Armia czerwona-1918-1941-powstanie-narzedzia-agresji

SPIS TREŚCI

SPISMAP

SPIS ILUSTRACJI

PRZEDMOWA OD REDAKTORA SERII .

PRZEDMOWA

SŁOWNIK TERMINÓW

LISTA SKRÓTÓW

ROZDZIALI

12

13

15

17

18

20

KOMITET WOJSKOWO-REWOLUCYJNY 23

Rząd Tymczasowy i Piotrogrodzka Rada . 23

Lenin i Trocki- na scenie i poza nią . 28

Kompromitacja rządu Kiereńskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31

Trocki jako przewodniczący Komitetu Wojskowo-Rewolucyjnego 32

Przewrót wojskowy Trockiego 35

ROZDZIAŁ II "CALA WŁADZA W R_ĘCE RAD" 41

Tworzenie "państwa socjalistycznego" 41

Trocki broni Piotrogrodu . 45

Rewolucja bolszewicka w głębi kraju 4 7

Stawka i Rewolucyjny Sztab Polowy 49

Dyktatura, samostanowienie i prawa ludu pracującego a powstanie na południu . 52

Ofensywy przeciwko Kozakom dońskim . 55

Ofensywy przeciwko Kaledinowi i Ukraińskiej Radzie Centralnej . 58

ROZDZIAŁ III NARODZINY ARMII CzERWONEJ, WOJNA I POKÓJ. 61

"Armia nowego typu"

Armia Czerwona w rękach Trockiego .

Kruchy pokój ............ .

61

67

71

http://grzbiet.pl/sklep/armia-czerwona-1918-1941-powstanie-narzedzia-agresji

Przykładowy rozdział książki: Armia Czerwona 1918-1941. Powstanie narzędzia agresji

Książki historyczne Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.

Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl

6 SPIS TREŚCI

Bunt Korpusu Czechosłowackiego i interwencja z zewnątrz 72

Pobór a "nowa armia" 77

Murawjow, Stalin i rezolucja Trockiego 83

ROZDZIAŁ IV "W OGNISTYM PIERŚCIENIU FRONTÓW"

"Imperialistyczna" interwencja

Front Wschodni w niebezpieczeństwie .

Działalność Stalina na południu

"Pozorna agonia rządu radzieckiego" ..

Pakt z wrogiem . . ....... .

Ponowne rozmieszczenie sił na wschodzie .

"Działanie militarne" a "interwencja militarna"

RozDziAŁ V "OBÓZ WOJSKOWY"

Rewolucyjna Rada Wojenna Republiki

Stalin i RRWR .

Stalin, Trocki i "kwestia militarna"

"Twierdza socjalistycznej rewolucji"

Ofensywa na południu .

Zyski i straty .

"Kwestia militarna" powraca

ROZDZIAŁ VI PRÓBA BOJOWA NA TRZECH FRONTACH .

Front Wschodni i Kołczak

Front Porudniowy i Denikin

Front Zachodni i Judenicz

Front Wschodni i Trocki

RozDziAŁ VII DECYDUJ4CE BITWY

Komitet Centralny przejmuje kontrolę .

Impas pod Piotrogrodem ....... .

85

85

90

93

96 100

102

103

105

105

112

116

118

123

128

130

135

135

144

147

151

155

155

157





SPIS TREŚCI

Kryzys.

Tro'ki w Piotrogrodzie

"Wojna domowa zakońuyła się zwydęstwem!"

Q,zysz,zanie terenu z sił przedwnika .

ROZDZIAŁ VIII

158

163

164

170

KL~SKA I ZWYCI:ĘSTWO 175

"Chwila zwydęstwa" 175

Piłsudski kontra Tu,ha,zewski 176

Stalin i Budionny na Fronde Południowo-za,hodnim . 178

Ogólna ofensywa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182

Problem Wrangla 186

Kolejny kryzys i konferen,ja pokojowa 189

Frunze kontra Wrangel .

Wzajemne oskarżenia .

ROZDZIAŁ IX WOJNA KLASOWA I REFORMAMILITARNA ............. .

NEP a system militarny

Trocki a jednolita doktryna wojenna .

Tro(ki pod ostrzałem ..

Frunze na pierwszym planie ..

Reforma militarna Frunzego ..

Frunze - poglądy na temat doktryny wojennej .

Armia Czerwona Frunzego .

RoznziALX NOWY LAD ..

Stalin jako strażnik ideologii leninizmu

Dalszy dąg reformy militarnej

Wzmacnianie zdolnośd obronnej

Tu,ha,zewski, Triandafiłłow a teoria militarna .

Dowodzenie Stalina w okresie wojny

192

195

199

199

203

209

213

215

217

220

223

223

227

229

231

236

7





l! SPIS TREŚCI

Rozwój socjalistyczny kontra czerwony militaryzm . 238

Poprawność rozwiązań militarnych w kontekśde politycznym . 242

RozDziAŁ XI ARMIA CZERWONA A REICHSWEHRA

Generał Hans von Seeckt a Traktat Wersalski .

Układ w Rapali o, Zagłębie Ruhry i Traktat w Locarno .

Odrodzenie w Niemczech i katastrofa w Rosji .

Lipieck, Tomka i Kama ... .

Wymiany personelu ..................... .

Współpraca przemysłowa i oficerów sztabowych

Skutki Traktatu w Locarno .

Objazdy i manewry

Jak postrzegali się nawzajem

Stalin kontra niemie"y socjaldemokrad .

Współpraca militarna w rozkwide .

Adolf Hitler u władzy

Rozstanie

ROZDZIAŁ XII ERA TUCHACZEWSKIEGO ..

Przebudowa technologiczna

Polityka pokojowa Stalina .

Wyśdg zbrojeń .

Tuchaczewski na pierwszym planie .

Teoria militarna w erze Tuchaczewskiego .

Manewry 1936 r ..

Nauki wyniesione z wojny .

ROZDZIAŁ XIII REFORMA MILITARNA STALINA .

Kirow, Kujbyszew i Tuchaczewski

Czystka w armii .

Główna Rada Wojenna .

245

245

248

251

253

255

257

258

259

261

263

264

266

267

271

271

275 2 .... l .

281

284

288

289

309

309

311

313





SPIS TREŚCI

Przebudowa techniczna w marynarce wojennej .............. .

Bitwa nad jeziorem Chasan

Lekcje wyniesione z wojny domowej w Hiszpanii

Kryzysy międzynarodowe a czystka

ROZDZIAŁ XIV

9

317

319

323

325

ZBLIŻAJĄ-C SI..Ę DO "DRUGIEJ WOJNY IMPERIALISTYCZNEJ" 327

Nieco inny kurs

Incydent pod Nornonban (nad Chalchyn-Gol) .

Pakt radziecko-nazistowski

Japoniawykonujezwrot o ISOstopni ......................... .

"Marsz wyzwolenia"

Traktat o granicach i przyjaźni .

Ciągle zmiany dowództwa

Druga przebudowa techniczna .

Armia o "najbardziej ofensywnym nastawieniu"

Wehrmacht w okresie 1933-1939

RoznziALXV "NAJGROŹNIEJSZE I NAJBARDZIEJ , , " SMIERTELNE NI.EBEZPIECZENSTWO

Wojna zimowa

"Nauka nie poszła w las"

"Śmiertelne niebezpieczeństwo"

Reforma i ponowna ocena .

Szalejący blitzkrieg

Mołotow w Berlinie .

ROZDZIAŁ XVI

327

329

333

334

335

337

338

339

341

342

347

347

352

355

356

358

363

PLANY WOJNY. 367

Charakterystyka terenu 367

"Rozważania" na temat strategicznego rozmieszczenia sil . 368

Ocena gotowości 373





lO SPIS TREŚCI

Stalin gra na zwłokę

Żukow wprowadza poprawkę do "Rozważań"

Strategiczne rozmieszczenie sił niemieckich

RozDZIAŁ XVII STALIN WPROWADZONY W BL4J>

Gra się zaczyna

Związek z Japonią

Stalin: planowanie wojny i łagodzenie sytuacji

"Rozważania"- uzupełnienie z maja .

Plan osłony i otmobilizacija

Gra dobiega końca

Korelacja sił .

ROZDZIAŁ XVIII ARMIA CZERWONA TRZYMANA NA DYSTANS .

Walki przygraniczne

Stalin u steru .

"Strategiczna ofensywa"

Załamania w dowództwie .

Sierpniowy "antrakt"

Żukow pod Jelnią i Leningradem .

ROZDZIAŁ XIX SERCE KRAJU W NIEBEZPIECZEŃSTWIE

Operacja Tajfun, podwójna bitwa i rasputica

Szykując się na najgorsze

Wznowienie Operacji Tajfun

ROZDZIAŁ XX SERCE KRAJU UCHRONIONE

Rostów i Tichwin

Gromadzenie sił na Fronde Zachodnim

Odprawieni od bram

377

379

381

385

385

387

389

391

393 396

399

405

405

413

416

418

421

424

429

429

438 442

449

449

450

453





Katastrofa

Zwycięstwo w zasięgu wzroku

ROZDZIAŁ XXI ZAKOŃCZENIE

SI' l S TRJlŚCI

Wojna światowa i wojna globalna

Wojna Ojczyźniana

"Główny i decydujący front"

"Największa bitwa w dziejach wojen"

"Decydujący punkt zwrotny w wojnie ojczyźnianej"

Oczyszczając radziecką ziemię

Wyścig do Berlina

Kto wygrał wojnę światową?

ANEKSY

l. KRYPTONIMY

2. UWAGI NA TEMAT HISTORIOGRAFII.

Wojna Stalina .

Wojna według Chruszczowa

Wojna według Breżniewa

"Jawność" Gorbaczowa .

