosmkach, lamellipodiach i

filopodiach. Udział cytoszkieletu i białek w tworzeniu pseudopodiów ameby.

3. DNA w komórce eukariotycznej. 4. Mitochondria - budowa i funkcje, geny kodujące białka mitochondrialne, replikacja

mitochondrialnego DNA, superhelisa. 5. Błony biologiczne. Dwuwarstwa lipidowa w błonach biologicznych. Pompy jonowe.

Potencjał spoczynkowy w plazmolemie. Obecność cholesterolu w błonach komórkowych

roślin i zwierząt

6. Kompartmentacja komórki. 7. Transport ko-translacyjny białek. 8. Białka pozakomórkowe

9. Przenośnikowe kwasy nukleinowe (tRNA)

10. Cykl komórkowy.

11. Połączenia międzykomórkowe. Białka połączeń międzykomórkowych . 12. Białka histonowe – występowanie, funkcje, aktywacja białek histonowych.

13. Transport komórkowy. Udział pęcherzyków klatrynowych w transporcie substancji.

14. Mikroskop konfokalny – zastosowania. 15. Rola białka tau w komórkach. 16. Procesy glikolizy i fosforylacji oksydacyjnej w komórce. 17. Mechanizm rozdziału chromosomów do komórek potomnych podczas mitozy

Literatura: Alberts B, Bray D, Hopkin K, Johnson A, Lewis J, Raff M, Roberts K, Walter P. 2005.

PODSTAWY BIOLOGII KOMÓRKI. T.1 i 2. Wyd. PWN.

Botanika Systematyczna cz. 1 – Rośliny Telomowe

1. Różnorodność morfologiczna kwiatów Angiospermae.

2. Charakterystyka okrytozalążkowych.

3. Owadopylność.

4. Charakterystyka pierwszyh roślin lądowych.

5. Zarodnie u Filicidae.

6. Rośliny telomowe posiadające zarodniki zróżnicowane na mikro i makrospory.

7. Budowa blaszki liściowej.

8. Typ nomenklatoryczny.

9. Ochrona gatunkowa roślin telomowych.

10. Charakterystyka widłaków i skrzypów.

11. Kryteria współczesnej systematyki okrytozalążkowych.

12. Budowa wątrobowców.

13. Powstawanie owocu.

14. Budowa glewików.

15. Charakterystyczne cechy budowy roślin nagozalążkowych.

Literatura: Szweykowska A., Szweykowski J. 1993. BOTANIKA. T. 2. SYSTEMATYKA. Wydawnictwo

Naukowe PWN, Warszawa.

Bell P.R. , Woodcock Ch. 1974. BUDOWA I ROZWÓJ ROŚLIN ZIELONYCH. Państwowe

Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa.

Podbielkowski Z. 1982. ROZMNAŻANIE SIĘ ROŚLIN. Wydawnictwa Szkolne i

Pedagogiczne, Warszawa.

Botanika Systematyczna cz. 2 – Glony

1. Podział filogenetyczny glonów.

2. Poziomy organizacji glonów, struktura komórki, struktury wici, rodzaje chlorofilu i

materiałów zapasowych.

3. Rozmnażanie bezpłciowe i płciowe glonów, cykle rozwojowe, przemiana pokoleń.

4. Charakterystyka glonów prokariotycznych należących do gromady Cyanophyta.

5. Charakterystyka glonów eukariotycznych należących do gromad: Rhodophyta,

Bacillariophyta, Dinophyta, Heterokonthophyta, Euglenophyta, Chlorophyta.

Literatura: Podbielkowski Z., Rejment-Grochowska I., Skirgiełło A. 1980. ROŚLINY

ZARODNIKOWE. Wyd. 2. Warszawa: PWN.

