Aktywa niematerialne jako generatory wartości w spółkach ...

Grażyna Michalczuk*

Aktywa niematerialne jako generatory wartości w spółkach notowanych na GPW

Wstęp Jedną z ważniejszych kategorii pozwalających scharakteryzować

przedsiębiorstwo jest wartość. Stanowi ona podstawę do oceny stopnia jego rozwoju, sposobu zarządzania nim, jak i też główną determinantę podejmowania decyzji we wszystkich kluczowych obszarach działalno-ści. W perspektywie przedsiębiorstwa wartość staje się jednak kategorią złożoną, zmienną w czasie oraz kształtowaną przez wiele różnych czyn-ników. Dlatego też, jako kategoria ekonomiczna powinna być poddana analizie nie tylko z punktu widzenia różnych koncepcji i perspektyw jej określania, ale przede wszystkim pod kątem czynników1 ją determinują-cych. Jak podkreśla T. Walczak identyfikacja czynników, „które w naj-większym stopniu przyczyniają się do budowania wartości rynkowej danego przedsiębiorstwa, musi być procesem pierwotnym. Popełnienie błędu na etapie diagnozy determinant odpowiedzialnych za kreowanie wartości może skutkować daleko idącymi negatywnymi implikacjami rzutującymi na kolejne podejmowane działania” [Walczak, 2009, s. 355-362]. Przez dłuższy czas modele generatorów wartości opierane były na materialnych czynnikach. Obecne obok czynników materialnych ujmują też te odzwierciedlające niematerialną sferę działalności przedsiębior-stwa. To skoncentrowanie uwagi na niematerialnych generatorach war-tości zdeterminowane jest tym, że współcześnie charakter oraz tempo rozwoju ekonomicznego warunkuje wiedza. Problematyka znaczenia wiedzy i jej wpływu na rozwój gospodarczy nie jest czymś nowym. Jed-nak dopiero w koncepcji GOW wyeksponowano znaczenie wiedzy, jako

* Dr, Katedra Finansów Rachunkowości i Informatyki, Wydział Ekonomii i Zarządzania, Uniwersytet w Białymstoku, [email protected], ul. Warszawska 63, Białystok 15-067 1 W odniesieniu do czynników kształtujących wartość w literaturze przyjmowane są też takie określenia jak: kluczowe czynniki kształtujące wartość [Copeland , Koller, Murrin, 1999, s. 48]; siły napędowe wartości [Cwynar, Cwynar, 2002, s. 370]) , nośniki wartości (VD-Value Drivers) [Michalski, 2001, s. 116]; generatory wartości [Herman, Szablewski, 1999, s. 48].

Grażyna Michalczuk 50

głównego, endogenicznego czynnika rozwoju, który może być pozyski-wany i rozwijany w procesie uczenia się. Wiedza stanowi główną siłą napędową wzrostu, jak i też źródło kreowania bogactwa. Jej właściwe tworzenie i wykorzystanie umożliwia przetrwanie w sytuacjach nie-pewności. Determinuje też konkurencyjność przedsiębiorstw oraz przy-czynia się do wzrostu ich efektywności i innowacyjności. Dlatego też, aby funkcjonować według odmiennych zasad, przedsiębiorstwa muszą przeorientować swoje spojrzenie na czynniki determinujące ich wartość.

Współcześnie osiągnięcie sukcesu gospodarczego przez przedsię-biorstwa nie zależy wyłącznie od tradycyjnych zasobów. Era wiedzy zmieniła bowiem istotę rozumienia terminu „bogactwo organizacji” i sposobu jej tworzenia. Zasoby materialne nadal są niezbędne dla bie-żącej działalności i funkcjonowania przedsiębiorstw, a skala ich przy-datności jest w dużym stopniu zdeterminowana charakterem prowa-dzonej działalności. Jednak obecnie podkreśla się, że to aktywa niemate-rialne stają się głównym generatorem wartości przedsiębiorstw.

