1

Analiza i krytyka piśmiennictwa a Web 2.0.

Wybrane zagadnienia metodologiczne.

Sabina Cisek Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa Uniwersytet Jagielloński

Konferencja „Uniwersum piśmiennictwa wobec komunikacji elektronicznej”, 2-4 grudnia 2008, Instytut INiB, Wrocław

2

Plan, spis treści prezentacji

• Centralne pytanie referatu – slajd 3

• Web 2.0 – slajd 4

• Metoda analizy i krytyki piśmiennictwa – slajd 14

• Kiedy Web 2.0 jest (prawdopodobnie) przydatny dla analizy i krytyki piśmiennictwa? – slajd 23

• Wykorzystane publikacje – slajd 27

3

Centralne pytanie referatu

• Czy – gdy gromadzimy literaturę przedmiotu na jakiś temat, prowadzimy badania metodą analizy i krytyki piśmiennictwa – powinniśmy brać pod uwagę dokumenty/źródła typu Web 2.0?

• Na przykład: posty z blogów, wypowiedzi w dyskusjach internetowych, prezentacje zamieszczone w SlideShare

4

Web 2.0

5

Web 2.0: charakterystyka

• Druga generacja WWW • Treść/zawartość Sieci jest w dużej mierze

tworzona/współtworzona przez użytkowników

• Networking, tworzenie różnego rodzaju sieci, powiązań

• Funkcjonują społeczności internetowe, w których występują interakcje „merytoryczne” i społeczne

6

Naukowe (?) serwisy Web 2.0. Przykłady • BLOGOSFERA, np. Research Blogging http://researchblogging.org/

• DYSKUSJE INTERNETOWE, FORA, np. http://ebib.oss.wroc.pl/phpBB/

• KNOWLEDGE-SHARING COMMUNITIES, np. Knol http://knol.google.com/k

• NARZĘDZIA WSPÓŁPRACY, WSPÓŁTWORZENIA PUBLIKACJI Collaboration and co-creation tools, np. Scholarpedia http://www.scholarpedia.org/

• RSS-y, np. MedWorm: Medicine RSS http://www.medworm.com/

• SHARING SITES, np. Many Eyes http://services.alphaworks.ibm.com/manyeyes/app, Swivel http://www.swivel.com/

• SPOŁECZNOŚCIOWE SERWISY ORGANIZUJĄCE I PORZĄDKUJĄCE ZASOBY INTERNETU Bibliography builders, Bookmarking and Tagging, Social bookmarking sites, Online reference management, np. Bibsonomy http://www.bibsonomy.org/, CiteULike http://www.citeulike.org/, Connotea http://www.connotea.org/

7

8

9

10

11

12

13

14

Metoda analizy i krytyki piśmiennictwa

Literature review

15

Metoda analizy i krytyki piśmiennictwa – elementy charakterystyki

• Stosowana powszechnie, często intuicyjnie / paradygmatycznie w dociekaniach naukowych we wszystkich dyscyplinach i na każdym etapie procesu badawczego

• Ma różne warianty, może mieć charakter ilościowy, jakościowy albo łączyć obydwa podejścia

• Jej sedno stanowi odwołanie się do istniejących, upublicznionych dokumentów

• Może pełnić funkcję heurystyczną, pomocniczą (punkt wyjścia i podstawa dla właściwych badań) lub występować jako samodzielna metoda generująca nową wiedzę

16

Warianty metody analizy i krytyki piśmiennictwa

• „Klasyczna” analiza i krytyka piśmiennictwa = Critical literature review

• Narracyjna / ekspercka analiza i krytyka piśmiennictwa = Expert / narrative review

• Przegląd systematyczny = Systematic review • Przegląd systematyczny + metaanaliza = Meta-

analysis

17

Cele i funkcje metody analizy i krytyki piśmiennictwa

• Opis i ocena dotychczas osiągniętej wiedzy na jakiś temat (stan badań)

• Uporządkowanie tejże wiedzy, m.in. poprzez kategoryzację, mapowanie (knowledge mapping), w efekcie wykrycie dotąd niedostrzeżonych prawidłowości, relacji, faktów, zjawisk