"Globalne kłamstwo"

BIBLIOGRAFIA

INDEKS

li

458

462

469

469

472

474

475

478

479

480 484

485 485 486

486

489

493 498

499

505

516





INDEKS

Achromiejew, Siergiej, marszałek: koniec głasnosti w sferze militarnej, 502

Adam, Wilhelm, generał; szef Kierownictwa WojskLądowych (niem.), 260, 261,265

Agar, Augustus, porucznik; atak na Kronsztadt, czerwiec 1918 r., 149

Akademia Sztabu Generalnego (radz.), 70, 98, 106, ll0-111, 136, 179, 285, 357, 369, 495; ocena płk. Mittelbergera, 261; program nauczania, 274; przekształcona w Akademię im. Frunzego, 220,242,261,271-274,281,285,312, 324, 390, 491; przekształcona w Akademię Wojskową, 196, 205-207, 215, 217-218,220

"Akt Kapitulacji Wojskowej" Niemiec (1945),486

Akt Końcowy Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie ( 197 S), 495

Alianci, interwencja, 74, 85-86, 88-90, 92,96-97,99, 103-104, 123, 129, 144, 182

Ałksnis,J.I.; czystka, 313; patrz również: siły powietrzne (radz.)

Andropow, Jurij, 498 Antonow-Owsiejenko, Władimir, 43, 45,

51, 126, 145, 146; szefSztabu Poloweg~52,SS,S7, 65,68, 71, 72, 73,120, 126, 145

Antykominternowski pakt ( 19 36), 311, 333-334, 447

Archangielsk, 71, 74-75, 86, 90, 96-97, 99, 103-104, 140, 144, 168, 362,426, 439

Armia Czerwona: na czerwiec 1939 r., 340-341; na czerwiec 1941 r., 395; na

dzień 22 czerwca 1941 r., 401-402; stan liczebny (różne okresy), 135, 144-145, 151, 157-158,220-221,227-228, 369; system milicyjny i kadrowy, 220-221, 227-228, 369

Armia Kwantuńska (jap.); incydent mukdeński, 274; incydent nad jeziorem Chasan, 320-322; incydent pod Nomonhan (nad Chałchin Gol), 329-333

Armia Ochotnicza, 59, 76, 93, 96, 101, 120,127,146,158-161,164-165,167-170; Korpus Ochotniczy, 171, 173-174

Armie (fiń.); Armia Karelia, 409 Armie (jap.); Armia Kwantuńska, 274,

319-320, 329-332, 335, 491, 504; 6. Armia,332-333,336

Armie (niem.); 2. Armia, 417, 429, 432; zatrzymana pod Orłem, 460; 2. Armia Pancerna, początek odwrotu spod Moskwy, 460; 4. Armia, 381,406,434, 436,442,445;6.Armia,381-382,412, 418,460,475-476; 9. Armia, 381,406, 417, 442, 455, 458; 11. Armia, 382, 409, 413, 418; 12. Armia, 361; 16. Armia, 381; 17. Armia, 381, 382, 40;', 412, 418, 423; 18. Armia, 359-361. 410

Armie (niem.), stan; na dzień l września 1939 r., 345; radzieckie szacunki, 37Q-380; na dzień 22 czerwca 1940, 401-402

Armie (pol.); 2. Armia, 178, 181; 3. Armia, 178, 180-182, 190

Armie (rum.); 4. Armia,418 Armie (ros. i radz.); 12. Armia (carska)

42, 47, 49; Armia Czerwona; l. Armia, 80-81,91-92, 107, 128, 135-138,





INDEKS 517

141-142, 160; 2. Armia, 80-81, 90, 107, 108, 135-136, 142-143, 158; 3. Armia, 71, 91-92, 107 -l 08, 125-126, 128, 135, 142, 169, 182; w wojnie niemiecko-radzieckiej, 394-395, 407; 4. Armia, 91, 107, 128, 135-136, 138, 141, 160, 182, 247; w wojnie niemiecko-radzieckiej, 394-395, 419; S. Armia, 99, 107, 123, 128, 131, 135-138, 141-143,160,169,172, 174;wwojnie niemiecko-radzieckiej, 394-395, 407, 412,451; 6.Armia, llO, 140,192-193, 195; w wojnie niemiecko-radzieckiej, 394-395, 407, 423; 7. Armia, 128, 148-149, 157-158, 163, 169, 200; w wojnie zimowej, 348, 351; w wojnie niemiecko-radzieckiej, 394; 8. Armia, 114, 123-127, 145, 158-159,168-171, 173-174; w wojnie zimowej, 348, 350; w wojnie niemiecko-radzieckiej, 394, 418;9.Puntlla, 114,123,126-127,145, 158-159, 168, 171, 173; w wojnie zimowej, 348, 350; w wojnie niemiecko-radzieckiej, 405,407, 443; 10. Armia, 114-116,122-124,126,132,144,146-147,158,160,165, 169-170;wwojnie niemiecko-radzieckiej, 314, 394, 452, 456, 458-459; 11. Armia, 114, 127, 200; w wojnie niemiecko-radzieckiej, 382, 394, 418; 12. Puntlla, 11 O, 114, 151, 168, 170, 177-178, 180-181, 186, 188; w wojnie niemiecko-radzieckiej, 394-395, 423; 13. Armia, 145-146, 158-160, 165, 167-170, 172, 192-193, 217; w wojnie zimowej, 35 l; w wojnie niemiecko-radzieckiej, 419, 424, 456; 14. Armia, 151, 165, 167-170, 172, 177, 180, 185, 190, 193; w wojnie zimowej, 348, 350; 15. Armia, 149, 158, 161,164,169,177-178,182,185,190, 247; w wojnie niemiecko-radzieckiej, 424; 16.Arrnia, 177-178, 182; w wojnie niemiecko-radzieckiej, 395, 412, 421, 442, 450-451, 458; 18. Armia, 405, 443, 494; 19. Armia, 395, 416; 20. Armia, 416, 421, 451-452, 456, 458; 21. Armia, 416, 419-420, 422-

424; 24. Armia, 424-425; 26. Armia, 394-395,452; 27.Armia,395,418; 29. Armia, 455-456, 458; 31. Armia, 456, 458; 37. Armia, 443, 452; 49. Armia, 442; 61. Armia, 452; l. Armia Konna, 165, 167-171, 173-174, 177,179-182, 184-195,197,209,236-237,312,314-315,330,354,367, 405,414; 2. Armia Konna, 186, 192-193, 19S

Armie (radz.), samodzielne; Armia Radzieckiej Łotwy, 128; Armia Syberyjska, 136; Armia Turkiestańska,

141-142; Armia Zachodnia, 136, 139; Specjalna Armia Dalekowschodnia, 240, 274, 315, 319; l. Samodzielna Armia Czerwonego Sztandaru, 322; 2. Samodzielna Armia Czerwonego Sztandaru, 322; l. Ukraińska Armia Radziecka, 14S; 2. Ukraińska Puntlla Radziecka, 145; 3. Ukraińska Armia Radziecka, 14S

"Aurora" (krążownik), 36, 38 Awksentijewski, K.A., 141

Bagna Prypeci, 144, 176-178, 182, 367, 370-372,375,381-382,412,423,477

Baranow, P. 1.,216; patrz: siłypowietrzne (radz.)

Beaverbrook, William Aitken, lord; misja moskiewska, 430-431

Beria, Ławrientij, czystka w siłach zbrojnych,zmiana,326

Berliński, traktat (1926), 251, 256; niemiecko-radziecki pakt o wzajemnej pomocy, 2Sl; ratyfikacja jego przedłużenia przez Niemcy, 266

Berzin, J. K., 313 Berzin, R.I., 177 Białogwardziści ("biali"), 7S, 92, 95, 97-

99, 102, 107, liS, 119, 128, 147-lSO, 159,163,165,168,200,238,246

Biełomorkanał, 278, 318 Bielow, P.A., generał, l. Korpus Kawalerii

Gwardii, 4S l Bitwa w Ardenach, 482-483 Biuro Komitetu Wojskowo-Rewolucyj

nego,34





518 INDEKS

Biuro Wojsk (niem., Truppenamt); patrz: Sztab Generalny (niem.)

Blomberg, Werner von, generał (potem feldmarszałek), 259-261, 266-268, 343,344

Bliicher, Wasilij, generał (potem marszałek), 56, 280; czystka, 322; dowodzenie ofensywą na Czelabińsk, 56-57,76,98-99; Front Dalekowschodni, 320; Główna Rada Wojenna, 315; jako pierwszy odznaczony Orderem Czerwonego Sztandaru, 108; Specjalna Armia Dalekowschodnia, 319-320; śmierć w więzieniu, 322; walka przeciwko Wrangłowi,193,19S;3.Armia, 128;

Bock, Fedor von, generał (potem feldmarszałek), 358; Grupa Armii "Środek'; 381-382, 41 O, 417, 423, 425, 441; nieprawdopodobieństwo kontrataku pod Moskwą, 452; Operacja Tajfun, 429,431-432,442, 447; opinia Haldera nt. perspektyw operacji, 445; prognozowanie "bezdusznej konfrontacji", 452; wątpliwości, 442,454

Bolszewicy, 24, 26-33, 35-39, 41-SO, 52-53, SS-57, 61; patrz również: socjaldemokraci

Boncz-Brujewicz, Michaił, generał; mianowanie szefem sztabu, S l; nominacja na Naczelnego Wodza, SO

Brauchitsch, Walter von, generał (potem feldmarszałek); mianowanie głównodowodzącym wojsk lądowych, 344

Broń pancerna (niem.), 345; Panzer N, skuteczność, 434

Broń pancerna (radz.), 341; czołgi T-34, 434, 437; produkcja, 356,379

Brześć Litewski, S l; konferencja pokojowa, 52, 54; inwazja niemiecka, 71-72; negocjacje w sprawie zawieszenia broni, S l; traktat brzeski, 64-67, 85, 87, 246-247

Brusiłow, Aleksiej, generał, 177, 218 Budionny, Siemion, 95, 127, 158, 164-

165, 170-17 4; "Dekada Obronności'; 241; Front Rezerwowy,430; inspektor kawalerii, 212

Bucharin, Nikołaj, 62, 64, 66, 130-131, 238; czystka, 309; redaktor "Prawdy", 62, 66, 130; patrz również: lewicowi komuniści

Bug, rzeka, 127, 337, 367, 392, 394,406, 417

Bullitt, William C., pierwszy ambasador USA, 276-277

"Burżuazyjne zafałszowanie historii", 495-497

Carycyn; pierwsza bitwa, 84, 95, 102, 153; patrz również: Stalin i Carskie Sioło, 45-46