Celem artykułu jest pokazanie aktywów niematerialnych2, jako ge-neratorów niematerialnych wartości współczesnych przedsiębiorstw.

Wyjściową do realizacji tak sformułowanego celu, było usytuowa-nie aktywów niematerialnych w ewaluujących się poglądach na temat czynników tworzących wartość przedsiębiorstwa. W dalszej części skoncentrowano się na pokazaniu wyróżniających aktywa niematerialne

2 Według autorki aktywa niematerialne rozumiane są jako nie mające fizycznej postaci, unikalne, oparte na wiedzy, cechujące się zdolnością do generowania potencjalnych korzyści, kontrolowane bądź przynajmniej będące pod wpływem przedsiębiorstwa za-soby, które mogą być uchwycone w jednej z grup. Pierwsza to aktywa niematerialne indywidualnie identyfikowalne, czyli te które posiadają oddzielny byt ekonomiczny i prawny tzw. „twarde” zasoby, będące przedmiotem własności intelektualnej np. paten-ty, wzory użytkowe, oprogramowanie, bazy danych a także inne prawa np. prawa do częstotliwości radiowych, itp. Druga to pozostałe aktywa niematerialne, które nie mogą być indywidualnie identyfikowalne, w sensie ich wydzielania z przedsiębiorstwa, tzw. „miękkie” zasoby: aktywa odnoszące się do ludzi, aktywa odnoszące się do procesów, aktywa odnoszące się do relacji. Według przyjętego podejścia aktywa niematerialne (intangible assets) rozumiane są szerzej niż kategoria „aktywa” w rachunkowości. I obejmują swoim zakresem zarówno zasoby niematerialne aktywowane w rachunko-wości jako wartości niematerialne ( tzw. bilansowe aktywa niematerialne), jak te nieak-tywowane, które niespełnianą kryteriów, tzw. „ukryte” (nieujawnione) aktywa niema-terialne. Utożsamianie zasobów niematerialnych z kategorią aktywa niematerialne jest powszechnie stosowane w literaturze.

Aktywa niematerialne jako generatory wartości w spółkach… 51

cech, które przyczyniają się do uzyskanie dodatkowych, ponadprzecięt-nych korzyści ekonomicznych prowadzących do wzrostu wartości przedsiębiorstwa.

Przy wykorzystaniu metody dedukcji, we wnioskowaniu oparto się na wynikach badań prowadzonych na spółkach notowanych na GPW w obszarze niematerialnych generatorów wartości, a w szczegól-ności został położony nacisk na zbadanie poziomu, w jakim aktywa niematerialne tworzą ich wartość.

1. Aktywa niematerialne - generator wartości współczesnych przedsiębiorstw W literaturze poświęconej problematyce wartości przedsiębiorstwa, można spotkać wiele propozycji dotyczących podziału czynników ją determinujących. Różnią się one między sobą sformułowaniami, klasy-fikacjami, czy też stopniem szczegółowości ujęcia. Proponowane przez różnych autorów zestawienia nie są wykazem ani zamkniętym ani też jednolitym. Zasadniczą przyczyną ewaluowania poglądów na temat czynników tworzących wartość przedsiębiorstwa, jest z pewnością zmiana uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych jego funkcjono-wania. W efekcie na dzień dzisiejszy wypracowano wiele koncepcji bu-dowy generatorów wartości. Jak wskazują T. Copeland, T. Koller oraz J. Murrin czynniki kształtujące wartość stają się użyteczne dopiero wtedy, gdy zostaną określone i pogrupowane, z punktu widzenia ich wpływu na wartość [Copeland, Koller, Murrin, 1997, s. 96-97]. Grupę tradycyjnych czynników wartości tworzą tzw. generatory fi-nansowe, czyli te które powiązane są z kreowaniem przepływów gotów-kowych przedsiębiorstwa oraz z ich efektywnością w pozyskiwaniu kapi-tału. Biorąc jednak pod uwagę dużą ilość czynników warunkujących wartość przedsiębiorstwa, ich zróżnicowany charakter oraz zmienność, istotne znaczenie mają wypracowywane modele wartości. Pozwalają one na uzyskanie nie tylko uporządkowanego, ale też przejrzystego ob-razu kreatorów wartości. Do najbardziej rozpowszechnionych modeli prezentacji determinant wartości należy ten opracowany przez A. Rap-paporta. Przykładem innych modeli opartych na generatorach finanso-wych są: model A. Blacka, P. Wrighta, J.E. Bachmana, model T. Cope-landa, T. Kollera, J. Murrina, model D. Waltersa i szereg innych. Ich wspólną cechą jest to, że koncentrują się na płaszczyźnie ekonomiczno-finansowej i są ściśle związane z kluczowymi kategoriami finansowymi


