1

Przygotowała: Joanna Wieczorek

Zadanie Przedstawionym poniżej wizerunkom bóstw świata starożytnego przyporządkuj

wymienione kręgi kulturowe (1–4). Wpisz odpowiednie liczby pod ilustracjami.

A. B. C. Na podstawie: P. Miguel, Tak żyli ludzie. W antycznej [...], Wrocław 1991, s. 58; P. Miguel, Tak żyli ludzie.W czasach starożytnych [...],

Wrocław 1990, s. 58; J. Ruffieux, Tak żyli ludzie. W [...], Wrocław 1991, s. 58.

A. 3. Egipt B. 4. Mezopotamia C. 2. Grecja

1. Chiny

2. Grecja

3. Egipt

4. Mezopotamia

Zadanie Przyporządkuj ilustracjom podpisy. Odpowiedzi wybierz spośród podanych i wpisz

we właściwe miejsca.

a. 3. Świątynia grecka

2

b. 1. Świątynia egipska

c. 1. Świątynia egipska Źródło: E. Charytonow, Zarys historii architektury, Warszawa 1963, s. 21, 45.

A. Twardecki, Mały słownik sztuki starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa 2002, s. 152.

1. Świątynia egipska

2. Świątynia babilońska

3. Świątynia grecka

4. Świątynia rzymska

Zadanie Na podstawie ilustracji wykonaj polecenia.

3

A. Wskaż dwa elementy zdobnicze charakterystyczne dla cywilizacji, w której powstał

przedstawiony obiekt.

• .................................................................................................................................................

inskrypcje wykonane pismem hieroglificznym

postaci przedstawione zgodnie z kanonem obowiązującym w sztuce

egipskiej

sposób przedstawienia bóstw

kartusz

B. Podaj nazwę cywilizacji, w której powstał przedstawiony obiekt.

...............................................................................................................................

cywilizacja egipska

Zadanie Na podstawie fotografii przedstawiających monety euro emitowane w Grecji wykonaj

polecenia.

1. 2.

4

www.ecb.int/euro/coins/html/gr.pl./html

A. Podkreśl poprawne zakończenie zdania, a następnie uzasadnij swój wybór.

Inspiracją do zaprojektowania rewersu monety 1. była starożytna moneta bita w

1. Sparcie.

2. Atenach. 3. Koryncie.

4. Delfach.

Uzasadnienie: ...............................................................................................................................

Sowa, widoczna na rewersie monety, była symbolem Ateny, bóstwa

opiekuńczego Aten.

Monety bite w starożytnych Atenach były nazywane sówkami – od

wizerunku sowy, która była atrybutem bogini Ateny opiekującej się tą

polis. Arybutami Ateny, bogini, która – wg mitologii greckiej – sprawowała

opiekę nad Atenami, były sowa i drzewo oliwne; na monecie przedstawiono

sowę i gałązkę drzewa oliwnego.

B. Podaj, jaką scenę mitologiczną przedstawiono na rewersie monety 2.

...............................................................................................................................

Porwanie Europy przez Zeusa

Zeus, który przybrał postać byka, porywa Europę

Zadanie Wyjaśnij pojęcia:

1. Satrapia to w imperium perskim Dariusza I Wielkiego administracyjny okręg, prowincja

zarządzana przez satrapę, królewskiego namiestnika.

2. Ostracyzm to w starożytnych Atenach mająca na celu usunięcie polis obywatela

podejrzanego o dążenie do samowładztwa (tyranii).

3. Tetrarchia to w starożytnym Rzymie współrządy czterech władców –system polityczny

wprowadzony przez cesarza Dioklecjana

Zadanie Na podstawie tekstu źródłowego wykonaj polecenia.

Król Cheops [...] zamknął [...] wszystkie świątynie i naprzód powstrzymał [społeczeństwo] od

składania ofiar, następnie wszystkim rozkazał, żeby dla niego pracowali. Z kamieniołomów w

Górach Arabskich wlekli kamienie aż do Nilu. [...] Okres dziesięciu lat zszedł udręczonemu

ludowi na budowie drogi, po której wlekli kamienie, [...] i podziemnych komór na owym

wzgórzu [gdzie miała stanąć budowla]. [...] A na budowie jej [...] upłynął okres dwudziestu

lat. [Budowla] jest czworoboczna [...] sporządzona z wygładzonych i jak najdokładniej

dopasowanych płyt kamiennych. Zbudowano [ją] w odstępach. Po zrobieniu pierwszego

odstępu dźwigali resztę kamieni w górę machinami [...]. [w:] Herodot, Dzieje, Wrocław 2005, s. 178–181.

A. Uzupełnij zdanie.

Okres panowania władcy wymienionego w tekście jest zawarty w przedziale czasu

oznaczonym na taśmie chronologicznej numerem ..1..........................

5

Pod taśmą chronologiczną podano, w którym wieku miały miejsce wydarzenia.

B. Podaj nazwę typu monarchii starożytnej, której dotyczy tekst.

monarchia despotyczna C. Określ przeznaczenie budowli opisanej w tekście.

Budowla opisana w tekście była grobowcem władcy Egiptu.

Budowla miała być miejscem pochówku faraona

Zadanie Na podstawie mapy oraz własnej wiedzy uzupełnij tabelę.