Podbielkowski Z. 1996. GLONY. WSiP, Warszawa

Szwejkowska A., Szwejkowski J. BOTANIKA. SYSTEMATYKA. Tom II. Wydawnictwo

Naukowe PWN, Warszawa

Kadłubowska J. Z. 1975. ZARYS ALGOLOGII. PWN. Warszawa

Kawecka B., Eloranta P. V. 1994. ZARYS EKOLOGII GLONÓW WÓD SŁODKICH I

ŚRODOWISK LĄDOWYCH. PWN. Warszawa

Ekologia

1. Produkcja pierwotna ekosystemów lądowych i wodnych: wielkość czynniki

regulujące,

2. Dekompozycja: dynamika procesu, czynniki regulujące.

3. Sieć troficzna ekosystemów lądowych i wodnych; co ogranicza długość łańcuchów

troficznych; kaskada troficzna.

4. Obieg pierwiastków w biosferze: cykle węgla, azotu, siarki i fosforu

5. Zmiany globalne w biosferze: czynniki abiotyczne, biotyczne i antropogeniczne.

Bilans węgla a ocieplenie globalne.

6. Biomy Ziemi: czynniki warunkujące strefowość ekosystemów.

7. Dynamika populacji: czynniki zależne i niezależne od zagęszczenia, modele wzrostu

populacji (wykładniczy, logistyczny).

8. Wskaźniki demograficzne populacji; struktura wiekowa, rozrodczość, śmiertelność,

miara reprodukcji netto.

9. Interakcje międzygatunkowe: nisza ekologiczna, konkurencja, model Lotki-Volterry,

zasada konkurencyjnego wykluczania.

10. Interakcje międzygatunkowe: drapieżnictwo, model Lotki-Volterry; koewolucja

drapieżnika i ofiary

11. Interakcje międzygatunkowe: mutualizm; symbiozy metaboliczne; mikoryza,

zoogamia i zoochoria.

12. Różnorodność biotyczna: wzorzec globalny, różnorodność gatunkowa biocenoz,

zagrożenia różnorodności, przyczyny wymierania gatunków

13. Cele i zasady: ochrony przyrody, ochrony środowiska człowieka, ekologii jako nauki

Literatura: Weiner J. ZYCIE I EWOLUCJA BIOSFERY. 2003. Podręcznik ekologii ogólnej. PWN,

Warszawa. Krebs Ch. 2010. EKOLOGIA. PWN, Warszawa.

Ewolucja

1. Źródła zmienności organizmów

2. Pula genetyczna, reguła Hardy’ego i Weinberga, częstość alleli i genotypów, siły

ewolucyjne zmieniające częstości alleli w populacji.

3. Cechy ilościowe, odziedziczalność

4. Dobór naturalny i płciowy, typy doboru, dostosowanie i adaptacje

5. Dryf genetyczny, efektywna wielkość populacji

6. Neutralna teoria ewolucji, tempo zmian sekwencji DNA i białek, zegary molekularne

7. Powstawanie nowych genów, rola endosymbiozy

8. Pochodzenia zachowań altruistycznych, skutki kojarzeń w pokrewieństwie

9. Specjacja i pochodzenie barier rozrodczych

10. Dlaczego istnieje rozród płciowy?

Literatura: Futuyma D. 2008. EWOLUCJA. Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego

Krzanowska H, Łomnicki A, Rafiński J, Szarski H, Szymura JM. 2002. ZARYS MECHANIZMÓW EWOLUCJI. PWN.

Fizjologia roślin

1. Proces osmozy 2. Transport wody w ksylemie 3. Komórki szparkowe. Potencjał osmotyczny w wakuolach komórek szparkowych 4. Dyfuzja jonów i cząsteczek rozpuszczonych w wodzie 5. Pompy jonowe w błonach komórki roślinnej 6. Fotosynteza. Fazy - lokalizacja, barwniki związane z fotosyntezą, centrum fotochemiczne, 7. Organelle komórkowe związane z procesem fotooddychania 8. Transport substancji w rurkach sitowych 9. Proces chemosyntezy u bakterii 10. Proces fermentacji etanolowej 11. Proces oddychania tlenowego, współczynnik oddechowy (RQ) 12. Proces nitryfikacji 13. Symbioza. Bakterie brodawkowe 14. Synteza aminokwasów w komórkach roślinnych 15. Hormony roślinne (fitohormony) - wpływ na różnicowanie komórek roślinnych 16. Fitochrom, funkcje 17. Fotoperiod. Indukcja fotoperiodyczna 18. Taksje, tropizmy