Charków, 52, SS, 58, 71, 125-126, 146, 151, 153, 158-159, 162, 167-168, 179, 184,186,193-194,199,260,414,423, 429,437,462,466,475,477

Chorkow, Anatolij, generał, 502 Chruszczow, Nikita, 310, 334, 355, 365,

408, 489; kryzys kubański, 492; "kult jednostki" za Chruszczowa, 491; odsunięcie od władzy, 492; zbrodnie Stalina, 399, 489; Żukow, 489-492

Churchill, Wrnsto n S. (premier rządu brytyjskiego); Casablanca, 476-477; propozycja wsparcia dla Związku Radzieckiego, 409,415,417,425-426,478

COSSAC,478 Cripps, Stafford, 3SS, 372-373,409, 415;

powrót do Anglii, 396-39-:' Curzona, Linia, 184-186 Cypel suwalski, 367, 381 Czang Kaj-szek, 239 Czapajew, Wasilij, 99, 108, 140-141, 143 Czechosłowacki, Korpus, 72-76, 86, 90 Czechosłowacja; konferencja monachij-

ska, 325; Wariant Zielony, 344: zajęcie przez Niemcy, 327

Czeka; patrz: Komisariat Ludowy Spraw Wewnętrznych

Czernienko, Konstantin, 498 Czerwony Terror, l 05-106 "Człowiek radziecki", 342, 425

Dawes, Charles G., 250; patron Planu Dawesa,2SO





INDEKS 519

"Dekada Obronności", 241 Deklaracja Narodów Zjednoczonych,

473; cztery wolności, 473 Demobilizacja (radz.), 201,207,211 Demokratyczny centralizm, 131-134 Denikin, Anton, generał; Armia Ochot-

nicza, 59, 76, 93, 95, 97, 100, 101, 120, 123-124, 127, 144-146, 153, 158-162, 164, ló9-170, 174; porażka, 174; przylączenie się do Kaledina, 52

,,Der Spiegel" (niemiecka gazeta), 500 Dietrich,Josef, generał; odwrót spod Ro

stowa, 449-450 Dniepr, rzeka, SS, 58, 73, 127, 146, 151,

169, 180-182, 362,367,382, 394-395, 409-410,412-413,416-421,423-424, 427,477,479-480

Doniec, rzeka, SS, 59, 72, 124, 127, 170, 424,464,477

Dubcek, Aleksander, 494 Duchonin, Nikołaj, generał, 50-51 Duma (Państwowa), 23-27,30 Dutow, Aleksandr, pułkownik, 49, 53;

ataman Kozaków orenburskich, 49, SS-57, 76, 136

Dybienko, Paweł 1., 43,45-46, S l, 54, 65, 67,127,145,201,205,226,230,256, 280, 313

Dzień Zwycięstwa, 486 Dzierżyński, Feliks, przewodniczący

Czeki, 53, 64, 111, 126, 156, 185, 199, 211

Ebert, Friedrich (prezydent Niemiec), 249

Eden, Anthony; sojusz z ZSRR, 467, 4 73, 478

Eisenhower, Dwight D., generał, 483, 486-487

Enwer Pasza, 247; współpraca niemiecko-radziecka, 247

Estonia, 118-119, 128, 144, 147-148, 150,158,168,176,216,328,334,347, 355

Fiedko, I.F., 201,205, 256; Główna Rada Wojenna, 315, 338

"Flota moskitów" (marynarka wojenna), 317

Fronty (radz. i ros., grupy armii); Front Białoruski, 336, 3 71; Front Briański, 411,423,424,429,430,432,437,441, 462, 466, 477; Front Centralny, 411, 419, 423, 424, 477; Front Dalekowschodni, 320-322; Front Kaliniński, 437,441,453,455,456,462,466, 476; Front Karelski, 426, 466; Front Kaukaski, 170, 172-174, 177, 191; Front Leningradzki, 411,426,441,446,466; Front Pólnocny (armia carska),37,42, 71; Front Zachodni (armia carska), 52, 71; Front Południowo-Wschodni, 161, 162, 167-170, 172, 173; Front Poludniowo-Zachodni, 170, 176-178, 180-182, 184, 185, 187-189, 191, 192, 196, 197,372, 373,392,393,401-403, 405-407,411,412,418,420,421,424, 427,429,441,444,452,454-457,462, 466; FrontPoludniowy,ll0,112-117, 120, 122-127, 129, 144-146, 151-153, 155,157-161, 162,164,165,167,172, 190,192-195,393,405,406,411,418, 441, 443,444,447,462; Front Pólnocno-Zachodni,353, 371,392,393,401, 402,406-408,410,411,418,426,446, 462; Front Pólnocny (przemianowany w 1941 r. na Leningradzki), 110, 124, 128,132,148,149,152,161,192,351, 392, 405, 411, 426; przekształcenie w Front Zachodni, 128, 129, 144, 147-149, 151, 156, 177, 178, 180, 182, 184,186-188,190,191,196,197,207, 215,237,319,372,373,392,393,401, 402,407,411,412,414,416,417,419, 421-423,426,429,430-432,434,437, 441,450,451,453-455,457-459,461, 462, 466, 476, 477; Front Rezerwowy (Armii Rezerwowych), 411, 417, 419, 421, 422, 423, 426, 429, 430, 432, 434; ; Front Stalingradzki, 492; Front Turkiestański, 160, 168, 192; Front Ukraiński, 125, 126, 127, 144-146, 151, 336, 371; Front Wołchowski, 462; Front Woroneski, 477; Front





520 INDEKS

Wschodni, 80, 81, 83, 90, 91, 97-99, 101,102,106-108,110,120,125,127, 128,129,131,135,137-143,145,147, 149-153, 156-158, 160, 167, 169; l. Front Białoruski, 482, 483; 2. Front Białoruski, 482; 3. Front Białoruski, 482; l. Front Ukraiński, 482, 483, 486; 2. Front Ukraiński, 486; 4. Front Ukraiński, 486

Frunze, Michaił, marszałek, 4 7; doktryna wojenna, 217-219; dowódca armii, 136-143, 160; dowódca frontu, 157, 168, 192-194; organizacja samodzielnych oddziałów, 83; komisarz, 93, 135; komisarz ludowy i przewodniczący RRWR, 215; wybrany do RRWR, 213; szef sztabu Armii Czerwonej, 214; szturm moskiewskiego Kremla, 48; ujednolicona doktryna wojenna, 205-209

Gaj, G.D., 99, 107-108, 128, 137-138, 141-142, 182

Gajda, Radola, 125, 136-137, 140 Gatczyna, 17; bitwa pod, 44 Głębokie operacje (i głęboka walka),

284-288, 323-324; hiszpańska wojna domowa,323

Główna Rada Wojenna, organizacja, 313, 315-317; Sztab Generalny, 369

Główna Rada Wojenna Marynarki, 319 Główny Zarząd Wywiadowczy (GRU),

316-317 Golikow, F. l., generał, wywiad wojskowy,

389,410,413 Goltz, Ri.idiger von der, generał, 74, 129,

144, 150-151 Gorbaczow, Michaił, sekretarz general

ny radzieckiej Partii Komunistycznej, 498; glasnost, 498; "rewanżyzm", 498

Gorodetsky, Gabriel, 431,502 Greczko, A.A., marszałek, 494 Grigoriew, Nikołaj, 146 Grupa Specjalna R, 247, 253-254, 258-

268; niepowodzenie z zakładami

w Fili i "Berso!", 25 1-252; tajna umowa o produkcji samolotów, 248; urno-

wa o produkcji bojowych gazów trujących, 249-250; zamknięcie obiektów w ZSRR, 252,268-269

Grupy armii (niem.); Grupa Armii A, 476; Grupa Armii B (potem "Don"), 361, 476; Grupa Armii "Poludnie", 381-383,402,406-407,412,423-424, 429,432,437-439,445,464,477,481; Grupa Armii "Północ", 362, 381-383, 402, 406, 410, 419, 423-424, 426, 429,437-438,439, 443,459,463-464; Grupa Armii "Środek", 362, 381-383, 402,406, 419-424,429-430,437,439, 441,452-453,459-460,462-464,466, 475, 479-482

Grywojenne (1940), 375-377 Guderian, Heinz, podpułkownik (póź

niej generał), 254, 343; "Kama" ( 19 32), 254; Plan Żółty,

359; rozpoczęcie odwrotu spod Moskwy, 459-462

Gusiew, S.l., 137, 139, 143, 151-153, 15-:", 162, 167, 191-192,202-205,212-213, 215

Gwardia Czerwona, 31, 34, 37, 44,46-48, 50, 52,56-59,61,63-65,68,71,77, 80, 217

Gwardyjskie jednostki (radz.), 425

Halder, Franz, generał, 344, 358-360, 362, 381, 383, 408, 418, 420, 424, 434, 438-440, 442, 452, 462; narada Sztabu Generalnego pod Orszą, 439; nt. radzieckich rezerw, 422; Operacja Tajfun, 432; wypowiedzi Bocka nt. szans operacji, 442,445,454

Hammerstein-Equord, Kurt von, generał, 260-261, 265, 267

Harriman, W. Averełl; misja moskiewska, 430-431

Herzog, Roman (prezydent Niemiec) i pojednanie niemiecko-radzieckie, 504

Hintze, Paul von, 97, 100 Hiszpańska wojna domowa, 290; wpływ

na teorię głębokich operacji, 290 Hitler, Adolf; Czechosłowacja, 344-345;

Dyrektywa Fi.ihrera Nr 33, 419, 420,





INDEKS 521

423; Dyrektywa FUhrera Nr 34, 420, 423; dyrektywa w spr. Planu Barbarossa, 362; granica niemiecko-radziecka, 367-368; mianowany kanclerzem Rzeszy, 266; Naczelny Wódz sil zbrojnych, 344; Plan Żółty, 358-359; odwrót na Linię K (Linię Konigsberg), 463-464; Operacja Ćwiczenia na Weserze, 359; Operacja Tajfun, 429; odwrót spod Rostowa, 449-450; remilitaryzacja, 342-343; struktura sil zbrojnych, 345; Wilczy Szaniec, 4 grudnia 1941, 450; współpraca niemiecko-radziecka, 266-267