• Wykrycie luk poznawczych, obszarów niezbadanych • Poszukiwanie inspiracji, tematu badań • Identyfikacja nowych kierunków badawczych • Identyfikacja autorytetów, wiodących idei, dominujących

szkół badawczych

18

Etapy procesu analizy i krytyki piśmiennictwa

• Formułowanie problemu badawczego • Dobór piśmiennictwa

– Gromadzenie potencjalnie przydatnych dokumentów/tekstów

– Ocena/wartościowanie i selekcja przeprowadzone w zbiorze zgromadzonych dokumentów

• Porządkowanie i analiza wybranego piśmiennictwa i jego zawartości/treści

• Wyniki, publikacja

19

Od czego zależy jakość, metodologiczna poprawność i poznawcza wartość metody

analizy i krytyki piśmiennictwa? Cechy efektywnej analizy i krytyki piśmiennictwa

• Kontrolowanie/minimalizowanie elementu subiektywnego (tzw. obiektywność) – uchwycić różne punkty widzenia, teorie,

metody, strategie obecne w literaturze przedmiotu

– unikać jednostronnej perspektywy, tendencyjności

20

Od czego zależy jakość, metodologiczna poprawność i poznawcza wartość metody

analizy i krytyki piśmiennictwa? Cechy efektywnej analizy i krytyki piśmiennictwa

• Kompletność, wszechstronność, bycie wyczerpującym (zwłaszcza w przypadku przeglądu systematycznego) – identyfikacja „wszystkich” interesujących i/lub

ważnych wypowiedzi w danym zakresie (tu chodzi raczej o kompletność intelektualną a nie „fizyczną”)

• Sprawdzalność intersubiektywna

21

Jak to osiągnąć?

• Między innymi – na etapie doboru piśmiennictwa: – jasno określić [intersubiektywna sprawdzalność]

• strategię wyszukiwawczą– gdzie szukamy potencjalnie przydatnych publikacji i dlaczego

tam właśnie

– jak formułujemy wyrażenie wyszukiwawcze

• kryteria oceny i selekcji wyszukanych dokumentów

– nie negować a priori pewnych treści i/lub form dokumentów niezgodnych z naszymi koncepcjami, przyzwyczajeniami, tradycją badawczą, pozwolić literaturze przedmiotu „mówić” [kontrolowanie elementu

subiektywnego oraz kompletność/wszechstronność]

22

Kryteria doboru, oceny i selekcji piśmiennictwa mającego być przedmiotem

analizy i krytyki

• Należy uwzględniać publikacje – naukowe, ale co to znaczy „publikacja naukowa”? – o dobrej jakości, czyli jakie?

• Mogą się różnić – w zależności od specyfiki i „obyczajów” dyscypliny/dziedziny – w zależności od dominującego celu badań

• inne w kontekście opisu, oceny i analizy dotychczas osiągniętej i zaakceptowanej wiedzy na jakiś temat (stan badań)

• inne, gdy poszukujemy inspiracji, tematu badań (kontekst heurystyczny)

• jeszcze inne, gdy identyfikujemy najnowsze tendencje, nowe idee, „mody” w jakimś zakresie

23

Kiedy Web 2.0 jest (prawdopodobnie)

przydatny dla analizy i krytyki piśmiennictwa?

24

W kontekście jakości, metodologicznej poprawności i poznawczej wartości metody

analizy i krytyki piśmiennictwa

• Minimalizowanie elementu subiektywnego oraz kompletność/wszechstronność – W zasobach Web 2.0 mogą znajdować się idee, koncepcje z

różnych względów* nieobecne w oficjalnej literaturze przedmiotu (tj. głównie w recenzowanych czasopismach)

• *np. z powodu długiego cyklu wydawniczego, konserwatyzmu wpływowych redakcji/środowisk naukowych, preferencji autorów, nowości problematyki

