ANTROPOLOGIA RZECZYzajęcia nr 5: 30/10/2013

TRADYCYJNA DEFINICJA KULTURY MATERIALNEJ

WSZYSTKIE WYTWORY I DZIAŁANIA CZŁOWIEKA, KTÓRE NALEŻĄ JUŻ DO SFERY KULTURY, CZYLI NIE SĄ ZWIĄZANE TYLKO Z

FUNKCJONOWANIEM CZŁOWIEKA JAKO ŻYWEGO ORGANIZMU, LECZ SŁUŻĄ

WYŁĄCZNIE LUB GŁÓWNIE UMOŻLIWIANIU I PODTRZYMANIU MATERIALNEGO ISTNIENIA

CZŁOWIEKA JAKO ŻYWEGO ORGANIZMU I GATUNKU. (Staszczak Z. Kultura materialna. W: Słownik

etnologiczny. Terminy ogólne. Red. Z. Staszczak. Warszawa-Poznań: PWN, 1987, s. 198)

• PODZIAŁ NA KULTURĘ MATERIALNĄ, DUCHOWĄ I SPOŁECZNĄ JEST BŁĘDNY

• PODZIAŁ TEN MA CHARAKTER ABSTRAKCYJNY

• KLASYFIKACJA, OPIS I DYDAKTYKA• KULTURA MATERIALNA = NIE TYLKO

RZECZY, ALE DZIAŁANIA Z UŻYCIEM RZECZY, NAKIEROWANE KU RZECZOM• RZECZ NIGDY NIE POSIADA JEDYNIE

ASPEKTU MATERIALNEGO

RELACJE

LUDZIE

RZECZY

• DZIAŁANIA• TOŻSAMOŚCI• SYSTEMY ZNACZEŃ I SYMBOLI• DYSPOZYCJE I HABITUSY• SPRAWCZOŚĆ• MANIPULACJE• BIOGRAFIE• HIERARCHIE

PERSPEKTYWY

• ANTROPOLOGICZNA [Bruno Latour, Radosław Sierocki]

• POSTHUMANISTYCZNA [Ewa Domańska]• SOCJOLOGICZNA [Marek Krajewski, Radosław

Sierocki, Bruno Latour]• ARTYSTYCZNA [Tadeusz Kantor]• FILOZOFICZNA [Roger-Pot Droit]• S-F [Bruce Sterling]• PSYCHOLOGICZNA [Mihalyi Csikszentmihalyi]• MEDIOZNAWCZA [Marshall McLuhan]

Domańska Ewa. Humanistyka nie-antropocentryczna a studia nad rzeczami. Kultura Współczesna 2003, nr 3, s.9-21.

ZAGADNIENIA

1.Humanistyka nie-antropocentryczna

2.Rzecz jako inny

3.Bruno Latour: teoria aktora sieci i obiektywność

4.Tadeusz Kantor: idea przedmiotu niższego rangą

ad 1 Humanistyka nie-antropocentryczna

• Wyzwanie: nowa metodologia, siatka pojęciowa, sposób analizy i interpretacji

• Antropologia rzeczy jako myślenie de-antropocentryzujące

• Potencjał praktyk artystycznych oraz technonauki

• Nauka nie nadąża za rzeczywistością

ad 2 Rzecz jako inny

miejsce odmienności etnicznej, kulturowej, religijnej, genderowej, seksualnej zastępuje odmienność gatunkowa – m.in. są to rzeczy.

im bardziej uczłowieczymy rzecz tym mamy większą szansę na denatropocentryzację

humanistyki

ad 3. Bruno Latour: teoria aktora- sieci i obiektywność

• Sprawczość• Intencjonalność

• Współtworzenie działań

odnosi się do obecności rzeczy, które są w stanie

protestować, nie dają się kontrolować,

opierają się temu, co się o nich mówi (oporność

na opis, konceptualizowanie)

ad 4 Tadeusz Kantor: przedmioty niższe rangą

• Ocalanie i odzyskanie przedmiotów• Alienacja przedmiotów

• Przedmiotowość - podmiotowość

Csikszentmihalyi Mihaly. Why we need things? W: History from thnigs. Red. S. Lubar, W. D. Kingery. Washington, DC: Smithsonian Press, 1993, s. 20-29.