dającymi podstawę do oceny efektywności realizacji głównych celów funkcjonowania przedsiębiorstw. Mają one charakter uniwersalny i są identyfikowane na podstawie danych pochodzących ze sprawozdań finansowych przedsiębiorstw. Mogą być więc wykorzystane w ocenie tradycyjnych determinant wartości przez wszystkich interesariuszy.

Tradycyjne koncepcje kreowania wartości w zbyt dużym stopniu opierają się na zunifikowanym zakresie czynników tworzących wartość, opartych głównie na determinantach finansowych. Natomiast uczestni-cy rynku oczekują w coraz większym stopniu informacji, które pozwala-ją formułować pogląd na temat „realnej” wartości przedsiębiorstwa.

Na obecnym etapie rozwoju gospodarki, który często określany jest mianem gospodarki opartej na wiedzy, istotnej zmianie uległ więc spo-sób postrzegania czynników determinujących funkcjonowanie i rozwój przedsiębiorstw. Szanse na konkurencyjnym rynku wykorzystują prze-de wszystkim przedsiębiorstwa dysponujące aktualną informacją i naj-nowszą wiedzą, którą potrafią wykorzystać w celu utrzymania przewa-gi konkurencyjnej. Dlatego też, identyfikacja czynników kreujących war-tość a także sposobów za pomocą, których ona powstaje i miejsc gdzie zostaje spożytkowana, jest nie tylko główną determinantą rozwoju współczesnych przedsiębiorstw, ale też ich postrzegania przez różne grupy interesariuszy. Niestety w warunkach tradycyjnych modeli eko-nomicznych tylko jedna grupa generatorów jest pokazywana w całości a mianowicie aktywa materialne. A praktyka wskazuje, że obecnie to ak-tywa niematerialne stanowią znaczną część wartości przedsiębiorstw. Zmiany w strukturze udziału aktywów w tworzeniu wartości przedsię-biorstw na przestrzeni kilkudziesięciu lat ilustruje rysunek 1.


Rysunek 1. Struktura udziału aktywów materialnych i niematerialnych w wartości przedsiębiorstw

0% 20% 40% 60% 80% 100%

I dekadaXXI w.

lata 90.

lata 70.

lata 50.

Serie1 Serie2

Seria 1- aktywa materialne Seria 2 – aktywa niematerialne Źródło: Opracowanie własne na podstawie [Unni, 2010, s. 62]

Znaczenie niematerialnych kreatorów zaczęto dostrzegać już na

przełomie XIX i XX wieku. D. Ricardo wskazał, że czynnikiem, który powoduje nadbudowę wartości zasobów materialnych jest czynnik niematerialny w postaci pracy. Aspekt ten później podjęli też V. Am-brosini i C. Bowman, którzy twierdzili, że o wymiarze konkurencyjności produktów firmy nie decydują ogólnodostępne zasoby materialne, ale praca w niematerialnym wymiarze. Przeniesienie akcentu na aspekt niematerialny powoduje, że firma może oferować produkty o wyższej postrzeganej wartości użytkowej, a efekcie osiągać ponadnormatywne zyski. [Bowman, Ambrosini, 2000, s. 1-15]