Hoepner, Erich, generał, 410, 413, 418, 445,456,458

Hotfman,Joachim, 498-499, 502-503 Hotfman, Max, generał, 101 Hopkins, Harry L., wizyta u Stalina, 421-

422,440 Hoth, Hermann, generał, 41 O, 412-413, 417 Hull, Cordell (sekretarz stanu USA),

478; misja moskiewska, 478

incydent nad jeziorem Chasan, 319-323 incydent na moście Marco Polo, 319 incydent pod Nomonhan (nad Chałchin

Gol), 329-333 inspekcja Robotniczo-Chłopska, 202,

211-212 Iwanow, S.P., generał; nt. planów wojen

nych,399,49S .,Izwiestia", 25, lOS, 282, 354

Jakir,Jona, 159, 181, 186, 189, 228, 256, 285, 291, 309,312

Japonia, 103-104; incydent mukdeń

ski, 274; jezioro Chasan, 320-322; Kolej Wschodniochińska, 274, 281; Mandżukuo, 274; ograniczenia liczby i wyporności okrętów, 318; podwójna gra Niemiec, 311, 334; wojna na dwa fronty, 370-371

Jegorow, A.l., 79, 106, 114, 123-124, 161, 165,167,180-182,184-189,192,205, 228,230,256,259-260,269,272,276-277, 280, 285, 315, 338; szef Sztabu Generalnego, 285

Jelcyn, Borys; pojednanie niemiecko-radzieckie, 504; swoboda angażowania się przez wojskowych w działalność polityczną, 502

Jeriomienko, A.l., generał, 180, 228; Front Briański, 423, 424, 430, 432, 434; Front Zachodni,412, 416

Jod!, Alfred, pułkownik (później generał), 344, 359, 362, 455

Joffe, Adolphe, S l, 87, l 00; interwencja niemiecka, 89, 118-119; rozejm radziecko-niemiecki ( 1917-1918 ), 51

Johnson, Lyndon B. (prezydent USA); spotkanie na szczycie w Glassboro, w stanie New Jersey, 494; patrz również: Kosygin, Aleksiej

Judenicz, Nikołaj, 147, 161, 163-164, 168,174

Kaledin, Aleksiej, generał, 48-49, 52-55, 58-59, 65, 71; ataman Kozaków dońskich,48; samobójstwo, 59

Kama, ośrodek testowania czołgów, 253-255; zamknięcie, 269

Karnieniew, L.B., 27-28, 33, 41, 44, 48, 134, 210-211, 223-225, 309

Kamieniew, S.S., 110, 135, 137, 140, 143, 152-154,157-160,162,167,171,173, 177-17~ 181-182,185-188,190,192-194,215,228,280

Kapłan, Fania, l OS Karpow, Władimir, 499-502 Keller, Alfred, generał; I Korpus Lotni

czy, 383 Kesselring, Albert, generał (później mar

szałek): 2. Flota Powietrzna, 383 Kiereński, Aleksandr, 24-26, 28-31, 36-

37, 42, 44-49, 59; porażka, 46 Kijów, 49, 54-55, 57-58, 65, 72-73, 125,

127,145-146,159-160,165,168,170, 178,180-182,196,199,260,362,370-372,378,380-382,392,407,418,420-421,423-424,427,429-430,440, 479; manewry w 1935 r.,260,279,28l-282

Kirow, Siergiej, 200, 202, 272-273, 309-311; afera Tuchaczewskiego, 309-311; przebudowa technologiczna radziec-





522 INDEKS

kich sił zbrojnych, 271-273; szefleningradzkiej organizacji partyjnej, 231

Kirponos, M.P., generał, 352, 354, 378, 407, 412-413, 420, 423, 427; okrążenie pod Kijowem, 427

Kirszin, Jurij, generał, 502 Kleist, Ewald von, generał, 449-450,413,

418 "Kluczowe uderzenie", 4 79 Kluge, Giinther von, feldmarszałek; 4.

Airrtia, 381,417,436,445,454,458, 463-464

Kolej Wschodniochińska, 239-240, 273-275, 330; sprzedana Japonii, 281

Kolczak, Aleksandr, adrrtirał, "Wielkorządca Wszechrosji", 119, 125, 131, 135,139-140, 144, 147,152, 157-158, 163,168,174

Komatsubara, Michitaro, generał, 331-332

Komisariat Ludowy Spraw Wewnętrznych (NKWD), 53; Komisja Nadzwyczajna (Czeka), 53, 70, 78, 94, 98; walka przeciw "szkodnikom", 272; walka przeciwko "zwolennikom odchylenia", 242-243; zarzuty przeciw Tuchaczewskiemu, 290-291; zastąpienie Czeki GPU, 219

Komitet Centralny Partii Komunistycznej, 27, 30, 32-34, 36, 43, 48, 52, 62, 66, 67, 70,91-93, 100, 117, 122, 125, 126,128,130,148,149,152,165,174, 175,182,185,220,223,225,226,240, 242,271,275,280,310,314,353,488, 491, 492, 499; "Dekada Obronności", 241; demobilizacja, 200-201; nt. jednolitej doktryny wojennej, 207, 209i nt. jedności dowodzenia, 229; nt. nauk wyniesionych z wojny zimowej, 352; nt. "przebudowy technologicznej sił zbrojnych", 238, 240i raport nt. Kornisariatu Ludowego Obrony, 370; reorganizacja, 210; rozbudowa, 202; sprawy militarne, 92, 113-114, 130-134, 142, 143, 152-155, 160, 162, 187, 190-192,209-216,230,236-238, 273; traktatpokojowy (1918), 64; wy-

bór Stalina na sekretarza generalnego, 210; zapewnienie finansów na współpracę rrtilitarną z Niemcami, 216

Komitet Obrony Rewolucji, 33 Komitet Wojskowo-Rewolucyjny, 23,

32-38, 42-45, 50, 52, 6Si Sztab Polowy,4S

Komucz, 76 Konferencja dowództwa (l grudnia

1940 ), 373-375 Konferencja pokojowa nierrtiecko-ra

dziecka ( 1918) i ratyfikacja traktatu, 66; ultimatum nierrtieckie, 63-64

Konferencja w Jałcie, 482 Koniew, 1wan, generał (później marsza

łek), 228, 274, 322, 374; Front Kaliniński, 437, 453-455; Front Zachodni, 426, 430-432, 434i obrona Moskwy, 453-454; ofensywa na Berlin, 482-483i wątpliwości odnośnie planu kontrofensywy, 453-454

Konstytuanta, 44, 48, 52-SS Kork, LA., 164, 178, 193,228, 312; egze

kucja, 291 Korniłow, L.G., generał, 31, 42; Airrtia

Ochotnicza, 59, 76i wódz naczelny, 31, 49; śrrtierć, 76

Korpusy czołgów i zmechanizowane (radzieckie), 286; "marsz wyzwolenia" (10 września 1939), 335-337; przekształcenie w brygady i bataliony, 422; przywrócenie w maju 1940 r., 356; rozwiązanie w listopadzie 1939 r., 341i struktura, czerwiec 1941 r., 392-39 3 i zwiększenie liczby w marcu 1941 r., 379

Komunikat TASS {czerwiec 1940) o braku zagrożenia wojną ze strony Nierrtiec, 397

Konferencja Partii Komunistycznej, X\Tlll ( 1941 ) , w sp r. planu zbrojeń, 3 79

Kosygin, Aleksiej, 493-494 Kozacy dońscy, 59 Krasnaj a G orka (fort), 149-1 S l Krasnow, P.N., generał, 42, 44, 46-49, 76;

Armia Ochotnicza, 45, 76, 84, 97, 99-100, 126; klęska pod Pułkowem, 46





INDEKS 523

Kronsztadt (twierdza), atak, 149 Krylenko, Nikołaj, 42-43, S0-52, 62-63,

68,313 Kubań, 187 Kujbyszew, Walerian, SS-56, 69-70, 76,

81, 91, 137, 202, 210, 212, 271-273, 276, 309-311

Kulik, G.I., 116,315,331-332,354,377, 409; Główny Zarząd Artylerii, 315, 331

Kuzniecow, F.I., generał, 376, 394, 407-410,415,422

"Kwestia militarna", 130-133, l SS-l 56

Laidon er, J, generał, 14 7-148, l 50; patrz również: Estonia

Leeb, Wilhelm von, feldmarszałek; Grupa Armii Północ, 381-382, 413, 429, 437,450,452,459

.,Legion Condor", 345 Leluszenko, D.D., generał, 450; odzyska

nie kontroli nad 30. Armią, 450 Lend-Lease, 386,409,430-431,438,475,

480; powodzenie programu w USA, 469-4 70, 324; rozbudowa sił zbrojnych USA, 471

Lenin, Włodzimierz lljicz, 26-27, 30, 33, 35-36,38,43-44,46,48-49,52-54,57, 59, 63,66-67,72,75,77-78,80,82, 84, 86, 91-92, 94, 100, 107 -l 08, 110-117, 119-124,126,128,130,134,137,143-145, 148-153, 155-156, 159-165, 167, 171-174,176-178,180,185,187,190, 192-195,202,206-207,210-212,217, 220, 225, 260; Biuro KC, 52; bunt w Kronsztadzie, 200, 202; "chwila zwycięstwa rewolucji'; 175; choroba, 210-212i Front Wschodni, 91-92i interwencja aliancka, 87-89, 119-120i negocjacje pokojowe z Niemcami, 50, 64, 67, 72i NEP, 201-202i nota Curzona, 184-185 i n t. postępów w wojnie domowej, 144, 148, 168i nt. "przeciwności" istniejących w kapitalizmie, 85, l O l i n t. spraw militarnych, 61-62, 68, 81,88,91,98,100,111,132,155-156, 203, 209; odezwa 11Do Ludu" o 11trium-

fie rewolucji robotniczej i chłopskiej'; listopad 1917 r., 48; pobyt w Finlandii, 30; pokój z Finlandią, Łotwą i Polską, 176; powrót do Piotrogrodu, 28; powrót do Rosji, 26, 28; Rada Obrony, 121; rozpoczęcie wojny domowej, 75; Rząd Tymczasowy, 30, 32-33; stosunki radziecko-niemieckie, 87-90, 94, 101, 118, 248; spuścizna polityczna i ideologiczna, 216, 223-225, 240; śmierć w styczniu 1924 r., 213-214, 216; Trocki, 26,28-29,39,67, 91, 202; utworzenie Czeki, 53; wojna z Polską, 187, 190-191; zamach, 105-106; II Zjazd Rad, 43-44; IV Zjazd Rad, 67; VII Zjazd Rad, 168; X Konferencja Partii, 191; X Zjazd Partii, 196, 200