ZAGADNIENIA

1.Rzeczy jako nowy gatunek

2.Trzy sposoby obiektywizacji

ad 1. Rzeczy jako nowy gatunek

• coraz większa zależność ludzi od rzeczy

• coraz więcej rzeczy (gromadzenie)

• jeden ekosystem

• reprodukują się• ewoluują• inkarnują • pasożytują na ludziach

+ inter-zależnośćfizyczna

psychologiczna

ad 2. Trzy sposoby obiektywizacji

• demonstracja władzy (miejsce w hierarchii społecznej)• ciągłość „ja” w czasie (przeszłość i

przyszłość)• pozycjonowanie w sieci społecznej

(symbole relacji społecznych)

Sierocki Radosław. Kultury rzeczy. W: Rzeczy i ludzie. Humanistyka wobec materialności. Red. J. Kowalewski, W. Piasek, M. Śliwa. Olsztyn: Colloquia

Humanitorum, 2008, s.175-184.

ZAGADNIENIA

1.Roger-Pol Droit

2.Marshall McLuhan

3.Bruce Sterling

ad 1. Roger-Pol Droit

zacieranie się granicy

pomiędzy rzeczami a

ludźmi

• Reprezentowanie• Dopasowanie

ciała do rzeczy• Nawyk i rutyna

ad 2 Marshall McLuhan

• mediacyjna rola rzeczy• przedłużenie człowieka• przekształcenia w życiu

społecznym

ad 3 Bruce Sterling

Technokultura i klasyfikacja rzeczy

- Artefakty- Maszyny/Produkty- Gizma i gizmoizacja

Krajewski Marek. Ludzie i przedmioty - relacje i motywy przewodnie. W: Rzeczy i ludzie. Humanistyka wobec materialności. Red. J. Kowalewski, W.

Piasek, M. Śliwa. Olsztyn: Colloquia Humanitorum, 2008, s. 131-152.

ZAGADNIENIA

1.Model relacji między rzeczami a ludźmi

2.Założenia modelu

3.Rzeczy jako oferty

ad 1 model relacji między ludźmi i rzeczami

symetryczność relacji

pozainstrumentalność relacji

• robienie przedmiotów (ludzie, dobra materialne)

• używanie przedmiotów; przedmioty posługują się ludźmi

• oddziaływanie (na przedmioty, przedmioty na ludzi)

ad 2 założenia modelu (7)

• każde działanie posiada wymiar materialny

• przedmiot to każdy materialny obiekt, rzecz wykonana

• przedmioty rozpoznajemy jako narzędzia (teleologiczne rezonowanie )

• teleologiczne rezonowanie jest możliwe ponieważ rzeczy są zbiorami różnych ofert

• wykorzystujemy określone oferty rzeczy

• relacja między ludźmi a rzeczami powoduje, że rzeczy ulegają materializacji

• motywy przewodnie w używaniu rzeczy

ad 3. rzeczy jako oferty

oferty to coś, co powoduje, że oto staje się przedmiot

•właściwości fizyczne•affordancje•praktyczne funkcje przedmiotu•znaczenia kulturowo-społeczne •znaczenia ekonomiczne•znaczenia estetyczne

Krajewski Marek. Przedmiot, który uczłowiecza. Kultura Współczesna 2003, nr 3, s. 43-53.

ZAGADNIENIE

1. Poziomy człowieczeństwa, na których realizuje się relacja ludzi z rzeczami

Poziomy człowieczeństwa, na których realizuje się relacja ludzi z rzeczami

•poziom gatunkowy•poziom społeczny

•poziom indywidualny