Rosnące znaczenie niematerialnych czynników tworzenia wartości zaczęło skutkować pojawianiem się koncepcji, czy też wypracowywa-niem modeli, które uwzględniają tzw. niematerialne generatory warto-ści. Przykładem mogą być modele opracowane przez: R.S. Kaplana, D.P. Nortona –„Strategiczna Karta Wyników”, czy też R. Boultona, B. Liberta, S. Sameka – „Model Dynamiki Wartości”. Pokazują one, iż osiągnięcie sukcesu ekonomicznego przez przedsiębiorstwa nie zależy wyłącznie od tradycyjnych zasobów. Coraz większe znaczenie w tym obszarze mają aktywa niematerialne, które są rezultatem istnienia wiedzy i jej uciele-śnieniem, a wiedza jest zasadniczym elementem a wręcz podstawą ich tworzenia.


Aktywa niematerialne tj. kultura organizacji, zasoby informatyczne, kontakty z klientami, know how, listy klientów, marki handlowe, prawa autorskie, struktury organizacyjne, wiedza i umiejętności pracowników stają się obecnie znaczącym potencjałem przedsiębiorstw. Determinują ich realną wartość, jako partnera rynkowego oraz zdolność do skutecz-nego uczestnictwa w rywalizacji rynkowej i odnoszenia w niej sukce-sów.

Mimo rosnącego znaczenia, aktywa niematerialne są jednym z trudniejszych obszarów determinujących funkcjonowanie i rozwój przedsiębiorstwa, ze względu na trudność ich identyfikacji, pomiaru, zarządzania nimi czy też wizualizacji w sprawozdawczości. Warunko-wane jest to z pewnością ich specyfiką, co powoduje, iż aktywa niemate-rialne na tle innych zasobów wyróżniają indywidualne i często niepo-wtarzalne cechy. Niewątpliwie podstawową jest brak materialnej (fi-zycznej) postaci co oznacza, że nie są możliwe do bezpośredniego zau-ważenia, schwytania, czy też określenia za pomocą podstawowych zmysłów. Inną istotna cechą jest ich niewyczerpywalność. Aktywa nie-materialne oparte na wiedzy w wielu wypadkach nie tylko nie zużywają się, ale wręcz przeciwnie w miarę ich wykorzystania zyskują na warto-ści. Mogą być wielokrotnie wykorzystywane łącznie z innymi zasobami czy zdolnościami przedsiębiorstwa bez utraty wartości. [Olszak, 2001] Ważną cechą aktywów niematerialnych jest nieliniowość. Wynika ona ze zróżnicowanej ich roli w kształtowaniu wyniku ekonomicznego przedsiębiorstwa. Aktywa niematerialne mają też zdolność do powięk-szania swojej wartości poprzez interakcje zachodzące między różnymi elementami.

Z niewyczerpywalnością i nieliniowością aktywów niematerialnych wiąże się inna istotna ich cecha jaką jest dominacja. Wynika ona z tego, że efektywne wykorzystanie aktywów niematerialnych, które przyjmują nadrzędną rolę do pozostałych aktywów w kreowaniu wartości, deter-minuje pozycję konkurencyjną przedsiębiorstwa. Również unikalny charakter aktywów niematerialnych będący wynikiem ich rzadkości warunkuje tą pozycję. Umożliwia we właściwy sobie sposób wyróżniać przedsiębiorstwo na tle innych np. nazwą, produktami.

Poza omówionymi cechami, aktywa niematerialne wyróżniają też inne: są oparte na wiedzy, nie są w pełni identyfikowalne, mają we-wnętrznie zróżnicowaną strukturę (obejmują składniki o odmiennym cha-rakterze, np. patenty, umiejętności pracowników, kulturę organizacyjną).


Ważną cechą jest również zwiększony poziom ryzyka związany z dys-ponowaniem (użytkowaniem) tą grupą aktywów. Są łatwo przenikalne, co powoduje ich nieograniczony dostęp w skali przedsiębiorstwa. Daje to możliwość kreowania dodatkowych wartości, gdyż jednoczesne wy-korzystanie przez wielu użytkowników, nie tylko nie zmniejszenia ich wartości użytkowej, ale też nie wymaga ich zastąpienia innymi akty-wami. Aktywa niematerialne cechuje więc symultaniczność w zakresie możliwości jednoczesnego ich wykorzystywania przez wiele osób i róż-nych miejscach przedsiębiorstwa.