Literatura: Kopcewicz, J, Lewak S.(red.). 2006. PODSTAWY FIZJOLOGII ROŚLIN. Wydawnictwo

Naukowe PWN, Warszawa

Fizjologia zwierząt

1. Budowa komórki nerwowej i znaczenie funkcjonalne jej poszczególnych elementów 2. Podstawy elektrofizjologii komórki nerwowej

3. Generowanie potencjału czynnościowego

4. Mechanizm przekaźnictwa synaptycznego

5. Mechanizm powstawania potencjału czynnościowego w siatkówce oka

6. Charakterystyka komórek krwi, grup krwi i układu krzepnięcia

7. Oś podwzgórze-przysadka-narząd docelowy

8. Mechanizmy hormonalne odpowiedzialne za homeostazę jonów wapnia

9. Hormonalna regulacja cyklu płciowego

10. Komórkowe podstawy genezy rytmu serca kręgowców i jego regulacja

11. Zmiany ciśnienia i objętości krwi w cyklu sercowym

12. Opór naczyniowy i mechanizmy regulacji ciśnienia tętniczego

13. Mechanika oddychania oraz odruchowa regulacja aktywności ośrodka oddechowego

14. Procesy zachodzące w nefronach oraz ich regulacja

15. Funkcje motoryczne, wydzielnicze i trawienne przewodu pokarmowego

Literatura: Krzymowski T, Przała J. (red.). 2005. FIZJOLOGIA ZWIERZĄT. PWRiL.

Traczyk W. FIZJOLOGIA CZŁOWIEKA W ZARYSIE. PZWL. Wyd. VIII McLaughlin D, Stamford J, White D. 2012. FIZJOLOGIA CZŁOWIEKA. KRÓTKIE WYKŁADY. Wydawnictwo Naukowe PWN.

Genetyka 1. Prawa Mendla

2. Geny epistatyczne

3. Geny hipostatyczne

4. Geny letalne

5. Geny sprzężone

6. Fotoreaktywacja

7.Allele wielokrotne

8. Allele recesywne a dominujące

9. Chromatyna płciowa (ciałko Barra)

10. Cechy ilościowe

11. Cechy recesywne

12. Cechy sprzężone z płcią (hemofilia, daltonizm)

13. Aberracje strukturowe chromosomowe

14. Podłoże genetyczne: zespołu Turnera, zespołu Downa, mukowiscydozy

15. Splicing (składanie RNA)

16. Modyfikacje RNA

17. Imprinting genomowy

18. DNA mitochondrialne a jądrowe

19. Skutki kojarzenia w bliskim pokrewieństwie

20. Wyznaczanie odległości między genami w oparciu o crossing-over

21. Rozród wspomagany

22. Plejotropia

23. Trisomia autosomalna

24. Pojęcia: transgresja, translokacja, delecja, transpozon, insercja, monosomia, aneuploidia,

mikrodelecja, poligeny Literatura: Charon K., Świtoński M. 2012. GENETYKA I GENOMIKA ZWIERZĄT. Wydawnictwo

Naukowe PWN.

Histologia 1. Tkanki - rodzaje, budowa 2. Tkanka nabłonkowa: polaryzacja komórek oraz funkcje komórek nabłonkowych (np.

wydzielnicza, resorpcyjna, barierowa, pokrywowo-ochronna, receptorowa).

3. Tkanka łączna właściwa, chrząstka, kość oraz krew i hemopoeza.

4. Podstawowe wiadomości o budowie układów: krwionośnego, pokarmowego,

oddechowego, moczowego, rozrodczego.