6

Na podstawie: B. Danowska, T. Maćkowski, Przez wieki. Zeszyt ćwiczeń z tekstami źródłowymi, Gdańsk 2003, s.

27.

Informacje o

polis/miejscowości Nazwa

polis/

miejscowości

Litera

oznaczająca

polis/

miejscowość

na mapie 1. Miejscowość na

Peloponezie, w której

odbywały się

najstarsze panhelleńskie

igrzyska sportowe

organizowane ku czci Zeusa

Olimpia D

2. Polis założona przez

Dorów nad rzeką Eurotas

w Lakonii. Jednym z królów

tej polis był Leonidas

Sparta E

3. Polis założona przez

Jonów w Attyce. Narodził się

tu system rządów

demokratycznych.

Ateny B

Zadanie Na podstawie mapy oraz własnej wiedzy uzupełnij tabelę.

Na podstawie: B. Danowska, T. Maćkowski, Przez wieki. Zeszyt ćwiczeń z tekstami źródłowymi, Gdańsk 2003, s.

27.

7

Informacje o

polis/miejscowości Nazwa

polis/

miejscowości

Litera

oznaczająca

polis/

miejscowość

na mapie 1. Stolica państwa

mitycznego króla Minosa.

Znajdował się w niej pałac

ozdobiony freskami

przedstawiającymi np.

tauromachie, czyli sceny

walki lub zabaw z bykami

Knossos

A

2. Miasto położone na

obronnym wzgórzu. Jednym

z jego władców był mityczny

król Agamemnon.

Do miasta prowadziła Lwia

Brama.

Mykeny

B

3. Bogate miasto, którym

według tradycji greckiej

rządził król Priam. Zostało

zdobyte i zrabowane

przez Achajów

Troja (Ilion) – E

Zadanie Uporządkuj chronologicznie wydarzenia z historii starożytnej, zaczynając od

najwcześniejszego. Najwcześniejsze wydarzenie oznacz numerem 1, kolejne numerami:

2, 3, 4, 5. Pokonanie Persów przez Aleksandra Wielkiego pod Gaugamelą – 4

Podbój miast-państw Sumeru i Akadu przez Hammurabiego – 2

Podział cesarstwa rzymskiego na część wschodnią i zachodnią – 5

Zjednoczenie Górnego i Dolnego Egiptu – 1

Powstanie Ateńskiego Związku Morskiego– 3

Zadanie Spośród wymienionych wydarzeń wybierz chronologicznie pierwsze i oznacz je literą A

oraz chronologicznie ostatnie i oznacz je literą B. Budowa świątyni Salomona w Jerozolimie………..

Działalność Buddy w Indiach……..

Działalność Konfucjusza w Chinach……….

Wynalezienie pisma przez Sumerów………….A

Budowa Partenonu w Atenach…………

Wydanie edyktu mediolańskiego………B

8

Zadanie Na podstawie tekstu źródłowego i mapy oraz własnej wiedzy wykonaj polecenia.

I umyślił […] zbudować dom imieniu Pańskiemu […]. Posłał [...] do Hirama, króla Tyru,

mówiąc: Jak czyniłeś z Dawidem, ojcem moim, i posłałeś mu drzewo cedrowe, aby zbudował

sobie dom, w którym mieszkał, tak uczyń i ze mną, abym zbudował dom imieniu Pana, Boga

mego [...]. Poślij mi tedy człowieka umiejętnego, [...] który by umiał [...] wykonywać rzeźby

z tymi rzemieślnikami, których mam przy sobie w żydowskiej ziemi. Źródło: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 1, Warszawa 1959, s. 22.

A. Podaj imię władcy będącego inicjatorem wzniesienia budowli sakralnej, o której

mowa w tekście.

………….Salomon B. Dokończ zdanie:

Miejscowość, w której znajdowała się budowla sakralna opisana w tekście źródłowym została

oznaczona na mapie numerem ..........

Na podstawie: B. Danowska, T. Maćkowski, Przez wieki 1. Zeszyt ćwiczeń z tekstami źródłowymi, Gdańsk 2003.

Zadanie Na podstawie tekstów źródłowych i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

Źródło 1.

Zdania wodzów ateńskich były podzielone: jedni nie chcieli dopuszczać do walki [...],a drudzy

wraz z Miltiadesem radzili bić się. [...] Ateńczycy na dany znak ruszyli pędem przeciw

barbarzyńcom […], skoro zwarli się z [Persami] w gęstych szeregach walczyli chwalebnie,

[…] na obu skrzydłach zwyciężyli. [...] Ateńczycy, ile mieli sił w nogach, pospieszyli do

miasta i przybyli tam wprzód niż barbarzyńcy, [którzy] odpłynęli z powrotem do Azji.

Źródło 2.

Temistokles [...] wezwał do wsiadania na okręty. Jakoż to uczynili i jednocześnie przybyła z

Eginy triera [...]. Wtedy Hellenowie odbili ze wszystkimi okrętami na morze. Na

wypływających natychmiast uderzyli barbarzyńcy [...]. Większość nieprzyjacielskich okrętów

9

[...] zatopiono [...]. Albowiem Hellenowie walczyli w porządku i szyku, a [Persowie] [...] nie

działali planowo. [...] A przecież [...] wytężyli swe siły z obawy przed Kserksesem, każdy też

sądził, że król na niego będzie patrzył. Źródło: Herodot, Dzieje, Wrocław 2005, s. 471–478, 625–627.