Te wyróżniające aktywa niematerialne cechy, przyczyniają się do uzyskanie dodatkowych, ponadprzeciętnych korzyści ekonomicznych prowadzących do wzrostu wartości przedsiębiorstwa.

2. Aktywa niematerialne w wartości spółek notowanych na GPW w latach 2009 – 2010 (wyniki badań własnych3)

Aktywa niematerialne w coraz większym stopniu generują wartość współczesnych przedsiębiorstw. Odzwierciedlają one te zasoby, które mimo, iż nie posiadają materialnej postaci, generują w przedsiębiorstwie korzyści mające wymiar pieniężny. Z drugiej jednak strony, ze względu na swoją złożoność i niejednorodność w obszarze możliwości ich kon-ceptualizacji, pomiaru czy też wizualizacji w sprawozdawczości, stano-wią jeden z trudniejszych a zarazem najbardziej dyskusyjnych obszarów tworzenia wartości.

Mimo tych trudności wypracowuje się różne metody, którymi pró-buje się zmierzyć aktywa niematerialne. Nie są one oczywiście pozba-wione wad. Jedną z ciekawych metod pozwalających na pokazanie w jakim stopniu aktywa niematerialne tworzą wartość przedsiębiorstwa jest metodologia stosowana w badaniach GIFT™ (Global Intangible Fi-nance Tracker)4. Formułę ustalania wartości przedsiębiorstwa ilustruje rysunek 2.

3 Zamieszczone w artykule wyniki są częścią szerszych własnych badań prowadzonych na temat generatorów wartości jakimi są aktywa niematerialne. 4 Są to coroczne badania przeprowadzane przez firmę Brand Finance.


Rysunek 2. Struktura wartości przedsiębiorstwa (EV- Enterprise Value) we-dług metodologii GIFT™.

Źródło: opracowanie na podstawie: metodologii Brand Finance, Global Intangible Finan-ce Tracker 2009.

Przyjęte w metodologii rozumienie wartości przedsiębiorstwa

umożliwia zidentyfikowanie dwóch podstawowych grup generatorów. Pierwsza to czynniki materialne, których poziom odzwierciedlają akty-wa materialne. Druga to czynniki niematerialne, których poziom od-zwierciedlają aktywa niematerialne, zarówno ujawnione w sprawoz-dawczości (wartości niematerialne) oraz nieujawnione aktywa niemate-rialne. Takie ujęcie pozwala na pokazanie pełnego potencjału generato-rów tworzących wartość przedsiębiorstwa dzięki kompleksowego ujęcia aktywów niematerialnych.

Metodologia GIFT stała się podstawą badań na temat generatorów wartości w spółkach notowanych na GPW. Badania przeprowadzono dla lat 2009-2010. Objęto nimi łącznie 224 spółki. Były to te, które speł-niały trzy podstawowe kryteria: 1. Były notowane na GPW w roku 2009 i 2010. Są to lata, w których

indeksy WIG odnotowały wzrost. Przyjęcie tego okresu miało na celu zminimalizowanie wpływu nastrojów panujących na rynku, czyli zminimalizowanie wpływu czynników zewnętrznych.

2. Publikowały swoje sprawozdania z tych lat. 3. Posiadały wskaźnik C/BW powyżej jedności.

Przeprowadzone w przedstawionym obszarze badania wskazały, iż w analizowanych spółkach giełdowych aktywa niematerialne w coraz większym stopniu uczestniczą w kreowaniu ich wartości. W roku 2009 generowały one średnio 47,6% ich wartości, a rok później już 50,3%. Oczywiście spółki nie są jednolite pod względem udziału aktywów niematerialnych. Są takie, w których wartość generowało zaledwie 0, 6% aktywów niematerialnych w roku 2009 (w roku 2010 najniższy poziom

Wartość przedsiębiorstwa (Enterprise Value)

Aktywa

materialne netto

Nieujawnione aktywa

niematerialne (C – BW)

Ujawnione aktywa

niematerialne (wartości

niematerialne)

+ +


wyniósł 1,2%) i takie gdzie aktywa niematerialne stanowiły 96,7 % (w roku 2010 aż 99,8%).