– Dyskusyjne jest obecnie dominujące kryterium naukowości i/lub jakości publikacji, skupiające się przede wszystkim na zewnętrznych cechach wiedzy naukowej, tj. naukowe = recenzowane (i to w pewien określony sposób)

25

W kontekście dominującego celu badań, funkcji którą pełni analiza i

krytyka piśmiennictwa

• Serwisy Web 2.0 mogą być szczególnie użyteczne, zwłaszcza gdy: – poszukujemy inspiracji, tematu badań (aspekt

heurystyczny) – gdy identyfikujemy najnowsze tendencje,

nowe idee, także „mody” w jakimś zakresie

26

W kontekście etapu procesu analizy i krytyki piśmiennictwa

• Etap doboru piśmiennictwa – gromadzenie potencjalnie przydatnych dokumentów – pomocne mogą być m.in. serwisy typu social

bookmarking

27

Wykorzystane publikacje• ANKEM, Kalyani (2008). Evaluation of method in systematic reviews and meta-analyses published in

LIS. Library and Information Research Vol. 32 No. 101, p. 91-104.

• BARJAK, Franz (2006). The role of the Internet in informal scholarly communication. Journal of the American Society for Information Science and Technology Vol. 57 Issue 10, p. 1350-1367.

• CISEK, S. (2008). Nauka 2.0: nowe narzędzia komunikacji naukowej. W: Informacja w świecie cyfrowym. Publikacje. Dąbrowa Górnicza: Biblioteka Główna Wyższej Szkoły Biznesu w Dąbrowie Górniczej im. J. Altkorna. [online]. http://informacjacyfrowa.wsb.edu.pl/pdfs/nauka%202.0.pdf lub http://eprints.rclis.org/archive/00012894/01/nauka_2.0.pdf

• CISEK, Sabina (2008). Narzędzia, technologie i zasoby internetowe w nauce XXI wieku: wybrane aspekty. [online]. http://www.slideshare.net/sabinacisek/internet-w-nauce-21-wieku-presentation

• CISEK, Sabina (2008). Problematyka metodologiczna w internetowych platformach dzielenia się wiedzą (knowledge-sharing communities). [online]. http://www.slideshare.net/sabinacisek/problematyka-metodologiczna-w-internetowych-platformach-dzielenia-si-wiedz-knowledgesharing-communities-wybrane-aspekty-presentation

• CISEK, Sabina (2008). Weblogi (blogi) – nowe narzędzie komunikacji w nauce. W: Zarządzanie informacją w nauce. Pod red. Diany Pietruch-Reizes. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 170-177.

• COHEN, Laura (2007). Social Scholarship on the Rise. [online]. http://liblogs.albany.edu/library20/2007/04/social_scholarship_on_the_rise.html

28

Wykorzystane publikacje• Evidence Based Library and Information Practice. [online].

http://ejournals.library.ualberta.ca/index.php/EBLIP

• JACOBSON, Trudi E. (2008). Evaluating Web Content. [online]. http://library.albany.edu/usered/eval/evalweb/

• JESSON, Jill; LACEY, Fiona (2006). How to do (or not to do) a critical literature review. Pharmacy Education Vol. 6 (2), p. 139-148.

• LEVY, Yair; ELLIS, Timothy J. (2006). A Systems Approach to Conduct an Effective Literature Review in Support of Information Systems Research [online]. Informing Science Journal Vol. 9, p. 181-212. http://inform.nu/Articles/Vol9/V9p181-212Levy99.pdf

• MCKIBBON, Ann K. (2006). Systematic Reviews and Librarians. Library Trends Vol. 55 No. 1, p. 202-215.

• TARABORELII, Dario (2008). Soft peer review. Social software and distributed scientific evaluation. [online]. In: Proceedings of the 8th International Conference on the Design of Cooperative Systems (COOP 08), Carry-Le-Rouet, France, May 20-23, 2008. http://nitens.org/docs/spr_coop08.pdf

• THOMAS, James; HARDEN, Angela (2008). Methods for the thematic synthesis of qualitative research in systematic reviews. [online]. BMC Medical Research Methodology Vol. 8. http://www.biomedcentral.com/1471-2288/8/45