A. Przyporządkuj bitwom opisanym w źródłach ich nazwy. Odpowiedzi wybierz spośród

podanych:

bitwa pod Cheroneą, bitwa pod Maratonem, bitwa w wąwozie Termopile,

bitwa u wybrzeży Salaminy.

• W źródle 1. opisano bitwę ........................... . bitwę pod Maratonem

• W źródle 2. opisano bitwę ........................ .u wybrzeży Salaminy

B. Podaj numery, którymi na taśmie chronologicznej oznaczono daty roczne bitew

opisanych w źródłach.

Na podstawie: M. Węcowski, Podróż przez wieki. Starożytność, Warszawa 2002, s. 72, 85.

• W źródle 1. opisano bitwę, której datę oznaczono numerem 2 -(490 r. p.n.e.)

• W źródle 2. opisano bitwę, której datę oznaczono numerem 3- (480 r. p.n.e.)

Zadanie Na podstawie fragmentu Żywotów sławnych mężów Plutarcha wykonaj polecenia A i B.

[…] Przy ustanowieniu władzy Likurg postąpił w ten sposób, że zasięgnął z Delf wyroczni

[…]. Brzmi ona zaś następująco: „wznieść sanktuarium Zeusowi […] i Atenie […], ustanowić

geruzję złożoną z 30 mężów łącznie z królami, co miesiąc […] odbywać zgromadzenie

ludowe, przedkładać mu wnioski i poddawać je pod głosowanie, decyzja ma zaś należeć do

ludu”. Na zgromadzeniu ludu nie pozwolił nikomu spośród niego występować z własnym

wnioskiem, lecz lud miał prawo decydować tylko o wniosku przedstawionym przez gerontów i

królów. Źródło: S. Sprawski, G. Chomicki, Starożytność. Teksty źródłowe, komentarze i zagadnienia do historii w szkole

średniej, Kraków 1999, s. 88-89.

A. Podaj nazwę miasta-państwa greckiego, o którego ustroju politycznym informuje

tekst.

……. Sparta B. Uzasadnij swoją odpowiedź, podając jeden argument. …….

10

W tekście jest mowa o instytucjach politycznych charakterystycznych

dla Sparty.

• Plutarch podaje, że w tej polis było dwóch królów.

•W tekście wspomina się legendarnego prawodawcę spartańskiego Likurga.

Zadanie Na podstawie tekstu wykonaj polecenia A i B.

[…] wywodzi się z pieśni ofiarnej, a sam wyraz należy rozumieć nie jako pieśń kozłów [gr.

tragos – kozioł, ode – pieśń], lecz jako pieśń nad kozłem. Ofierze składanej [bogu] w postaci

kozła towarzyszył popis śpiewaka i chóru. A obrzęd stał się teatrem chyba dopiero wtedy, gdy

pojawili się zawodowi aktorzy, drugi obok widzów ważny element teatru. Źródło: W. Lengauer, Teatr starożytnych Greków: poeta, obrzęd, widowisko, [w:] Wielki Teatr Świata. Wykłady

otwarte na scenie przy Wierzbowej, Warszawa 2003, s. 16.

A. Podaj termin, którego etymologię (pochodzenie) zaprezentowano w tym tekście.

………………. tragedia

B. Podaj nazwę uroczystości, których częścią były przedstawienia teatralne w

starożytnej Grecji. ...........................Wielkie Dionizje lub określenia synonimiczne

Zadanie Wykonaj polecenia A, B i C, wybierając spośród podanych odpowiednie nazwy bitew

stoczonych w starożytności.

bitwa pod Platejami, bitwa pod Maratonem, bitwa pod Zamą, bitwa pod Cheroneą,

bitwa w wąwozie Termopile, bitwa pod Issos

A. Podaj nazwę bitwy chronologicznie pierwszej.

.................................................................................... bitwa pod Maratonem

B. Podaj nazwę bitwy, w której przeciwnikami Greków byli Macedończycy.

........................................... bitwa pod Cheroneą

C. Podaj nazwę bitwy stoczonej przez Rzymian z Kartagińczykami……..bitwa pod Zamą

Zadanie Podaj nazwy państw starożytnych, w których wzniesiono opisane w tabeli budowle

obronne.

Opis budowli obronnej Nazwa państwa

1. Mur obronny w Azji. Miał stanowić ochronę przed najazdami ludów z Wielkiego Stepu i

osłaniać część jedwabnego szlaku. Chiny [Cesarstwo Chińskie] 2. Mury te łączyły miasto z portem w Pireusie nad Zatoką Sarońską. Zbudowano je w V w.

p.n.e. z inicjatywy Kimona. Między dwiema liniami murów biegła droga. Ateny 3. Mur obronny w prowincji Brytania wzniesiony w II w. n.e. przez stacjonujących tam

żołnierzy trzech legionów. Miał stanowić zaporę przed wojowniczymi plemionami

barbarzyńców. Rzym [Cesarstwo Rzymskie, imperium rzymskie]

Zadanie

11

Wybierz element wyposażenia kościoła, którego zdobnictwo jest charakterystyczne dla

gotyku, i uzupełnij zdanie.

a b

c d.