Mimo tych rozbieżności zróżnicowanie między spółkami w obszarze udziału aktywów niematerialnych w ich wartości jest umiarkowane, na co wskazuje bardzo słaba asymetria lewostronna oraz rozkład aktywów niematerialnych zbliżony do symetrycznego. Ilustrują to histogramy utworzone dla aktywów niematerialnych - rysunek 3.

Rysunek 3. Aktywa niematerialne w badanych spółkach GPW w latach 2009-2010

Źródło: opracowanie własne

Największy odsetek spółek posiada udziały aktywów niematerial-nych pomiędzy 40% a 60%. Dotyczy to zarówno roku 2009, jak i 2010. Jednak w 2010 roku można zauważyć szereg korzystnych zmian. Pierw-sza dotyczyła zwiększenia ilości spółek z 59 do 72 mieszczących się w tej grupie. Druga zmniejszenia udziału spółek, w których aktywa niemate-rialnych nie przekraczały 1/5 ich wartości. W tej grupie znalazło się za-ledwie 13% badanych spółek. Podobny udział miały spółki, w których aktywa niematerialne generowały ponad 80% ich wartości.

Aktywa niematerialne, w różnym stopniu generują wartość w badanych spółkach. Dlatego też, dalsza analiza została uszczegółowiona do poziomu podgrup przedsiębiorstw bardziej jednolitych ze względu na analizowaną cechę – w ujęciu sektorowym i branżowym.


Analizowane spółki w ujęciu sektorowym charakteryzuje zróżni-cowanie pod względem udziału aktywów niematerialnych w tworzeniu ich wartości. Najwyższy średni udział odnotowano w sektorze usług i w latach 2009-2010 kształtował się on w granicy 56,8% - 58,7%. Najniższy natomiast udział, odnotowano dla przemysłu (w roku 2009 aktywa niematerialne generowały 40,35% wartości a rok później około 44%). W sektorze finansów średni udział aktywów niematerialnych był zbliżony do 50%.

Poszczególne sektory charakteryzują się umiarkowanym zrożnicowaniem aktywów. Najsilniejsza asymetia o kieunku lewostronnym występuje w przedsiebiorstwach usługowych, co oznacza, że większość spółek tego sektora posiada udział aktywów większy od średniego. W sektorze tym znalazły się spłóki, w których aktywa niematerialne generowały ponad 97% ich wartosci.

Środkowe wartości udziału aktywów niematerialnych oraz ich roz-proszenie w poszczególnych sektorach w latach 2009-2010 obrazuje ry-sunek 4. Rysunek 4. Aktywa niematerialne w poszczególnych sektorach w latach 2009-2010



W obydwu analizowanych latach łączny środkowy udział aktywów niematerialnych jest największy w sektorze usług i wynosi około 60%. Natomiast równie wysokim udziałem, ale małym zróżnicowaniem cha-rakteryzuje się sektor finanse.

Większe zróżnicowanie pod względem udziału aktywów niemate-rialnych w tworzeniu wartości badanych spółek można zaobserwować w ujęciu branżowym. (rysunek 5) Rysunek 5. Aktywa niematerialne w poszczególnych branżach w latach 2009 - 2010


W roku 2009 ponad 50% wartości, generowały aktywa niematerial-ne w spółkach z branż: ubezpieczenia, usługi inne (m.in. hotele, restau-racje, deweloperzy), media, handel, informatyka, telekomunikacja, banki oraz przemysł farmaceutyczny. Średnie udziały poniżej 30% były cha-rakterystyczne tylko dla dwóch branż: przemysł lekki i przemysł che-miczny. Przemysł chemiczny charakteryzowało też silne zróżnicowanie między spółkami w zakresie udziału aktywów niematerialnych w two-


rzeniu wartości. Są takie, w których udział nie przekracza 1%, ale też takie gdzie aktywa niematerialne generują około 60% ich wartości. Najwyższe wartości środkowe można natomiast zaobserwować w bran-żach: usługi inne, media oraz ubezpieczenia. Również dla tych branż charakterystyczne było silne zróżnicowanie udziału aktywów niemate-rialnych w generowaniu wartości.