Lewicowi eserowcy, 24, 33, 41, 43, 45, 4~5~6~81-8~96, 103

Lewicowi komuniści, 62, 64, 66-69, 81; sprzeciw wobec idei posiadania armii, 68-71, 130-132, 136; wycofanie się

z Rady Komisarzy Ludowych, 66 Liaszczenko, N.G., generał, 390 Linia Maginota, 243, 281, 286, 343, 358-

359 Linia Mannerheima, 348, 350-351 Linia Stalina, 286, 356, 368 Lipieck, szkoła lotnicza, 253, 259-261,

265, 268; zamknięcie, 269 Litwinow, Maksym, 233, 276-277, 282,

325, 328; konferencja monachijska, 325 Lockhart, R.H. Bruce, 82, 86, 106 Lohr, Alexander, generał; 4. Flota Po

wietrzna, 383 Ludendortf, Erich, generał, 87-88, 90, 96-

97, 100-101,284

Laba, rzeka; miejsce spotkania sił amerykańskich i radzieckich, 483

Lazariewicz, WS., 136, 193; szefWszechrosyjskiego Sztabu Głównego, 136

Lazimir, P.J., 33-35 Loktionow, A.D., 338, 354, 436; patrz

również: radzieckie siły powietrzne Łotwa, 42, 118-119, 128-129, 144, 148,

150,176,191,328,334,347,355,410





524 INDEKS

Łunaczarski, A.W., 41 Łysenko, Trofim: "człowiek radziecki",

342

Machno, Nestor, 127, 145-146,169-170, 178,194,200

Małandin, G.K., generał, 369 Mamontow (Mamantow), Konstantin,

generał, 96, 98, 100, 124, 159-161, 165,171

Mandżuria (Mandżukuo), 274 Manewry (1936), 288-289; negatywne

oceny, 288-289; zakończenie negocjacji radziecko-francuskich, 289

Mannerheim, Carl, baron, 66; fiński

Wódz Naczelny, 348-353, 383, 409, 426,437

Manstein, Erich von, podpułkownik,

260, 265, 343; Plan Żółty, 358-359 "Marsz wyzwolenia" (radz.), 335-337,

355,481,483 Marcks, Erich, generał, 360; planowanie

Operacji Barbarossa, 360, 362 Marksizm, 24, 39, 61, 206, 208, 217,

233239,274-275,368,488,497-498 Martow, Leonid, 26 Marynarka (radz.), 216; mianowanie

głównodowodzącym zawodowego wojskowego, 273; otrzymuje własny komisariat, 319; program rozbudowy, 340; przebudowa technologiczna, 317-318; w strukturach Armii Czerwonej,216

Masaryk, Tomasz G., 72-73, 103 Matsuoka, Yosuke, 387; japońsko-ra

dziecka umowa o wzajemnym bezpieczeństwie, 387-389

Mechlis, L.Z.,314-31S, 321,331,409 Meldunek Operacyjny Nr l (Armia

Czerwona), 406 Messerschmidt, Manfred, 498 Meżlauk, W.l., 122, 126, l S l, 311 Mienszewicy, 24, 26-33, 37, 41, 47-48,

76; patrz również: socjaldemokraci Mierieckow, Kiry!, 179, 256, 262, 348-

352,354,357,369,371-373,378-379, 405, 409, 443, 459, 462; aresztowanie,

414, 426; czystka, 322i Leningradzki Okręg Wojskowy, 322, 347; sekretarz Głównej Rady Wojennej, 316i szef Sztabu Generalnego, 373-377

Mieżrajońcy, 24, 26, 29-30 Mikołaj II, 25 Milicja terytorialna, 20 l i decyzja w spra

wie, 211; stopniowe wycofanie systemu, 280-281; patrz również: system armii kadrowej

Minin, S.K.,94, 112-116,122,132,180, 191,207

Ministerstwo Reichswehry, 247-248, 266, 268, 343i tajna remilitaryzacja, 248

Mirbach, Wilhelm von, hrabia, 71, 82; zamach,82

Mittelberger, Hilmar von, pułkownik,

259; wizyta w radzieckich szkołach

wojskowych, 259, 261-262 11Mit wojny prewencyjnej" (radz.), 493-

495 Mohylew, 31,49-52,62-63,65,412,416,

423; siedziba Stawki Naczelnego Wodza, 31

Mołotow, Wiaczesław, 202, 209, 276, 314; komisarz ludowy spraw zagranicznych, 328; nt. drugiego frontu, 467 i ostrzeżenie dla Japonii, 329i stosunki handlowe z Niemcami, 328-329

Moskwa, pogoda w dniu 4 grudnia 1941 r.,455

Muranow, M.K., 27 Murawjow, Michaił, podpułkownik, 45-

46, 51-52, 58, 72-73, 81, 83, 90-91: powstanie, 83; zwycięstwo nad Ukraińską Radą Centralną, 58; zwycięstwo pod Pułkowem, 46

Murmańsk, 74, 86-90, 96-97, 104, 168, 278,318,348,392,438-429

Mussolini, Benitoi atak na Grecję i Egipt. 361-362

Naczelne Dowództwo Sił Zbrojnych (niem.), 315

Nadieżnyj, D.N., 79, 149, l 56, 163-164





INDEKS 525

Najwyższa Rada Wojenna, 65, 68, 70, 78-80,92,98, 100, 102, 106-107, 110, 176; przekształcenie w Sztab Polowy RRWR, 107, 110

Nk"WD; patrz: Komisariat Ludowy Spraw Wewnętrznych

Nowa Polityka Ekonomiczna (NEP), 199,201-202,216,224-225,227,229, 238

"Nowa Szkoła" (w marynarce), 318 Nowicki, F.F., generał, 135-137, 143;

Frunze, 135-136

Odwrót spod Rostowa, Ill Korpus Pancerny, 449-450

Ogisu, Rippei, generał, 332 OGPU; patrz: Komisariat Ludowy

Spraw Wewnętrznych Okręgi wojskowe (radz.); Białoruski

Specjalny, 336, 371; Kijowski Specjalny, 336, 371, 393; Leningradzki, 231, 272,289,313,322,347,352-354,371, 392; Nadbałtycki Specjalny, 371-372; Piotrogrodzki, 31, 35, 45, 86, 148; Północnokaukaski, 79, 84, 94, 96, 209, 2SS; Wołżański, 80, 272, 290, 322, 369; Zabajkalski, 329; Zachodni Specjalny, 371,393

Operacja Tajfun (niem.), 429, 431-432, 442, 447; produkcja wojenna, 435

Order Czerwonego Sztandaru, 108, 127, 164,168,174,240

Ordżonikidze, Grigorij, 172-173, 177, 200, 202, 211-216, 227, 273, 276; przebudowa technologiczna, 271-272; przewodniczący Rady Najwyższej Gospodarki Krajowej, 271-272

Orenburg, 53, SS-57, 81, 99, 128, 135-139, 141

Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego (NATO), 489; Akt Stanowiący o Wzajemnych Stosunkach, Współpracy i Bezpieczeństwie pomiędzy NATO a Federacją Rosyjską, 503; Misja Łącznikowa NATO w Moskwie, 504; określona przez Chruszczowa jako "zasłona dymna" dla rewanży-

zmu, 489, 494; Stała Wspólna Rada NATO-Rosja, 503-504

Os Rzym-Berlin, 311

Pakt Brianda-Kełlogga ( 1928 ), 231-232 Pakt o nieagresji, niemiecko-polski, 276 Pakt Trójstronny, 361, 382, 389, 409;

sprawa członkostwa Związku Radzieckiego,363-364,378,387,389

Pałac (Instytut) Smolny, 32, 34, 36-37, 41-46,51,63,65,148,163

Pałac Zimowy; szturm, 38 Państwowy Komitet Obrony (GKO),

413, 425, 436, 464; stan oblężenia w Moskwie, 436

Partia Socjalistów Rewolucjnych (SR), 23-24; patrz również: lewicowi eserowcy, prawicowi eserowcy, 24

Paulus, Friedrich, generał, 360-361; planowanie przed Operacją Barbarossa, 360-362

Pawłow, D.G., generał, 273, 331, 348, 354, 374, 376, 407, 410, 412-413; aresztowanie i egzekucja, 414,427

Pawłow, S.D.: "Północny Oddział Lotny'; 57 Penza, 73-75,81,91-92,158 Perm, 57, 125-126, 128, 133, 135, 149,

151-152,236 Petlura, Symon, 49, 124, 127, 144, 146,

178; proklamowanie Ukraińskiej Republiki Ludowej, jako przewodniczący Ukraińskiej Centralnej Rady, 49

Piłsudski, Józef, 159-160, 176, 178-179, 188-190,196,247

Plan Dawesa, 250; zdolność kredytowa Niemiec, 25 l; sukces planu, 25 l

Plan osłony granic państwa, 379; MP 41, 393-395; realizacja, 400-401

Plany mobilizacyjne (rad z.), MP 38, 369 Plany pięcioletnie (radz.); pierwszy, 229-

230,239, 241; drugi, 241, 276; trzeci, 339

Politbiuro, 48, 52, 133-134, 138-139, 154-155,161-162, 164, 167,177-179, 185, 187, 190-192, 199,202,210-213, 215-216,226,271,280,321,333,352, 355,373,378,390,405,413