Źródła: http://commons/wikimedia.org/wiki; Miejsca święte, nr 7, 2006, s. 17; Fara lubartowska, Lubartów

1997, s. 22.

Fotografię przedstawiającą element wyposażenia kościoła, którego zdobnictwo jest

charakterystyczne dla gotyku oznaczono literą D............... .

Zadanie Na podstawie fragmentów dwóch tekstów źródłowych wykonaj polecenia A i B. Źródło

1. Kodeks Hammurabiego

Jeśli ktoś wystąpił w sprawie z fałszywym zeznaniem [...], człowiek ten poniesie karę śmierci.

Źródło 2. Prawo XII tablic

Wedle dwunastu tablic ten, któremu dowiodą, że złożył fałszywe świadectwo, ma być strącony

ze skały tarpejskiej.

12

Źródło: S. Sprawski, G. Chomicki, Starożytność. Teksty źródłowe, komentarze i zagadnienia do historii w szkole

średniej, Kraków 1999, s. 44, 221.

A. Uzupełnij zdania, podając nazwy państw starożytnych, w których obowiązywały

zacytowane zbiory praw.

Kodeks Hammurabiego obowiązywał w …………………….

Prawo XII tablic obowiązywało w .......................................................................................... .

Babilon lub Babilonia oraz Rzym lub inne nazwy państwa, w którym do

ogłoszenia Kodeksu Justyniana obowiązywało Prawo XII tablic, np.

republika rzymska, Cesarstwo Rzymskie, Cesarstwo Bizantyńskie

B. Porównaj przedstawione normy prawne obowiązujące w obu państwach (źródła 1 i

2).

• W Babilonie i w Rzymie stosowano bardzo surowe kary.

• W obu państwach za fałszywe zeznania karano śmiercią.

• Obie normy dotyczyły tego samego przestępstwa, fałszywych zeznań.

Zadanie Na podstawie tekstu i własnej wiedzy wykonaj polecenia A i B.

[…] zarząd Hiszpanii powierzył bratu swemu Hazdrubalowi i przez góry Pireneje wkroczył

do kraju Celtów, zwanego dziś Galią, wiodąc ze sobą 90 tys. piechoty i około 12 tys. jazdy,

nadto 37 słoni. […]

Kiedy w końcu dotarł do Alp, mimo że nie znalazł żadnej drogi, która by prowadziła przez nie,

[…] począł zuchwale piąć się w górę, walcząc z trudnościami z powodu wielkiego śniegu i

lodów. Toteż ścinał drzewa i spalał je, rozżarzone węgle zlewał wodą i octem, a następnie

skałę, która dzięki temu kruszała, kazał rozbijać żelaznymi młotami, torując w ten sposób

drogę przez góry, do dziś dnia uczęszczaną […]. Źródło: Appian z Aleksandrii, Historia rzymska, t. 1, Wrocław 2004, s. 162.

A. Podaj imię wodza wyprawy opisanej w tekście.

....................................... Hannibal

B. Podaj cel polityczny tej wyprawy………pokonanie Rzymu lub atak na Rzym

Zadanie Spośród wymienionych wydarzeń wybierz i podkreśl to, które nie było bezpośrednim

następstwem zjazdu gnieźnieńskiego.

1. Powstanie arcybiskupstwa gnieźnieńskiego

2. Otrzymanie prawa do nominowania dostojników kościelnych przez władcę Polski

3. Utworzenie biskupstw we Wrocławiu, Krakowie, Kołobrzegu

4. Pokój w Budziszynie

Zadanie Wśród wymienionych wydarzeń z historii Francji wskaż to, które chronologicznie jest

pierwsze, i to, które jest ostatnie. W tabeli obok wydarzenia chronologicznie pierwszego

wpisz literę A, obok chronologicznie ostatniego – B.

Wydarzenie Odpowiedzi

Cesarska koronacja Karola Wielkiego…………………….

13

Spalenie na stosie Joanny d’Arc…………………………..B

Pierwsze zwołanie Stanów Generalnych………………….

Traktat w Verdun…………………………………………843r.

Chrzest Chlodwiga I………………………………………496r.A Klęska Arabów w bitwie pod Poitiers…………………….732r.

Zadanie Uzupełnij brakujące informacje wpisując brakujące dane.

1. Państwo : Państwo Franków Władca, który przyjął chrzest: Chlodwig Wiek, w

którym władca przyjął chrzest: V.

2. Ruś Kijowska....... Włodzimierz I Wielki……. X w.

Zadanie Uzupełnij tabelę, wpisując władców Polski, za panowania których miały miejsce

wymienione wydarzenia.

Wydarzenie Władca (imię i przydomek)

1. Śmierć biskupa Stanisława ze Szczepanowa…………….

Bolesław II Śmiały lub Bolesław Śmiały, lub Bolesław Szczodry 2. Obrona Głogowa przed najazdem cesarza Henryka V ………..

Bolesław III Krzywousty lub Bolesław Krzywousty 3. Nadanie przywileju koszyckiego……………….