W roku 2010 nastąpił wzrost średnich udziałów aktywów niemate-rialnych. Kształtował się on na poziomie ponad 60% i dotyczył takich branż jak: ubezpieczenia; media; handel. Najniższy średni udział był typowy dla przemysłu drzewnego. Należy również podkreślić, iż więk-szość branż charakteryzuje się dość umiarkowanym zróżnicowaniem, o czym informują poziomy liczbowe współczynników zmienności. Można też zaobserwować zwiększenie liczby branż, w których środkowe udzia-ły aktywów niematerialnych ukształtowały się na poziomie powyżej 60% - media, telekomunikacja, ubezpieczenia oraz finanse inne.

Przeprowadzona analiza spółek notowanych na giełdzie w obszarze generatorów wartości, pozwala na wyciągnięcie szeregu wniosków: 1. W latach 2009 – 2010 odnotowano wzrost udziału aktywów

niematerialnych w tworzeniu wartości badanych spólek. 2. Badane spółki charakteryzuje zróżnicowanie w ujeciu sektorowym

pod względem udziału aktywów niematerialnych w generowaniu wartości. Sektorem o najwyższym udziale tych niematerialnych generatorów jest sektor usługi, natomiast najniższym przemysł.

3. Badane spółki charakteryzuje zróżnicowanie w ujeciu branżowym pod względem udziału aktywów niematerialnych w generowaniu wartości. Branżami o najwyższym udziale tych niematerialnych generatorów są ubezpieczenia, usługi inne (m.in. hotele, restauracje, deweloperzy), media, handel, informatyka, telekomunikacja, banki oraz przemysł farmaceutyczny, natomiast najniższy jest charaktery-styczny dla przemysłu chemicznego i lekkiego w 2009 roku oraz przemysłu drzewnego w 2010 roku.

4. Badane spólki mimo przynależności do sektora, czy też branży nie są jednolite pod względem udziału aktywów niematerialnych w tworzeniu wartości.


Zakończenie Rzeczywistość gospodarcza, w której funkcjonują współczesne

przedsiębiorstwa, a przede wszystkim zmienność i nieprzewidywalność otoczenia prowadzi w naturalny sposób do ewolucji poglądów na temat głównych czynników determinujących ich wartość. Przez dłuższy czas modele generatorów wartości opierane były na materialnych czynni-kach. Obecne obok czynników materialnych, ujmują też te odzwiercie-dlające niematerialną sferę działalności przedsiębiorstwa. Koncentrują się one na pokazaniu znaczenia niematerialnych generatorów wartości jakimi są aktywa niematerialne.

Na wzrost znaczenia aktywów niematerialnych w tworzeniu war-tości, wskazuję też zaprezentowane w artykule wyniki badań. Można zaobserwować wzrost udziału aktywów niematerialnych w wartości badanych spółek notowanych na GPW. Średnia dla roku 2010 kształto-wała się na poziomie 50,3%, podczas gdy rok wcześniej nie przekraczała 47,6%. Wśród spółek znajdują się też takie, w których aktywa niemate-rialne generują ponad 90 % ich wartości, ale są też takie, które nadal po-strzegane są przez pryzmat aktywów materialnych.

Przeprowadzona analiza udziału aktywów niematerialnych w tworzeniu wartości wskazała nie tylko na stopniowy ich wzrost, ale też na to, że spółki mimo przynależności do sektora, czy też branży nie są jednolite pod względem udziału niematerialnych generatorów wartości.