526 INDEKS

Polityka dwutorowa (radz.), 275-276,327 "Połączone formy walki" (maryn.), 340 Popow, M.M., generał; Front Północny,

405 "Praska Wiosna" ( 1968), 494 "Prawda", 27, 30, 34, 62, 66, 72, lOS, 112,

117, 130, 137, 157, 165, 168, 179, 184-185,187,191,199,204,211-212, 281,435,462,467

"Program zwycięstwo", 471, 475 Przesłony (radz.), 62, 69, 94; Południo

wa Przesłona, 65, 98, 102; przekształcona we Front Południowy, 110; Północna Przesłona, 71, 80, 100, 102; przekształcona we Front Północny,

11 O; Północno-Wschodnia Przesłona, 98, 102; Przesłona pod Narwą, 62; Zachodnia Przesłona, 71, 100, 102, 110; przekształcona w Zachodni Rejon Obrony, 110, 37, 67

"Przebudowa technologiczna sił zbrojnych" (ZSRR), 238-239

Psków,42,63-65,71, 147-149,158

"Raboczij Put'', 34, 37 Rada Komisarzy Ludowych ds. Armii

i Marynarki/Komisariat Ludowy ds. Wojskowych i Morskich, 43, 51, 214, 220, 225-227, 251-252, 265; przekształcenie w Kolegium Komisarzy Ludowych ds. Wojskowych, 51, 93; przekształcenie w Ludowy Komisariat Obrony, 279; rezygnacja Trockiego ze stanowiska w nim, 225

Rada Komisarzy Ludowych; Komitet Obrony, 314; utworzenie RKL, 43

Rada Obrony (Robotniczo-Chłopska Rada Obrony), 121,129,148,175

Rada Wojenna, 279, 314; zastąpienie

Główną Radą Wojenną, 315 Rady; Piotrogrodzka Rada Delegatów

Robotniczych i Żołnierskich, 24-25; Rozkaz Nr l, 24-25

Radzieckie pulki łotewskie; 3. Kurzemski Pułk Strzelców Łotewskich, 52; 4. Łotewski Pulk Strzelców, 91-92; S. Zemgalski Pułk Strzelców Łotewskich,

42, 71; 6. Tukurnski Pułk Strzelców Łotewskich, S l, 63, 71

Rapallo, 249; traktat niemiecko-radziecki (1922),207,250-251,256

Reed,John, 37-38,41,43,45 Regulamin Polowy (radz.); PU 39, 341-

342; PU 40,356-357 Reichenau, Walter von, pułkownik (póź

niej feldmarszałek), 268; 6. Armia, 381,450

Reichsheer, 245; radzieckie 4. i 15. Ar-mia, 247; Trocki, 247-248

Reinhardt, Hans, generał, 437 Remagen, 483; most na Renie, 483 "Rewolucja w terenie", 69 Rewolucyjna Rada Wojenna Republi

ki (RRWR), lOS, 107-108, 110-111, 121, 133, 178; patrz również: Rewolucyjna Rada Wojenna Związku Radzieckiego (RRWZR)

Rewolucyjna Rada Wojenna Związku

Radzieckiego (RRWZR), 212-214, 238-239; przebudowa technologiczna, 240; przekształcenie w Radę Wojenną, 279

Rezolucja "0 wojnie i pokoju", 66 Richthofen, Wolfram von, pułkownik

(później generał), 345 Rokossowski, Konstanty, 228, 273-274,

412, 450, 458, 482-483; czystka, 312, 322, 354; Grupa Rokossowskiego, 421

Roosevelt, Franklin D. (prezydent USA); "arsenał demokracji'; 470, 474-475; Casablanca, 476478; pomoc w ramach Lend-Lease, 386, 4()9, 430-431,438,469, 471, 475,480; tajneporozurnienia,473

"Rosyjscy bohaterowie narodowi'', 438 Rosyjska Partia Komunistyczna ( bolsze

wików), 67, 69, 78, 231. 315,488-489, 492,498-499,501-502

Rozkaz Nr 3 (Dyrektywa Nr 3 ), 407,410 Rozkaz Nr 270, 425-426 Rozpoznanie walką, 349 "Rozważania" ( 1939), 368-370; maj

1940, uzupełnienie, 391-393; publikacja, 499-50 l; wersja poprawiona z 1940r.,373





INDEKS 527

Ruchimowkz, M.L., 122, 126, 132 Ruhra, 248-25 l; niemiecki okręg prze

mysłowy, 248-249; zajęcie przez Francuzów, 249

Rundstedt, Gerd von, feldmarszałek, 358,381-382,413,418,423,429,447, 449,452,487

Ryga, 31-32,42, 128-129, 144, 191,392, 410

Rykow, A.l., 153,216,238,309 Rząd Tymczasowy, 23, 25-38, 41-42;

Komitet Wykonawczy, 24-28, 30-31, 33-35

Rżeszewski, O. A., 499

Sabłin, JW.; l. Moskiewski Oddział Rewolucyjny, 59

Sachalin, wyspa, 200,365, 387-389,487 Samara, SS-56, 75-76, 79, 81, 90, 103,

107-108, 136-140, 272; zakłady produkcji bojowych gazów trujących, 249-250

Samojło, Aleksandr, 140-143,414 Samoloty (radz.), 278, 339-340,402; pro

dukcja, 340; samoloty szturmowe, 340 Schnurre, Karl; niemiecko-radziecka

umowa handlowa, 328, 333 Schułenberg, Friedrich von der, hrabia,

niemiecki ambasador w Moskwie, 328 Seeckt, Hans von, generał, 245-251,255,

258-259 SierajaŁoszadź (fort),l49-151,164 Siły lotnicze (niem., Luftwaffe); Flo

ty Powietrzne: l. Flota Powietrzna, 383; 2. Flota Powietrzna, 383; 4. Flota Powietrzna, 383; przydziełone do Operacji Barbarossa, 383; współpraca z ZSRR przy remilitaryzacji, 25 7-259

Siły pancerne (niem.), grupy i armie pancerne; l. Grupa Pancerna (potem l. Armia Pancerna), 381-382, 407, 412-413, 418, 423, 443, 447, 449-450; 3. Grupa Pancerna (potem 3. Armia Pancerna), 381-382, 410, 417, 419, 429,432,434-437,441-443, 445, 450, 452, 454; 4. Grupa Pancerna (potem 4. Armia Pancerna), 381-382, 406,

410,417-418,429,432,434-436,441-442, 445, 450, 452; Grupa Pancerna Guderiana (potem 2. Armia Pancerna),360-361, 410,417,421,423,427, 429,430,434,436-437,441,442,451, 452,454

Siły powietrzne (radz.), 216; A.D. Łoktionow, 338; aresztowanie kadry dowódczej, 414; czystka, 338; mianowanie zawodowego wojskowego głównodowodzącym, 273; Samojło dowódcą, 414; Smuszkiewicz, 338

Siwiers, R.F., 59, 71 Skliański, E.M., 110, 149, 152-153, 159,

189,213, 215,251; zwołnienie,213 Smiłga, I.T., 133, 137, 153, 161, 173, 177 Smuszkiewicz, JW. generał, 330, 338;

patrz również: siły powietrzne, ra-dzieckie

Socjaldemokraci - Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza Rosji (SDPRR), 23-24

Sorge, Ryszard, 330,440-441 Specjałiści wojskowi, S l, 68-70, 82-84,

91,94-95,98, 108, 111-114, 116-117, 130-132,134,137,139-140,143,156, 179,204-205,213,217-218,242,259, 272; "kwestia militarna'; 130-133

Stabilność tyłów (czystki stalinowskie), 311-312

Stalin, Józef, 27, 36; aktywna obrona, 464; Carycyn, 82, 84, 93-95, 112-116, 121-123, 145, 148, 152, 172; deklaracja osiągnięcia zwycięstwa, styczeń 1941 r., 462; dwubiegunowy świat,

240-241; Front Południowy, 112-115, 161-162; "generalissimus", 487; granica niemiecko-radziecka, 367-368; KC, 155-156; "koegzystencja", 225-226; komisarz ludowy ds. narodowości,

43, 54, 74-75, 126; leninizm, 223-225; misja Harrimana i Beaverbrooka, 430-431; Najwyższy Naczelny Wódz, 422; ogólna ofensywa, 462; Pakt Czterostronny, 365; Państwowy Komitet Obrony, 413-416, 425, 436, 464; podwójne oskrzydlenie, 419; polityka





528 INDEKS

dwutorowa, 275-276, 327; polityka pokojowa, 275-276, 281, 327; poprawiony program zbrojeń, 378-379; powrót z Syberii, 27; przemówienie, 7 listopada 1941 r., 438; przewodniczący Rady Komisarzy Ludowych, 391; "punkt zwrotny w wojnie", 462; redaktor gazet "Raboczij Put'' i "Prawda", 27, 33-34; rewolucja październikowa, 43, 48; sekretarz generalny, 209; stabilność tyłów, 95, 128, 148, 179, 236-237, 311, 313, 326, 462; struktury dowodzenia, 148, 161-162, 172; "trzy ciosy'~ 4 79; uderzenia wyprzedzające, 466; USA i Wlk. Brytania, 415; wojna na wyczerpanie, 372-373; wojna pojazdów motorowych, 377; wojna z Polską, 185-186, 188-191, 196-197; zgoda na kontrofensywę spod Moskwy, 4 grudnia 1941 r., 455; żądanie utworzenia drugiego frontu, 415, 417, 421,425,431,467, 473; Żukow, 487-488; l.ArmiaKonna,l65,167,170-172, 185, 188-189, 197

Stany Zjednoczone; "cztery wolności", 473; dług wojenny ZSRR, 430-431; interwencja w Rosji, l 03-1 04; izolacjonizm, 469-470; koniec fazy organizowania i szkolenia armii, 478; Lend·Lease, 386, 409, 430-431, 438, 469, 471, 475, 480; misja moskiewska W Averella Harrimana, 430-431; misja moskiewska Harry'ego L. Hopkinsa, 421-422, 431; misja przywrócenia światowego ładu, 475; odrzucenie możliwości zawarcia tajnych porozumień, 473; "podżegacz niemieckiego 'rewanżyzmu"', 489; rozkaz natychmiastowego strzelania do niemieckich okrętów podwodnych, 470; uznanie dyplomatyczne ZSRR, 430-431; wypowiedź Gorbaczowa nt. ich polityki, 498; wzorzec dla strategii Stalina, 4 72; I wojna światowa, 23