3. Ludwik Węgierski lub Ludwik Andegaweński 4. Zawarcie II pokoju toruńskiego……………………

4. Kazimierz Jagiellończyk lub Kazimierz IV Jagiellończyk

Zadanie

O kim mowa? 1. Był biskupem Pragi. Zginął w czasie misji, zamordowany przez pogańskich Prusów. Jego

ciało wykupił Bolesław Chrobry i pochował w Gnieźnie.

św. Wojciech

2. Był synem bogatego kupca z Asyżu, ale wyrzekł się bogactwa i praktykował surową

ascezę. Był wędrownym kaznodzieją, założycielem zakonu żebrzącego.

św. Franciszek (z Asyżu

3. Była żoną Henryka I Brodatego, matką Henryka II Pobożnego. Pod koniec życia osiadła w

klasztorze sióstr cysterek w Trzebnicy. Jest patronką polsko-niemieckiego pojednania.

św. Jadwiga Śląska

4. Była bohaterką wojny stuletniej we Francji, zmobilizowała społeczeństwo do walki z

Anglikami. Oskarżona o czary, została skazana na śmierć przez spalenie na stosie.

św. Joanna d’Arc

14

Zadanie Na podstawie źródeł ikonograficznych i własnej wiedzy wykonaj polecenie.

Źródło 1. – św. Wojciech

Źródło2. św. Stanisław, św. Stanisław ze Szczepanowa

Źródło: M. Koczerska, Historia. Średniowiecze, Warszawa 1999, s. 64, 85.

Rozpoznaj postaci świętych – patronów Polski, których śmierć przedstawiają źródła

ikonograficzne.

• Źródło 1. ................................................................................................................................

• Źródło 2. ...............................................................................................................................

Zadanie

15

Na podstawie fragmentu traktatu Pawła Włodkowica przedłożonego soborowi w

Konstancji wykonaj polecenia A i B.

Nie należy niepokoić ani osób, ani majątków niewiernych, którzy chcą spokojnie żyć[…].

Grzeszy więc władca, który ich pozbawia majątków bez przyczyny, albowiem nawet papieżowi

nie wolno im dóbr odbierać […]. Tego rodzaju napad na niewiernych […] jest zaprzeczeniem

miłości bliźniego […]. Nikogo do wiary zmuszać nie należy, gdyż wiara nie może wynikać z

przymusu, a wymuszone modlitwy nie są miłe Bogu […]. Gdy […] posiadanie rzeczy

ukradzionej lub siłą zdobytej jest wadliwe, nie mogą takie rzeczy być nabyte przez zasiedzenie

lub przedawnienie […]. Z tego płynie wniosek, że wszystkie rzeczy tak nabyte […] muszą […]

być zwrócone pod grozą utraty zbawienia. Grzech nie może bowiem byćodpuszczony, o ile

rzecz ukradziona nie będzie zwrócona. Źródło: Polska myśl demokratyczna w ciągu wieków. Antologia, Warszawa 1987, s. 30-31.

A. Wytłumacz, jakie metody chrystianizacji autor uważał za słuszne.

pokojowe lub bez użycia przemocy, lub misyjne, lub oddziaływanie słowem

i modlitwą B. Wyjaśnij, jakie rozwiązanie sporu polsko-krzyżackiego o Pomorze Gdańskie sugeruje

ten tekst, i wpisz cytat potwierdzający odpowiedź.

Wyjaśnienie: .................................................................................................................................

• Autor uważał, że Krzyżacy powinni zwrócić Polsce Pomorze Gdańskie,

które bezprawnie przywłaszczyli. Mówi o tym tekst: „Gdy posiadanie

rzeczy ukradzionej lub siłą zdobytej jest wadliwe [...]. Z tego płynie

wniosek, że wszystkie rzeczy tak nabyte [...] muszą [...]być zwrócone [...].”

• Paweł Włodkowic sugeruje, że spór Królestwa Polskiego z Zakonem

Krzyżackim powinien być rozstrzygnięty na korzyść Polski, gdyż

zagarnięcie Pomorza Gdańskiego było kradzieżą.

Cytat: „Gdy posiadanie rzeczy ukradzionej lub siłą zdobytej jest wadliwe,

nie mogą takie rzeczy być nabyte przez zasiedzenie lub przedawnienie [...]..

Z tego płynie wniosek, że wszystkie rzeczy tak nabyte [...] muszą [...] być

zwrócone [...].”

Zadanie Uzupełnij tabelę, podając władców Polski, za panowania których miały miejsce

wymienione wydarzenia.

Wydarzenie Władca

. 1. Bitwa pod Płowcami

Władysław (I) Łokietek

2. Pokój kaliski

Kazimierz (III) Wielki

3. Bitwa pod Grunwaldem Władysław (II) Jagiełło 4. Drugi pokój toruński

Kazimierz Jagiellończyk

5. Powstanie Prus Książęcych

Zygmunt (I) Stary

16

Zadanie Uzupełnij tabelę, podając władców Polski, za panowania których miały miejsce

wymienione wydarzenia.