Literatura 1. Bowman C., Ambrosini V. (2000), Value creation versus value capture:

towards a coherent definition of value in strategy, “British Journal of Management” Vol. 11.

2. Copeland T., Koller T., Murrin J. (1999), Wycena: mierzenie i kształtowanie wartości firmy, Poltext, Warszawa.

3. Cwynar C., Cwynar W. (2002), Zarządzanie wartością spółki kapitałowej. Koncepcje – systemy – narzędzia, FRRwP, Warszawa.

4. Herman A., Szablewski A. (1999), Zarządzanie wartością firmy, Poltext, Warszawa.

5. Michalski M. (2001), Zarządzanie przez wartość. Firma z perspektywy interesów właścicielskich, WIG Press, Warszawa 2001.

6. Olszak C. (2001), Systemy informatyczne w zarządzaniu wiedzą w przedsiębiorstwie, „Organizacja i Kierowanie” nr 4.

7. Unni K. (2010), Value creation through brands, Tata Review, May.


8. Walczak W. (2009), Źródła kreowania wartości współczesnych przedsiębiorstw, w: Współczesne przedsiębiorstwo, t. II, Zeszyty Naukowe Ekonomiczne - Problemy Usług, nr 572, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin.

Streszczenie Rzeczywistość gospodarcza, w której funkcjonują współczesne przedsię-biorstwa, a przede wszystkim zmienność i nieprzewidywalność otoczenia pro-wadzi w naturalny sposób do ewolucji poglądów na temat głównych czynni-ków determinujących ich wartość. Przez dłuższy czas modele generatorów wartości opierane były na materialnych czynnikach. Obecne obok czynników materialnych ujmują też te odzwierciedlające niematerialną sferę działalności przedsiębiorstwa.

Celem artykułu jest pokazanie aktywów niematerialnych jako generato-rów niematerialnych wartości współczesnych przedsiębiorstw.

Wyjściową do realizacji tak sformułowanego celu, było usytuowanie ak-tywów niematerialnych w ewaluujących się poglądach na temat czynników tworzących wartość przedsiębiorstwa. W dalszej części skoncentrowano się na pokazaniu wyróżniających aktywa niematerialne cech, które przyczyniają się do uzyskanie dodatkowych, ponadprzeciętnych korzyści ekonomicznych pro-wadzących do wzrostu wartości przedsiębiorstwa.

Wnioskowanie zostało poparte wynikami badań prowadzonych na spół-kach notowanych na GPW w obszarze niematerialnych generatorów wartości, a w szczególności został położony nacisk na zbadanie poziomu w jakim aktywa niematerialne tworzą ich wartość. Badaniami objęto lata 2009-2010, a analizę przeprowadzono przy wykorzystaniu metodologii GIFT™.

Słowa kluczowe wartość przedsiębiorstwa, aktywa niematerialne

Intangible assets as generators of value in companies listed on the WSE (Summary)

The economic reality in which companies operate today, and especially the volatility and unpredictability of the environment leads naturally to the evolu-tion of views on the main determinants of their value. For a long time the mod-els of generators of value were based on tangible factors. Currently, apart from the material factors they present also those that reflect the intangible sphere of a company.

The aim of the paper is to present intangible assets as intangible generators of value of modern enterprises.

The starting point for the implementation of a such formulated purpose was to place intangible assets subject to the evolution of views on the factors


that create company value. Next, the paper focuses on the distinctive features of intangible assets that contribute to additional, above-average economic benefits leading to the increase in company value.

Conclusions are supported by the results of research conducted on com-panies listed on the WSE in the field of intangible value generators, in particular emphasis was put on the examination of the level to which intangible assets make up their value. The research period covered years 2009 and 2010 and the analysis was conducted with the GIFT ™ methodology.

Keywords company value, intangible assets

Aktywa niematerialne jako generatory wartości w spółkach ...

Documents

Transcript of Aktywa niematerialne jako generatory wartości w spółkach ...