5. Oogeneza i spermatogeneza.

6. Budowa narządów zmysłów.

Literatura: Cichocki T, Litwin JA, Mirecka J. 2002. KOMPENDIUM HISTOLOGII. Wydawnictwo

Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Immunologia

1. Odporność wrodzona a odporność adaptacyjna nabyta kręgowców żuchwowych.

2. Pamięć immunologiczna i specyfika odporności nabytej.

3. Szczepienia. Surowice odpornościowe.

4. Receptory dla antygenu: TLR; TCR; BCR/Ig.

5. Odczyn zapalny.

6. Układ dopełniacza. Cytokiny.

7. Komórki zaangażowane w odporność.

8. Tkanka limfatyczna i narządy limfatyczne centralne i obwodowe.

9. Przeciwciała. Struktura i funkcje.

10. Główny układ zgodności tkankowej MHC.

11. Przeszczepy.

12. Nadwrażliwość. Alergia. Autoimmunizacja.

13. Choroby zakaźne; odzwierzęce i pasożytnicze.

14. Testy/techniki immunologiczne.

15. Zalety i wady układu odpornościowego kręgowców. Ewolucja odporności.

Literatura: Ptak W, Ptak M, Szczepanik M. 2008. PODSTAWY IMMUNOLOGII, PZWL, Warszawa. Gołąb J, Jakóbisiak M, Lasek W, Stokłosa T, 2010. IMMUNOLOGIA. PWN, Warszawa.

Mikologia Systematyczna 1. Główne linie ewolucyjne w obrębie grzybów właściwych (Fungi) i najważniejsze cechy je

wyróżniające.

2. Symbioza porostowa – charakterystyka ogólna, główne grupy systematyczne grzybów

zlichenizowanych oraz glonów porostowych, budowa morfologiczna i anatomiczna

plechy, rozmnażanie wegetatywne, grupy ekologiczno-siedliskowe porostów.

3. Owocniki grzybów workowych i podstawkowych – najważniejsze typy, ich

charakaterystyka, przykłady grzybów wykształcających poszczególne typy owocników.

4. Grzyby patogeniczne – różnice pomiędzy pasożytami biotroficznymi a nekrotroficznymi.

5. Zoochoria wśród grzybów – grzyby workowe i podstawkowe rozprzestrzeniające

zarodniki za pośrednictwem zwierząt.

6. Główne gromady organizmów grzybopodobnych i podstawowe cechy je wyróżniające.

7. Śluzowce właściwe (Myxomycetes) – środowisko życia, postać głównego stadium

życiowego, rozmnażanie, typy zarodni.

8. Rozmnażanie płciowe u grzybów i organizmów grzybopodobnych – typy procesów i

struktury powstające w ich efekcie w poszczególnych grupach systematycznych, grzyby

homotalliczne i heterotalliczne. Definicja terminów teleomorfa i anamorfa.

9. Przykłady symbioz mutualistycznych grzybów i roślin: mikoryza arbuskularna i

ektomikoryza – grupy systematyczne symbiontów grzybowych, cechy wyróżniające typy

mikoryz.

Literatura: Szweykowska A., Szeykowski J. 2006. BOTANIKA. T.1 MORFOLOGIA, T.2 SYSTEMATYKA.

PWN, Warszawa

Turnau K., Stengl A. 1996. BOTANIKA SYSTEMATYCZNA. GLONY, GRZYBY I POROSTY. CZ. I. TEKST, CZ. II. ILUSTRACJE. Wyd. Instytut Botaniki UJ, Kraków (skrypt)