Stany Zjednoczone-Związek Radziecki, stosunki; "odwilż" w zimnej wojnie po śmierci Stalina, 489

Stawka, sztab Naczelnego Wodza, 3 I, 49-52, 59, 62, 63; przeniesienie do Piotrogrodu, 63; Stawka Najwyższego Dowództwa, 408

Stopnie wojskowe w Armii Czerwonej, przywrócenie, 280, 354

Stresemann, Gustav, 249, 251, 254, 258; kanclerz Niemiec, 249-250; polityka wypełniania zobowiązań, 250, 264; przerwanie biernego oporu w Zagłębiu Ruhry, 249

Swieczin, A.A., 206, 242-243; aresztowanie, 272, 312-313

Swierdłow,Jakow, 48, 52, 54, 65, 82, 105, 107,111,113-116,118,126,134

System armii kadrowej, 280-281 Sytin, P.P., generał, I 10, 112-116, 123 Szef uzbrojenia armii (radz. ), 239 Szaposznikow, Borys, generał (później mar-

szałek), 70, 177, 228, 242, 259-260, 2i2, 289, 315, 319, 321, 339, 354, 369-372, 407,409,412,415,420,423,432,462, 466, 490: szef sztabu Armii Czerwonej, 231; szef Sztabu Generalnego, 31 S

Szczadenko,J.A., 122, 126, 165, 172. 180, 192,315,331

Szkuro,A.G., 146,160-161,165 Sztab Armii Czerwonej; utworzenie,

205,213-215,217,227,230-231 Sztab Generalny Armii Czerwonej, 230-

231,279,285,310,313,315-316,323, 329-330, 332, 338, 353, 362,367, 369-370, 372-379,381, 391, 394, 399-401. 406-409,412,416,422,425,435,454. 464,475,479,482,490,493

Sztab Generalny (niem.), 31; przekształcenie w Biuro Wojsk ( Truppenamt), 245; wymiany personelu z RRWR, 255; zakaz jego posiadania przez Niemcy wprowadzony Traktatem Wersalskim, 246

Sztab Generalny {radz.); patrz: Sztab Generalny Armii Czerwonej

Sztab Polowy RRWR, 110, 157, 205; patrz również: Sztab Armii Czerwonej

Sztem, G.M., 320-322, 331-332, 354. 414,436





INDEKS 529

Teatry (kierunki) działań wojennych (radzieckie); Poludniowo-Zachodni, 415, 426, 462, 492; Pólnocno-Zachodni, 415,426; Zachodni,415; jego rozwiązanie, 426

"Teoria kryzysu kapitalizmu", 496 Timoszenko, Siemion K., generał (póź

niej marsz.lłek), 116, 174, 256, 274, 312, 354, 356-357, 370-377; perspektywy pod Rostowem, 17 listopada 1941 r., 443; raport dla Stalina nt. Grupy Kleista pod Rostowem, 450; rozmieszcz.1nie sił, 380, 391, 395, 397-398, 270, 271; Teatr Południowo-Zachodni, 426-427; wojna z Finlandią, 35 1-352; zajęcie terenów Polski, 336

Tomb, 253-254, 259-261, 266, 268; obiekt testow.1nia broni chemicznej, 254; zamknięcie, 269

Torgau, 331; spotk.1nie oddziałów Armii Czerwonej i amerykańskich, 331

Traktat dwa plus cztery { 1990), 50 l Traktat Moskiewski ( 1970 ), 495 Traktat Wersalski, 240; postanowienia

militarne, 245-246 Traktat w Locarno, 229, 248, 250-251;

skutki, 25 l Tri.1ndafilłow, W.K., 231-236; współcze

sne operacje, 235-236, 242-243 Trocki, Lew, 2-27, 30-33, 35-36, 41, 45-

48, 50, 52, 64, 66, 175-176; aresztowany, 28; bunt Korpusu Czechosłowackiego, 74-75; Front Południowy, 113-115, 123-125, 158-161; Front Wschodni, 90-91, 97-99, 131; jednolita doktryna wojenna, 203-209i komisarz ludowy ds. wojskowych, 67, 77 i komisarz ludowy spraw zagranicznych, 43i Komitet Wojskowo-Rewolucyjny, 34-3Si Lenin, 116-118, 194, 210-213i 29i negocjacje pokojowe w Brześciu Litewskim, 51, 60i organizacja armii, 67-70,77,79-83, 106-108, 110-112,116-117,121,130-133,155, 175, 202-203, 211; "ośrodek trockistowski", 309; Politbiuro, 52, 167, 210-211; powrót do Rosji, 27-28;

przewodniczący Rady Piotrogrodzkiej, 32; przewrót wojskowy, 36-39; Rada Obrony (później Rada Pracy i Obrony), 120-121, 175; Reichsheer, 247-248i rezygnacja ze stanowiska komisarza ludowego ds. wojskowych i w RRWR, 212, 21 S i spadek ze szczytu władzy, 218i Stalin, 113-115, 116-11~ 126, 155-15~ 178-179, 187, 191, 197, 209-213, 214; terror, 105-106; "Ultimatum Curzona", 184-185; w Piotrogrodzie, 163-164; wydanie Rozkazu Nr l RRWR, 101

Truman, Harry S., (prezydent USA), 486 Tuchaczewski, Michaił, marszałek, 69-

70, 81, 83, 91-92, 107, 127-128, 137-138, 141-143, 172-174,176-178,180, 182, 199-200,203-207,215,227-228, 231,242,247,271-272,274,276,280-282, 289, 311; Akademia Wojskowa, 205-206, 217; aresztowanie, proces i egzekucja, 290-291, 309-311; czystka polityczna, 309-31 S, 338; dowódca Frontu Kaukaskiego,l72; Leningradzki Okręg Wojskowy, 23li na manewrach 1936 r., 288; niemiecko-radziecka współpraca militarna, 261, 266, 268-269i pierwszy zastępca komisarza obrony i szef Zarządu Gotowości Bojowej, 283; poglądy nt. remilitaryzacji Niemiec, 281-282i przebudowa technologiczna, 231, 239, 272, 289-290; reprezentant Związku Radzieckiego na pogrzebie Jerzego V w Londynie, 282-283; szef Sztabu Armii Czerwonej, 215, 227i teoria militarna, 227, 230, 234, 242-243, 284-287, 290, 372, 479i wizyta w Niemczech, 26Si wojna z Polską, 176-178, 185-186, 188-190, 196i wpływ na radziecką myśl militarną, 284-288, 290-291

Twierdza Pietropawłowska, 35-36, 38, 46,50

Tymczasowy Regulamin Polowy 1936 (PU 36), 287-288,290, 341





530 INDEKS

Uborewicz, l.P., 168, 193, 205, 228, 255-256,262,265,283,285; egzekucja,291; szef uzbrojenia annii, 239, 241, 273

Układ o wzajemnej pomocy, francusko-radziecki, 275-276, 281-282; przerwanie negocjacji, 289

Ukraińska Rada Centralna, 58, 59 Ułagaj, S.G., pułkownik, 147, 189 Unszlicht,Josif, 215, 226, 230, 254, 257;

czystka, 313; nt.współpracy niemiecko-radzieckiej, 252, 255; raport dla Stalina,252,255,258

Uricki, Michaił, lOS

Vacietis, Jukums, 49, 52, 71, 80, 90-92, 98-100, 106-107, 110, 120-121, 124-125,128-129,137-142,148-149,151-153,156-157,162,280,312-313

Wasilewski, Aleksandr, generał, 93, 228, 339, 395, 399, 454-455, 487, 495; w Sztabie Armii Czerwonej, 273, 454, 475; "Rozważania", 370; układanie

planów wojennych jako zastępca szefa zarządu operacyjnego, 369, 380; w Berlinie z Mołotowem, 364

Watutin, N.F., generał, 369, 40 l, 407, 409 Wielka Wojna Ojczyźniana ZSRR, 473 Wielkie manewry pod Kijowem, 2 79 "Wikżel",44 Williams, Albert Rhys, 43,45 Wilson, Woodrow (prezydent USA); in

terwencja, 86 Wirth,Joseph, kanclerz Rzeszy; fundusze

na współpracę ze Związkiem Radzieckim,248

Władywostok, 73-75,86,89-90,98, 140, 200, 320-321

Własow, Andriej, generał, 451-452; 20. Armia,451-452

"Wojna eszelonowa", 57,92 Wojna "w obronie ojczyzny", 69 Wołga, rzeka, 55, 72, 74, 84, 90-91, 94,

97-99, 102-103, 107-108, 113, 115, 125, 136, 138-140,254,362,382,419, 435, 438-440, 442, 450, 452, 455-456; bitwa pod Stalingradem, 475-476

Wołkogonow, Dmitrij, generał, 500, 502 Woronow, N.N., generał, 331,348,354 Woroszyłow, Kliment, 53, 65, 71, 84, 94,

112-116, 121-123, 126, 130, 132, 137, 146, 151, 159, 165, 177, 180,201-202, 207, 209, 211-216, 227, 230, 239, 254, 256, 259-262, 266, 269, 271, 276-277, 289, 285, 287-288, 309, 311, 320-322, 326, 330, 332, 353-354, 370, 412, 426, 432;Carycyn,94-96,112-116, 122-123, 132, 145, 152, 314; czystki, 313; Główna Rada Wojenna, 315, 326, 369; Kierunek Północno-Zachodni, 415, 426; komisarz Czeki w Piotrogrodzie, 53, 33; komisarz ludowy ds. wojskowych i morskich, 220, 25 l; na Ukrainie, 94-96, 126; nt. "nauk wyniesionych" z wojny z Finlandią, 353; nt Stalina, 84,236-237, 488; Państwowy Komitet Obrony, 413; Północnokaukaski Okręg Wojskowy, 95; Stawka Najwyższego Dowództwa, 408; w Politburze, 226; l. Armia Konna, 1~1~1~1~1~1~1~1~