Wydarzenie Władca

. 1. Powstanie arcybiskupstwa gnieźnieńskiego Bolesław Chrobry 2. Śmierć biskupa Stanisława ze Szczepanowa Bolesław Śmiały

3. Utworzenie Akademii Krakowskiej Kazimierz (III) Wielki 4. Wystąpienie Pawła Włodkowica na soborze w Konstancji Władysław Jagiełło

Zadanie Uzupełnij tabelę. Wpisz nazwy grup społecznych występujących w średniowiecznym

mieście.

Opis grupy społecznej Nazwa grupy

społecznej 1. Najbiedniejsi mieszkańcy miasta, nie posiadali majątku

i obywatelstwa miejskiego, np. czeladnicy, służba domowa,

żebracy

plebs (plebejusze)

2. Najzamożniejsi mieszkańcy miasta, sprawujący w nim władzę

ekonomiczną i polityczną, członkowie rady miejskiej, np.

posiadacze

gruntów miejskich, najbogatsi kupcy i rzemieślnicy, bankierzy.

plebs (plebejusze)

3. Średniozamożni rzemieślnicy i kupcy posiadający obywatelstwo

miejskie.

pospólstwo

Zadanie Na podstawie tekstów źródłowych i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

Źródło 1.

Wielki Książę z wszystkimi braćmi swymi jeszcze nieochrzczonymi, krewniakami [...], wiarę

świętego, rzymskiego Kościoła przyjąć zamierza [...]. Jeżeli taż pani Węgier córę swą

Jadwigę, królową polską przyrzeczoną odda mu w małżeństwo [...] przyrzeka i zobowiązuje

się wszelkie ziemie zagrabione i straty Królestwa Polskiego [...] odzyskać własnymi

zachodami i kosztami. Źródło: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 10, Warszawa 1959, s. 39.

Źródło 2.

Iż już Korona i Wielkie Księstwo Litewskie jest jedno nierozdzielne i nieróżne ciało, a także

nieróżna, ale jedna spólna Rzeczpospolita, która się ze dwu państw i narodów w jeden lud

zniosła i spoiła. Źródło: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 20, Warszawa 1959, s. 7.

17

A. Podaj nazwy miejscowości, w których zostały zawarte umowy polsko-litewskie,

o których mowa w zacytowanych źródłach.

Źródło 1. ................................................................ Krewo

Źródło 2. ........................................................................Lublin

B. Podaj wiek, w którym powstały zacytowane dokumenty.

Źródło 1. Wiek ...................................................................... XIV w.

Źródło 2. Wiek .........................................................................XVI w. C. Czy postanowienia dotyczące terytorium państwa zawarte w źródle 1. zostały

zrealizowane do połowy XV wieku? Odpowiedź uzasadnij.

Władysław Jagiełło nie odzyskał wszystkich ziem utraconych przez

Królestwo Polskie (np. Śląska, Pomorza Gdańskiego).

Zadanie A. Przyporządkuj rzeźbom przedstawiającym scenę Nawiedzenia* nazwy odpowiednich

stylów w sztuce. Wybierz je spośród podanych:

gotyk, renesans, rokoko, romanizm. *Scena Nawiedzenia ukazuje spotkanie Maryi ze św. Elżbietą

1. .......................................... 2. .......................................... Źródła: Sztuka świata, t. 4, Warszawa 1990, s. 132; Sztuka świata, t. 5, Warszawa 1992, s. 129.

B. Spośród wymienionych w punkcie A stylów wypisz dwa, które wykształciły się w

Europie łacińskiej w epoce średniowiecza.

• .................................................................................................................................................

18

• .................................................................................................................................................

A. renesans B. gotyk

Zadanie Przyporządkuj fotografiom podpisy. Odpowiedzi wybierz spośród podanych i wpisz we

właściwe miejsca.

A. rzeźba barokowa

B. rzeźba gotycka

19

C. rzeźba renesansowa Źródło: Sztuka świata, Warszawa 1994, s. 196; Kronika Polski, nr 6, Kraków 1998, s. 13; Rzym i Watykan,

Rzym 1991, s. 105.

1. Rzeźba gotycka

2. Rzeźba renesansowa

3. Rzeźba barokowa

4. Rzeźba secesyjna

Zadanie Na podstawie fotografii przedstawiających stalle* i własnej wiedzy wykonaj polecenia. * stalle – ławki ustawione w prezbiterium, przeznaczone przede wszystkim dla duchownych.

A. Przyporządkuj stallom nazwy odpowiednich stylów w sztuce. Wybierz je spośród

podanych i wpisz pod fotografiami.

romanizm, gotyk, renesans, barok

20

1. .................................................. 2. .................................................. [w:] T. Chrzanowski, Z. Żygulski jun., Polska. Skarby wieków, Kraków 2001, s. 116; fotografia ze zbiorów

Autora.

1. gotyk 2. barok B. Podaj nazwę stylu w sztuce, którego powstanie i rozwój były związane z

kontrreformacją. Nazwę wybierz spośród podanych w poleceniu A.

......................................................................................................barok

Zadanie Na podstawie mapy i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

Bliski Wschód w 1143 roku

Na podstawie: T. Manteuffel, Historia powszechna. Średniowiecze, Warszawa 2007, s. 192.

A. Wymień dwa państwa muzułmańskie, których nazwy widoczne są na mapie.

• .................................................................................................................................................

• .................................................................................................................................................