Ochrona Przyrody i Środowiska 1. Konwencja Bazylejska

2. Konwencja Genewska

3. Protokół z Kioto

4. Ustawy dotyczące ochrony środowiska w Polsce

5. Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego

6. Podsystemy Państwowego Monitoringu Środowiska

7. Koncepcja zrównoważonego rozwoju

8. Przyczyny degradacji środowiska w Polsce w latach 80-dziesiątych XX wieku

9. Rodzaje zanieczyszczeń emitowane przez transport

10. Pojęcia: Czarny Trójkąt, defoliacja, obszary zagrożenia ekologicznego, leśne kompleksy

promocyjne, bioróżnorodność

11. Parki Narodowe w Polsce

12. Parki Narodowe Azji

13. Parki Narodowe Ameryki Północnej

14. Występowanie lasów tropikalnych

15. Rośliny ginące i zagrożone w Polsce

16. Epoki geologiczne a wielkie wymierania organizmów lądowych i morskich

17. Rośliny uprawne występujące na obszarze „żyznego półksiężyca”

18. Endemiczne gatunki roślin na Antarktydzie

19. Gatunki wprowadzone przez człowieka do Australii

20. Przyczyny zagrożenia dla stanu środowiska w Australii

21. Okres holocenu na ziemiach Polski

22. Kultury neolityczne

Zoologia - Bezkręgowce: taksonomia, filogeneza i podstawy biologii rozwoju

1. Klasyfikacja komórek jajowych

2. Rozwój zarodkowy zwierząt – bruzdkowanie, gastrulacja 3. Klasyfikacja zwierząt ze względu na symetrię ciała i liczbę warstw ciała. 4. Porównanie zwierząt pierwogębych (Protostomia) i wtórogębych (Deuterostomia)

5. Jamy ciała. Powstawanie mezodermy i wtórnej jamy ciała (celomy) oraz organizacja

celomy 6. Klasyfikacja zwierząt tkankowych 7. Gąbki - charakterystyka typu (środowisko życia, budowa zewnętrzna i wewnętrzna,

rozmnażanie i rozwój) 8. Parzydełkowce - charakterystyka typu (klasyfikacja, środowisko życia, budowa zewnętrzna

i wewnętrzna, rozmnażanie i rozwój) 9. Ecdysozoa - charakterystyka typów: nicienie, nitnikowce, stawonogi (klasyfikacja,

środowisko życia, budowa zewnętrzna i wewnętrzna, rozmnażanie i rozwój) 10. Lophotrochozoa - charakterystyka typów: robaki płaskie, wrotki, kolcogłowy, wstężnice,

pierścienice, mięczaki (klasyfikacja, środowisko życia, budowa zewnętrzna i wewnętrzna,

rozmnażanie i rozwój) 11. Szkarłupnie - charakterystyka typu (klasyfikacja, środowisko życia, budowa zewnętrzna i

wewnętrzna, rozmnażanie i rozwój) 12. Osłonice - charakterystyka typu (klasyfikacja, środowisko życia, budowa zewnętrzna i

wewnętrzna, rozmnażanie i rozwój) 13. Charakterystyka pierwotniaków

Literatura: Jura Czesław. BEZKRĘGOWCE. PWN, 2002. ( i wydania późniejsze)

Zoologia – Kręgowce

1. Podobieństwo a pokrewieństwo, analogie i homologie, podstawowe pojęcia współczesnej

taksonomii filogenetycznej, plezjomorfie i apomorfie, grupy siostrzane, zewnętrzne,

wyjściowe, etc.

2. Plan budowy kręgowca, synapomorfie kręgowców

3. Śluzice i minogi – mało znani krewniacy żuchwowców

4. Narządy zmysłów kręgowców

5. Narządy powietrzne i płuca kręgowców

6. „Ryby” – charakterystyka głównych grup

7. Płazy i Owodniowce – dwie gałęzie czworonogów o odmiennym stylu życia.

7. Rozród kręgowców.

7. Pokrewieństwa współczesnych grup kręgowców

8. Kręgowce roślinożerne, adaptacje do roślinożerności

9. Zróżnicowanie morfologiczne i ekologiczne ssaków

10. Kręgowce krajowe

11. Rozmaitość i funkcja chrzęstnych, kostnych i rogowych struktur kręgowców

Literatura: H. Szarski. 1998. HISTORIA ZWIERZĄT KRĘGOWYCH. PWN.

N. Shubin. 2009. NASZA WEWNĘTRZNA MENAŻERIA. Prószyński i S-ka.