10.Armia,ll4,116, 124,132,314 Wozniesienski, N.A., przewodniczący

Państwowego Komitetu Planowania, 353,488

Wrangel, P.N., baron, 127, 146-147, 158-160,169,172,174,182,186-190,192-197,237,241,430

Wszechrosyjskie Biuro Komisarzy Wojskowych, 70, 78, 133

Wszechrosyjski Centralny Komitet Wykonawczy 44, 64, l OS-l 06, l 08, 177

Wszechrosyjskie Kolegium ds. Organizacji i Formowania Armii Radzieckiej, 68, 77, 79

Wszechrosyjski Sztab Główny, 79, 8.!, 136, 149, 205; patrz również: Sztab Armii Czerwonej

Wypowiedzenie wojny ZSRR przez Niemcy, 398, 406-407

Występ białostocki, 368, 403 Występ lwowski, 367,402-403 Występ podJelnią, 424-425 Wzgórza Pułkowo, 45-47,50, 57, 60, 71;

bitwa, 46-47





INOI!KS 531

Zacharow, F. D., generał, 454 Ziemke, Earl F.; zafalszowywanie historii

wojny,496 Zinowiew, G.W. 33, 48, 132-133, 137-

138,140,142,163,202,210-212,223-225,231,309

Zjazdy Partii Komunistycznej; VI (sierpień 1917), 30; VII (marzec 1918), 66-ó7, 130; Vlll (marzec 1919), 131-134, l 53; ,,k-westia militarna", 131-133; rezolucja Trockiego, 131-132; lX (marzec

1920), 175-176, 201-202; X (marzec 1921), 196, 200-204; XI (kwiecień 1922 ), 207, 210; XII (kwiecień 1923 ), 210-211; XIII (maj 1924), 214; XN (grudzień 1925 ), 225-226; XV (grudzień 1927), 229-230; XVI (czerwiec 1930), 240-241, 275; XVII (styczeń 1934), 275-276, 310; XVIII (maj 1929), 327; XX (łuty 1956),408,489; X..XII ( 1961 ), przemówienie Chruszczowa n t. Tuchaczewskiego, 31 O; XXVII (łuty 1986), Gorbaczow zapoczątkowuje głasnost, 498

Zjazdy Rad; I (czerwiec 1917), 29; II (listopad 1917), 33,35-38, 41; III (styczeń 1918), SS; N (marzec 1918),

66-67; V (lipiec 1918), 81, 84-85; Nadzwyczajny Zjazd Upamiętniający (listopad

1918), 116-118; VII (grudzień 1918), 168;X(grudzień 1922),211

Zof, W.l., 216; patrz: marynarka (radziecka)

Żdanow, Andriej, 310, 352; Główna Rada Wojenna Marynarki, 319

Żukow, Gieorgij, generał (później marszalek), 228, 273-274, 312, 330, 332-333, 339, 354-355, 374-380, 390-391, 395, 397-40 l, 405-409, 412, 41 S, 420-421,423-427,431-432,434,436,441-442,452-454,456,459,461-463,466, 475-476,479,482-483,486-489,491-492, 495, 499-500; bitwa pod Jelnią, 424-425; Chruszczow, 489, 491-492; czystka, 312, 339; Front Leningradzki, 426; Front Południowo-Zachodni, 407; Front Rezerwowy, 421, 432; Front Zachodni, 431-432; incydent pod Nomonhan (nad Chałchin Gol), 330-333; Kijowski Okręg Wojskowy, 354; obrona Moskwy, 453-454, 475-476; ofensywa na Berlin, 482; poprawka do "Rozważań", 379-381; Stalin,486-487; szefSztabu Generalnego, 376-377





84 RozDZIAŁ III

Tymczasem w Carycynie nad Wołgą, 900 km na południowy wschód od Moskwy, Stalin po raz pierwszy zainteresował się sprawami militarnymi. Przybył tam w początkach czerwca pociągiem pancernym, jako 11nadzwyczajny pełnomocnik" Lenina do spraw wysyłki zboża z Północnego Kaukazu do Moskwy. Sprowadził ze sobą wydzielony oddział Armii Czerwonej i miał też dwa samochody pancerne - 11namacalny" dowód jego władzy. Jednak ani to, ani też imponujące listy uwierzytelniające nie mogły dla niego 11wyczarować" zboża w Carycynie. Podczas pierwszej rzeczywiście decydującej misji poniósł kompletną porażkę. Jak ujął to jego biograf wojskowy, Woroszyłow: "Towarzysz Stalin na każdym kroku natykał się na przeszkody powstałe wskutek ogólnej sytuacji, które uniemożliwiały mu wykonanie zadania" 56• Kozacy Krasnowa odcięli linię kolejową, która łączyła miasto z obwodem na południu, gdzie uprawiano zboże. Sztab Północnokaukaskiego Okręgu Wojskowego znajdował się w Carycynie wraz ze sztabem specjalistów wojskowych, ale przybył zaledwie na 2-3 tygodnie przed Stalinem i - podobnie jak analogicznym organom w innych rejonach - daleko mu było do sprawowania skutecznej kontroli nad oddziałami partyzanckimi, które były rozproszone po okolicy.

W pierwszym raporcie wysłanym Leninowi z CarycynaStalin oznajmił, że ma właśnie ogłosić ,,Tydzień Zboża" i bardzo szybko wyprawi do Moskwy milion buszli 57• 6lipca, najwyraźniej po długim okresie milczenia, powiadomił Lenina, że na trasie kolejowej na południe od Carycyna są ogromne zapasy zboża, ale nie można ich przewieźć z powodu przerwania linii kolejowej - do którego by nie doszło, gdyby specjaliści wojskowi, bez wyjątku "partacze", nie "pospali się albo nie próżnowali': Przed l O lipca zaczął już postrzegać sprawę zboża - jak się zdaje, usuniętego z linii kolejowej -jako długoterminowy problem militamy i poprosił, żeby przyznać mu pełnomocnictwa wojskowe. Oświadczył też, że bez względu na to, czy je otrzyma, i tak 11bez żadnych formalności zdymisjonuje dowódców jednostek armii i komisarzy, którzy zaprzepaszczają pracę [ ... ] i, rzecz jasna, brak 'papierka' od Trockiego [go] nie powstrzyma" 58•

10 lipca na końcowym posiedzeniu V Wszechrosyjski Zjazd Rad jednogłośnie przyjął rezolucję Trockiego o Armii Czerwonej - tym samym, według oceny strony radzieckiej zanotowanej pół wieku później, 11nadając formę prawną najistotniejszym zasadom dotyczącym tworzenia armii regułamej i przyjmując na siebie ogromną rolę we wprowadzeniu Rosji Radzieckiej na nowy etap rozwoju militarnego" 5 ~. Ocena bardziej trafna w kontekście tamtego okresu powinna brzmieć, że - nawet jeśli mogło to być nieistotne - Trocki zdobył upoważnienie, by kontynuować rozpoczętą przez siebie przemianę, o ile będzie w stanie to zrobić.

50 K.]. Woroszylow, Stalin and t he Armed Forces oj t he USSR, Moskwa 1951, s. 10. 17 Ok. 27 200 ton, jeżeli chodziło o pszenicę, 25 400 ton, jesli o żyto [R. r.!.]. 1' J.V. Stalin, Works, t. IV, s. 118-23. 19 J. I. Korabłew, op. cit., s. 289.





ROZDZIAŁ IV

"W OGNISTYM PIERŚCIENIU FRONTÓW"

"IMPERIALISTYCZNA' INTERWENCJA

D ezolucja przyjęta przez Zjazd Rad przydzieliła Armii Czerwonej dwa konfuretne, ale także (jeśli oceniać według norm powszechnie stosowanych wobec regularnych armii narodowych) skromne zadania: prowadzenia działań przeciw kontrrewolucjonistom i przeciwko "zagranicznym najemnikom" (czyli Legionowi Czechosłowackiemu) na ziemi radzieckiej. Armia tymczasowo stała się zatem dodatkowym elementem strategii "defensystycznej': która w przeważającej mierze była pozbawiona charakteru militamego i opierała się na "przeciwnościach" istniejących w świecie kapitalistycznym oraz "imperialistycznym·: Według interpretacji Lenina, przeciwności te były dwojakiego rodzaju. Źródłem pierwszych był dialektycznie przesądzony kryzys systemu kapitalistycznego, a drugich - napięcia obecne wewnątrz bloków imperialistycznych. Rozbieżności pierwszego typu powodowały, że mocarstwa imperialistyczne były związane walką ze sobą nawzajem; ograniczały też ilość zasobów, jakich mogły one użyć przeciwko wspólnemu wrogowi, i sprzyjały światowej rewolucji. Sprzeczności drugiego rodzaju powodowały, że Alianci przy planowaniu interwencji w Rosji byli zmuszeni zwalczać głęboko zakorzenioną wrogość między USA a Japonią, zaś Niemcy musiały rozważyć, czy wolą czerpać satysfakcję z obalenia ustroju bolszewickiego, czy raczej - bez konieczności zdobycia się na dalszy wysiłek - cieszyć się zyskiem odniesionym z zawarcia traktatu brzeskiego. Przeciwności pierwszego typu sprawiały, że kapitalizm zmierzał ku samozagładzie, niezdolny do odmiany swego losu. Jednakże na krótką metę to one miały zadecydować, czy bolszewizm przetrwa w Rosji, a "w każdym dniu, w każdej chwili" mogły ulec zmianie- zmianie, na którą jedyną skuteczną odpowiedzią strony radzieckiej było "manewrować, wycofywać się i czekać stosownej chwili"'. W lipcu i sierpniu 1918 r. ta strategia została poddana próbie.

1 V. l. Lenin, Collected ... , t. XXVII, s. 314, 365·381, 507·511, 529·531.





Armia czerwona-1918-1941-powstanie-narzedzia-agresji

Education

Transcript of Armia czerwona-1918-1941-powstanie-narzedzia-agresji