Państwo Seldżuków, Sułtanat Ikonium, Kalifat Fatymidów B. Wymień dwa państwa chrześcijańskie, których nazwy widoczne są na mapie.

• ...............................................................................................................................

21

królestwo jerozolimskie, cesarstwo bizantyńskie, Hrabstwo Edessy,

Hrabstwo Trypolisu, Królestwo Armenii, Księstwo Antiochii

Zadanie Na podstawie rycin z XVI w. wykonaj polecenie.

Źródło 1. Rycina powstała w kręgu zwolenników reformacji

[w:] Kronika ludzkości, Warszawa, 1993, s. 453 Źródło 2. Rycina powstała w kręgu przeciwników reformacji

[w:] Historia powszechna, t. 10, Novara 2007, s. 131.

22

Porównaj sposób przedstawienia przeciwników przez autorów obu źródeł i wskaż cel

propagandowy obu rycin.

...............................................................................................................................

Na obu rycinach przedstawiono skarykaturyzowane postaci

duchowieństwa: katolickiego i luterańskiego. Celem autorów było

zdyskredytowanie przeciwnika.

Obie ryciny są personalnym, prześmiewczym atakiem na dostojników

Kościołów –katolickiego i luterańskiego. Na pierwszej rycinie przypisano

im cechy zwierzęce, na drugiej kontakt z szatanem.

Zadanie Na podstawie fragmentu wiersza Adama Naruszewicza wykonaj polecenie.

Tyś ostatnim przymierzem Litwę z Polską spoił,

Że ich żaden przypadek więcej nie rozdwoił,

A kosztownym klejnotem zdobiąc berło świetne,

Przyłączył do państw obu Inflanty szlachetne. [w:] Zabawy Przyjemne i Pożyteczne, t. II, Wrocław 2004, s. 293.

Zidentyfikuj władcę Polski, którego dokonania przedstawiono we fragmencie wiersza.

...........................................................................................................Zygmunt II August

Zadanie Na podstawie tekstu wykonaj polecenia.

Nadciągnęli Turcy, Tatarzy, Siedmiogrodzianie. [...] Hetman zarządził odwrót w taborze. Pod

osłoną wozów, krok po kroku, polska armia podążała do granicznego Dniestru. Już był

niedaleko, już główne siły tureckie zrezygnowały z pościgu, ale gdy niekarna szlachta

zapragnęła odebrać Kozakom i ciurom obozowym łupy, wszczął się popłoch i tabor się

rozerwał pod okiem tatarskich zagończyków. Odwrót zmienił się w klęskę. Sędziwy hetman

odmówił ucieczki i 6 października 1620 roku wybrał raczej śmierć bohaterską niż hańbę. Źródło: Wielka historia Polski, t. 4, Kraków 2000, s. 340.

A. Podkreśl poprawne zakończenie zdania.

Tekst mówi o śmierci hetmana

1. Jana Karola Chodkiewicza.

2. Stefana Czarnieckiego.

3. Jana Sobieskiego.

4. Stanisława Żółkiewskiego. B. Podkreśl poprawne zakończenie zdania.

Tekst dotyczy bitwy pod

1. Kircholmem.

2. Kłuszynem.

3. Cecorą. (1620) 4. Chocimiem.

Zadanie Na podstawie tekstu źródłowego i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

III. Najjaśniejszy i Najpotężniejszy Pan Jan Kazimierz, król Polski [...] uroczyście się zrzeka

dziś i na zawsze wszystkich pretensji do Królestwa Szwedzkiego i [...] do innych podległych

im prowincji [...].

23

IV. 1. Najjaśniejszy król i stany Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego

na mocy niniejszego pokoju na wieczne czasy ustępują [...] Królestwu Szwedzkiemu całe

Inflanty za Dźwiną [...].

V. 1. Wschodnia część Inflant, która przed wojną [...] zostawała w posiadaniu Królestwa

Polskiego [...] pozostanie w posiadaniu [...] Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa

Litewskiego [...]. [w:] Teksty źródłowe do nauki historii w szkole średniej, z. 39, Kraków 1923, s. 17–18.

A. Podkreśl poprawne zakończenie zdania.

Dokument, którego fragment zacytowano, to

1. II pokój toruński.

2. pokój w Oliwie. 3. pokój Grzymułtowskiego.

4. pokój w Karłowicach.

B. Podaj nazwę wojny, którą zakończyło podpisanie przedstawionego dokumentu.

.......................................................................................................................................................

potop szwedzki (druga wojna północna) C. Wyjaśnij przyczynę roszczeń wymienionego w tekście króla Polski do korony

szwedzkiej.

.......................................................................................................................................................

Jan Kazimierz pochodził z szwedzkiej dynastii Wazów i po ojcu,

Zygmuncie III, dziedziczył tytuł króla Szwecji

Zadanie Na fotografiach przedstawiono ozdobne obramowania drzwi charakterystyczne dla

różnych stylów architektonicznych. Wykonaj polecenia A i B.

A. Podaj używaną w architekturze nazwę ozdobnego obramowania drzwi.

..........................................................................…….. portal B. Wpisz pod fotografiami nazwy stylów architektonicznych, wybierając je spośród

podanych.

gotyk, barok, secesja, romanizm (styl romański)

24

Źródło: Nowa encyklopedia powszechna PWN, t. 5, Warszawa 1996, s. 259.

1. barok 2. romanizm (styl romański) 3. gotyk

Zadanie W przedstawionym na fotografii kościele można dostrzec elementy charakterystyczne

dla dwóch stylów architektonicznych. Podaj nazwy tych stylów.

Nazwy stylów architektonicznych:

• ......................................................

• ......................................................

styl romański [romanizm] i styl barokowy [barok] Źródło: T. Chrzanowski, Z. Żygulski, Polska. Skarby wieków, Kraków 2001, s. 31.

Zadanie Na podstawie tekstu wykonaj polecenia A, B.

[…] udział […] w obronie Zbaraża wzmógł jego sławę i popularność w szerokich kołach

szlacheckich. Zapamiętano też jego bojową postawę i odwagę okazaną w bitwie pod

Beresteczkiem, po której wyruszył on dalej z wojskiem polskim […]. Nieoczekiwanie jednak

padł ofiarą jakiejś choroby […] i zmarł […] 20 sierpnia 1651 r. […] Ciało […] złożono w

kościele Św. Krzyża w Górach Świętokrzyskich […]. Szlachta spłaciła dług wdzięczności

wobec ojca, wybierając jego syna […] królem Polski. Źródło: W. Czapliński, Glosa do Trylogii, Białystok 1999, s. 46.

25

A. Podkreśl poprawne zakończenie zdania:

Opisane działania zbrojne miały miejsce w czasie

1. rokoszu Zebrzydowskiego.

2. pierwszej dymitriady.

3. powstania Chmielnickiego. 4. konfederacji barskiej.

B. Podaj imię i nazwisko władcy Polski, o którym autor pisze w podkreślonym

fragmencie tekstu.

.......................................................................................................................................................

Michał (Korybut) Wiśniowiecki

Zadanie Na podstawie źródła wpisz w odpowiednie rubryki informacje o szkołach wymienionych

w tekście.

Kazimierz Wielki […] poczyniwszy w rozerwanej dotąd rozlicznymi kłótniami Polszcze

rozmaite porządki, założył fundamenta Akademii […]. Stefan Batory […] w stołecznym

Księstwa Litewskiego mieście Akademi[ę] [otworzył]. Henryk zamyślał o szkole rycerskiej,

twojemu dopiero, Najjaśniejszy Królu Stanisławie Auguście, staraniu i wykonaniu od

Opatrzności zamierzonej. Źródło: D. Radziwiłł, Mowa do jego królewskiej mości, [w:] Zabawy Przyjemne i Pożyteczne (1770-1777), t. 1,

Wrocław 2004, s. 84-86.

Lp. Nazwa szkoły Założyciel/fundator

(należy podać imię/imiona oraz przydomek/nazwisko)

1. Akademia Krakowska – Kazimierz Wielki

2. Akademia Wileńska lub Akademia i Uniwersytet Wileński – Stefan

Batory

3. Szkoła Rycerska lub Korpus Kadetów – Stanisław August Poniatowski

Zadanie Uzupełnij tabelę, wpisując brakujące informacje.

Nazwa traktatu

pokojowego Rok Decyzje dotyczące

terytorium

Rzeczypospolitej Obojga

Narodów Pokój w Oliwie. 1660 r. 1…

utrata części Inflant

Polska zrezygnowała z części

Inflant (na rzecz Szwecji)

granica ze Szwecją wracała

do stanu sprzed 1655 r.

Wieczysty pokój w

Moskwie, 2…

1686 r.

Utrata lewobrzeżnej Ukrainy

z Kijowem

26

tzw. pokój

Grzymułtowskiego a także ziem: smoleńskiej,

siewierskiej,

czernihowskiej.

3…. pokój w Karłowicach

1699 r. Odzyskanie Podola z

Kamieńcem

Podolskim i części

prawobrzeżnej

Ukrainy.

Zadanie Wyjaśnij pojęcia:

Prawo składu – przywilej handlowy nakazujący kupcom przejeżdżającym przez miasto

wystawianie w nim towarów na sprzedaż.

Żupa solna – w dawnej Polsce nazwa królewskich przedsiębiorstw solnych, np. kopalni

soli w Wieliczce.

Monarchia patrymonialna to państwo, którego terytorium stanowiło prywatną

własność władcy

Trybut to danina, najczęściej pieniężna, świadczona przez jednego władcę drugiemu jako

wyraz uznawania zwierzchności terytorialnej.

Kaprowie [flota kaperska] -Żeglarze, którzy z własnymi okrętami zaciągali się na

służbę polskiego monarchy i z jego upoważnienia prowadzili działalność korsarską. Początki

ich działalności sięgają wojny trzynastoletniej.

Wojsko kwarciane -Stałe wojsko przeznaczone do obrony południowowschodniej

granicy Rzeczypospolitej utrzymywane z czwartej części dochodów z dóbr królewskich.

Powstało w XVI w.

Husaria- Ciężka jazda polska, której charakterystycznym elementem uzbrojenia były

skrzydła umocowane u siodła albo na napleczniku zbroi. W czasie wojen w XVII w. była

używana w bitwach do decydującego uderzenia.